Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
DEHB TANIM
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe (impulsivite) ve dikkat sorunları ile kendini gösteren bir psikiyatrik bozukluktur (APA 1994).
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite son günlerde okul çağı çocuklarının ve ailelerinnin en büyük problemlerinden biri. Toplum tarafından çok bilinen fakat genel geçer işlevsiz bilgilerle de çok karşılaşılan bir konu. Aileler bu konuyla ilgili çok detaylı ve doğru bilgiye sahip olmadıkları için bir çok çocuk eğitim ortamından dışlanmakta, etiketlenmekte ve ne yazık ki eğitim hayatları bu sebeple iyi bir noktaya gelememektedir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bireyin akademik başarısı,aile hayatı, sosyal ilişkileri ve benlik saygısı üzerine çeşitli olumsuz etkileri olan ve oldukça sık görülen psikiyatrik bir bozukluktur.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun çocuk ve ergenlerde görülme sıklığı %5-10 , erişkinlikte %4 civarındadır.
Hareketlilik, dikkat eksikliği ve dürtüsellik, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun temel belirtileridir.
Bozulukta her üç belirti birada görülebileceği gibi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu özellikle dikkatsizliğin ön planda olduğu ve hiperaktivite ve dürtüselliğin ön planda olduğu alt tipler şeklinde kendisini gösterebilir.
Bir kişide Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ( DEHB ) varlığından sözedebilmek için, bu belirtilerin 7 yaştan önce başlamış olması, birden fazla ortamda görülüyor olması, sürekli olması ve kişinin günlük yaşamını etkileyecek boyutta olması gerekir.
HAREKETLİLİK: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip hiperaktif çocuklarda görülen ve sorun olarak kabul edilen hareketlilik ise genellikle amaca yönelik olmamasıyla normal bir hareketlilikten ayırtedilebilir. Şiddetine göre, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuk oturduğu yerde kıpır kıpır olabilir veya motor takılmış gibi veya düz duvara tırmanırcasına hareketli olabilir.
Anne Baba ve Öğretmenlerin Aşırı Hareketliliği Tanımlamaları:
Anne babalar
“Daha karnımdayken bile kıpır kıpırdı “
“Eli dursa ayağı oynar “
“Sürekli hareket halinde , yürümez koşar “
“Ya konuşur ya sesler çıkarır “
“TV izlerken bile hareket eder “
Öğretmenler
“Sırada oturmanın 50 çeşidini gösterebilir ”
“Sınıfta nereye baksam onu görüyorum “
“Sırada otururken bile eli ayağı hareket ediyor”
DÜRTÜSELLİK: Dürtüsellik, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda sıklıkla: sırasını bekleyememe, konuşurken söz kesme, düşünmeden hareket etme şeklinde gösterir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar sıklıkla oyun ve okul kurallarına uymakta güçlük çekerler.Bu davranışları plansız ve istemeden gerçekleştiği için sıklıkla arkasından pişmanlık ve üzüntü duygusu baş gösterir. Yapılan araştırmalar Dikkat Eksikliğ ive Hiperaktivite Bozukluğu ile birlikte başta “ Karşı Gelme Bozukluğu” olmak üzere öğrenme sorunları, davranım bozuklukları, depresyon ve kaygı bozukluklarının oldukça sık görüldüğünü göstermektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi sırasında bu durumların atlanmaması tedavi başarısını olumlu yönde etkileyecektir.
Amerikan Psikiyatri Birliği’nce Tanımlanan Dürtüsellik Ölçütleri
1.Sorulansoru tamamlanmadan yanıt verir.
2.Sırasınıbeklemekte güçlük çeker.
3.Başkalarınınsözünü keser ya da oyunlarında araya girer.
Anne Baba ve Öğretmenlerin Dürtüselliği Tanımlamaları:
Anne babalar
“10 yaşına geldi hala söz kesmemeyi öğrenemedi ”
“ Düşünmeden hareket eder ”
“ Sabırsızdır, istekleri hemen olsun ister ”
Öğretmenler
“ Asla sırasını bekleyemez ”
“ Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor ”
“ Aklına geleni hemen yapıyor”
DİKKAT EKSİKLİĞİ: Dikkat Eksikliği ifadesinden kastedilen aslında dikkatin olmaması değil daha ziyade dikkati belli bir süreyle özellikle zihinsel uğraşı gerektiren ders çalışma, problem çözme veya çocuk için çok da eğlenceli olmayan bir görev esnasında kendisini gösteren bir konsantre olamama durumudur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar tam tersi eğlenceli, ilgilerini çeken,renkli ve canlı görüntülerin olduğu televizyon ve bilgisayar oyunları karşısında saatlerce sıkılmadan durabilmektedirler.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocukların dikkatlerinin dış uyaranlarca kolayca çelinebilmesi nedeniyle, sıklıkla bizlerin farketmedikleri ayrıntıları farkedebilir bu nedenle yanlışlıkla fazlaca dikkatli olarak değerlendirilebilirler. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların öğretmenleri sıklıkla öğrencinin derste dalgın olduğunu, kendisini dinlemiyormuş göründüğü veya kalemi silgisi veya etrafıyla ilgilendiğinden şikayetçidirler. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocuklar sınav sırasında dikkatsizce hatalar yapma ve soruları okumadan işaretleme eğilimindedirler.
Anne Baba ve Öğretmenlerin Dikkat Eksikliği Olan çocukları Tanımlamaları
Anne babalar:
“Söylediklerim bir kulağından girip diğerinden çıkıyor ”
“Sanki aklı hep başka yerde, çok dalgın”
“Bilgisayar başında saatlerce oturabiliyor ama ödev başında en çok 10 dk ”
“Çok sık eşya kaybediyor”
Öğretmenler:
“Dersi dinleyemiyor, sürekli etrafı ile ilgili ”
“Başladığı işi bitirmiyor ”
“Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor ”
“Ödev başında çok yavaş, 10 dakikalık işi 3-4 saatte bitiremiyor”
Amerikan Psikiyatri Birliği’nce Tanımlanan Dikkat Eksikliği Ölçütleri
1.Belirlibir işe ya da oyuna dikkatini vermekte zorlanır.
2.Dikkatikolayca dağılır.
3.Dikkatsizcehatalar yapar.
4.Başladığıişi bitiremez.
5.Kendisiylekonuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür.
6.Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır.
7.Yoğunzihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev ödevi, okul aktiviteleri gibi).
8.Etkinlikleriçin gereken eşyaları kaybeder.
9. Günlük etkinliklerde unutkandır.
Bunlardan en az 6’sının, en az 6 aydır, birden fazla ortamda görülüyor olması durumunda dikkat eksikliği olabileceği düşünülür.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu(DEHB) olan çocukların, beyinlerindeki farklılıklar: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda beyin görüntüleme çalışmalarıyla, beynin hacim ve işlevselliğindeki değişiklikler incelenmiş, beyinden salgılanan Noradrenalin, Dopamin, Serotonin gibi nörokimyasal maddelerin düzeyleriyle ilgili çalışmalar yapılmış ayrıca bu bozukluğa sahip çocuklar nöropsikolojiktestlerle değerlendirilmiş, elektrofizyolojik ve genetik çalışmalar yapılmıştır.
Tüm bu çalışmalar sonucunda Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu'nun(DEHB) gerçekten bir bozukluk olduğu, bu çocukların planlama, çevresel gerekliliklere göre davranışın düzenlenmesi, uygunsuz tepkilerin baskılanması,dikkat işlevleri gibi alanlarda zorluk yaşadıkları, bunun sebebinin bu işlevlerle ilgili alanlarda birtakım işlevsel ve nörokimyasal düzensizlikler olduğu , genetik ve çevresel faktörlerin de hastalığın ortaya çıkmasında rol oynadığı gösterilmiştir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların sosyal ve akademik alanda yaşadıkları sıkıntılar olduğu gibi, diğer çocuklarla kıyaslandığında olumlu yanlarının da olduğu göze çarpmaktadır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda en çok göze çarpan özellikler, daha yaratıcı olmaları, enerjik, sıcakkanlı, hiperaktif, cana yakın ve dürüstolmalarıdır. Ancak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar,sıklıkla insanlara çabuk güvenebilirler ve kolaylıkla risk alabilirler.Arkadaş çevresi ve kötü niyetli insanlar tarafından bu yönleri kötüye kullanılabilir. Bu nedenle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocuklar, uygunsuz çetelere ve gruplara karışma, alkol ve madde kötüye kullanımı ve suç işlemeye yönlendirilme riski altındadırlar.
TEDAVİSİ: DEHB teşhisi konulduktan sonra ilaçla tedavisi mümkündür.
Eğer çocuğunuz;
Ödev ve sorumluluklarına yönelemiyorsa,
Evde ve okulda dürtüsel davranıp ilişki kurmakta zorlanıyorsa,
Tv ve bilgisayar başında uzun süreli dikkati var ancak başka görevlere odaklanamıyorsa, bir uzmana bu konuyla ilgili danışabilirsiniz.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe (impulsivite) ve dikkat sorunları ile kendini gösteren bir psikiyatrik bozukluktur (APA 1994).
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite son günlerde okul çağı çocuklarının ve ailelerinnin en büyük problemlerinden biri. Toplum tarafından çok bilinen fakat genel geçer işlevsiz bilgilerle de çok karşılaşılan bir konu. Aileler bu konuyla ilgili çok detaylı ve doğru bilgiye sahip olmadıkları için bir çok çocuk eğitim ortamından dışlanmakta, etiketlenmekte ve ne yazık ki eğitim hayatları bu sebeple iyi bir noktaya gelememektedir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bireyin akademik başarısı,aile hayatı, sosyal ilişkileri ve benlik saygısı üzerine çeşitli olumsuz etkileri olan ve oldukça sık görülen psikiyatrik bir bozukluktur.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun çocuk ve ergenlerde görülme sıklığı %5-10 , erişkinlikte %4 civarındadır.
Hareketlilik, dikkat eksikliği ve dürtüsellik, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun temel belirtileridir.
Bozulukta her üç belirti birada görülebileceği gibi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu özellikle dikkatsizliğin ön planda olduğu ve hiperaktivite ve dürtüselliğin ön planda olduğu alt tipler şeklinde kendisini gösterebilir.
Bir kişide Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ( DEHB ) varlığından sözedebilmek için, bu belirtilerin 7 yaştan önce başlamış olması, birden fazla ortamda görülüyor olması, sürekli olması ve kişinin günlük yaşamını etkileyecek boyutta olması gerekir.
HAREKETLİLİK: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip hiperaktif çocuklarda görülen ve sorun olarak kabul edilen hareketlilik ise genellikle amaca yönelik olmamasıyla normal bir hareketlilikten ayırtedilebilir. Şiddetine göre, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuk oturduğu yerde kıpır kıpır olabilir veya motor takılmış gibi veya düz duvara tırmanırcasına hareketli olabilir.
Anne Baba ve Öğretmenlerin Aşırı Hareketliliği Tanımlamaları:
Anne babalar
“Daha karnımdayken bile kıpır kıpırdı “
“Eli dursa ayağı oynar “
“Sürekli hareket halinde , yürümez koşar “
“Ya konuşur ya sesler çıkarır “
“TV izlerken bile hareket eder “
Öğretmenler
“Sırada oturmanın 50 çeşidini gösterebilir ”
“Sınıfta nereye baksam onu görüyorum “
“Sırada otururken bile eli ayağı hareket ediyor”
DÜRTÜSELLİK: Dürtüsellik, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda sıklıkla: sırasını bekleyememe, konuşurken söz kesme, düşünmeden hareket etme şeklinde gösterir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar sıklıkla oyun ve okul kurallarına uymakta güçlük çekerler.Bu davranışları plansız ve istemeden gerçekleştiği için sıklıkla arkasından pişmanlık ve üzüntü duygusu baş gösterir. Yapılan araştırmalar Dikkat Eksikliğ ive Hiperaktivite Bozukluğu ile birlikte başta “ Karşı Gelme Bozukluğu” olmak üzere öğrenme sorunları, davranım bozuklukları, depresyon ve kaygı bozukluklarının oldukça sık görüldüğünü göstermektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi sırasında bu durumların atlanmaması tedavi başarısını olumlu yönde etkileyecektir.
Amerikan Psikiyatri Birliği’nce Tanımlanan Dürtüsellik Ölçütleri
1.Sorulansoru tamamlanmadan yanıt verir.
2.Sırasınıbeklemekte güçlük çeker.
3.Başkalarınınsözünü keser ya da oyunlarında araya girer.
Anne Baba ve Öğretmenlerin Dürtüselliği Tanımlamaları:
Anne babalar
“10 yaşına geldi hala söz kesmemeyi öğrenemedi ”
“ Düşünmeden hareket eder ”
“ Sabırsızdır, istekleri hemen olsun ister ”
Öğretmenler
“ Asla sırasını bekleyemez ”
“ Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor ”
“ Aklına geleni hemen yapıyor”
DİKKAT EKSİKLİĞİ: Dikkat Eksikliği ifadesinden kastedilen aslında dikkatin olmaması değil daha ziyade dikkati belli bir süreyle özellikle zihinsel uğraşı gerektiren ders çalışma, problem çözme veya çocuk için çok da eğlenceli olmayan bir görev esnasında kendisini gösteren bir konsantre olamama durumudur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar tam tersi eğlenceli, ilgilerini çeken,renkli ve canlı görüntülerin olduğu televizyon ve bilgisayar oyunları karşısında saatlerce sıkılmadan durabilmektedirler.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocukların dikkatlerinin dış uyaranlarca kolayca çelinebilmesi nedeniyle, sıklıkla bizlerin farketmedikleri ayrıntıları farkedebilir bu nedenle yanlışlıkla fazlaca dikkatli olarak değerlendirilebilirler. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların öğretmenleri sıklıkla öğrencinin derste dalgın olduğunu, kendisini dinlemiyormuş göründüğü veya kalemi silgisi veya etrafıyla ilgilendiğinden şikayetçidirler. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocuklar sınav sırasında dikkatsizce hatalar yapma ve soruları okumadan işaretleme eğilimindedirler.
Anne Baba ve Öğretmenlerin Dikkat Eksikliği Olan çocukları Tanımlamaları
Anne babalar:
“Söylediklerim bir kulağından girip diğerinden çıkıyor ”
“Sanki aklı hep başka yerde, çok dalgın”
“Bilgisayar başında saatlerce oturabiliyor ama ödev başında en çok 10 dk ”
“Çok sık eşya kaybediyor”
Öğretmenler:
“Dersi dinleyemiyor, sürekli etrafı ile ilgili ”
“Başladığı işi bitirmiyor ”
“Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor ”
“Ödev başında çok yavaş, 10 dakikalık işi 3-4 saatte bitiremiyor”
Amerikan Psikiyatri Birliği’nce Tanımlanan Dikkat Eksikliği Ölçütleri
1.Belirlibir işe ya da oyuna dikkatini vermekte zorlanır.
2.Dikkatikolayca dağılır.
3.Dikkatsizcehatalar yapar.
4.Başladığıişi bitiremez.
5.Kendisiylekonuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür.
6.Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır.
7.Yoğunzihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev ödevi, okul aktiviteleri gibi).
8.Etkinlikleriçin gereken eşyaları kaybeder.
9. Günlük etkinliklerde unutkandır.
Bunlardan en az 6’sının, en az 6 aydır, birden fazla ortamda görülüyor olması durumunda dikkat eksikliği olabileceği düşünülür.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu(DEHB) olan çocukların, beyinlerindeki farklılıklar: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda beyin görüntüleme çalışmalarıyla, beynin hacim ve işlevselliğindeki değişiklikler incelenmiş, beyinden salgılanan Noradrenalin, Dopamin, Serotonin gibi nörokimyasal maddelerin düzeyleriyle ilgili çalışmalar yapılmış ayrıca bu bozukluğa sahip çocuklar nöropsikolojiktestlerle değerlendirilmiş, elektrofizyolojik ve genetik çalışmalar yapılmıştır.
Tüm bu çalışmalar sonucunda Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu'nun(DEHB) gerçekten bir bozukluk olduğu, bu çocukların planlama, çevresel gerekliliklere göre davranışın düzenlenmesi, uygunsuz tepkilerin baskılanması,dikkat işlevleri gibi alanlarda zorluk yaşadıkları, bunun sebebinin bu işlevlerle ilgili alanlarda birtakım işlevsel ve nörokimyasal düzensizlikler olduğu , genetik ve çevresel faktörlerin de hastalığın ortaya çıkmasında rol oynadığı gösterilmiştir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların sosyal ve akademik alanda yaşadıkları sıkıntılar olduğu gibi, diğer çocuklarla kıyaslandığında olumlu yanlarının da olduğu göze çarpmaktadır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda en çok göze çarpan özellikler, daha yaratıcı olmaları, enerjik, sıcakkanlı, hiperaktif, cana yakın ve dürüstolmalarıdır. Ancak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar,sıklıkla insanlara çabuk güvenebilirler ve kolaylıkla risk alabilirler.Arkadaş çevresi ve kötü niyetli insanlar tarafından bu yönleri kötüye kullanılabilir. Bu nedenle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocuklar, uygunsuz çetelere ve gruplara karışma, alkol ve madde kötüye kullanımı ve suç işlemeye yönlendirilme riski altındadırlar.
TEDAVİSİ: DEHB teşhisi konulduktan sonra ilaçla tedavisi mümkündür.
Eğer çocuğunuz;
Ödev ve sorumluluklarına yönelemiyorsa,
Evde ve okulda dürtüsel davranıp ilişki kurmakta zorlanıyorsa,
Tv ve bilgisayar başında uzun süreli dikkati var ancak başka görevlere odaklanamıyorsa, bir uzmana bu konuyla ilgili danışabilirsiniz.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Meltem BİLGİCİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Meltem BİLGİCİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
