BESİN ALERJİLERİ

Aslında toplumda besin alerjileri oldukça az görülmektedir. Çocukların yaklaşık %5’inde besin alerjisi tanısı konulmakta, genelde ileri yaşlarda sorunlar ortadan kalkmaktadır. Yetişkinlerin ise %2’sinden azında besin alerjisi görülmektedir. Buna karşılık her 3 yetişkinden 2’si süte alerjisi olduğunu düşünmektedir. Peki neden milyonlarca kişi alerjik olduğunu savunur. Çünkü besin alerjisi tanısını genellikle kişi kendisi koymaktadır, semptomlar besinlerle oluşan diğer hastalıkları taklit etmektedir. İnsanlar da “alerji” terimini yiyeceğe karşı gelişen fiziksel reaksiyon anlamında kullanmaktadır – psikolojik değil.

Besin alerjileri genelde genetiktir ve neredeyse hepsi erken yaşlarda tanımlanmaktadır. Alerjisi olan kişi alerjik reaksiyon oluşturan bir besin tükettiğinde vücudu antikor üreterek kendini korumaktadır. Bu antikorlar histamin gibi kimyasalların salınmasına sebep olur. Bu durum rahatsızlık verici semptomlara neden olmaktadır. Örneğin burun akıntısı, kaşıntı veya kalp atışının hızlanması gibi. Besin alerjisi olan pek çok insan için reaksiyonlar tehlikeli olmaktan ziyade rahatsızlık vericidir. Ancak ender de olsa bazı durumlarda anafilaktik reaksiyonlar oluşabilir. Bu alerjik cevap ciddi ve hayatı tehdit edici olabilmektedir.

Bir anafilaktik reaksiyonda semptomlar genellikle hızlı ilerler – yemekten birkaç saniye veya dakika sonra. Bunlar arasında boğazın şişmesi ve solunum zorluğu, terleme, hızlı ve düzensiz kalp atışları, düşük kan basıncı, bulantı, kusma ve şok sayılabilir. Peki hangi besinler bir reaksiyona yol açabilir? Süt, yumurta, çikolata, fıstık, fındık, ceviz, buğday, mısır, maya, baklagiller, turunçgiller, domates, bezelye, patates, gazoz, soya, balık ve kabuklu deniz ürünleri alerji yatkınlığı olan kişilerde reaksiyonlara yol açabilmektedir.

Besin alerjileri klinik olarak tanınabilir. Tıbbi hikaye, fizik muayene, besin günlüğü, eliminasyon diyeti ve laboratuar testleri ile tanı koymak mümkündür. Vücudun belirli bir besine karşı reaksiyonunu izlemek kişinin kendi kendine besin alerjisi veya intoleransı ayrımını yapmasını sağlamaktadır. Semptomlar varsa, hekim kaşınan yüzeyden aldığı sürüntü ile rahatsızlığa bir tanı koyabilir. Bir günlük tutmanız ve yediğiniz, içtiğiniz tüm besinleri, aldığınız ilaçları yazmanız, besinler ve semptomlar arasındaki neden-sonuç ilişkisini doğrulamaya yardımcı olacaktır.

Diyetisyeniniz tarafından düzenlenen “eliminasyon diyeti” ile şüpheli besinleri bir süre tüketmemeniz önerilir. Semptomlar yok olur ve tükettiğinizde yeniden oluşursa o besine karşı alerjiniz var demektir. Genelde hazır besinler içerisinde bulunan alerjenleri bulmak zor olduğu için bu konuda diyetisyenden yardım almak daha sağlıklı bir yol izlenmesini sağlar.

İlave olarak şu sorulara da yanıt verilmelidir:

• Semptomlar nelerdir ve besini aldıktan ne kadar zaman sonra ortaya çıkmaktadır?
• Reaksiyondan önce o besinin ne kadarını tüketmek gerekmektedir?
• Bu besin her tüketildiğinde benzer semptomlar oluşmakta mı?
• Ailede alerji hikayesi olan bir birey var mı?

Peki Besin Alerjisi İle Nasıl Başa Çıkılabilir?

Gerçek besin alerjisi tanısı konulduktan sonra bazı zararlı besinlerden uzak durulması gerekecektir. Görüşülecek diyetisyen, çeşitli ve dengeli bir diyete sahip olabilmesi adına bireye yardımcı olacaktır. Alerjen bir besinin yerine alternatifini tercih etmek, etiketleri okumak, ev dışında beslenmek gibi konularda diyetisyenden alınacak bir eğitim kişide olası semptomları engelleyecektir. Örnek olarak, bireyin yumurta alerjisi varsa; mayonez, salata sosları ve keklerde de yumurta bulunduğunu bilmesi gerekmektedir.

ELİMİNASYON DİYETİ

Bu diyet her besin grubundan alınan besin adedini bir tane ile sınırlamaktadır. Daha sonra herhangi bir semptomun tekrarlayıp tekrarlamayacağını görebilmek için, diyete bir besin daha eklenir. Eğer bu diyet tüm semptomları gideremez ise; semptoma neden olan besin keşfedilene kadar diyetten her gün bir besin çıkartılır.

Etler arasında en az alerjiye neden olan kuzu etinin, tolere edilemiyorsa sığır veya hindi etinin tercih edilmesi önerilmektedir. Mısır ve buğday alerjiye yol açabileceği için pirincin kullanılması daha doğru bir seçim olacaktır. Bu rutin beslenme programına 3 gün devam edilerek vücudun duyarlılığı belirlenir. Yemek planında 4. günden itibaren ilaveler yapılmaktadır. Özellikle ilk hafta adına her seferinde tek bir besin eklenmesi önerilmektedir. Eğer ki bir haftalık süre içerisinde hiçbir semptom ile karşılaşılmaz ise, vücut reaksiyonlarını görmek adına her öğün yeni bir besin eklenebilir.

Bu arada rahatsızlık yaratan bir besin ile karşılaşılırsa, diyetten çıkarılmalıdır. Süte karşı ciddi bir reaksiyon gelişirse, süt ve süt içeren besinler tamamen elimine edilir ya da çok nadir kullanılır. Sütün yerine alternatif olarak yoğurt tüketilerek protein, kalsiyum, fosfor gibi besin öğelerinden yana vücudun yetersizliklerle karşılaşması önlenebilir.