Psikolojide “sosyal Destek” Kavramı
PSİKOLOJİDE “SOSYAL DESTEK” KAVRAMI
İnsanların psikolojik açıdan sağlıklı olarak değerlendirilmesi için, kişinin yaşamın zorlayıcı yönleriyle etkin olarak başa çıkabilmesi, stresin olumsuz etkilerine direnç gösterebilmesi ve kendisini iyi hissetmesi gereklidir. İnsanlar bazen kendi başına bu iyilik halini sürdürmede zorluklar yaşayabilir. Bu durumlarda etkin psikoterapilere yardımcı en önemli kavramlardan biri bireyin yeterli sosyal desteği olup olmadığıdır.
Sosyal Destek
İnsanların yaşamında önemli bir yeri olan, gerektiğinde bireye duygusal, maddi ve bilişsel yardım sağlayan tüm kişiler arası ilişkiler, sağlığı korumaya yarayan “sosyal destek sistemleri” olarak tanımlanır. Sosyal desteklerin, sevgi, şefkat, benlik saygısı, bir gruba ait olma gibi sosyal gereksinimleri karşılayarak fizik ve ruh sağlığını doğrudan olumlu bir biçimde etkilediği düşünülmektedir.
Sosyal desteğin tanımı üzerinde görüş ayrılıkları olmakla birlikte, genellikle, stres altındaki ya da güç durumdaki bireye çevresindeki insanlar tarafından sağlanan yardım olarak kabul edilir. Ör: arkadaşlar, aile üyeleri, komşular, kamu kuruluşları. Başka bir yaklaşıma göre sosyal destek, bireye sevilen, sayılan, ilgi duyulan ve karşılıklı sorumlulukların bulunduğu bir toplumun üyesi olduğuna inanmasını sağlayan bilgi olarak tanımlanır. Tüm tanımlar sosyal desteğin maddi, duygusal ve bilişsel yönüne ilişkin genel bilgiyi kapsar.
Sosyal Desteğin Çeşitleri
Maddi destek; bireyin günlük sorumluluklarını gerçekleştirebilmesi ya da bir gereksinim anında başkaları tarafından sağlanan maddi destek, ekonomik yardım gibi eylem ya da araçlardır. Örneğin; işsiz kalan bir bireye yakının bir iş bulması, hasta bir bireye komşusunun yemek götürmesi, yeni anne olan bir kadına bebek bakımında yardım gibi, hizmetleri ve somut şeyleri içerir.
Duygusal destek; bireyin sevgi, şefkat, güven, ilgi, empati ve bir gruba ait olma gibi temel gereksinimlerini karşılar. Bu nedenle güven desteği olarak da isimlendirilir. Bireyin kişiler arası ilişkilerinde kabul edildiği, değer verildiğini gösteren bilgidir. Örneğin; amiriyle anlaşmazlığa düşen ve güç durumda kalan bireyler, kendisini anlayışla dinleyen, seven, hak veren bir insana gereksinim duyarlar. İnsan yaşamındaki gelişimsel krizlerde ve gerilim yaratan olaylarla baş etmede duygusal destek oldukça önemlidir.
Bilişsel destek; bireyin problemlerini çözmesine yardım edecek bilgidir. Destekleyici önerilerin yanı sıra bireyin kendisini tanıyabildiği ve benlik değerinin ortaya çıktığı yeni bildirimlerle ilgilidir. Örneğin; işe yeni başlayan bireye daha deneyimli olan arkadaşları tarafından işin inceliklerinin ve kendisinden beklenildiğinin anlatılması. Baba haksız yere çocuklarına bağırdığında, anne babanın işten çok yorgun ve sinirli döndüğünü açıklayarak durumun stres verici özelliğini kısmen azaltabilir.
Sosyal destek konusundaki kapsamlı görüşler sosyal desteğin yaşam boyu gerekli olduğunu, olumlu yönde iletişim ile kişiler arası ilişkilerde ait olma duygusu oluşturduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu kapsamda benlik saygısını arttırdığı kabul edilir.
Yaşamın akışı içinde önce aile üyelerinden daha sonra çevremizdeki bireylerden sağlanan sosyal destek, yaşamın sonuna doğru genelde yine aile üyeleri tarafından sağlanır. Öte yandan sosyal destekte cinsiyet farklılığı vardır. Kadınların erkeklere göre daha fazla destekleyici oldukları kabul edilmektedir. Aynı zamanda kadınların daha çok duygusal destek, erkeklerin ise daha çok maddi ve bilişsel destek sağladığı görülmektedir.
Sosyal Destek – Sosyal Ağ
Sosyal destek kavramı ile birlikte sosyal ağ kavramı da kullanılmaktadır. Sosyal ağ bir grup insanla olan bağları ve grup içindeki ilişkileri göstermek için kullanılmaktadır. Sosyal ağ, bireyin sosyal kimliğinin tanındığı, desteklendiği ve güçlendirildiği aile üyeleri, akrabalar, arkadaşlar, meslektaşlar, komşular gibi çevresindeki insanlardan oluşur. Sosyal ağ değerlendirilirken büyüklük (bireyin ilişkide bulunduğu insan sayısı) ilişkilerin sıklığı, homojenitesi (yaş, ırk ve kültürel açıdan benzerliği), dağılımı (üyelerin fiziksel açıdan yakın ya da uzak oluşu) gibi özellikler üzerinde durulur.
Sosyal destekte sosyal ağ kadar önemli olan, sosyal ilişkinin niceliğinden çok niteliğidir. Başka bir anlatımla, bireyin ilişkide bulunduğu kişilerin sayısından çok, sırlarını paylaştığı, güven duyduğu ve kendisi açısından önemli biriyle kurduğu yakın bağdır. Sosyal destekte nitelik ve nicelik yanı sıra diğer önemli özellik, bireyin gereksinim duyduğu anda yardım alabileceği kişilerin var olduğuna inanmasıdır.
Özet olarak, sosyal ağ ve sosyal destek farklı iki kavramdır. Sosyal ağlar bireyi çevreleyen yani bireyin sahip olduğu sosyal ilişkiler ağı ve bu bağların özellikleri olarak tanımlanırsa, sosyal destek nitelikli sosyal ağdan sağlanan duygusal, maddi ve bilişsel yardım olarak tanımlanır.
Sosyal Desteğin Yararları
Sosyal Destek stres konusunda şu faydaları sağlamaktadır;
1) Sosyal destek insanın kendi duygularını açıklama ve anlamlı hale getirme olanağı sağlar.
2) Kişinin, diğer insanlardan geri bildirimler alarak, içinde bulunulan durumu gerçekçi ve uyuma yönelik bir şekilde değerlendirmesini sağlar.
3) Kişiler arası iletişimle soruna yönelik bilgi edinmesini, sorun çözmesini kolaylaştırır ve stresten daha az zarar görmesini sağlar.
Sosyal Destek Sağlık İlişkisi
Sosyal destek ile sağlık arasında bir ilişki olduğu kabul edilmektedir. Bu ilişkiyi açıklayan iki önemli görüş vardır. Bunlardan birincisi, sosyal destek ile sağlık arsında doğrudan bir ilişki bulunduğu savunulmaktadır. Sosyal destekler, stresörleri ortadan kaldırmasa da kişilerin kaygı düzeylerini düşürür ve kişilerin daha iyimser, kendilerini daha fazla kontrol edebilir, sorunlarla başa çıkmak için yeni yollar deneme konusunda daha istekli olmalarını sağlar.
Diğer görüşe göre, sosyal desteğin en önemli işlevi, stres verici yaşam olaylarını ve yaşam güçlüklerinin yarattığı psikolojik zararları azaltarak ya da dengeleyerek tampon görevi görmesidir. Tampon etkisinde sosyal destek bireyi aşırı stresin etkilerine karşı korumaktadır. Stres kaynağının başkalarıyla paylaşılması stresin daha kolay tolere edilmesini sağlamaktadır.
İnsanların psikolojik açıdan sağlıklı olarak değerlendirilmesi için, kişinin yaşamın zorlayıcı yönleriyle etkin olarak başa çıkabilmesi, stresin olumsuz etkilerine direnç gösterebilmesi ve kendisini iyi hissetmesi gereklidir. İnsanlar bazen kendi başına bu iyilik halini sürdürmede zorluklar yaşayabilir. Bu durumlarda etkin psikoterapilere yardımcı en önemli kavramlardan biri bireyin yeterli sosyal desteği olup olmadığıdır.
Sosyal Destek
İnsanların yaşamında önemli bir yeri olan, gerektiğinde bireye duygusal, maddi ve bilişsel yardım sağlayan tüm kişiler arası ilişkiler, sağlığı korumaya yarayan “sosyal destek sistemleri” olarak tanımlanır. Sosyal desteklerin, sevgi, şefkat, benlik saygısı, bir gruba ait olma gibi sosyal gereksinimleri karşılayarak fizik ve ruh sağlığını doğrudan olumlu bir biçimde etkilediği düşünülmektedir.
Sosyal desteğin tanımı üzerinde görüş ayrılıkları olmakla birlikte, genellikle, stres altındaki ya da güç durumdaki bireye çevresindeki insanlar tarafından sağlanan yardım olarak kabul edilir. Ör: arkadaşlar, aile üyeleri, komşular, kamu kuruluşları. Başka bir yaklaşıma göre sosyal destek, bireye sevilen, sayılan, ilgi duyulan ve karşılıklı sorumlulukların bulunduğu bir toplumun üyesi olduğuna inanmasını sağlayan bilgi olarak tanımlanır. Tüm tanımlar sosyal desteğin maddi, duygusal ve bilişsel yönüne ilişkin genel bilgiyi kapsar.
Sosyal Desteğin Çeşitleri
Maddi destek; bireyin günlük sorumluluklarını gerçekleştirebilmesi ya da bir gereksinim anında başkaları tarafından sağlanan maddi destek, ekonomik yardım gibi eylem ya da araçlardır. Örneğin; işsiz kalan bir bireye yakının bir iş bulması, hasta bir bireye komşusunun yemek götürmesi, yeni anne olan bir kadına bebek bakımında yardım gibi, hizmetleri ve somut şeyleri içerir.
Duygusal destek; bireyin sevgi, şefkat, güven, ilgi, empati ve bir gruba ait olma gibi temel gereksinimlerini karşılar. Bu nedenle güven desteği olarak da isimlendirilir. Bireyin kişiler arası ilişkilerinde kabul edildiği, değer verildiğini gösteren bilgidir. Örneğin; amiriyle anlaşmazlığa düşen ve güç durumda kalan bireyler, kendisini anlayışla dinleyen, seven, hak veren bir insana gereksinim duyarlar. İnsan yaşamındaki gelişimsel krizlerde ve gerilim yaratan olaylarla baş etmede duygusal destek oldukça önemlidir.
Bilişsel destek; bireyin problemlerini çözmesine yardım edecek bilgidir. Destekleyici önerilerin yanı sıra bireyin kendisini tanıyabildiği ve benlik değerinin ortaya çıktığı yeni bildirimlerle ilgilidir. Örneğin; işe yeni başlayan bireye daha deneyimli olan arkadaşları tarafından işin inceliklerinin ve kendisinden beklenildiğinin anlatılması. Baba haksız yere çocuklarına bağırdığında, anne babanın işten çok yorgun ve sinirli döndüğünü açıklayarak durumun stres verici özelliğini kısmen azaltabilir.
Sosyal destek konusundaki kapsamlı görüşler sosyal desteğin yaşam boyu gerekli olduğunu, olumlu yönde iletişim ile kişiler arası ilişkilerde ait olma duygusu oluşturduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu kapsamda benlik saygısını arttırdığı kabul edilir.
Yaşamın akışı içinde önce aile üyelerinden daha sonra çevremizdeki bireylerden sağlanan sosyal destek, yaşamın sonuna doğru genelde yine aile üyeleri tarafından sağlanır. Öte yandan sosyal destekte cinsiyet farklılığı vardır. Kadınların erkeklere göre daha fazla destekleyici oldukları kabul edilmektedir. Aynı zamanda kadınların daha çok duygusal destek, erkeklerin ise daha çok maddi ve bilişsel destek sağladığı görülmektedir.
Sosyal Destek – Sosyal Ağ
Sosyal destek kavramı ile birlikte sosyal ağ kavramı da kullanılmaktadır. Sosyal ağ bir grup insanla olan bağları ve grup içindeki ilişkileri göstermek için kullanılmaktadır. Sosyal ağ, bireyin sosyal kimliğinin tanındığı, desteklendiği ve güçlendirildiği aile üyeleri, akrabalar, arkadaşlar, meslektaşlar, komşular gibi çevresindeki insanlardan oluşur. Sosyal ağ değerlendirilirken büyüklük (bireyin ilişkide bulunduğu insan sayısı) ilişkilerin sıklığı, homojenitesi (yaş, ırk ve kültürel açıdan benzerliği), dağılımı (üyelerin fiziksel açıdan yakın ya da uzak oluşu) gibi özellikler üzerinde durulur.
Sosyal destekte sosyal ağ kadar önemli olan, sosyal ilişkinin niceliğinden çok niteliğidir. Başka bir anlatımla, bireyin ilişkide bulunduğu kişilerin sayısından çok, sırlarını paylaştığı, güven duyduğu ve kendisi açısından önemli biriyle kurduğu yakın bağdır. Sosyal destekte nitelik ve nicelik yanı sıra diğer önemli özellik, bireyin gereksinim duyduğu anda yardım alabileceği kişilerin var olduğuna inanmasıdır.
Özet olarak, sosyal ağ ve sosyal destek farklı iki kavramdır. Sosyal ağlar bireyi çevreleyen yani bireyin sahip olduğu sosyal ilişkiler ağı ve bu bağların özellikleri olarak tanımlanırsa, sosyal destek nitelikli sosyal ağdan sağlanan duygusal, maddi ve bilişsel yardım olarak tanımlanır.
Sosyal Desteğin Yararları
Sosyal Destek stres konusunda şu faydaları sağlamaktadır;
1) Sosyal destek insanın kendi duygularını açıklama ve anlamlı hale getirme olanağı sağlar.
2) Kişinin, diğer insanlardan geri bildirimler alarak, içinde bulunulan durumu gerçekçi ve uyuma yönelik bir şekilde değerlendirmesini sağlar.
3) Kişiler arası iletişimle soruna yönelik bilgi edinmesini, sorun çözmesini kolaylaştırır ve stresten daha az zarar görmesini sağlar.
Sosyal Destek Sağlık İlişkisi
Sosyal destek ile sağlık arasında bir ilişki olduğu kabul edilmektedir. Bu ilişkiyi açıklayan iki önemli görüş vardır. Bunlardan birincisi, sosyal destek ile sağlık arsında doğrudan bir ilişki bulunduğu savunulmaktadır. Sosyal destekler, stresörleri ortadan kaldırmasa da kişilerin kaygı düzeylerini düşürür ve kişilerin daha iyimser, kendilerini daha fazla kontrol edebilir, sorunlarla başa çıkmak için yeni yollar deneme konusunda daha istekli olmalarını sağlar.
Diğer görüşe göre, sosyal desteğin en önemli işlevi, stres verici yaşam olaylarını ve yaşam güçlüklerinin yarattığı psikolojik zararları azaltarak ya da dengeleyerek tampon görevi görmesidir. Tampon etkisinde sosyal destek bireyi aşırı stresin etkilerine karşı korumaktadır. Stres kaynağının başkalarıyla paylaşılması stresin daha kolay tolere edilmesini sağlamaktadır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Psikolojide “sosyal Destek” Kavramı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
9 Beğeni 
Yazan Uzman
|
sosyal desteğin yararları, sosyal destek, sosyal destek kavramı, psikolojide sosyal destek, sosyal destek nedir, sosyal desteğin çeşitleri, sosyal ağ
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
