Alerji - Besin Alerjenleri
BESİN ALLERJENLERİ
Bazı besinlerde bulunan proteinler, vücutta bağışıklık sisteminin uyarılmasına sebep olur. Uyarılan bağışıklık sistemi, besine karşı bağışıklık yanıtı oluşturur ve besin allerjileri ortaya çıkar. Birçok kişi kendisinde besin allerjisi olduğunu düşünmektedir. Fakat gerçek besin allerjileri, yetişkinlerde ‰ 1-2, çocuklarda %1-2 oranında görülür. 1985'te İngiltere'den yapılan bir araştırmada 30.000 kişiye gıda allerjileri olup olmadığı sorulmuş, araştırmaya katılanların %7'sinin kendisinde herhangi bir gıdaya karşı allerjisi olduğuna inandığı görülmüştür. Ancak daha sonra bu grup incelendiğinde gerçek gıda allerjisinin ancak 10.000'de 23 oranında olduğu bulunmuştur. Ülkemizde yapılan az sayıdaki araştırmalar da toplumun %5'inin kendisini herhangi bir gıdaya karşı allerjik olarak değerlendirdiğini ortaya koymuştur. Bu kişilerin zaman zaman yaşadığı kaşıntılar, nefes darlığı, ishal, karın ağrısı gibi yakınmaların sebebi klasik olarak bilinen allerji yolu dışında da gıdaların insanları etkilemesi olarak tanımlanan gıda intoleransıdır. Besin allerjilerinin vücutta en sık sebep olduğu değişiklikler; şişme, aksırma veya mide bulantısıdır. Fakat besin allerjilerinde deri döküntüsü, dudak şişmesi, gözlerde kaşıntı, öksürük, solunum sıkıntısı, kusma ve ishalde görülebilir.
İNEK SÜTÜ ALLERJİSİ
Besin allerjenleri içinde en sık rastlananı çocuklar için inek sütüdür. Bunun nedeni de inek sütünde anne sütünde bulunmayan "beta-laktoglobulin" isimli bir proteinin bulunmasıdır Bu proteinler ısıya dayanıklı olduğundan alerjenik etkileri kaynatıldıktan sonra da devam eder. Bebeklerde inek sütüne olan allerji bebeğe inek sütü veya inek sütü bazlı bebek mamalarının verilmesi ile ortaya çıkmaktadır. Bu durumda bebekte bulantı, kusma, ishal ve iştahsızlık oluşur. Belirtileri hayatın ilk aylarında (genellikle ilk 6 ayda; ishal, kusma, kanlı dışkılama, huzursuzluk, ağlama şeklinde) kendini gösterir. Allerjik çocuklar için en iyi gıda hiç şüphesiz anne sütüdür ve süt allerjisini önlemenin en iyi yolu, bebeği olabildiğince uzun süre anne sütüyle beslemektir. Anne sütü alanların çok azında süt allerjisi gelişir.
İnek Sütü Allerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
İnek sütü alerjisi olan hastalar aşağıdaki besinler ve besin içeriklerinden kaçınmalıdırlar:
• Sütün her formu: taze, çiğ, pastörize, süt tozu, kaymağı, her çeşit bebek maması (anti-allerjik mamalar dışında), diğer hayvanların sütleri
• Tereyağ, margarin, kaymak, hayvansal yağ
• Yoğurt, puding, krema, sütlü tatlılar
• Peynir, krem peynir, lor, peyniraltı suyu (whey)
• Kazein, kazeinat (ticari gıdalar)
• Lactalbumin, lactalbumin fosfat, lactoglobulin, laktuloz(ticari gıdalar)
• Kefir, ekşi krema, kesilmiş süt
İnek Sütü Allerjisi Olan Bebek Nasıl Beslenmelidir?
Bebek ilk 6 ayı içindeyse sadece anne sütü yeterlidir.
• Anne sütü yetmiyorsa veya 6 aydan sonra inek sütünün yerini tutabilecek, normal büyüme ve gelişmeyi devam ettirecek ancak süt alerjeni içermeyen mamalar kullanılmalıdır. Bu mamalar gideren artan koruyuculuk sırasına göre şunlar olabilir:
o Soya mamaları (6 ayın altındaki bebeklerde önerilmez)
o Yüksek derecede hidrolize (whey veya kazein) mamalar
o Esansiyel aminoasit mamaları
İnek sütüne allerjik bebeklerin % 30-50 kadarı soya bazlı mamalara, % 10 kadarı da hidrolize mamalara reaksiyon gösterir. Bu çocuklarda esansiyel aminoasit mamaları verilmelidir.
Bu özel mamaları yeterince alamayan bebeklerin diyetinde diğer protein ve kalori kaynaklarının arttırılması ve mutlaka kalsiyum ve vitamin desteği verilmesi gereklidir.
YUMURTA ALLERJİSİ
Yumurta beyazına karşı oluşan allerji, bebek ve çocuklarda sıklıkla gözlenir. Bu nedenle, ek besinlere ilk başlandığında bebeklere sadece yumurta sarısı verilmesi önerilir. Bir yaşına kadar yumurta beyazının verilmemesi daha uygun olacaktır. Bu allerjinin önemi; çocukluk çağında uygulanan kızamık, kabakulak vb. aşıların tavuk embriyosunda hazırlanması nedeniyle, eğer bilinmeden aşılanma yapılırsa hayatı tehdit edici allerjik reaksiyonların başlayabilmesindendir.
Yumurta Allerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
• Yumurta ve yumurta ile yapılan yiyecekler
• Albumin(ticari gıda)
• Lizozim(ticari)
• Mayonez
• Mereng
• Bebe bisküvisi
• Ayrıca, bazı makarnalar, pastalar, şekerler, çikolatalar, ticari gıdalara eklenen lesitin ve lezzet vericiler de yumurta proteini içerebilir.
BALIK ALLERJİSİ
Balık allerjisi de ciddi allerjik reaksiyonlara yol açabilir. Allerjik kısım balığın adalelerinde yani etindedir. Bazı kişiler bütün balıklara allerjikken bazıları da sadece belli balıklara karşı allerjiktir. Bu kişiler en der olarak mektup pullarını yaladıklarında bazı allerjik yakınmalar ortaya çıkabilir. Çünkü pulların arkalarındaki zamklar balık kemiklerinden yapılmaktadır.
SEBZE ve MEYVE ALLERJİSİ
En sık görülen sebze ve meyve allerjileri; elma, ve armut, sert çekirdekli meyveler (kiraz, vişne, kayısı, şeftali vs), ceviz, fındık, badem, ıspanak, domates, maydanoz, kereviz ve bezelyedir. Ülkemize son yıllarda gelmeye ve tüketilmeye başlayan egzotik meyvelere karşı da allerji gelişebilmektedir. Örneğin Kiviye duyarlı kişilerde, sadece kivi yemek değil ellemek veya kivi kesmek bile allerjik reaksiyonlara yol açabilir.
Meyve ve sebzelere allerjisi olanların çoğunluğu polen allerjik kişilerdir. Örneğin kuzey Avrupa'da pek yaygın olan Huş ağacı polenine allerjik olanların yarısında elma allerjisi bulunur. Çimen polenine allerjik olanların belli bir bölümünde de maydanoz allerjisi vardır. Meyve ve sebze proteinleri ısıya dayanıksız olup ısıtıldıklarında bozulurlar, allerjik kişiler tarafından da yenebilirler.
DİĞER BESİNLER
Mısır, baklagiller ve soya allerjik etki gösterebilecek besinler arasında yer almaktadır. Yer fıstığı ve kabuklu deniz hayvanları da bazı bireylerde allerjik reaksiyonlara sebep olur. Çavdar, çikolata ve çilek de allerjik etki gösterebilecek besinlerdendir.
Fıstık, yumurta ve kabuklu deniz hayvanlarının oluşturabileceği allerji, diğer besinlere nazaran daha tehlikeli olabilir. Bu besinlere allerjisi olan bireylerde, besinlerin tüketiminden sonra terleme, düzensiz kalp atışları, düşük tansiyon ve şok durumu oluşabilir.
Gıda allerjisi olan çocuklar büyüdükçe, duyarlı oldukları gıdaları, daha iyi tolere etmeye başlarlar. Gıda allerjilerinin çoğu 2 ile 4 yaş arasında kaybolur. İnek sütü veya yumurta allerjisi zamanla kaybolur ancak balık veya bezelye allerjisi genellikle yıllarca sürmektedir.
Bunun dışında birçok besinler de değişik allerjik hastalıklara sebep olabilir. Saf ve tabii besinlerin ortaya çıkardığı allerjik reaksiyonları suni besin maddelerin hazırlanmasında renk veya lezzet vermesi için konan çeşitli kimyasal katkı maddelerinin allerjileri ile karıştırmamak gerekir.
Bu tür suni boyalı gıda maddeleri içeren besinler çok sık olarak allerjik hastalıklara neden olduğundan allerjik şikayetleri olan kişiler yememelidir.
Besinlerin İçindeki Etken Maddeler
Farmokolojik Madde Bulunduğu Besinler
Solanoidler Patates, domates, patlıcan
Seratorinin Muz, domates
Triptamin Domates, erik
Tiramin Peynir, çikolata, sirke, konserve balık
Theobramin Çikolata, çay
Kafein Kahve, meşrubat
Histamin(içeren) Sosis, salam, ıspanak, sirke, şarap, lahana turşusu, domates, patlıcan, fermente gıdalar, fermente peynir
Histamin(salımına neden olan) Çilek, yumurta akı, ananas, baklagiller, çikolata, tarçın, ananas
Yaş Gruplarına Göre En Sık Alerji Yapan Besinler
Besin Anafilaksi Büyük çocuklar ve erişkinler Süt çocuğu ve küçük çocuklar
Meyveler x x
Sebzeler x x
Baharatlar x x
Tohumlar x x
Buğday x
Balık x x
Kabuklu deniz hayvanları x x
Yer fıstığı x x x
Soya x
Ağaç fıstıkları x x x
Tavuk yumurtası x x
Süt x x
Yalancı Besin Alerjileri
Allerji yapan besinle vücudun buna karşı ürettiği antikor arasındaki tepkimenin neden olduğu gerçek besin allerjisinde vücutta bazı maddeler açığa çıkar. Bunlardan özellikle histamin allerjiyle ilgili belirti ve bozukluklardan sorumlu olan önemli bir maddedir. Ama kendi yapısında çok miktarda histamin bulunan ya da sindirildiğinde allerjik bir mekanizmadan bağımsız olarak vücutta histamin salgısını uyaran birçok besin de vardır. Bu besinlerin başlıcaları şunlardır:
• Yumurta akı
• Kabuklu deniz hayvanları, çilek, domates, çikolata, balık ve domuz eti
• Ananas ve papaya gibi bazı tropik meyveler
• Bakla, bezelye, fasulye gibi bazı sebzeler, tahıllar, ceviz, yerfıstığı gibi çeşitli besinler histamin serbestleştirici bir madde olan lesitin içerir.
• Bütün bunlardan başka protein yapısında olmayan bazı besinler de böyle etki gösterebilir.
• Alkol
Histamin açısından zengin besinler
Aşın histamin yüklenmesi doğal olarak histamin açısından zengin ya da mayalanmayla sonradan zenginleşmiş besinlerin alınmasından kaynaklanır. Etteki histamin miktarının hayvanın öldürülme anında arttığı bilinmektedir. Histamin yüksek sıcaklıklara dayanıklıdır; yiyeceğin pişirilmesiyle yok olmaz. Lahana turşusu, salam, mayalı peynirler ve özellikle konserve olmak üzere balık gibi besinlerde bol histamin bulunur.
• Karbonhidratlar- Tahıllar, ekmek ve unlu besinler, tatlı ve şekerlemeler, ayrıca bezelye ve mercimek, fasulye gibi kuru sebzelerin aşırı tüketilmesi.
• Benzoat -Benzoat özellikle meyvelerde bulunan doğal bir maddedir. Üzüm, ahududu, dut ve yabanmersini bol miktarda benzoat içerir. Besinlerin bozulmasını önlemek amacıyla gıda sanayisinde de kullanılan bu madde nüfusun yüzde 10'undan çoğunda allerjik tepkilere neden olabilir.
• Sodyum nitrat - Sodyum nitrat güçlü bir mikrop öldürücü ve oksitlenme önleyicidir. Jambon, salam, salamura peynir, gibi çeşitli ürünlerde kullanılır. Yapılan test sonuçlarına göre bu madde insanların yüzde 5'ten biraz fazlasına dokunur; damar kaynaklı baş ağrıları, bağırsak bozuklukları ve ürtiker nöbetleri yapar.
• Alkol - Yalancı besin allerjisi olgularının yüzde 38'inde aşın alkol tüketimi saptanmıştır. Bu olgularda alkol çeşitli etkilerine bağlı olarak kolaylaştırıcı bir rol oynar. Örneğin damarları genişleterek besinlerin sindirim sistemi mukozasından hızla geçmesini sağlar. Ayrıca alkolden elde edilen asetaldehit güçlü bir histamin serbestleştiricidir. Şarap ve hafif alkollü öbür içkilerin dokunma olasılığı daha düşüktür. Vücudun alkolü kaldıramaması durumunda çarpıntı, kalp atışlarında hızlanma, kaslarda güçsüzlük, baş ağrısı, ayrıca astım ve nezle gibi solunum sistemiyle, ilgili belirtiler ortaya çıkar. Çok seyrek olarak gerçek allerji de görülebilir. Bunda asetaldehidin histamin serbestleştirici etkisi belirleyici görünmektedir. Bazı beyaz ve kırmızı şarapların çok miktarda histamin içermesi histamine aşırı tepki gösteren kişilerdeki belirtileri açıklayabilir. Üzümde çok miktarda bulunan benzoat burun çevresi sinüslerinde polip olan ve aspirin alamayan astımlı hastalarda nezle ve astım nöbeti başlatabilir. Ayrıca bazı astım hastaları şaraplarda koruyucu madde olarak çok kullanılan kükürt dioksiti kaldıramama belirtileri gösterebilir.
Çocuklarda Besin Alerjilerinde İlaç Tedavileri
Besin alerjilerinde temel yaklaşım sorumlu besinden kaçınmaktır. Varolan belirtilerin ortadan kaldırılması amacıyla hafif reaksiyonlarda antihistaminik ilaçlar ve kortizon türü ilaçlar kullanılabilir. Ağır alerjik reaksiyonlarda ve anafilakside acil olarak verilecek ilk ilaç adrenalindir. Otomatik enjektör şeklinde veya direkt ampulden kas içi enjeksiyon şeklinde uygulanabilir, gerekirse 15-20 dk arayla 2-3 kez tekrar edilebilir. Anafilaksi ve ağır reaksiyon geçirenler ve ağır astımı olanların yanlarında adrenalin taşımaları önerilmelidir.
Besin Alerjisi Olan Hastalara Çocukluk Çağı Aşıları Yapılabilir mi?
• Besin alerjisi olan çocuklara genel olarak çocukluk çağı aşıları yapılmasında sakınca yoktur. Ancak dikkatli olunması gereken birkaç durum söz konusudur.
• Kızamık, kızamık-kızamıkçık-kabakulak(MMR) ve grip(influenza) aşıları hazırlanış özellikleri nedeniyle çok az miktarda yumurta ilişkili antijen içerebilir. Bu nedenle aşı takvimine uygun olarak kızamık ve MMR aşıları uygulanmalı ancak mutlaka bir uzman denetiminde ve acil girişim koşulları altında olmalıdır. Grip aşısı da uzman tarafından gerekli görülüyorsa dikkatle uygulanabilir.
• Jelatin veya neomisine sistemik alerjik reaksiyon gösteren çocuklarda ise bu aşılar yapılmamalıdır.
Çocuklarda Besin Allerjileri Kalıcı mıdır?
Besin alerjileri çocuklarda ve erişkinlerde düzelme eğilimi gösterir. Süt, yumurta, buğday ve soya alerjileri yıllar içinde çoğunlukla düzelir. Buna karşılık kuruyemiş, balık ve kabuklu deniz hayvanları alerjilerinin düzelmesi beklenmez.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Dr. Sevin Karalar
Bazı besinlerde bulunan proteinler, vücutta bağışıklık sisteminin uyarılmasına sebep olur. Uyarılan bağışıklık sistemi, besine karşı bağışıklık yanıtı oluşturur ve besin allerjileri ortaya çıkar. Birçok kişi kendisinde besin allerjisi olduğunu düşünmektedir. Fakat gerçek besin allerjileri, yetişkinlerde ‰ 1-2, çocuklarda %1-2 oranında görülür. 1985'te İngiltere'den yapılan bir araştırmada 30.000 kişiye gıda allerjileri olup olmadığı sorulmuş, araştırmaya katılanların %7'sinin kendisinde herhangi bir gıdaya karşı allerjisi olduğuna inandığı görülmüştür. Ancak daha sonra bu grup incelendiğinde gerçek gıda allerjisinin ancak 10.000'de 23 oranında olduğu bulunmuştur. Ülkemizde yapılan az sayıdaki araştırmalar da toplumun %5'inin kendisini herhangi bir gıdaya karşı allerjik olarak değerlendirdiğini ortaya koymuştur. Bu kişilerin zaman zaman yaşadığı kaşıntılar, nefes darlığı, ishal, karın ağrısı gibi yakınmaların sebebi klasik olarak bilinen allerji yolu dışında da gıdaların insanları etkilemesi olarak tanımlanan gıda intoleransıdır. Besin allerjilerinin vücutta en sık sebep olduğu değişiklikler; şişme, aksırma veya mide bulantısıdır. Fakat besin allerjilerinde deri döküntüsü, dudak şişmesi, gözlerde kaşıntı, öksürük, solunum sıkıntısı, kusma ve ishalde görülebilir.
İNEK SÜTÜ ALLERJİSİ
Besin allerjenleri içinde en sık rastlananı çocuklar için inek sütüdür. Bunun nedeni de inek sütünde anne sütünde bulunmayan "beta-laktoglobulin" isimli bir proteinin bulunmasıdır Bu proteinler ısıya dayanıklı olduğundan alerjenik etkileri kaynatıldıktan sonra da devam eder. Bebeklerde inek sütüne olan allerji bebeğe inek sütü veya inek sütü bazlı bebek mamalarının verilmesi ile ortaya çıkmaktadır. Bu durumda bebekte bulantı, kusma, ishal ve iştahsızlık oluşur. Belirtileri hayatın ilk aylarında (genellikle ilk 6 ayda; ishal, kusma, kanlı dışkılama, huzursuzluk, ağlama şeklinde) kendini gösterir. Allerjik çocuklar için en iyi gıda hiç şüphesiz anne sütüdür ve süt allerjisini önlemenin en iyi yolu, bebeği olabildiğince uzun süre anne sütüyle beslemektir. Anne sütü alanların çok azında süt allerjisi gelişir.
İnek Sütü Allerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
İnek sütü alerjisi olan hastalar aşağıdaki besinler ve besin içeriklerinden kaçınmalıdırlar:
• Sütün her formu: taze, çiğ, pastörize, süt tozu, kaymağı, her çeşit bebek maması (anti-allerjik mamalar dışında), diğer hayvanların sütleri
• Tereyağ, margarin, kaymak, hayvansal yağ
• Yoğurt, puding, krema, sütlü tatlılar
• Peynir, krem peynir, lor, peyniraltı suyu (whey)
• Kazein, kazeinat (ticari gıdalar)
• Lactalbumin, lactalbumin fosfat, lactoglobulin, laktuloz(ticari gıdalar)
• Kefir, ekşi krema, kesilmiş süt
İnek Sütü Allerjisi Olan Bebek Nasıl Beslenmelidir?
Bebek ilk 6 ayı içindeyse sadece anne sütü yeterlidir.
• Anne sütü yetmiyorsa veya 6 aydan sonra inek sütünün yerini tutabilecek, normal büyüme ve gelişmeyi devam ettirecek ancak süt alerjeni içermeyen mamalar kullanılmalıdır. Bu mamalar gideren artan koruyuculuk sırasına göre şunlar olabilir:
o Soya mamaları (6 ayın altındaki bebeklerde önerilmez)
o Yüksek derecede hidrolize (whey veya kazein) mamalar
o Esansiyel aminoasit mamaları
İnek sütüne allerjik bebeklerin % 30-50 kadarı soya bazlı mamalara, % 10 kadarı da hidrolize mamalara reaksiyon gösterir. Bu çocuklarda esansiyel aminoasit mamaları verilmelidir.
Bu özel mamaları yeterince alamayan bebeklerin diyetinde diğer protein ve kalori kaynaklarının arttırılması ve mutlaka kalsiyum ve vitamin desteği verilmesi gereklidir.
YUMURTA ALLERJİSİ
Yumurta beyazına karşı oluşan allerji, bebek ve çocuklarda sıklıkla gözlenir. Bu nedenle, ek besinlere ilk başlandığında bebeklere sadece yumurta sarısı verilmesi önerilir. Bir yaşına kadar yumurta beyazının verilmemesi daha uygun olacaktır. Bu allerjinin önemi; çocukluk çağında uygulanan kızamık, kabakulak vb. aşıların tavuk embriyosunda hazırlanması nedeniyle, eğer bilinmeden aşılanma yapılırsa hayatı tehdit edici allerjik reaksiyonların başlayabilmesindendir.
Yumurta Allerjisi Olan Çocuk Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?
• Yumurta ve yumurta ile yapılan yiyecekler
• Albumin(ticari gıda)
• Lizozim(ticari)
• Mayonez
• Mereng
• Bebe bisküvisi
• Ayrıca, bazı makarnalar, pastalar, şekerler, çikolatalar, ticari gıdalara eklenen lesitin ve lezzet vericiler de yumurta proteini içerebilir.
BALIK ALLERJİSİ
Balık allerjisi de ciddi allerjik reaksiyonlara yol açabilir. Allerjik kısım balığın adalelerinde yani etindedir. Bazı kişiler bütün balıklara allerjikken bazıları da sadece belli balıklara karşı allerjiktir. Bu kişiler en der olarak mektup pullarını yaladıklarında bazı allerjik yakınmalar ortaya çıkabilir. Çünkü pulların arkalarındaki zamklar balık kemiklerinden yapılmaktadır.
SEBZE ve MEYVE ALLERJİSİ
En sık görülen sebze ve meyve allerjileri; elma, ve armut, sert çekirdekli meyveler (kiraz, vişne, kayısı, şeftali vs), ceviz, fındık, badem, ıspanak, domates, maydanoz, kereviz ve bezelyedir. Ülkemize son yıllarda gelmeye ve tüketilmeye başlayan egzotik meyvelere karşı da allerji gelişebilmektedir. Örneğin Kiviye duyarlı kişilerde, sadece kivi yemek değil ellemek veya kivi kesmek bile allerjik reaksiyonlara yol açabilir.
Meyve ve sebzelere allerjisi olanların çoğunluğu polen allerjik kişilerdir. Örneğin kuzey Avrupa'da pek yaygın olan Huş ağacı polenine allerjik olanların yarısında elma allerjisi bulunur. Çimen polenine allerjik olanların belli bir bölümünde de maydanoz allerjisi vardır. Meyve ve sebze proteinleri ısıya dayanıksız olup ısıtıldıklarında bozulurlar, allerjik kişiler tarafından da yenebilirler.
DİĞER BESİNLER
Mısır, baklagiller ve soya allerjik etki gösterebilecek besinler arasında yer almaktadır. Yer fıstığı ve kabuklu deniz hayvanları da bazı bireylerde allerjik reaksiyonlara sebep olur. Çavdar, çikolata ve çilek de allerjik etki gösterebilecek besinlerdendir.
Fıstık, yumurta ve kabuklu deniz hayvanlarının oluşturabileceği allerji, diğer besinlere nazaran daha tehlikeli olabilir. Bu besinlere allerjisi olan bireylerde, besinlerin tüketiminden sonra terleme, düzensiz kalp atışları, düşük tansiyon ve şok durumu oluşabilir.
Gıda allerjisi olan çocuklar büyüdükçe, duyarlı oldukları gıdaları, daha iyi tolere etmeye başlarlar. Gıda allerjilerinin çoğu 2 ile 4 yaş arasında kaybolur. İnek sütü veya yumurta allerjisi zamanla kaybolur ancak balık veya bezelye allerjisi genellikle yıllarca sürmektedir.
Bunun dışında birçok besinler de değişik allerjik hastalıklara sebep olabilir. Saf ve tabii besinlerin ortaya çıkardığı allerjik reaksiyonları suni besin maddelerin hazırlanmasında renk veya lezzet vermesi için konan çeşitli kimyasal katkı maddelerinin allerjileri ile karıştırmamak gerekir.
Bu tür suni boyalı gıda maddeleri içeren besinler çok sık olarak allerjik hastalıklara neden olduğundan allerjik şikayetleri olan kişiler yememelidir.
Besinlerin İçindeki Etken Maddeler
Farmokolojik Madde Bulunduğu Besinler
Solanoidler Patates, domates, patlıcan
Seratorinin Muz, domates
Triptamin Domates, erik
Tiramin Peynir, çikolata, sirke, konserve balık
Theobramin Çikolata, çay
Kafein Kahve, meşrubat
Histamin(içeren) Sosis, salam, ıspanak, sirke, şarap, lahana turşusu, domates, patlıcan, fermente gıdalar, fermente peynir
Histamin(salımına neden olan) Çilek, yumurta akı, ananas, baklagiller, çikolata, tarçın, ananas
Yaş Gruplarına Göre En Sık Alerji Yapan Besinler
Besin Anafilaksi Büyük çocuklar ve erişkinler Süt çocuğu ve küçük çocuklar
Meyveler x x
Sebzeler x x
Baharatlar x x
Tohumlar x x
Buğday x
Balık x x
Kabuklu deniz hayvanları x x
Yer fıstığı x x x
Soya x
Ağaç fıstıkları x x x
Tavuk yumurtası x x
Süt x x
Yalancı Besin Alerjileri
Allerji yapan besinle vücudun buna karşı ürettiği antikor arasındaki tepkimenin neden olduğu gerçek besin allerjisinde vücutta bazı maddeler açığa çıkar. Bunlardan özellikle histamin allerjiyle ilgili belirti ve bozukluklardan sorumlu olan önemli bir maddedir. Ama kendi yapısında çok miktarda histamin bulunan ya da sindirildiğinde allerjik bir mekanizmadan bağımsız olarak vücutta histamin salgısını uyaran birçok besin de vardır. Bu besinlerin başlıcaları şunlardır:
• Yumurta akı
• Kabuklu deniz hayvanları, çilek, domates, çikolata, balık ve domuz eti
• Ananas ve papaya gibi bazı tropik meyveler
• Bakla, bezelye, fasulye gibi bazı sebzeler, tahıllar, ceviz, yerfıstığı gibi çeşitli besinler histamin serbestleştirici bir madde olan lesitin içerir.
• Bütün bunlardan başka protein yapısında olmayan bazı besinler de böyle etki gösterebilir.
• Alkol
Histamin açısından zengin besinler
Aşın histamin yüklenmesi doğal olarak histamin açısından zengin ya da mayalanmayla sonradan zenginleşmiş besinlerin alınmasından kaynaklanır. Etteki histamin miktarının hayvanın öldürülme anında arttığı bilinmektedir. Histamin yüksek sıcaklıklara dayanıklıdır; yiyeceğin pişirilmesiyle yok olmaz. Lahana turşusu, salam, mayalı peynirler ve özellikle konserve olmak üzere balık gibi besinlerde bol histamin bulunur.
• Karbonhidratlar- Tahıllar, ekmek ve unlu besinler, tatlı ve şekerlemeler, ayrıca bezelye ve mercimek, fasulye gibi kuru sebzelerin aşırı tüketilmesi.
• Benzoat -Benzoat özellikle meyvelerde bulunan doğal bir maddedir. Üzüm, ahududu, dut ve yabanmersini bol miktarda benzoat içerir. Besinlerin bozulmasını önlemek amacıyla gıda sanayisinde de kullanılan bu madde nüfusun yüzde 10'undan çoğunda allerjik tepkilere neden olabilir.
• Sodyum nitrat - Sodyum nitrat güçlü bir mikrop öldürücü ve oksitlenme önleyicidir. Jambon, salam, salamura peynir, gibi çeşitli ürünlerde kullanılır. Yapılan test sonuçlarına göre bu madde insanların yüzde 5'ten biraz fazlasına dokunur; damar kaynaklı baş ağrıları, bağırsak bozuklukları ve ürtiker nöbetleri yapar.
• Alkol - Yalancı besin allerjisi olgularının yüzde 38'inde aşın alkol tüketimi saptanmıştır. Bu olgularda alkol çeşitli etkilerine bağlı olarak kolaylaştırıcı bir rol oynar. Örneğin damarları genişleterek besinlerin sindirim sistemi mukozasından hızla geçmesini sağlar. Ayrıca alkolden elde edilen asetaldehit güçlü bir histamin serbestleştiricidir. Şarap ve hafif alkollü öbür içkilerin dokunma olasılığı daha düşüktür. Vücudun alkolü kaldıramaması durumunda çarpıntı, kalp atışlarında hızlanma, kaslarda güçsüzlük, baş ağrısı, ayrıca astım ve nezle gibi solunum sistemiyle, ilgili belirtiler ortaya çıkar. Çok seyrek olarak gerçek allerji de görülebilir. Bunda asetaldehidin histamin serbestleştirici etkisi belirleyici görünmektedir. Bazı beyaz ve kırmızı şarapların çok miktarda histamin içermesi histamine aşırı tepki gösteren kişilerdeki belirtileri açıklayabilir. Üzümde çok miktarda bulunan benzoat burun çevresi sinüslerinde polip olan ve aspirin alamayan astımlı hastalarda nezle ve astım nöbeti başlatabilir. Ayrıca bazı astım hastaları şaraplarda koruyucu madde olarak çok kullanılan kükürt dioksiti kaldıramama belirtileri gösterebilir.
Çocuklarda Besin Alerjilerinde İlaç Tedavileri
Besin alerjilerinde temel yaklaşım sorumlu besinden kaçınmaktır. Varolan belirtilerin ortadan kaldırılması amacıyla hafif reaksiyonlarda antihistaminik ilaçlar ve kortizon türü ilaçlar kullanılabilir. Ağır alerjik reaksiyonlarda ve anafilakside acil olarak verilecek ilk ilaç adrenalindir. Otomatik enjektör şeklinde veya direkt ampulden kas içi enjeksiyon şeklinde uygulanabilir, gerekirse 15-20 dk arayla 2-3 kez tekrar edilebilir. Anafilaksi ve ağır reaksiyon geçirenler ve ağır astımı olanların yanlarında adrenalin taşımaları önerilmelidir.
Besin Alerjisi Olan Hastalara Çocukluk Çağı Aşıları Yapılabilir mi?
• Besin alerjisi olan çocuklara genel olarak çocukluk çağı aşıları yapılmasında sakınca yoktur. Ancak dikkatli olunması gereken birkaç durum söz konusudur.
• Kızamık, kızamık-kızamıkçık-kabakulak(MMR) ve grip(influenza) aşıları hazırlanış özellikleri nedeniyle çok az miktarda yumurta ilişkili antijen içerebilir. Bu nedenle aşı takvimine uygun olarak kızamık ve MMR aşıları uygulanmalı ancak mutlaka bir uzman denetiminde ve acil girişim koşulları altında olmalıdır. Grip aşısı da uzman tarafından gerekli görülüyorsa dikkatle uygulanabilir.
• Jelatin veya neomisine sistemik alerjik reaksiyon gösteren çocuklarda ise bu aşılar yapılmamalıdır.
Çocuklarda Besin Allerjileri Kalıcı mıdır?
Besin alerjileri çocuklarda ve erişkinlerde düzelme eğilimi gösterir. Süt, yumurta, buğday ve soya alerjileri yıllar içinde çoğunlukla düzelir. Buna karşılık kuruyemiş, balık ve kabuklu deniz hayvanları alerjilerinin düzelmesi beklenmez.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Dr. Sevin Karalar
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Alerji - Besin Alerjenleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Sevin KARALAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Sevin KARALAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
alerji, besin alerjisi, balık alerjisi, besin alerjisi tedavisi, inet sütü alerjisi, çocuklarda besin alerjisi, sebze alerjisi, inek sütü allerjisi, yumurta allerjisi, balık allerjisi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
