Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
Sevgi Hanım ve Ümit Bey, evlendikten uzun bir zaman sonra çocuk sahibi olmaya karar verdiler. Oğulları Burak doğduktan sonra, Sevgi Hanım işten ayrıldı ve bütün zamanını oğluna vermeye başladı.
Burak, zor bir bebekti; uyumayı fazla sevmiyordu. Erkenden yürümeye başlayan Burak, en çok evi karıştırmaktan hoşlanıyordu; top oyunlarına düşkündü. Üç yaşına geldiğinde anaokuluna kaydoldu; öğretmenleri kendisinden memnunlardı, onda liderlik özellikleri olduğunu düşünüyorlardı. Ancak, Burak hazırlık sınıfına başladığında ilk şikayetler de gelmeye başladı. Sınıfta çok hareketliydi, masabaşı işlerini yarım bırakıyor ve sınıfta dolaşmaya başlıyordu, öğretmenin okuduğu öyküleri ise dinlemiyordu.
Yaz tatili sırasında bu söylenenler unutuldu. Eylül ayında Burak 1. sınıfa başladı. Annesiyle gelen Burak, hevesle sıraya girdi. Ne var ki, akşam onu okuldan almaya giden annesini bir sürü şikayet bekliyordu. Burak bütün gün sınıfta dolaşmış, öğretmenin dediklerini dinlememiş, ara sıra sınıftan çıktığı bile olmuştu. Akşam anne ve babası, oğullarına okulda uyması gereken kuralları büyük bir açıklıkla anlattılar. Çocuk da çok uslu olacağına söz verdi. Burak’a göre o hafta çok güzel geçmişti ve öğretmen de hiç ödev vermemişti. Cuma günü, Sevgi Hanım oğlunu okuldan almaya gittiğinde, öğretmeni, çocuğun hiç yerinde oturmadığını, çalışmalara katılmadığını, defterinin bomboş olduğunu ve ödev yapmadığını söyledi. Üstelik, tuvalete gideceğim diye sık sık sınıftan dışarı fırlıyor ve geri gelmiyordu.
Şikayetler gitgide artmaya başladı; "Burak hareketli, Burak söz dinlemiyor, Burak dağınık". Burak sürekli sözler vermesine rağmen, ödevlerini eksik alıyor, güç bela masaya oturtuluyor, yazmaktan sıkılıyor, evde her akşam bir savaş yaşanıyordu. Sevgi Hanım, şikayet dinlememek için artık okula uğramıyordu. Burak, Kasım ayı ortalarında okuma yazmayı sökmeye başlamıştı; ancak harfleri irili ufaklıydı ve defterleri düzensizdi. Okumaktan da hiç hoşlanmıyordu. En sonunda sınıf öğretmeni, aileyi rehberlik bölümüne yönlendirdi. Burak’ın hiperaktif olmasından şüphelenen rehber öğretmen de, onları bir danışmanlık merkezine yönlendirdi.
Burada yapılan değerlendirmeler sonucunda, Burak’ın aşırı hareketlilik ve dikkat dağınıklığı sorunu olduğu anlaşıldı.
Tanımı: Dikkat eksikliği, yaşı, duygusal ve fiziksel konumu uygun olduğu halde, çocuğun kendisi için uygulama sırasında haz vermeyen bir konuda, dikkatini beklendiği kadar yoğunlaştıramaması ve dikkat süresinin kısa olması durumudur. Hiperaktivite (aşırı hareketlilik) ise, yine belli bir duygusal sorunu olmadığı halde, çocuğun sözel ve bedensel hareketliliğinin yaşından beklenenden fazla olması ve çocuğun bu konuda kendi kendini kontrol etme becerisi geliştirememesi durumudur.
Türleri: Aşağıda belirtilen özelliklerin hepsi aynı çocukta gözlemlenmeyebilir. Bazı çocuklarda dikkat eksikliği, bazı çocuklarda aşırı hareketlilik, bazı çocuklarda ise fevrilik ön planda olabilir. Dikkat eksikliği -hiperaktivite tanısı konmuş bir çocukta genellikle, bu üç alandan değişik oranlarda özellikler görmek mümkündür.
Belirtileri:
Hiperaktivite ve fevrilik ön planda ise çocuk
Yerinde oturmakta güçlük çeker
Elinde sürekli birşeyle oynar
Eli, ayağı devamlı sallanır, kıpır kıpırdır
Çok konuşur, söz keser, sırasını beklemeden konuşur
Oturarak oynanan sakin oyunlardan çok çabuk sıkılır
Bedensel aktivite gerektiren oyunları tercih eder
Kurallara uymakta, sırasını beklemekte zorlanır
Sonuçlarını düşünmeden tehlikeli işlere kalkışır
Dürtüsel davranır
Yemek yerken, TV izlerken, ödev yaparken yerinden kalkar
Dinlemekten hoşlanmaz
Dikkat eksikliği ön planda ise çocuk
Dikkatini belli bir noktaya odaklamakta güçlük çeker
Dağınıktır; eşyaları düzensizdir
Çok sık eşya kaybeder
Okula eksik malzeme ile gider, eve eksik malzeme ile döner
Fazla zihinsel çaba gerektiren işlerden sıkılır
Ayrıntıları kaçırır
Sık sık hayale dalar
İlgisi bir işten öbürüne kolayca sıçrar
Yönergeleri izlemekte ve uygun davranışları sergilemekte zorlanır
Başladığı işi tamamlamakta zorlanır
Seyri: Dikkat eksikliği, gelişimsel bir zorluktur. Bu konunun üzerine eğilinmediği takdirde, çocuğun öncelikle eğitim ve sosyal yaşamının kalitesi düşer. Çocuk, kapasitesine uygun bir eğitim almakta zorlanır, çevreden aldığı olumsuz mesajlar gittikçe artar ve çocuğun kendine duyduğu güven azalır. Ergenlik döneminde depresyona çok sık rastlanır. Yetişkinlik döneminde de evlilik ve iş yaşamında çeşitli zorluklarla karşılaşılabilir.
Profesyonel yardım gerektiren durumlar: DEHB, gelip geçici bir durum olarak değerlendirilmemeli ve hafife alınmamalıdır. Araştırmalar, erken yaşta konmuş doğru tanı ve uygulanan doğru yaklaşımlar sonucunda, bu çocukların davranışlarında belirgin düzelmelerin sağlandığını ve daha kaliteli bir yaşam sürdürdüklerini, ancak sorunlara gerekli şekilde yaklaşılmadığında, bu çocukların ilerki yaşlarında çeşitli psikiyatrik ve/veya psikolojik sorunlarla karşılaştıkların göstermektedir. Bu nedenle, anne-baba çocuklarında dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve fevrilik özellikleri gözlemliyorlarsa bir uzmana başvurmaktan çekinmemelidir.
Kendi kendinize yardım için yapılabilecekler: Anne-babaların DEHB tanısı doğru olarak konmuş çocuklarına karşı şu şekilde davranmalarında yarar vardır:
Konulan disiplin kurallarında tutarlı olmak
Kalabalık ve kaotik ortamlardan mümkün olduğunca kaçınmak
Olumlu davranışları övmeyi, olumsuzları eleştirmekten daha ön planda tutmak
Günlük bir program oluşturarak, çocuğun her gün aynı işleri aynı saatte yapmasını sağlamak
Sorun çıkacağı tahmin edilen durumlarda, çocuğu önceden uyarmak
Hareket düzeyi artınca dikkatini başka bir konuya çekmek
Fiziksel cezalar yerine, kayıtsız kalmayı başarabilmek
Ödül ve cezaların ne olacağını çocuğa önceden bildirmek ve bunların davranışın hemen arkasından gelmesini sağlamak
Çocuğun zarar verici davranışlarını mümkün olduğunca erken durdurmak, çocuk sakinleştikten sonra onunla konuşmak
Okul seçerken kalabalık büyük bir okul yerine küçük bir okul tercih etmek
Ödev yaparken, ödevin bitirilmesi hedefini hep göz önünde bulundurarak, bu süreci mümkün olduğunca az kesintiye uğratmak, düzeltmeleri en azda tutmak ve kısa molalar vermek
Ona keyif veren şeylerin gün içinde en az bir kez gerçekleşmesini sağlamak
Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite ve Depresyon
Yapılmış birçok iyi çalışma göstermektedir ki, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların, diğer çocuklara göre gelişimlerinin bir aşamasında depresyon geliştirme olasılığı üç kat daha yüksektir.
Journal of Affective Disorders (1998 Ocak, s. 113-122) dergisinde yayınlanan bir çalışmada, DEHB ve depresyon arasındaki ilişkiyi aydınlatmak amacıyla, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan 76 çocukta depresyon gidişatı izlenmiştir. Araştırmacılar özellikle, DEHB olan çocuklardaki depresyonun gerçek anlamda bir klinik depresyon mu olduğu, yoksa bu çocukların günlük yaşamlarındaki mücadelelerden kaynaklanan bir moral bozukluğu mu olduğu konusu ile ilgilenmişlerdir.
Öncelikle ruh sağlığı alanında çalışanların depresyon deyince ne anladıklarını gözden geçirelim. Vurgulanması gereken önemli bir nokta, klinik depresyon tanısının birbirinden farklı birçok semptomu içerdiğidir. Bir kişi kendisini üzgün ve çökük hissediyorsa, bu o kişinin major depresyon tanısı alacağı anlamına gelmez.
Amerikan Psychiatric Association tarafından yayınlanan DSM IV’e göre, major depresyon semptomları aşağıdaki gibidir:
Günün büyük bir kısmında ya da her gün üzgün ve çökük ruh hali (çocuklar ve ergenlerde üzgün ve çökük hal yerine irrite bir ruh hali olabilir)
Hemen hemen her aktiviteye duyulan ilginin ve alınan zevkin azalması
Rejim yapmadan anlamlı miktarda kilo kaybı veya kilo alınması veya iştah artması veya azalması
Neredeyse her gün, uykuda artış veya azalma
Aşırı derecede huzursuzluk veya uyuşukluk
Neredeyse her gün, aşırı yorgunluk ve enerji kaybı
Değersizlik duyguları ve yersiz suçluluk duyguları
Hemen hemen her gün, düşünmede yavaşlama ve konsantrasyonun azalması
Tekrarlayan ölüm ve intihar düşünceleri
Depresyon teşhisinin koyulabilmesi için yukarda belirtilen semptomlardan en az 5’inin, 2 hafta boyunca yaşanmış olması gerekmektedir ve bu semptomlardan en az bir tanesinin; 1) Üzgün ve çökük ruh hali yada 2) İlgi ve zevk azalması olması gerekmektedir.
Ek olarak, semptomların belirgin derecede sıkıntıya ve işlev kaybına yol açıyor olması gerekmektedir. Semptomların, ilaç kullanımının yada sağlık durumunun sonuçlarına bağlı olmadığından ve herhangi bir kaybın arkasından yaşanmadığından emin olunması gerekir.
Görüldüğü gibi, önemli nokta depresyonun, üzgün hissetmeye ek olarak birçok semptomun bir süre devam etmesi ile teşhis edilebildiğidir.
Araştırmalar, çocuklar ve ergenlerdeki depresyonun temel semptomlarının, yetişkin semptomları ile benzer olduğunu göstermektedir. Fakat bazı semptomlar, bazı yaşlarda daha belirgindir. Yukarıda da belirtildiği gibi, çocuklar ve ergenlerde depresif ruh hali yerine irrite ruh hali baskın olabilir. Ek olarak, çocuk ve ergenlerde somatik şikayetler ve sosyal geri çekilme daha sık, çok uyuma (hypersomnia) ve psikomotor retardasyon daha seyrek görülür.
Peki o zaman depresyonda olan bir çocuk nasıl gözükür? Çocuktan çocuğa büyük farklılıklar olmasına rağmen, depresyonda olan bir çocuk aşırı derecede huzursuz gözükebilir ve bu durum çocuğun normal halinden oldukça farklıdır. Daha önceden yapmaktan hoşlandıkları şeylerden vazgeçebilirler ve yemek düzenlerinde önemli değişiklikler olabilir. Normalden daha az enerjik olduklarını veya uyuyamamaktan şikayetçi olduklarını, kendilerine daha eleştirel yaklaştıklarını fark edebilirsiniz. Konsantrasyon bozukluğu yaşayabilecekleri için, okul notlarında düşmeler görülebilir. Yukarıda da belirtildiği gibi, bu tip semptomların en az iki hafta boyunca devam ediyor olması ve çocuğun normal halinden önemli derecede değişiklik göstermesi gerekmektedir.
Depresyonla ilgili bu özetten sonra, çalışmaya geçebiliriz. Araştırmacılar, major depresyon ve DEHB tanısı almış 76 erkek çocuğu dört yıl boyunca takip ettiler. Özellikle ilgilendikleri konu ise hangi faktörlerin geçmeyen depresyonu etkilediği/tetiklediği ve depresyon ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun gidişatının ilişkisidir.
Araştırmanın sonuçları, major depresyonun en güçlü tetikleyicisinin kişiler arası ilişkiler olduğunu göstermektedir (arkadaşlarla iyi anlaşamama). Okulda yaşanan zorluk ve DEHB semptomlarının depresyon ile bağlantısı bulunamamıştır. Ek olarak, DEHB semptomların yok olması depresyon semptomlarının yok olmasına neden olmamıştır. Diğer bir deyişle, bu çalışmada depresyon ve DEHB gidişatlarının birbirinden oldukça ayrı olduğu görülmüştür.
Araştırmaya göre, DEHB ve depresyonu olan çocuklardaki depresyon; DEHB’ nun neden olabileceği gün içindeki zorlanmaların yarattığı moral bozukluğundan kaynaklanmamaktadır. Günlük zorlanmalar depresyon için risk faktörü olsa da, DEHB olan çocuklardaki depresyon, “moral bozukluğu” yerine ayrı bir bozukluk olarak değerlendirilmelidir.
Çocuklardaki depresyon psikolojik müdahaleler ile tedavi edilebilir. Depresyon tedavisinde psikolojik müdahale kullanılmasını destekleyen çalışmalar, ilaç kullanımını destekleyen çalışmalar göre daha baskındır.
Bu araştırmadan çıkarılacak önemli bir sonuç, ailelerin çocuklarındaki depresyon semptomlarına karşı duyarlı olmaları ve bu semptomların DEHB’nun bir sonucu olduğunu varsaymamalarıdır. Ek olarak, DEHB olan bir çocuk depresyon yaşarsa, spesifik olarak depresif semptomlara müdahale eden tedaviler kullanılmalıdır. Bu çalışmanın gösterdiği gibi, DEHB yönelik müdahalelerin depresyonu iyileştireceği düşünülmemelidir.
Çocuğunuzda depresyon ile ilgili endişeleriniz varsa, çocuğunuz deneyimli bir ruh sağlığı çalışanı tarafından incelenmesi önerilmektedir.
Burak, zor bir bebekti; uyumayı fazla sevmiyordu. Erkenden yürümeye başlayan Burak, en çok evi karıştırmaktan hoşlanıyordu; top oyunlarına düşkündü. Üç yaşına geldiğinde anaokuluna kaydoldu; öğretmenleri kendisinden memnunlardı, onda liderlik özellikleri olduğunu düşünüyorlardı. Ancak, Burak hazırlık sınıfına başladığında ilk şikayetler de gelmeye başladı. Sınıfta çok hareketliydi, masabaşı işlerini yarım bırakıyor ve sınıfta dolaşmaya başlıyordu, öğretmenin okuduğu öyküleri ise dinlemiyordu.
Yaz tatili sırasında bu söylenenler unutuldu. Eylül ayında Burak 1. sınıfa başladı. Annesiyle gelen Burak, hevesle sıraya girdi. Ne var ki, akşam onu okuldan almaya giden annesini bir sürü şikayet bekliyordu. Burak bütün gün sınıfta dolaşmış, öğretmenin dediklerini dinlememiş, ara sıra sınıftan çıktığı bile olmuştu. Akşam anne ve babası, oğullarına okulda uyması gereken kuralları büyük bir açıklıkla anlattılar. Çocuk da çok uslu olacağına söz verdi. Burak’a göre o hafta çok güzel geçmişti ve öğretmen de hiç ödev vermemişti. Cuma günü, Sevgi Hanım oğlunu okuldan almaya gittiğinde, öğretmeni, çocuğun hiç yerinde oturmadığını, çalışmalara katılmadığını, defterinin bomboş olduğunu ve ödev yapmadığını söyledi. Üstelik, tuvalete gideceğim diye sık sık sınıftan dışarı fırlıyor ve geri gelmiyordu.
Şikayetler gitgide artmaya başladı; "Burak hareketli, Burak söz dinlemiyor, Burak dağınık". Burak sürekli sözler vermesine rağmen, ödevlerini eksik alıyor, güç bela masaya oturtuluyor, yazmaktan sıkılıyor, evde her akşam bir savaş yaşanıyordu. Sevgi Hanım, şikayet dinlememek için artık okula uğramıyordu. Burak, Kasım ayı ortalarında okuma yazmayı sökmeye başlamıştı; ancak harfleri irili ufaklıydı ve defterleri düzensizdi. Okumaktan da hiç hoşlanmıyordu. En sonunda sınıf öğretmeni, aileyi rehberlik bölümüne yönlendirdi. Burak’ın hiperaktif olmasından şüphelenen rehber öğretmen de, onları bir danışmanlık merkezine yönlendirdi.
Burada yapılan değerlendirmeler sonucunda, Burak’ın aşırı hareketlilik ve dikkat dağınıklığı sorunu olduğu anlaşıldı.
Tanımı: Dikkat eksikliği, yaşı, duygusal ve fiziksel konumu uygun olduğu halde, çocuğun kendisi için uygulama sırasında haz vermeyen bir konuda, dikkatini beklendiği kadar yoğunlaştıramaması ve dikkat süresinin kısa olması durumudur. Hiperaktivite (aşırı hareketlilik) ise, yine belli bir duygusal sorunu olmadığı halde, çocuğun sözel ve bedensel hareketliliğinin yaşından beklenenden fazla olması ve çocuğun bu konuda kendi kendini kontrol etme becerisi geliştirememesi durumudur.
Türleri: Aşağıda belirtilen özelliklerin hepsi aynı çocukta gözlemlenmeyebilir. Bazı çocuklarda dikkat eksikliği, bazı çocuklarda aşırı hareketlilik, bazı çocuklarda ise fevrilik ön planda olabilir. Dikkat eksikliği -hiperaktivite tanısı konmuş bir çocukta genellikle, bu üç alandan değişik oranlarda özellikler görmek mümkündür.
Belirtileri:
Hiperaktivite ve fevrilik ön planda ise çocuk
Yerinde oturmakta güçlük çeker
Elinde sürekli birşeyle oynar
Eli, ayağı devamlı sallanır, kıpır kıpırdır
Çok konuşur, söz keser, sırasını beklemeden konuşur
Oturarak oynanan sakin oyunlardan çok çabuk sıkılır
Bedensel aktivite gerektiren oyunları tercih eder
Kurallara uymakta, sırasını beklemekte zorlanır
Sonuçlarını düşünmeden tehlikeli işlere kalkışır
Dürtüsel davranır
Yemek yerken, TV izlerken, ödev yaparken yerinden kalkar
Dinlemekten hoşlanmaz
Dikkat eksikliği ön planda ise çocuk
Dikkatini belli bir noktaya odaklamakta güçlük çeker
Dağınıktır; eşyaları düzensizdir
Çok sık eşya kaybeder
Okula eksik malzeme ile gider, eve eksik malzeme ile döner
Fazla zihinsel çaba gerektiren işlerden sıkılır
Ayrıntıları kaçırır
Sık sık hayale dalar
İlgisi bir işten öbürüne kolayca sıçrar
Yönergeleri izlemekte ve uygun davranışları sergilemekte zorlanır
Başladığı işi tamamlamakta zorlanır
Seyri: Dikkat eksikliği, gelişimsel bir zorluktur. Bu konunun üzerine eğilinmediği takdirde, çocuğun öncelikle eğitim ve sosyal yaşamının kalitesi düşer. Çocuk, kapasitesine uygun bir eğitim almakta zorlanır, çevreden aldığı olumsuz mesajlar gittikçe artar ve çocuğun kendine duyduğu güven azalır. Ergenlik döneminde depresyona çok sık rastlanır. Yetişkinlik döneminde de evlilik ve iş yaşamında çeşitli zorluklarla karşılaşılabilir.
Profesyonel yardım gerektiren durumlar: DEHB, gelip geçici bir durum olarak değerlendirilmemeli ve hafife alınmamalıdır. Araştırmalar, erken yaşta konmuş doğru tanı ve uygulanan doğru yaklaşımlar sonucunda, bu çocukların davranışlarında belirgin düzelmelerin sağlandığını ve daha kaliteli bir yaşam sürdürdüklerini, ancak sorunlara gerekli şekilde yaklaşılmadığında, bu çocukların ilerki yaşlarında çeşitli psikiyatrik ve/veya psikolojik sorunlarla karşılaştıkların göstermektedir. Bu nedenle, anne-baba çocuklarında dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve fevrilik özellikleri gözlemliyorlarsa bir uzmana başvurmaktan çekinmemelidir.
Kendi kendinize yardım için yapılabilecekler: Anne-babaların DEHB tanısı doğru olarak konmuş çocuklarına karşı şu şekilde davranmalarında yarar vardır:
Konulan disiplin kurallarında tutarlı olmak
Kalabalık ve kaotik ortamlardan mümkün olduğunca kaçınmak
Olumlu davranışları övmeyi, olumsuzları eleştirmekten daha ön planda tutmak
Günlük bir program oluşturarak, çocuğun her gün aynı işleri aynı saatte yapmasını sağlamak
Sorun çıkacağı tahmin edilen durumlarda, çocuğu önceden uyarmak
Hareket düzeyi artınca dikkatini başka bir konuya çekmek
Fiziksel cezalar yerine, kayıtsız kalmayı başarabilmek
Ödül ve cezaların ne olacağını çocuğa önceden bildirmek ve bunların davranışın hemen arkasından gelmesini sağlamak
Çocuğun zarar verici davranışlarını mümkün olduğunca erken durdurmak, çocuk sakinleştikten sonra onunla konuşmak
Okul seçerken kalabalık büyük bir okul yerine küçük bir okul tercih etmek
Ödev yaparken, ödevin bitirilmesi hedefini hep göz önünde bulundurarak, bu süreci mümkün olduğunca az kesintiye uğratmak, düzeltmeleri en azda tutmak ve kısa molalar vermek
Ona keyif veren şeylerin gün içinde en az bir kez gerçekleşmesini sağlamak
Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite ve Depresyon
Yapılmış birçok iyi çalışma göstermektedir ki, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların, diğer çocuklara göre gelişimlerinin bir aşamasında depresyon geliştirme olasılığı üç kat daha yüksektir.
Journal of Affective Disorders (1998 Ocak, s. 113-122) dergisinde yayınlanan bir çalışmada, DEHB ve depresyon arasındaki ilişkiyi aydınlatmak amacıyla, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan 76 çocukta depresyon gidişatı izlenmiştir. Araştırmacılar özellikle, DEHB olan çocuklardaki depresyonun gerçek anlamda bir klinik depresyon mu olduğu, yoksa bu çocukların günlük yaşamlarındaki mücadelelerden kaynaklanan bir moral bozukluğu mu olduğu konusu ile ilgilenmişlerdir.
Öncelikle ruh sağlığı alanında çalışanların depresyon deyince ne anladıklarını gözden geçirelim. Vurgulanması gereken önemli bir nokta, klinik depresyon tanısının birbirinden farklı birçok semptomu içerdiğidir. Bir kişi kendisini üzgün ve çökük hissediyorsa, bu o kişinin major depresyon tanısı alacağı anlamına gelmez.
Amerikan Psychiatric Association tarafından yayınlanan DSM IV’e göre, major depresyon semptomları aşağıdaki gibidir:
Günün büyük bir kısmında ya da her gün üzgün ve çökük ruh hali (çocuklar ve ergenlerde üzgün ve çökük hal yerine irrite bir ruh hali olabilir)
Hemen hemen her aktiviteye duyulan ilginin ve alınan zevkin azalması
Rejim yapmadan anlamlı miktarda kilo kaybı veya kilo alınması veya iştah artması veya azalması
Neredeyse her gün, uykuda artış veya azalma
Aşırı derecede huzursuzluk veya uyuşukluk
Neredeyse her gün, aşırı yorgunluk ve enerji kaybı
Değersizlik duyguları ve yersiz suçluluk duyguları
Hemen hemen her gün, düşünmede yavaşlama ve konsantrasyonun azalması
Tekrarlayan ölüm ve intihar düşünceleri
Depresyon teşhisinin koyulabilmesi için yukarda belirtilen semptomlardan en az 5’inin, 2 hafta boyunca yaşanmış olması gerekmektedir ve bu semptomlardan en az bir tanesinin; 1) Üzgün ve çökük ruh hali yada 2) İlgi ve zevk azalması olması gerekmektedir.
Ek olarak, semptomların belirgin derecede sıkıntıya ve işlev kaybına yol açıyor olması gerekmektedir. Semptomların, ilaç kullanımının yada sağlık durumunun sonuçlarına bağlı olmadığından ve herhangi bir kaybın arkasından yaşanmadığından emin olunması gerekir.
Görüldüğü gibi, önemli nokta depresyonun, üzgün hissetmeye ek olarak birçok semptomun bir süre devam etmesi ile teşhis edilebildiğidir.
Araştırmalar, çocuklar ve ergenlerdeki depresyonun temel semptomlarının, yetişkin semptomları ile benzer olduğunu göstermektedir. Fakat bazı semptomlar, bazı yaşlarda daha belirgindir. Yukarıda da belirtildiği gibi, çocuklar ve ergenlerde depresif ruh hali yerine irrite ruh hali baskın olabilir. Ek olarak, çocuk ve ergenlerde somatik şikayetler ve sosyal geri çekilme daha sık, çok uyuma (hypersomnia) ve psikomotor retardasyon daha seyrek görülür.
Peki o zaman depresyonda olan bir çocuk nasıl gözükür? Çocuktan çocuğa büyük farklılıklar olmasına rağmen, depresyonda olan bir çocuk aşırı derecede huzursuz gözükebilir ve bu durum çocuğun normal halinden oldukça farklıdır. Daha önceden yapmaktan hoşlandıkları şeylerden vazgeçebilirler ve yemek düzenlerinde önemli değişiklikler olabilir. Normalden daha az enerjik olduklarını veya uyuyamamaktan şikayetçi olduklarını, kendilerine daha eleştirel yaklaştıklarını fark edebilirsiniz. Konsantrasyon bozukluğu yaşayabilecekleri için, okul notlarında düşmeler görülebilir. Yukarıda da belirtildiği gibi, bu tip semptomların en az iki hafta boyunca devam ediyor olması ve çocuğun normal halinden önemli derecede değişiklik göstermesi gerekmektedir.
Depresyonla ilgili bu özetten sonra, çalışmaya geçebiliriz. Araştırmacılar, major depresyon ve DEHB tanısı almış 76 erkek çocuğu dört yıl boyunca takip ettiler. Özellikle ilgilendikleri konu ise hangi faktörlerin geçmeyen depresyonu etkilediği/tetiklediği ve depresyon ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun gidişatının ilişkisidir.
Araştırmanın sonuçları, major depresyonun en güçlü tetikleyicisinin kişiler arası ilişkiler olduğunu göstermektedir (arkadaşlarla iyi anlaşamama). Okulda yaşanan zorluk ve DEHB semptomlarının depresyon ile bağlantısı bulunamamıştır. Ek olarak, DEHB semptomların yok olması depresyon semptomlarının yok olmasına neden olmamıştır. Diğer bir deyişle, bu çalışmada depresyon ve DEHB gidişatlarının birbirinden oldukça ayrı olduğu görülmüştür.
Araştırmaya göre, DEHB ve depresyonu olan çocuklardaki depresyon; DEHB’ nun neden olabileceği gün içindeki zorlanmaların yarattığı moral bozukluğundan kaynaklanmamaktadır. Günlük zorlanmalar depresyon için risk faktörü olsa da, DEHB olan çocuklardaki depresyon, “moral bozukluğu” yerine ayrı bir bozukluk olarak değerlendirilmelidir.
Çocuklardaki depresyon psikolojik müdahaleler ile tedavi edilebilir. Depresyon tedavisinde psikolojik müdahale kullanılmasını destekleyen çalışmalar, ilaç kullanımını destekleyen çalışmalar göre daha baskındır.
Bu araştırmadan çıkarılacak önemli bir sonuç, ailelerin çocuklarındaki depresyon semptomlarına karşı duyarlı olmaları ve bu semptomların DEHB’nun bir sonucu olduğunu varsaymamalarıdır. Ek olarak, DEHB olan bir çocuk depresyon yaşarsa, spesifik olarak depresif semptomlara müdahale eden tedaviler kullanılmalıdır. Bu çalışmanın gösterdiği gibi, DEHB yönelik müdahalelerin depresyonu iyileştireceği düşünülmemelidir.
Çocuğunuzda depresyon ile ilgili endişeleriniz varsa, çocuğunuz deneyimli bir ruh sağlığı çalışanı tarafından incelenmesi önerilmektedir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Hatice ÇETİNKAYA ŞAHİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Hatice ÇETİNKAYA ŞAHİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
