Besinlerden Gelen Sağlık
Bu yazıda bazı besinlerin özelliklerini bulacaksınız. Sağlıklı beslenme bir bütündür ve yenilen besinlerde çeşitlilik yaratmak, sağlıklı beslenmenin anahtar noktasıdır. Sadece meyve, sadece sebze ya da sadece protein kaynaklı beslenerek, tek yönlü beslenme modeliyle sağlıklı olmaktan bahsetmek mümkün değildir. Hergün farklı besinlerle yaşamınıza renk katın.
Badem
Badem E vitamini ve kalsiyum açısından zengin bir yağlı tohumdur. Bu besin öğelerinin yanısıra posa, riboflavin, magnezyum ve demirden zengindir. İçerdiği yağın yaklaşık %60’ını tekli doymamış yağ asitleri oluşturmaktadır. Tekli doymamış yağ asitleri kalp-damar sağlığının korunmasında önemlidir. Hemen hemen 1 avuç badem (23 adet kadar) günlük E vitamini ihtiyacının yarısını ve 75 mg civarında kalsiyum sağlar.
Elma
Tüm elma çeşitleri çözünür posa türü olan pektin için iyi bir kaynaktır. Pektin, kan kolesterol ve glikoz seviyesinin düşürülmesinde etkilidir. Taze elma, vücut hücrelerini hasardan koruyucu bir antioksidan olan C vitamini için de kaynaktır. Vitamin C kas, kemik ve diğer dokuları bir arada tutmayı sağlayan bağ dokusu proteinlerinden kollojenin yapımında yardımcıdır. Kapiler duvarları ve kan damarlarının yapısını sağlamlaştırır. Aynı zamanda demirin emilimine destek sağlar.
Yaban Mersini
Yaban mersini, fitokimyasallardan zengin bir kaynaktır. Fitokimyasallar vücutta biyolojik aktivite gösteren bitki maddeleridir. Bazıları antioksidan (flavonlar, kateşinler), bazıları hormona bağlı kanserlerden koruyucu olanlar (isoflavonlar, lignanlar), bazıları kolesterolü düşüren (saponinler), DNA tamirini uyaranlar (vanilin, kumarin) ve bazıları da hücre çoğalmasını önleyici (kuersetin, genistein) aktivite gösterirler. Yaban mersini, idrar yolu enfeksiyonlara karşı koruyucudur, kısa vadeli hafızanın korunmasında ve sağlıklı yaşlanmada yardımcıdır. Yaban mersinin C vitamini ve posa açısından da kaynaktır.
Brokoli
Kalsiyum, potasyum, folat ve posa için kaynaktır. İçerdiği fitokimyasallar nedeniyle kalp-damar hastalıklarıi diyabet ve bazı kanser türleri için koruyucudur. İçerdiği biyoflavonoidler; kan basınıcı ve kolesterolün düşürülmesinde etkilidirler. Ayrıca A vitamini ve C vitamini içeriği nedeniyle vücut hücrelerinin hasarını önleyen antioksadant özellik gösterir. Brokolinin 100 gramında 110 mg C vitamini, 130 mcg folik asit, 2330 IU A vitamini yer alır.
Somon Balığı
Omega-3 yağ asitleri için mükemmel bir kaynaktır. Bu nedenle trigliserit düzeyini azaltarak damarlardaki plak oluşumunu azaltır ve kalp-damar sağlığına katkıda bulunur. Aynı zamanda kalp krizi için risk olan kan basıncını düşürür. Somon balığının kolesterol ve doymuş yağ oranı düşüktür ve iyi bir protein kaynağıdır. Fosfor, potasyum, sodyum, tiamin, riboflavin, niasin ve karotenleri içerir.
Kırmızı ve Siyah Üzüm
Firokimyasal bileşikler olan kuersetin, mirisetin, kafeik asit, fenolik asit ve kateşin gibi birçok antioksidant bileşik içerir.Bu nedenle kalp-damar hastalıklarına karşı koruyucudur. Aynı zamanda fitokimyasal bileşiklerden fitoöstrojen açısından zengindir. Bu maddenin menapozun getirdiği uykusuzluk, ateş basması ve sinirlilik gibi sorunları azaltması yanında, meme, bağırsak ve prostat kanserlerine karşı koruyucu olduğu düşünülmektedir. Kalsiyum, C vitamini ve potasyumdan da zengindir. Üzüm kabuğunda ve çekirdeğinde bulunan resveratrol adlı madde, kalp-damar sağlığı açısından oldukça etkilidir. Bu madde, kan pıhtılaşma riskini ve kandaki LDL kolesterol (kötü kolesterol) seviyesini azaltır, kalpteki damarların hasarını önler ve sağlıklı kan basıncının korunmasına yardımcı olur. Ayrıca kırmızı ve siyah üzümde bulunan flavonoidler, kandaki HDL kolesterol (iyi kolesterol) seviyesi arttırarak damar tıkanıklığı riskini azaltır.
Greyfurt
İyi bir C vitamini ve folik asit kaynağıdır. C vitamini içeriğinden dolayı greyfurt suyunun kanser tedavisinde kullanılan kemoterapik ilçaların etkinliğini arttırdığına dair kanıtlar mevcuttur. Pembe ve kırmızı türleri antioksidan olan A vitamini ve likopen içerdiğinden kanser türlerine karşı koruyucudur. İçerdiği biyoflavonoidler; kan basınıcı ve kolesterolün düşürülmesinde etkilidirler. Ancak, greyfurt suyu hipertansiyon ilaçları ile etkileşime girdiğinden, bu tür ilaçları kullananların hekime danışmaları ve ilaç prospektüsündeki besin-ilaç etkileşimlerine dikkat etmeleri yararlı olacaktır.
Zencefil
Baharat içeren bir kök olan zencefilin, ateş dürürücü, idrar söktürücü, öksürüğü iyileştirici olduğuna ve nezle ile soğukalıgınlığına iyi geldiğine inanılmaktadır. Kan dolaşım sisteminde etkili olduğu bilinmektedir. Bu nedenle el ve ayaklardaki kan dolaşımında yardımcıdır. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, kalbin çalışmasını uyarıcı etkileri olduğu ispatlanmıştır. İçerisinde bulunan yağ asitlerinin antibakteriyal etki gösterdiği bilinmektedir. Aksi çalışmalarda olmakla birlikte, seyahatlerde yaşanan taşıt tutmalarına karşı etkili olduğuna dair çalışmalar da mevcuttur. Bu nedenle bazı ülkelerde taşıt tutması ve hazımsızlık giderici olarak kullanılmaktadır. Hamilelik ve emziklilik dönemlerinde kullanılması önerilmemektedir.
Kereviz
C vitamini, potasyum, sodyum, fosfor, A vitamini ve kalsiyum açısından zengindir. Sakinleştirici, gaz giderici, adet sancılarını azaltıcı, idrar söktürücü, eklem iltihapları ve romatizmasında yararlı olduğu düşünülmektedir. Ancak bu yararlarının birçoğu deneysel olarak ispatlanmamıştır. Sodyum içeriği yüksek olduğu için kereviz tuzu, biberi ve bulyonu yapılır.
Maydanoz
Maydanoz iki yıllık bir bitkidir.15-20 santimetre boyuna erişince kesilir.Senede 5-6 kez kesim yapılabilir. Maydanozun özel tat ve kokusu bileşiminde bulunan uçucu yağlar (esaslar) ve flavon glikozidi denen maddelerden ileri gelir.Maydanoz yaprağının çoğunluğu sudur.Bu nedenle enerji ve protein yönünden beslenmeye bir katkısı düşünülmez. Maydanoz, A ve C vitaminleriyle diğer antioksidantlar yönünden çok zengindir.Yemeklerin yanında yenen 5-10 tel (20 gr) maydanoz, insanın günlül C vitaminini gereksinmesinin yarısını karşılayabilir. Halk arasında maydanozun diş etleri kanamasında, yaraların kapanmasında, romatizmada iyileştirici etkisi olduğuna inanılması, C vitamininden zengin olmasıyla açıklanabilir. İdrar söktürücü etkinliği ise, bileşiminde bulunan flavon glikozidinden dolayıdır. Maydanoz, potasyumdan zengin olduğundan, tuzun bileşimindeki sodyumu dengeleyerek tansiyon yüksekliğinde, az da olsa, önleyici etkisi olabilir. Maydanoz çiğ olarak yendiği gibi, sarma, dolma, köfte ve çorbalarda tat verici olarak kullanılır. Kurutulmuş maydanoz baharat gibi kullanılır.
Nane
Nane çok senelik bir bitkidir. Kökleri sökülmediği sürece yeni sürgünler oluşur. Yetiştirildiği gibi, sulak yerlerde kendiliğinden yetişir. Buna "yarpuz" denir. Nanenin özel tat ve kokusu bileşiminde bulunan mentol ve türevleri ile, tanen ve uçucu yağlardan ileri gelir. Naneden elde edilen nane yağı, koku emici ve ferahlatıcı olarak kullanılır ve az da olsa mikrop öldürücü etkinliği vardır. Bileşimindeki esanslar nedeniyle, mide bulantısına ve sindirim güçlüğüne iyi gelir. Bu gibi durumlarda nane kaynatılır, suyuna limon sıkılarak içilir. Nane çiğ olarak yendiği gibi, yoğurtlu çorbalara, salatalara, kısır gibi yiyeceklere ve dolmalara tat verici olarak eklenir. Kurutularak her mevsimde kullanılabilir.
Kekik
Kekik çok senelik bitkidir. Süren yapraklar toplanarak taze ya da kuru olarak kullanılır. Kekiğin özel tat ve kokusu, timol ve karvakrol denilen ve uçucu yağlardan olan fenolik öğelerden ileri gelir. Bleşimindeki etkin öğelerden dolayı, kekiğin, antioksidant ve mikrop öldürücü özelliği vardır. Bu nedenle, yağın oksidasyonunu önlemek için et ürünlerine katılır ve ağız yıkayıcılarda yer alır. Kaynatılarak elde edilen kekik suyu, mikropların yaptığı ishallere iyi gelir. Kekik esansı, nefes açıcı, öksürük azaltıcı olarak da kullanılır. Bunun yanında mide salgısını artırdığından dolayı ülserde olumsuz etki gösterir. Roka, tere ve yenebilen yeşil yapraklı otlarda antioksidan içerdiklerinden sağlık için yararlıdır.
Badem
Badem E vitamini ve kalsiyum açısından zengin bir yağlı tohumdur. Bu besin öğelerinin yanısıra posa, riboflavin, magnezyum ve demirden zengindir. İçerdiği yağın yaklaşık %60’ını tekli doymamış yağ asitleri oluşturmaktadır. Tekli doymamış yağ asitleri kalp-damar sağlığının korunmasında önemlidir. Hemen hemen 1 avuç badem (23 adet kadar) günlük E vitamini ihtiyacının yarısını ve 75 mg civarında kalsiyum sağlar.
Elma
Tüm elma çeşitleri çözünür posa türü olan pektin için iyi bir kaynaktır. Pektin, kan kolesterol ve glikoz seviyesinin düşürülmesinde etkilidir. Taze elma, vücut hücrelerini hasardan koruyucu bir antioksidan olan C vitamini için de kaynaktır. Vitamin C kas, kemik ve diğer dokuları bir arada tutmayı sağlayan bağ dokusu proteinlerinden kollojenin yapımında yardımcıdır. Kapiler duvarları ve kan damarlarının yapısını sağlamlaştırır. Aynı zamanda demirin emilimine destek sağlar.
Yaban Mersini
Yaban mersini, fitokimyasallardan zengin bir kaynaktır. Fitokimyasallar vücutta biyolojik aktivite gösteren bitki maddeleridir. Bazıları antioksidan (flavonlar, kateşinler), bazıları hormona bağlı kanserlerden koruyucu olanlar (isoflavonlar, lignanlar), bazıları kolesterolü düşüren (saponinler), DNA tamirini uyaranlar (vanilin, kumarin) ve bazıları da hücre çoğalmasını önleyici (kuersetin, genistein) aktivite gösterirler. Yaban mersini, idrar yolu enfeksiyonlara karşı koruyucudur, kısa vadeli hafızanın korunmasında ve sağlıklı yaşlanmada yardımcıdır. Yaban mersinin C vitamini ve posa açısından da kaynaktır.
Brokoli
Kalsiyum, potasyum, folat ve posa için kaynaktır. İçerdiği fitokimyasallar nedeniyle kalp-damar hastalıklarıi diyabet ve bazı kanser türleri için koruyucudur. İçerdiği biyoflavonoidler; kan basınıcı ve kolesterolün düşürülmesinde etkilidirler. Ayrıca A vitamini ve C vitamini içeriği nedeniyle vücut hücrelerinin hasarını önleyen antioksadant özellik gösterir. Brokolinin 100 gramında 110 mg C vitamini, 130 mcg folik asit, 2330 IU A vitamini yer alır.
Somon Balığı
Omega-3 yağ asitleri için mükemmel bir kaynaktır. Bu nedenle trigliserit düzeyini azaltarak damarlardaki plak oluşumunu azaltır ve kalp-damar sağlığına katkıda bulunur. Aynı zamanda kalp krizi için risk olan kan basıncını düşürür. Somon balığının kolesterol ve doymuş yağ oranı düşüktür ve iyi bir protein kaynağıdır. Fosfor, potasyum, sodyum, tiamin, riboflavin, niasin ve karotenleri içerir.
Kırmızı ve Siyah Üzüm
Firokimyasal bileşikler olan kuersetin, mirisetin, kafeik asit, fenolik asit ve kateşin gibi birçok antioksidant bileşik içerir.Bu nedenle kalp-damar hastalıklarına karşı koruyucudur. Aynı zamanda fitokimyasal bileşiklerden fitoöstrojen açısından zengindir. Bu maddenin menapozun getirdiği uykusuzluk, ateş basması ve sinirlilik gibi sorunları azaltması yanında, meme, bağırsak ve prostat kanserlerine karşı koruyucu olduğu düşünülmektedir. Kalsiyum, C vitamini ve potasyumdan da zengindir. Üzüm kabuğunda ve çekirdeğinde bulunan resveratrol adlı madde, kalp-damar sağlığı açısından oldukça etkilidir. Bu madde, kan pıhtılaşma riskini ve kandaki LDL kolesterol (kötü kolesterol) seviyesini azaltır, kalpteki damarların hasarını önler ve sağlıklı kan basıncının korunmasına yardımcı olur. Ayrıca kırmızı ve siyah üzümde bulunan flavonoidler, kandaki HDL kolesterol (iyi kolesterol) seviyesi arttırarak damar tıkanıklığı riskini azaltır.
Greyfurt
İyi bir C vitamini ve folik asit kaynağıdır. C vitamini içeriğinden dolayı greyfurt suyunun kanser tedavisinde kullanılan kemoterapik ilçaların etkinliğini arttırdığına dair kanıtlar mevcuttur. Pembe ve kırmızı türleri antioksidan olan A vitamini ve likopen içerdiğinden kanser türlerine karşı koruyucudur. İçerdiği biyoflavonoidler; kan basınıcı ve kolesterolün düşürülmesinde etkilidirler. Ancak, greyfurt suyu hipertansiyon ilaçları ile etkileşime girdiğinden, bu tür ilaçları kullananların hekime danışmaları ve ilaç prospektüsündeki besin-ilaç etkileşimlerine dikkat etmeleri yararlı olacaktır.
Zencefil
Baharat içeren bir kök olan zencefilin, ateş dürürücü, idrar söktürücü, öksürüğü iyileştirici olduğuna ve nezle ile soğukalıgınlığına iyi geldiğine inanılmaktadır. Kan dolaşım sisteminde etkili olduğu bilinmektedir. Bu nedenle el ve ayaklardaki kan dolaşımında yardımcıdır. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, kalbin çalışmasını uyarıcı etkileri olduğu ispatlanmıştır. İçerisinde bulunan yağ asitlerinin antibakteriyal etki gösterdiği bilinmektedir. Aksi çalışmalarda olmakla birlikte, seyahatlerde yaşanan taşıt tutmalarına karşı etkili olduğuna dair çalışmalar da mevcuttur. Bu nedenle bazı ülkelerde taşıt tutması ve hazımsızlık giderici olarak kullanılmaktadır. Hamilelik ve emziklilik dönemlerinde kullanılması önerilmemektedir.
Kereviz
C vitamini, potasyum, sodyum, fosfor, A vitamini ve kalsiyum açısından zengindir. Sakinleştirici, gaz giderici, adet sancılarını azaltıcı, idrar söktürücü, eklem iltihapları ve romatizmasında yararlı olduğu düşünülmektedir. Ancak bu yararlarının birçoğu deneysel olarak ispatlanmamıştır. Sodyum içeriği yüksek olduğu için kereviz tuzu, biberi ve bulyonu yapılır.
Maydanoz
Maydanoz iki yıllık bir bitkidir.15-20 santimetre boyuna erişince kesilir.Senede 5-6 kez kesim yapılabilir. Maydanozun özel tat ve kokusu bileşiminde bulunan uçucu yağlar (esaslar) ve flavon glikozidi denen maddelerden ileri gelir.Maydanoz yaprağının çoğunluğu sudur.Bu nedenle enerji ve protein yönünden beslenmeye bir katkısı düşünülmez. Maydanoz, A ve C vitaminleriyle diğer antioksidantlar yönünden çok zengindir.Yemeklerin yanında yenen 5-10 tel (20 gr) maydanoz, insanın günlül C vitaminini gereksinmesinin yarısını karşılayabilir. Halk arasında maydanozun diş etleri kanamasında, yaraların kapanmasında, romatizmada iyileştirici etkisi olduğuna inanılması, C vitamininden zengin olmasıyla açıklanabilir. İdrar söktürücü etkinliği ise, bileşiminde bulunan flavon glikozidinden dolayıdır. Maydanoz, potasyumdan zengin olduğundan, tuzun bileşimindeki sodyumu dengeleyerek tansiyon yüksekliğinde, az da olsa, önleyici etkisi olabilir. Maydanoz çiğ olarak yendiği gibi, sarma, dolma, köfte ve çorbalarda tat verici olarak kullanılır. Kurutulmuş maydanoz baharat gibi kullanılır.
Nane
Nane çok senelik bir bitkidir. Kökleri sökülmediği sürece yeni sürgünler oluşur. Yetiştirildiği gibi, sulak yerlerde kendiliğinden yetişir. Buna "yarpuz" denir. Nanenin özel tat ve kokusu bileşiminde bulunan mentol ve türevleri ile, tanen ve uçucu yağlardan ileri gelir. Naneden elde edilen nane yağı, koku emici ve ferahlatıcı olarak kullanılır ve az da olsa mikrop öldürücü etkinliği vardır. Bileşimindeki esanslar nedeniyle, mide bulantısına ve sindirim güçlüğüne iyi gelir. Bu gibi durumlarda nane kaynatılır, suyuna limon sıkılarak içilir. Nane çiğ olarak yendiği gibi, yoğurtlu çorbalara, salatalara, kısır gibi yiyeceklere ve dolmalara tat verici olarak eklenir. Kurutularak her mevsimde kullanılabilir.
Kekik
Kekik çok senelik bitkidir. Süren yapraklar toplanarak taze ya da kuru olarak kullanılır. Kekiğin özel tat ve kokusu, timol ve karvakrol denilen ve uçucu yağlardan olan fenolik öğelerden ileri gelir. Bleşimindeki etkin öğelerden dolayı, kekiğin, antioksidant ve mikrop öldürücü özelliği vardır. Bu nedenle, yağın oksidasyonunu önlemek için et ürünlerine katılır ve ağız yıkayıcılarda yer alır. Kaynatılarak elde edilen kekik suyu, mikropların yaptığı ishallere iyi gelir. Kekik esansı, nefes açıcı, öksürük azaltıcı olarak da kullanılır. Bunun yanında mide salgısını artırdığından dolayı ülserde olumsuz etki gösterir. Roka, tere ve yenebilen yeşil yapraklı otlarda antioksidan içerdiklerinden sağlık için yararlıdır.
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Besinlerden Gelen Sağlık" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Prof.Dr.Dyt.Murat BAŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Prof.Dr.Dyt.Murat BAŞ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.