2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



(1920-1950) Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Politikaları
MAKALE #9094 © Yazan Psk.Dnş.Rahmi DANİŞMENT | Yayın Haziran 2012 | 28,583 Okuyucu
“Eğitimdir ki bir milleti ya hür, bağımsız, şanlı, yüksek bir topluluk halinde yaşatır; ya da milleti esaret ve sefalete terk eder.”

Kısaca "davranış değiştirme süreci" olarak tanımlanan eğitimin ve özellikle de onun niteliğinin ülkelerin kalkınmışlık düzeylerinin yegâne belirleyicisi olduğu günümüzde herkesçe tartışmasız kabul edilmektedir. Yaşamakta olduğumuz "bilgi çağında" bilginin hızla artması, iletişim olanaklarının çoğalması ve teknolojinin yaygınlaşması eğitimden umulan beklentileri de değiştirmiştir. Eğitimde yenileşme, eğitimde reform ve düzenleme adı altında yürütülen bu çalışmaların temelinde eğitim programlarında yapılan düzenlemeler bulunmaktadır. Değişen ve gelişen dünyada bireylerin topluma uyum sağlamaları için öğrenmeleri gereken davranış sayısı artmakta, bu arada bireylerin öğrenmesi gereken bazı kavramlar, ilkeler ve uygulamalar da değişikliğe uğramaktadır . Bu değişiklikler hedefler, hedef davranışlar, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme öğelerinden oluşan ve dinamik bir özellik gösteren eğitim programları vasıtasıyla yapılmaktadır. Birçok ülkede geçmişte ve günümüzde eğitim reformu, eğitimde yeniden düzenleme gibi adlar altında yürütülen ve yapılan çalışmaların aslında temelinde program düzenlemesi bulunmaktadır. Çünkü değişen ve gelişen dünyada bireylerin davranışlarında yapılması düşünülen değişiklikleri ifade eden ve bunları sistemli bir biçimde bir araya toplayan araçlar eğitim programlarıdır.


Türkiye'de Cumhuriyetten günümüze özellikle ilköğretime ve eğitimin bu kademesinde uygulanan programlara özel bir yer ve önem verilmiştir. Bu yazımızda 1920 den 1950 yılına kadar cumhuriyet döneminde ilköğretim politikaları ve programlarını inceleyeceğiz.


Eğitimi modernleştirme hareketinin temelleri Osmanlı döneminde atılmıştı; ancak bu hareket doğma- bocalama- tartışma çabalarıyla sınırlı kalmış, bu nedenle Cumhuriyet Türkiye’sine çözüm bekleyen eğitim sorunlarıyla da girilmişti (Koçer, 1992).


Cumhuriyetin kurucuları, toplumun hızlı kalkınması ve modernleşmesi için politik, ekonomik ve sosyal yapıya uygun insan yetişmesi gereğine inanıyordu (Fidan ve Erden, 1998). Kurtuluş
Savaşı sonrasında Atatürk, toplumun, çağın ve çevrenin beklentilerini tatmin edecek bir eğitim anlayışını şöyle belirtmişti: “En önemli ve verimli vazifelerimiz Millî eğitim işleridir. Bunun için de öğretim programları ve sistemleri ona göre düzenlenmelidir.”

Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitim alanında yapılan yenilikler, ileriyi görebilen lider Atatürk'ün eğitimimize gerçekçi açıdan bakması, sorunları doğru tespit edip çözüm önerilerini uygulamaya geçirmesinden başka bir şey değildir.


Atatürk'e göre eğitimin sorunları ve çözüm önerileri şunlardır:


• Toplumumuzda yaygın olarak bilgisizlik hâkimdir, kısa zamanda giderilmelidir.


• Kullanılan eğitim yöntemleri uygun değildir, çağdaş olmalıdır.


• Çocuk üzerinde aile baskısı vardır, aileler eğitilmelidir.


• İstikrarlı bir eğitim politikası yoktur, bir eğitim politikası en kısa zamanda oluşturulmalıdır.


• Eğitimimiz milli değildir, milli olmalıdır.


• Eğitimimiz bilimsel değildir, bilimsel bulgulara dayanmalıdır.


Ulu Önder Atatürk daha Kurtuluş Savaşı devam ederken, 15 Temmuz 1921 tarihinde Ankara'da 180'e yakın üyenin katılması ile gerçekleştirilen Maarif Kongresinde, Türk Millî Eğitiminin felsefe, hedef ve politikalarının nasıl olması gerektiğine işaret etmiştir.


Eğitim sisteminde yapılan düzenlemeler, programlarda yer aldığı ölçüde anlam kazanır. Programlar ulaşılacak amaçları, bu amaçlara ulaşabilmek için seçilecek ve belli ilkelere göre düzenlenecek içeriği, uygulanacak yöntemleri, destekleyici araç-gereçleri, amaçlara ne kadar ulaşılabildiğini gösteren değerlendirme ölçütlerini kapsamaktadır (Gözütok, 2004, s.44) .


Eğitim sisteminde yapılacak değişikliklerin program geliştirme çalışmalarına dayandırılması gerektiği bütün dünya tarafından kabul edilmiş bir gerçektir. Çünkü, öğretmen eğitiminden, ders kitabına, sınıf yönetiminden uygulanacak öğretim yöntemine ve ne tür bir insan tipi yetiştirmek istediğiniz sorularının cevabına kadar uygulanan programlarda bulmak mümkündür.

Bu çalışmada ilköğretim kademesinde ülkemizde yürütülen toplu program geliştirme çalışmalarını ana hatları ile özetleyerek, geliştirme çalışmalarının yapıldıkları dönemin özelliklerini nasıl yansıttıkları, temel aldıkları mantık ve programların öğeleri değerlendirilecektir.


1913’de Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu Muvakkati (İlköğretim geçici kanunu) çıkarılmış ve kanun ‘geçici’ başlığına rağmen Cumhuriyet yıllarında da bir çok maddesi yürürlükte kalmıştır (Akyüz, 1999, s. 231) .


Bu kanun ile birlikte Cumhuriyet dönemine geçen bir diğer belge 1915 yılında hazırlanan “Mekatib-i İptidaiye-i Umumiye Talimatnamesi”dir.


Bu talimatnameye göre; ilköğretim in amacı şöyle belirtilmiştir.


Madde 5- “ilkokullar, çocukların zihni yeteneklerini olumlu bir şekilde gelişmesini sağlayacak temelleri oluşturan, birbiriyle uyumlu ve herkese gerekli olan bilgileri kazandıran okullardır. Bu okulların öğrenim süresi altı yıl olup, bu sürede ortaöğretimin temelleri hazırlanır.”


Bu talimatnameye göre; üç devreli ve altı sınıflı ilkokullar için hazırlanmış program şöyledir:

1915 Programına Göre Okutulacak Dersler

(Cicioğlu,1985, s.91)


4 Mayıs 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetine bağlı illerde 3495 ilkokul (bunların 682 kapalı) ve 3316 ilkokul öğretmeni(bunların 1511 tanesi medrese kökenli) mevcuttur. Cumhuriyetin ilk yıllarında tüm imkânsızlıklara ve olumsuzluklara rağmen okul sayılarında yıllara göre önemli bir artış olduğu da görülmüştür.



Milli Eğitim Bakanı İsmail SAFA Bey tarafından belirlenen Maarif Misakında ( Eğitim Sözleşmesi) “ilköğretimi yaygınlaştırmak ve herkese okuma-yazma öğretmek” temel prensip olarak belirlenmiştir.


Milli Eğitim Bakanı İsmail SAFA Bey yeni Türk devletinin eğitim politikasını ve ilkelerini belirlemek için ülkenin tanınmış bilim insanı ve bürokratlarından oluşan bir Heyet-i İlmiye ( Bilim Kurulu) toplamıştır.15 Temmuz-15 Ağustos 1923 bu kuruldaki komisyonlardan biride ilköğretim komisyonudur.


Bu komisyonda alınan kararlar:


• İlköğretim altı yıldır.

• Öğretim zorunluluğu 7-14 yaş dır.
• Birinci ve ikinci sınıflarda öğrenci mevcudu 30’u diğerlerinde 40’ı aşamaz
• Zorunlu eğitim yaşındaki çocukların yabancı okullara gitmesi yasaktır.
• Yasa ve yönetmeliğe uymayan okullar kapatılmalıdır.
• Yatılı köy okulları kurulmalıdır.

Türkiye Cumhuriyeti'nin %90'ı okuma-yazma bilmiyordu. Bu inkılâplarda eğitim alanında ilköğretimden başlamayı zorunlu kılıyordu. İlköğretim mevzuatında yapılan değişiklikler şunlardır


1924 anayasasının 87.maddesinde ilköğretimin zorunlu ve parasız olacağı belirtiliyordu. 3 mart 1924 yılında kabul edilen "Tevhid-i Tedrisat"la eğitimde ikilik ortadan kaldırılarak devlet kontrolü sağlanmıştır. Bu kanunla ayrıca "toplu öğretim" esası getirilmiştir.1926'da kabul edilen 789 sayılı maarif teşkilatı kanununun 20 ve 21. maddesine göre maarif eminlikleri kurularak denetimde yetki yerelleştirilmiştir.1928'de "Latin Türk Harfleri" kabul edilerek Türk diline uygun alfabe ve okuma-yazmayı kolaylaştırma sağlanmıştır.1929'da "ilk mektep talimatnamesi" yayımlanmıştır.


Mevzuatta yeni rejime uygun olarak düzenlemeler yapılarak uygulamaya yenilik ve yön verilmeye çalışılmıştır.

Bu dönemde genel ilkokullara "ilkokul" denmiş ve süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir.789 sayılı kanunla da ilkokullar 4 çeşit olarak belirlenmiştir.

• Şehir ve kasaba (gündüzlü)

• Şehir ve kasaba (yatılı)
• Köy (gündüzlü)
• Köy (yatılı)

1924 İlkokul Programı


Cumhuriyetin ilanından sonra Cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk eğitim sisteminin bütün alanlarının yeniden düzenlenmesi konusunda önemli roller almıştır. Atatürk öğretim programlarını geliştirme çalışmaları ile de yakından ilgilenmiştir.


Yeni eğitim sisteminin amaçlarına uygun programların geliştirilmesi, alfabe değişikliği ve bunun öğretilmesi, öğretim programlarının hazırlanmasıyla görevli komisyonları yönetmesi, yeni amaçlara uygun ders kitaplarının yazılması, derslere girip öğretim metotlarıyla ilgilenmesi, eleştirmesi, dışarıdan uzman getirtmesi, Atatürk’ ün öğretim programlarının geliştirilmesi konusundaki çalışmalarından bazılarıdır (Tezcan, 1992, s. 84) .


Atatürk döneminde yeni eğitim sisteminin nasıl yönlendirileceği konularının görüşülmesi amacıyla “Heyet-i İlmiye” toplantıları yapılmıştır.

Birinci Heyet-i İlmiye 15 Temmuz-15 Ağustos 1923’de toplanmıştır. Bu toplantının gündemindeki konular arasında; ilkokul programlarında değişiklikler, ilköğretimden sonra hayati öğretim programı ve ilköğretim kararnamesinin değiştirilmesi de yer almıştır (MEB,1995, s.8) .


Bu dönemde eğitim alanında yapılan diğer önemli toplantı 1924 yılında yapılan “İkinci Heyet-i İlmiye” toplantısıdır. Alınan kararlarının hemen hemen tamamının uygulandığı bu toplantıda ilköğretim süresi altı yıldan beş yıla indirilmiş, beş sınıf bir bütün olarak ele alınmış ve ilkokul programlarının geliştirilmesi kabul edilmiştir (MEB; 1995, s.8) .

Cumhuriyet döneminin ilk programı ise 1924 yılında hazırlanmıştır. Bu amaçla oluşturulan komisyonlar, programlarda önemli ölçüde ayıklamalar yaparak programları hafifletmişlerdir

Daha çok geçiş programı niteliğinde olan 1924 programının önceki programlardan temel farkı çok az sayıda bazı derslerin konulması değiştirilmesi ve bazı ders konularının Cumhuriyet yönetimine uyarlanmasıdır

Bu programın başka bir özelliği ise kız ve erkek öğrenciler için ayrı olarak hazırlanmış olmasıdır.
1924 Erkek İlk Mektepleri Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi
DERSLER 1.Sınıf 2.Sınıf 3.Sınıf 4.Sınıf 5.Sınıf
Türkçe Elifbe 12 - - - -
Kıraat (İnşat ve temsil) - 4 3 2 2
İmla - 2 2 1 1
Tahrir - 1 - 2 2
Sarf - - - 1 1
Yazı (Sülüs-Rik’a) - 2 1 1 1
Kur’an-ı Kerim ve Din Dersleri - 2 - 2 2
Hesap 2 3 2 3 2
Hendese - - 3 1 2
Tarih - - - 2 2
Cografya - - 1 2 2
Tabiat Tetkiki, Ziraat, Hıfzısıhha 3 3 1 2 2
Musahabat-ı Ahlakiye ve Malumat-ı Vataniye 1 1 2 1 1
Resim 2 2 1 2 2
El İşleri 2 2 2 2 -
Musiki 2 2 2 1 1
Terbiye-İ Bedeniye - 2 2 1 1
Toplam 26 26 26 26 26
Kaynak:Çelenk,Tertemiz ve Kalaycı,2000

1926 Programı


Bu program Cumhuriyet döneminin en kapsamlı programıdır. 1926 programı esasını Dewey’in “Hayat Bilgisi, toplu tedris ve iş okulu” kavramlarından almıştır


1926 programında bu konu şöyle açıklanmaktadır:Eski programlarda bütün sınıflarda dersler birbirinden tamamen müstakil ayrı ayrı bahislermiş gibi gösterilmiş, aralarındaki rabıta ve münasebetlere o kadar dikkat edilmemiştir. Yeni programlarda malûmat arasında münasebetlere pek ziyade ehemmiyet verilmiştir. Hususile birinci devrede bütün derslerin hayat ve cemiyet mihveri etrafında ve “toplu” olarak tedrisi esası kabul edilmiştir. Bunun eski programlarda “tabiat tetkiki”, “musabahat”, “tarih” ve coğrafya dersleri ayrı ayrı gösterilmiş olduğu halde yeni programda bunlar, birinci devrede “Hayat Bilgisi” namı altında cemedilmiştir. Bu ders tedrisatın adeta belkemiği olacak ve diğer dersler daima buna istinat edecektir (İlk mektep Müfredat Programı, 1930, s.3) .


Hazırlanan bu programlar 1925-26 ders yılında seçilen okullarda denenmiş, alınan sonuçlara göre bazı değişiklikler yapılarak, 1927 yılında bütün ilkokullarda uygulanmıştır. Bu programda ilk defa getirilen “toplu tedris” yöntemini öğretebilmek ve öğretmenleri yeni esaslara göre hazırlamak için Bakanlık tarafından kurslar açılmıştır


Yeni programda ders adlarında önemli sadeleştirmeler yapılmış “Eşya Dersleri” adı altında yeni bir ders konmuş, özellikle derslerin konuları arasında Cumhuriyet ile ilgili muhtevaya ağırlık verilmiştir (Tazebay vd., 2000, s. 38) .

1926 programına göre hazırlanan ders dağıtım çizelgesi şöyledir.

Kaynak:Çelenk,Tertemiz ve Kalaycı,2000


1936 yılında yapılan program değişiklikleri önceki değişikliklere göre ayrı bir öneme sahiptir. Bu tarihe kadar, yeni kurulan devletin yapısına uygun olarak yapılması gereken inkılâplar tamamlanmış ve bu inkılâplar yerleşmeye başlamıştır. Daha önceki değişikliklerin yapıldığı yıllarda inkılâplar henüz tamamlanmadığından, hazırlanan ilkokul programları yeni rejimin görüşlerini tam olarak yansıtmıyordu. Bu açıdan 1936 programı ayrı bir öneme sahiptir (Kıncal, 1993, s. 300) .


1936 programında, her dersin programının başında o dersin başlıca hedefleri tespit edilmiş, derslerin öğretiminde öğretmen tarafından dikkate alınacak önemli noktalar açıklanmış.Ayrıca derslerde yeni eğitim ve öğretim esasları bakımından dikkat edilecek noktalar hakkında açıklamalarda bulunulmuştur. Bu programlarla Cumhuriyet ilkokulu Türk çocuğunu ezbercilikten kurtarmış, canlı mevzular etrafında öğrencinin gözlemler, incelemeler yaparak milli meselelerle sıkı bir şekilde ilgilenmeleri sağlanmıştır (Ergin, 1977, s.1785) .


1936 programında ilkokulun eğitim ve öğretiminde, öğrencilerin gelişim özelliklerine özel bir önem verilmiştir. Ayrıca “yakın çevre”den hareketle “uzak çevre”yi kavratma ilkesi kabul edilmiştir. Toplu öğretim, ilkokul öğretiminin yöntemi olarak belirlenmiş, ancak, üçüncü sınıfın sonuna doğru, öğrencilerin olayları ve cisimleri bilimsel kurallara göre inceleme yeteneklerinin artırılması amacıyla, “hayat bilgisi” dersinin derece derece gruplara ve dallara ayrılması istenmiştir (Cicioğlu, 1985, s. 97) .



1936 programının geliştirilmesi amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda 1948 programı hazırlanmıştır.


1946’da çok partili demokratik hayata girişimizden sonra hazırlanan 1948 programının demokratik ideallere daha yakın olduğu söylenebilir (Tazebay vd., 2000, s. 74) .

Millî Eğitimin Amaçları kendi içinde “toplumsal, kişisel, insanlık ilişkileri ve ekonomik hayat bakımından” dört grupta toplanması 1948 programında bir yenilik olarak karşımıza çıkar. (Binbaşıoğlu, 1995, s.284) .


KAYNAKÇA


Akyüz, Y. (2006) Türk Eğitim Tarihi. (6. Basım). Ankara. Pegem Yayınları.


Acun, F. Cumhuriyetin İlk Yıllarında Eğitimin Hedefi. Bilim Ve Aklın Aydınlığında Eğitim. Ankara. www. yunus.hacettepe.edu.tr. (Erişim Tarihi: 15/12/2010).


Arslan, M. Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Programları ve Belli Başlı Özellikleri. http://www.egitim.aku.edu.tr/m_arslan.htm. (Erişim Tarihi: 15/12/2010).


Binbaşıoğlu, C. (1195). Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, MEB Yayınları, İstanbul.


Cicioğlu, H. (1985): Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Orta Öğretim (Tarihi Gelişim) AÜ EBF Yayınları, Ankara.


Erdem, A.R. İlköğretimimizin Gelişimi ve Bugün Gelinen Nokta. Üniversite ve Toplum. Muğla. www.alirizaerdem.com (Erişim Tarihi: 15/12/2010).


Ergin, O. (1977). Türk Maarif Tarihi , İstanbul,


Fer, S., "Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Programı Üzerine Bir Değerlendirme." Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi ve Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 7-9 Aralık 2005, İstanbul.


Gözütok, D. (2003).Türkiye’de Program Geliştirme Çalışmaları, Milli Eğitim Dergisi

Sayı:160, sayfa: 44-64

İlkmektep Müfredat Programı. (1930). Maarif Vekaleti, İstanbul.


Kıncal, R. (1993) “Türkiye’de ilkokul Programlarının (1936 İlkokul Programı) Hazırlanmasında Demografik, Ekonomik, siyasal ve Kültürel Faktörlerin Yeri” Eğitim Bilimleri Birinci Ulusal Kongresi, AÜ EBF Yayınları, s. 2999-307


Taşdemirci, E.(2010).Türk Eğitim Tarihi. (1. Baskı).Ankara. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.


Tazebay, A., Çelenk S,. Tertemiz N,. Kalaycı N. (2000): İlköğretim Programları ve Gelişmeler, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.


http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi54-55/akbaba.htm. (Erişim Tarihi: 15/12/2010).


http://tr.wikipedia.org. (Erişim Tarihi: 15/12/2010).
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"(1920-1950) Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Politikaları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Rahmi DANİŞMENT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Rahmi DANİŞMENT'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     6 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Rahmi DANİŞMENT Fotoğraf
Psk.Dnş.Rahmi DANİŞMENT
Kayseri
Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi28 kez tavsiye edildi
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Dnş.Rahmi DANİŞMENT'in Makaleleri
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında '(1920-1950) Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Politikaları' başlığıyla benzeşen toplam 29 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Değerlerin Önemi Haziran 2012
► Sınava Doğru Mayıs 2011
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


15:31
Top