Psikolojide Psikososyal Yaklaşımlar Neden Önemli...
PSİKOLOJİDE PSİKOSOSYAL YAKLAŞIMLAR NEDEN ÖNEMLİ…
Günümüzde ruh sağlığı ve ruhsal bozukluklar konusunda, davranış bilimlerdeki ilerlemelere bağlı olarak yeni bir anlayış doğmuştur. İnsanlar, ruhsal bozuklukların yarattığı yük ve bedelleri konusunda giderek daha fazla farkındalık kazanmaktadırlar.
Ruh sağlığı konusundaki son bulgular incelendikçe düşünce, duygu ve bedensel hastalıklar arasındaki bağlantılar da açıklık kazanmaktadır. Bireylerin ruhsal yönden sağlıklı bir davranışa sahip olmaları, kendilerinden sonra gelen nesli de etkilemekte ve bu etkilenme nesilden nesile devam etmektedir. Bu nedenle toplumun ruh sağlığının korunması, geliştirilmesi ve devamının sağlanması sağlıklı bir gelecek yaratmak için şarttır.
Pek çok ülkede ruh sağlığı alanında toplum temelli bir yaklaşım benimsenmeye başlamıştır. Bu doğrultuda, ruhsal bozukluklar genel sağlık hizmetleri, koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici çalışmalarla bütünleştirilmektedir. Etkili bir ruh sağlığı hizmetinin temel ilkeleri erken tanı, müdahale, tedavi tekniklerinin rasyonel kullanımı, hastaların rehabilitasyonu,yaygın hizmet ağı, hizmet alanların katılımı, ailelerle işbirliği, toplumsal katılım ve birincil sağlık hizmetleri ile bütünleştirilmesidir. Ruh sağlığının toplumsal düzeyde iyileştirilmesi ve rehabilitasyonu farklı alanlarda kararlar vermeyi gerektiren karmaşık bir görevdir.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından Psikososyal Rehabilitasyon “Ruhsal bozukluk nedeniyle bireydeki işlev kaybı, yetersizlik ve engellerin azaltılması ya da ortadan kaldırılması ve bireyin yaşam kalitesini mümkün olduğunca yükseltmek amacıyla planlanan müdahale ve eylemler” olarak tanımlanmaktadır.
Psiko-sosyal rehabilitasyon 1940’lı yılların sonlarında toplum içinde yaşayan hastaların sosyal klüplere kabul edilme ve duygusal destek ihtiyaçlarını karşılamak için bir araya geldiklerinde gündeme gelmiştir. Özellikle hastaların kendilerini “hasta” olarak görme yerine “birey” olarak düşünmeleri sağlanmaya çalışılmıştır.
Psikososyal tedavi ve rehabilitasyonda, ağır ruhsal bozukluğu olan hastaların toplum içinde bağımsız şekilde yaşayabilmeleri için sosyal ve mesleki beceriler kazanmalarını sağlamak amacıyla çeşitli yöntemlerin kullanılması önerilmektedir. Bu tür tedavi poliklinikler, gündüz hastaneleri, sosyal klüpler, grup evleri, hastaların kendi evleri gibi ortamlarda uygulanmaktadır. Ciddi ruhsal bozukluğu bulunan kişilerin, toplum içinde yaşaması, çalışması, sevme ve öğrenme yetenekleri ile yaşamlarını daha iyi sürdürebilmeleri toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin başlıca odak noktasıdır.
Mevcut Durum
Türkiye’de ruhsal bozukluğu olan hastalara yönelik toplum içinde tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları değerlendirildiğinde, bunların henüz tüm hastaları kapsayacak şekilde yaygınlaştırılamadığı, genellikle projeler düzeyinde ya da bazı kamu veya üniversite hastanelerinde yürütülmeye çalışıldığı bilinmektedir. Hastalar çoğunlukla hastanelerde tedavi edilmeye çalışılmakta ve toplum içinde tedavi ve rehabilitasyona yönelik sistemli çalışmalar bulunmamaktadır.
Zihinsel engel, otizm gibi gelişimsel hastalıkları olan çocukların ilaç tedavilerinin yanı sıra özel eğitim almaları gerekli olmakla birlikte, bu çocuklara yönelik özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri gerek nicelik gerekse nitelik açısından yeterli düzeyde değildir.
Alkol ve alkol dışı madde kullanımı ve bağımlılığı yüzyılımızın en önemli ve ciddi sorunlarından biridir. Günümüzde bağımlılığa karşı verilen savaşta birincil ikincil ve üçüncül koruma önlemleri gittikçe önem kazanmaktadır. Birincil koruma önlemleri okul aile 15-24 yaşa odaklı eğitim programları ve yerel bölgesel ve ulusal örgütlenmeleri içermektedir. Alkol ve madde bağımlılığı tedavi ve rehabilitasyonları ise ikincil koruma önlemleri içine alınmaktadır. Detoks sonrası bireysel ve grup terapi programları aile tedavileri sosyal danışmanlık, iş bulma, kendine yardım grupları gibi çok sayıda tedavi seçenekleri bu önlemler kapsamında ele alınmaktadır.
Madde bağımlısı olup da tedaviyi kabul etmeyenleri ve onların çevresindekilerle toplumu olası zararlardan korumaya yönelik programlarda üçüncül önlemler kapsamındadır.
Ne Yapılabilir?
Ruhsal bozukluğu bulunan hastalar yaşamlarını daha iyi kontrol altına alabilmeleri için, toplumdan ayrı tutulmamaya, özellikle başlangıçta, yardım sağlayan kişilerin ümit ve destek vermesine gereksinim duymaktadırlar. Toplum tarafından yeterli psikososyal destek verildiği taktirde, şizofreni gibi ruhsal bozukluğu olan kişiler eğitim, istihdam gibi pek çok alanda toplum yaşamına katılabilmektedirler. Bu nedenle, sosyal rehabilitasyon kapsamında, hastanın bir mesleğin gereklerini yerine getirebilecek şekilde eğitilmesi önemli bir müdahaledir. Ancak rehabilitasyon hizmetleri sadece bu alandaki meslek elemanlarının verdiği hizmetlerle sınırlı olmayıp, aynı zamanda toplumunda desteğini gerektiren hizmetlerdir.
Rehabilitasyon ve iyileşmeye yönelik çalışmalar, genellikle hastalığın ve engelin üstesinden gelmeyi, bilişsel ve psiko-sosyal işlevlerde yeterliliğin artmasını kapsamaktadır. Bu, dinamik ve devamlı değişen bir süreçtir ve bireyin ihtiyaçları zaman içinde değişebilecektir. Müdahaleler, bireyin ihtiyaçlarına ve kültürel özelliklerine göre seçilmeli ve biçimlendirilmelidir. Ancak, ruh sağlığı alanına ayrılan kaynaklar, bedensel sağlık alanına ayrılan kaynakların çok gerisinde kalmaktadır. Benzer biçimde, ruh sağlığı hizmetlerinin boyutu ve etkililiği de, ruh sağlığı sorunlarının bireylere ve topluma getirdiği engellerle karşılaştırıldığında yetersiz kalmaktadır. Ruh sağlığı uygulamalarını sistematik ve bütüncül bir biçimde ele alan politikaların sağlık açısından olumlu sonuçlar getireceği açıkça görülmektedir. Kişilerin yaşam kalitesindeki bu niteliksel gelişme
kısmen de olsa aşağıdaki niceliksel ölçümlerle ortaya konulabilir.
• Bireyin toplum içinde yaşaması (evlerde ve ev arkadaşlarıyla birlikte);
• Ücret karşılığı, bilgi, beceri ve yeteneğine uygun işlerde çalışması;
• Arkadaşlık, evlilik gibi ilişkiler kurması..
Rehabilitasyon ve iyileşmeye yönelik çalışmalar, genellikle hastalığın ve engelin üstesinden gelmeyi, bilişsel ve psiko-sosyal işlevlerde yeterliliğin artmasını kapsamaktadır. Bu, dinamik ve devamlı değişen bir süreçtir ve bireyin ihtiyaçları zaman içinde değişebilecektir. Müdahaleler, bireyin ihtiyaçlarına ve kültürel özelliklerine göre seçilmeli ve biçimlendirilmelidir.
Bu yazı Psikolog İlkten Çetin ve yard doc Şeyda Dülgerler tarafından hazırlanmıştır
Günümüzde ruh sağlığı ve ruhsal bozukluklar konusunda, davranış bilimlerdeki ilerlemelere bağlı olarak yeni bir anlayış doğmuştur. İnsanlar, ruhsal bozuklukların yarattığı yük ve bedelleri konusunda giderek daha fazla farkındalık kazanmaktadırlar.
Ruh sağlığı konusundaki son bulgular incelendikçe düşünce, duygu ve bedensel hastalıklar arasındaki bağlantılar da açıklık kazanmaktadır. Bireylerin ruhsal yönden sağlıklı bir davranışa sahip olmaları, kendilerinden sonra gelen nesli de etkilemekte ve bu etkilenme nesilden nesile devam etmektedir. Bu nedenle toplumun ruh sağlığının korunması, geliştirilmesi ve devamının sağlanması sağlıklı bir gelecek yaratmak için şarttır.
Pek çok ülkede ruh sağlığı alanında toplum temelli bir yaklaşım benimsenmeye başlamıştır. Bu doğrultuda, ruhsal bozukluklar genel sağlık hizmetleri, koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici çalışmalarla bütünleştirilmektedir. Etkili bir ruh sağlığı hizmetinin temel ilkeleri erken tanı, müdahale, tedavi tekniklerinin rasyonel kullanımı, hastaların rehabilitasyonu,yaygın hizmet ağı, hizmet alanların katılımı, ailelerle işbirliği, toplumsal katılım ve birincil sağlık hizmetleri ile bütünleştirilmesidir. Ruh sağlığının toplumsal düzeyde iyileştirilmesi ve rehabilitasyonu farklı alanlarda kararlar vermeyi gerektiren karmaşık bir görevdir.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından Psikososyal Rehabilitasyon “Ruhsal bozukluk nedeniyle bireydeki işlev kaybı, yetersizlik ve engellerin azaltılması ya da ortadan kaldırılması ve bireyin yaşam kalitesini mümkün olduğunca yükseltmek amacıyla planlanan müdahale ve eylemler” olarak tanımlanmaktadır.
Psiko-sosyal rehabilitasyon 1940’lı yılların sonlarında toplum içinde yaşayan hastaların sosyal klüplere kabul edilme ve duygusal destek ihtiyaçlarını karşılamak için bir araya geldiklerinde gündeme gelmiştir. Özellikle hastaların kendilerini “hasta” olarak görme yerine “birey” olarak düşünmeleri sağlanmaya çalışılmıştır.
Psikososyal tedavi ve rehabilitasyonda, ağır ruhsal bozukluğu olan hastaların toplum içinde bağımsız şekilde yaşayabilmeleri için sosyal ve mesleki beceriler kazanmalarını sağlamak amacıyla çeşitli yöntemlerin kullanılması önerilmektedir. Bu tür tedavi poliklinikler, gündüz hastaneleri, sosyal klüpler, grup evleri, hastaların kendi evleri gibi ortamlarda uygulanmaktadır. Ciddi ruhsal bozukluğu bulunan kişilerin, toplum içinde yaşaması, çalışması, sevme ve öğrenme yetenekleri ile yaşamlarını daha iyi sürdürebilmeleri toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin başlıca odak noktasıdır.
Mevcut Durum
Türkiye’de ruhsal bozukluğu olan hastalara yönelik toplum içinde tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları değerlendirildiğinde, bunların henüz tüm hastaları kapsayacak şekilde yaygınlaştırılamadığı, genellikle projeler düzeyinde ya da bazı kamu veya üniversite hastanelerinde yürütülmeye çalışıldığı bilinmektedir. Hastalar çoğunlukla hastanelerde tedavi edilmeye çalışılmakta ve toplum içinde tedavi ve rehabilitasyona yönelik sistemli çalışmalar bulunmamaktadır.
Zihinsel engel, otizm gibi gelişimsel hastalıkları olan çocukların ilaç tedavilerinin yanı sıra özel eğitim almaları gerekli olmakla birlikte, bu çocuklara yönelik özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri gerek nicelik gerekse nitelik açısından yeterli düzeyde değildir.
Alkol ve alkol dışı madde kullanımı ve bağımlılığı yüzyılımızın en önemli ve ciddi sorunlarından biridir. Günümüzde bağımlılığa karşı verilen savaşta birincil ikincil ve üçüncül koruma önlemleri gittikçe önem kazanmaktadır. Birincil koruma önlemleri okul aile 15-24 yaşa odaklı eğitim programları ve yerel bölgesel ve ulusal örgütlenmeleri içermektedir. Alkol ve madde bağımlılığı tedavi ve rehabilitasyonları ise ikincil koruma önlemleri içine alınmaktadır. Detoks sonrası bireysel ve grup terapi programları aile tedavileri sosyal danışmanlık, iş bulma, kendine yardım grupları gibi çok sayıda tedavi seçenekleri bu önlemler kapsamında ele alınmaktadır.
Madde bağımlısı olup da tedaviyi kabul etmeyenleri ve onların çevresindekilerle toplumu olası zararlardan korumaya yönelik programlarda üçüncül önlemler kapsamındadır.
Ne Yapılabilir?
Ruhsal bozukluğu bulunan hastalar yaşamlarını daha iyi kontrol altına alabilmeleri için, toplumdan ayrı tutulmamaya, özellikle başlangıçta, yardım sağlayan kişilerin ümit ve destek vermesine gereksinim duymaktadırlar. Toplum tarafından yeterli psikososyal destek verildiği taktirde, şizofreni gibi ruhsal bozukluğu olan kişiler eğitim, istihdam gibi pek çok alanda toplum yaşamına katılabilmektedirler. Bu nedenle, sosyal rehabilitasyon kapsamında, hastanın bir mesleğin gereklerini yerine getirebilecek şekilde eğitilmesi önemli bir müdahaledir. Ancak rehabilitasyon hizmetleri sadece bu alandaki meslek elemanlarının verdiği hizmetlerle sınırlı olmayıp, aynı zamanda toplumunda desteğini gerektiren hizmetlerdir.
Rehabilitasyon ve iyileşmeye yönelik çalışmalar, genellikle hastalığın ve engelin üstesinden gelmeyi, bilişsel ve psiko-sosyal işlevlerde yeterliliğin artmasını kapsamaktadır. Bu, dinamik ve devamlı değişen bir süreçtir ve bireyin ihtiyaçları zaman içinde değişebilecektir. Müdahaleler, bireyin ihtiyaçlarına ve kültürel özelliklerine göre seçilmeli ve biçimlendirilmelidir. Ancak, ruh sağlığı alanına ayrılan kaynaklar, bedensel sağlık alanına ayrılan kaynakların çok gerisinde kalmaktadır. Benzer biçimde, ruh sağlığı hizmetlerinin boyutu ve etkililiği de, ruh sağlığı sorunlarının bireylere ve topluma getirdiği engellerle karşılaştırıldığında yetersiz kalmaktadır. Ruh sağlığı uygulamalarını sistematik ve bütüncül bir biçimde ele alan politikaların sağlık açısından olumlu sonuçlar getireceği açıkça görülmektedir. Kişilerin yaşam kalitesindeki bu niteliksel gelişme
kısmen de olsa aşağıdaki niceliksel ölçümlerle ortaya konulabilir.
• Bireyin toplum içinde yaşaması (evlerde ve ev arkadaşlarıyla birlikte);
• Ücret karşılığı, bilgi, beceri ve yeteneğine uygun işlerde çalışması;
• Arkadaşlık, evlilik gibi ilişkiler kurması..
Rehabilitasyon ve iyileşmeye yönelik çalışmalar, genellikle hastalığın ve engelin üstesinden gelmeyi, bilişsel ve psiko-sosyal işlevlerde yeterliliğin artmasını kapsamaktadır. Bu, dinamik ve devamlı değişen bir süreçtir ve bireyin ihtiyaçları zaman içinde değişebilecektir. Müdahaleler, bireyin ihtiyaçlarına ve kültürel özelliklerine göre seçilmeli ve biçimlendirilmelidir.
Bu yazı Psikolog İlkten Çetin ve yard doc Şeyda Dülgerler tarafından hazırlanmıştır
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Psikolojide Psikososyal Yaklaşımlar Neden Önemli..." başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
psikolojide psikososyal yaklaşım, psikolojide psikososyal yaklaşımlar, psikososyal yaklaşımlar, psikososyal yaklaşım
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
