Tavuk Yetiştiriciliği - Tavukçuluk
TAVUK YETİŞTİRİCİLİĞİ - TAVUKÇULUK
TAVUĞUN ÖNEMİ
Tavuk etinden ve yumurtasından yararlanılan çok önemli bir kanatlı kümes hayvanıdır. Tavuk eti ve yumurtası insan beslenmesi için çok iyi bir besin ve çok iyi bir hayvansal protein kaynağıdır.Tavuk eti diğer etlerden farklı özelliktedir. Tavuk etinin diğer etlerden üstün tarafı bulunur. Örneğin, Sığır ve koyun etine bakılınca tavuk etinde su miktarı daha azdır, tavuk etinde yaklaşık % 56 su bulunur. Bu oran horoz etinde % 66, piliç etinde % 71 e yükselir. Sığır ve koyun etine bakılınca tavuk etinde hatta horoz ve piliç etlerinde kuru madde oranı daha yüksektir. Aynı durumu protein oranında da görmek mümkündür.Sığır etinde protein oranı % 21- 27, kuzu etinde % 21 – 24 iken, bu oran tavuk etinde % 30 -35 e kadar yükselmektedir. Yağ dokusu, tavuk etinde ( Örneğin göğüs etinde % 1-3 kadar ) çok az olduğu halde, sığır etinde çok fazladır. Örneğin Dana pirzolasında % 12 kadardır. Hatta sığır etinin bazı parçalarında % 15- 30 kadar çıkabilmektedir.Tavuk etinde daha az yağ olması ve tavuk etinin daha besleyici daha kolay sindirilebilir özellik taşıması DİYET ETİ olmasına neden olmuştur. Tavuk eti, hastalara, küçük çocuklara fevkalade uygundur. Tavuk yumurtası da çok değerli bir gıdadır. 60 gram ağırlığında bir tavuk yumurtası, yaklaşık 250 cc inek sütüne eşdeğerdir. 250 cc süt kadar besleyici özellik taşır.İnsan sağlığı için gerekli olan besin maddelerinin çoğu yumurtada mevcuttur. Tavuğun tüyüde yararlıdır.Halk arasında KUŞ TÜYÜ adı ile anılır. Yastık, yorgan vb üretiminde kullanılır. Çok yumuşak ve çok hafif olan KUŞ TÜYÜ yastık ve yorganlar çok değerlidir. Tavuk mezbahalarında Kuş Tüyü üretimine de önem verilmektedir.
Tavuğun davranışları (Tavuk Etholojisi), alışkanlıkları da tavuk yetiştiricisine yararlar sağlar. Örneğin tavuk akrepler dahil böcekleri, kurtları vb. Yemek suretiyle yok eder. Bu zararlılarla savaşta çiftçiye yardımcı olur. Tahıl artıklarını, selektör makinası döküntülerini, yabani bitki tohumlarını vb. Tavuklar yiyecek olarak değerlendirirler.Tavuklar tarlalarda yabani ot savaşında çiftçilerin yardımcılarıdır. Tavuk bu konuda eşi bulunmaz bir hayvandır. Yabani ot tohumlarını yedikten sonra vücudunda bunları sindirir,yok eder ve tavuk etine çevirir. Halbuki diğer hayvan dışkılarında yabani ot tohumları canlı olarak mevcuttur yani sindirilemezler ve bunlar toprakta tekrar yeşerirler ve bunlardan tekrar yabani otlar meydana gelir.
Tavuğun gübresinden de yaralanılır. Tavuk gübresi, bahçe ve tarla tarımında çok araan bir gübredir.
Tavuk yemden çok iyi yararlanabilen bir hayvandır. 1 kg et üretimi için Balık : 1.6 kg, Tavşan : 2.8 – 3.4 kg, Tavuk ise 3.8 kg yem tüketir. Ticari tavuk tiplerinde, hibritlerde bu yetenek daha da fazladır. Örneğin Broiler adı verilen ticari piliç üretinde piliçler 1 kg et üretmek için sadece 1.8 – 2.0 kg kadar yem tüketmektedirler. Bu fevkalade değerli bir yetenektir. Çünkü diğer hayvanlarımız 1 kg canlı ağırlık artışı için çok daha fazla miktarda ( 6 – 10 kg ) yem tüketmektedirler.
Tavuğun bazı morfolojik özelliklerinden de yararlanılmaktadır. Çok gösterişli tavuk ırkları mevcuttur. Güzel renkte, kıvrık tüylerle örtülü ilginç yapıda SÜS TAVUKLARI vardır. Çok güzel ve uzun ötüşlü horozlar ( Denizli Horozu ) da morfolojik özelliklerden sayılabilir.Paçalı, cüce, küçücük, rengarenk tavuklar Süs hayvanı olarak bazı evlerde, bazı çiftliklerde yetiştirilmektedir.
Tavukculuğa yatırılan sermaye, kısa bir zaman sonra kar sağlamaya başlar. Örneğin Broiler ( Etlik piliç ) üretimine para yatıran bir tavuk yetiştiricisi, 3-4 ay gibi kısa bir süre sonra bu sermaye ve hizmetinin karını almaya başlar. Sığır ve Koyun besiciliğinde bu zaman daha uzun ve zorluklarla doludur.
Bir yumurta tavuğunun bir yılda 300 – 335 adet yumurta vermesi diğer hayvanlarla karşılaştırılamayacak kadar fertil ve verimli olduğunun en büyük göstergesidir.
Tavukculukta genetik ıslah çok hızlı yapılabilmektedir.Tavuğun Genetik ıslah süresi çok kısadır.( 3-7 yıl ). Tavukculukta çok daha fazla Genetik ilerleme sağlanabimektedir. Oysa Sığır ve koyunda Genetik ıslah süresi çok uzundur. Bu Genetik ıslah süresi Sığırda 100 – 130 yıl, Koyunda ise 50- 70 yıl kadardır.
Kısacası tavuk, insanlık için çok yararlı bir hayvandır.
TAVUKÇULUĞUN TARİHİ GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Tarihi gelişim içersinde bazı faktörler tavukçuluğun yayılma ve gelişimini etkilemiştir. Bunlara göz atacak olursak;
Tavuklar yapı olarak küçük cüsseli hayvanlardır.
Gerek avlanma gerekse yetiştirme ile tavuk eti ve tavuk yumurtası her toplumda aranan, sevilen, kolay bulunabilen ve ucuz bir gıda maddesi olmuştur.
Dünyamızda, nüfus artışı, toplu yerleşim birimlerinin kuruluşu ile şehirleşme başlamış ve tavuk eti ve tavuk yumurtasına olan talep hızla artmıştır ve artmaya devam etmektedir.
Tavuk, üreme yereneği çok yüksek bir hayvandır. Tavuğun çok fertil bir hayvan olması ( piliçlerin yaklaşık 5 ayda yumurtlamaya başlaması, yılda 300 – 335 yumurta vermesi ), kuluçka süresinin kısa olması ( 21 gün ), tavuğa çok üstün bir üreme yeteneği vermektedir.
Modern tavukçulukta, kafes sisteminde çok katlı kafesler, birim alanda çok daha fazla sayıda tavuğun bakım ve beslenmesine olanak sağlamaktadır.
Süs tavukları, gösteri horozları, etlik piliç ırkları (broiler ), yumurtacı tavuk ırkları ve bu amaçla geliştirilmiş Genotipler de tavukçuluğun yayılmasında çok etkili olmuştur.
Tavukçuluk, yetiştiricisi için devamlı gelir getiren bir çalışma alanıdır.
Köylerde ve kırsal alanlarda 10 – 30 ya da daha fazla tavuk bulunduran aileler, evin et ve özellikle yumurta gereksinimini rahatlıkla karşılayabilir.
Az kapasiteli aile tavukçuluğu için fazla iş gücüne gerek duyulmaz.
Tavukçulukta yatırımın paraya dönüşmesi diğer hayvansal üretim kollarından çok daha kısa sürede gerçekleşmektedir.
Zamanla tavukların mevsime bağlı olarak yumurtlama alışkanlıkları değiştirilmiş kışın da yumurta üretimi daha kısa sürede gerçekleşmektedir.
Diğer hayvansal besinler gibi tavuk eti ve tavuk yumurtasın da insanın bedensel ve zihinsel gelişimindeki önemi anlaşıldıkça bu tavuk ürünlerine olan talep artmıştır ve her geçen gün de hızla artmaktadır.
Tavuk ürünleri insan gıdası dışında endüstri alanında da geniş ölçüde kullanılmaktadır. Gerek Tavuk gübresi, gerekse tavuk tüyü günümüzde büyük ekonomik değerlere ulaşmış ve Ticari Emtia (Ticaret Malzemesi ) haline dönüşmüştür.
TAVUKÇULUĞUN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Tavukçuluğun ülke ekonomisine katkılarına bakacak olursak ;
Tavukçuluk geçimini tamamen bu çalışma alanından sağlayan büyük ticari tavuk işletmeleri yayında kırsal kesimde, köylerde düşük verimli karışık tavuk ırkalarıyla, bazen de hibrit tavuk ırklarıyla aile tavukçuluğu biçiminde 5- 10 ya da daha fazla sayıda tavukla yapılmaktadır.
3000 ve daha büyük kapasiteli tavukçuluk işletmesi sahipleri geçimlerini tamamen bu çalışma alanından sağlamaktadırlar ve ürettikleri ürünlerle ulusal ekonomiye katkıda bulunmaktadırlar.
Tavukçuluk sektörünün tüm kollarına yapılan üretimin iç ve dış ticaretteki etkinliği, ihracat olanağı, döviz gelirleri ve ulusal ekonomiye katkısı söz konusudur.
Tavukçuluk sektörünün gelişmesi bir çok kişiye iş imkanı sağlamaktadır. Tavuk işletmelerinde çalışmak için istihdam edilen Veteriner Hekim, Ziraat Mühendisi ( Zooteknist ), Veteriner Sağlık Teknikeri, Veteriner Sağlık Teknisyeni, Hayvan bakıcısı, Büro elemanı, Muhasebeci, Şoför vb. bir çok kişiye iş olanağı sağlamaktadır.
Ülkemizde hayvansal protein açığının kapatılabilmesi için hayvancılığın genel olarak geliştirilmesi gerekmektedir. Hayvancılık sektörü içerisinde Tavukçuluğa özel bir yer, özel bir statü ve önem verilmesi son derece isabeti bir karar olacaktır.
Tavukçulukta yan ürün olan Tavuk Gübresi, Tarım alanları için aranılan özelliktedir.
TAVUKÇULUĞUN DİĞER HAYVANCILIK ALANLARINA GÖRE AVANTAJLARI
Tavukçuluk küçük alanlarda yapılabilir. M2 de yetiştirilen tavuk sayısı, kafes tavukçuluğunda 20-40 tavuk, yer sisteminde yapılan etlik piliç üretiminde 15-20 piliç olarak düşünüldüğünde, büyük kapasiteler için bile fazla bir alana gereksinim yoktur.
Tavukların üreme gücü çok yüksektir.
Tavukların verim hızları çok yüksektir.
Tavukların yemi değerlendirme yetenekleri çok yüksektir.
Tavukçulukta iş gücü gereksinimi çok azdır.
TAVUĞUN KÖKENİ VE EVCİLLEŞTİRİLMESİ
Dünyamızda yaşayan yaklaşık 600.000 hayvan türünden 10.000 kadarı kuşlar sınıfına aittir. Kuşlar sınıfına ait bir çok tür evcilleştirilmiş olup tavuklar, dünyada sayıca en fazla olan hayvanlar grubunu oluşturmaktadırlar.
Tavuk, Sistematik Taksonomik olarak yapılan sınıflandırmada ; Phasianidae ( Sülüngiller ) familyasından Gallus ( Tavuk ) cinsinden ve gallus domesticus ( Evcil Tavuk ) türüne ait bir kuş - hayvandır.
Evcil tavuklar diğer Gallus türlerinden, ağızlarında diş bulunmayışı ve başlarında ibik olması ile ayrılmaktadır.
Tavuk ırklarının 4 yabani formları vardır.
1.Gallus gallus veya Gallus bankiva (Kırmızı Orman Tavuğu )
2.Gallus lafayeti ( Seylan Orman Tavuğu )
3.Gallus sonnerati (Gri Orman tavuğu )
4.Gallus varius ( Siyah veya Yeşil Orman Tavuğu – Bodur Tavuk )
Bugün bu tavukların bazıları hala Asyada, özellikle Asyanın Güney kesimlerinde yabani olarak yaşamaktadırlar.
Bu yabani formlardan en geniş yayılma alanı bulan Gallus gallus veya Gallus bankiva bugünkü evcil tavuğun atası olarak kabul edilmektedir. Gallus gallus veya Gallus bankiva adı verilen yabani tavuk Milattan binlerce yıl önce evciltilerek Evcil tavuk meydana getirilmiştir. Tavuğun anavatanı Asyadır. Evcil tavuk, evciltilip meydana getirildikten sonra, M.Ö. 7- 8 Yüzyılda Ön Asya üzerinden Güney Avrupaya getirilmiştir. Daha sonraları Dünyanın diğer yerlerine yayılmıştır. Yayıldığı yerlerde çok çeşitli, farklı çevresel faktörlerin ve insan iradesinin etkisi altında kalmış, tavuğun genetik yapısında bir çok önemli genetik olaylar ( mutasyon vb.) meydana gelmiş, sonuçta bir çok tavuk tipleri, ırkları meydana gelmiştir.
Gallus lafayeti, tanınmış güzel tüy renklerine sahiptir. Her iki cinsiyette sarı – pembe bacak rengi görülür. Horozlar oldukça büyük ve düz ibik yapısına sahiptir. Bazı alt türlerinde monogami ( tek eşlilik ), bazılarında poligami ( çok eşililik ) görülebilir. Yumurtaları oldukça küçük ve kahverengi – kırmızı lekeler taşır. Bir kuluçkada yaklaşık 4 adet yumurta yumurtlarlar ve canlı ağırlıkları 500 – 1200 g. dır.
Gallus sonnerati, uçuculukları en fazla olan tavuk ırkıdır. Bunlarda monogami ( tek eşlilik ) hakimdir. Tavukları bir kuluçkada 6 – 13 adet yumurta yumurtlar. Canlı ağırlıkları 700 – 1200 g. dır. Horozlarda üst kuyruk tüyleri bükülerek alt tüyleri kapatır.
Gallus varius ırkında ise horozlarda ibik halkalar halinde kırmızı, yeşil, pembe, mavi gibi renklerden oluşmuştur. Diğer evcil tavuklarda bulunan 14 kuyruk tüyüne karşılık Gallus varius ırkında 16 adet kuyruk tüyü vardır. Bir kuluçka döneminde 6 – 11 adet yumurta yumurtlarlar ve yumurta renkleri kahverengimsi beyaz rengindedir. Canlı ağırlıkları 450 – 900 g. dır.
Yukarıda bazı özellikleri anlatılan bu 4 yabani tavuk ırkı kendi soylarını devam ettirecek kadar ( yılda 10 – 13 adet ) yumurta yumurtlarlar. Canlı ağırlıkları ise 450 – 1200 g. kadardır.
TAVUK IRKLARI VE SINIFLANDIRILMASI
Tavuk ırkları üzerindeki ilk çalışmalar ve yeni tavuk ırklarının geliştirilmesindeki ilk amaçlar görünüş ve gösteri olmakla birlikte, sonraki amaçlar daha çok verim olarak gerçekleşmiştir.
Bugün tavuklar :
1.STANDART SAF IRK TAVUKLAR
2.HİBRİT ( KULLANMA MELEZİ ) TAVUK IRKLARI olarak başlıca iki kategoride incelenirler.
En yaygın sınıflandırma coğrafik yörelere veya elde edildikleri bölgelere göre olanıdır. Bu şekilde tavuk ırkları 4 ana grupta incelenirler.
1. AMERİKAN IRKI TAVUKLAR
2. ASYA IRKI TAVUKLAR
3. İNGİLİZ IRKI TAVUKLAR
4. AKDENİZ IRKI TAVUKLAR
Verim yönlerine göre tavuklar 4 grupta ele alınırlar.
1.ETÇİ TAVUK IRKLARI
2. YUMURTACI TAVUK IRKLARI
3. ETÇİ – YUMURTACI VEYA YUMURTACI – ETÇİ KOMBİNE TAVUK IRKLARI
4. SÜS TAVUĞU IRKLARI
Akdeniz ırkı tavukların Yumurtacı, İngiliz ve Asya ırkı tavukların Etçi, Amerikan ırkı tavukların da Kombine verim yönlü tavuklar oldukları söylenebilir.
Tavukların vücut büyüklüğü dikkate alınarak sınıflanrılmaları da yaygındır. Buna göre tavuk ırkları :
1.Ağır ırk tavuklar
2. Orta ağır ırk tavuklar
3. Hafif ırk tavuklar olmak üzere 3 gruba ayrılırlar.
Akdeniz ırkı tavuklar hafif ırk tavuk, Asya ve İngiliz ırkı tavuklar Ağır ırk tavuk, Amerikan ırkı tavuklar ise Orta Ağır ırk tavuk grubunda yer alırlar.
STANDART SAF IRK TAVUKLAR
PLYMOUTH ROCK TAVUK IRKI : Kombine verimli bir Amerikan ırkı tavuktur. Renk bakımından 7 varyetesi bulunmaktadır. Çubuklu ve beyaz varyeteleri en çok bilinenlerdir.
Beyaz Renk Plymouth Rock ticari broiler üretiminde Ana Ebeveyn hatlarının geliştirilmesinde kullanılmaktadır. Geliştirilen bu hatlarda 9 -10 aylık üretim döneminde 160 – 180 adet yumurta alınabilmektedir. Bunlarda ortalama canlı ağırlık tavuklarda 3 - 3.5 kg. , horozlarda 4 - 4.5 kg. dır.
Çubuklu Plymouth Rock lar kahverengi yumurta üretim hatlarında otoseksin elde edilmesinde kullanılmışlardır. Ayrıca yumurta ıslah programlarında, ağır yumurta elde edilmesi amacıyla geniş oranda yer almışlardır.Bunlarda yumurta verimi 200 – 220 adet, canlı ağırlıkları tavuklarda 2.5 - 3 kg. , horozlarda 3.5 – 4 kg. dır. Açık kagverenginden koyu kahverengine kadar değişen renkteki yumurtaları 60 -70 g. ağırlığındadır.
WYANDOTTE TAVUK IRKI : Amerikada melezlemelerle elde edilmiş olan, değişik renklere sahip bir tavuk ırkıdır. Bu ırka ait 9 varyete bulunmaktadır. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3 kg. , horozlarda 4 kg. dır. Bu tavuk ırkında dar sırtlı cılız hayvanların bulunması ve düşük kuluçka randımanı istenmeyen özelliklerdir.
RHODE ISLAND RED TAVUK IRKI : Amerikanın Rhode Island eyaletinde koyu kırmızı renkli horozları ile tanınan bir tavuk ırkıdır. Orta ağırlıkta çok iyi yumurtalama kapasitesine sahip bir tavuk ırkıdır. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3 kg. , horozlarda 4 kg. dır. Elverişsiz barınak ve zayıf bakım koşullarına diğer tavuk ırklarına göre daha iyi uyum sağlar.
( Çevre koşullarına Adaptasyon yeteneği oldukça iyidir.) Sergi hayvanı olarak da kullanılırlar.
NEW HAMPSHIRE TAVUK IRKI : Amerika Birleşik Devletlerinin New Hampshire eyaletinde geliştirilmiş bir tavuk ırkıdır. Erken gelişme, büyük kahverengi yumurta verme, erken tüylenme, sağlamlık, dayanıklılık ve yüksek yaşama gücü gibi özelliklerde yapılan sürekli seleksiyonlar sonucunda elde edilmiş Yumurtacı – Etçi verim yönlü bir tavuk ırkıdır.
BRAHMA TAVUK IRKI : Brahma ırkı tavuk, Malay ve Cochin ırkı tavukların melezlenmesiyle elde edilmiş bir Asya ırkı tavuktur.
Ortalama canlı ağırlıkları, açık renkli varyetelerde tavuklarda 4.5 kg., horozlarda 5.5 – 6 kg dır. Diğer iki varyete biraz daha hafiftir. Deri renkleri sarı, yumurta kabuğu kahverengidir.
COCHIN TAVUK IRKI : Vücutta iri top top kabarık tüyleri ile bir sergi hayvanı olarak önem taşırlar ve diğer tavuk ırkalrından ayrılır. Sık Kuluçka olma özelliği ( Gurk olma ) gösterirler. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3.5 – 4.5 kg, hortozlarda 4.5 – 6 kg dır. Sarı derili, bacakları tüylü ve yumurta kabukları kahverrengidir. Yumurta verimleri yılda 50 adet kadar olup Et verimleri öncelik taşımaktadır.
LANGSHAN TAVUK IRKI : Çinde elde edilmiş, yumurtacı – etçi kombine verimli Asya ırkı bir tavuktur.En belirgin özelliği bacaklarının tüylerle kaplı olmasıdır. (Paçalı ) Beyaz ve siyah olmak üzere 2 varyetesi vardır. Canlı ağırlıkları tavuklarda 3- 3.8 kg., horozlarda 4 – 4.8 kg. dır. Deri rengi beyaz, yumurta kabukları koyu kahverengidir.
DORKING TAVUK IRKI : İngiliz ırkı kombine verimli ( Etçi – yumurtacı ) bir tavuktur. Beş parmaklı oluşları ile diğer tavuk ırklarından kolayca ayrılmaktadırlar. Deri ve yumurta kabuğu renkleri beyazdır.
ORPINGTON TAVUK IRKI : İngilterede çeşitli tavuk ırkalrı arasındaki melezlemeler sonucunda elde edilmiş bir Etçi ırk tavuktur. Vücudu kaplayan geniş ve düzgün görünümdeki tüyler bu tavuk ırkının en belirgin özelliğidir. Beyaz derilidirler, yumurta kabuğu renkleri Açık kahverenginden koyu kahverengine kadar değişir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3.5 – 4 kg. , horozlarda 4.2 – 5 kg dır.
SUSEX TAVUK IRKI : Kombine vermli tavuk ırkalarındandır. İyi bir et ve yumurta vericisidirler. Büyük yumurta veren bu ırk tavukların yumurta verimleri 150 – 160 adettir. Canlı ağırlıkları tavuklarda 3 – 3.5 kg. , horozlarda 3.7 – 4.5 kg dır.
AUSTRALORP TAVUK IRKI : Yumurtacı – etçi kombine verimli tavuk ırklarındandır. Et kaliteleri de çok iyidir. Siyah tüylü, beyaz derili, balta ibiklidirler. Yumurta kabukları açık kahverengidir. Orta büyüklükte, oldukça etli vücutlu, yumurtacı bir tavuk ırkıdır. Avustralya resmi testlerine göre 365 günde 364 yumurta yumurtlayan bir tavukla Dünya rekoruna sahiptir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2.7 – 3.2 kg , horozlarda 3.7 – 4.2 kg dır.
CORNISH TAVUK IRKI : İngiliz tavuk ırklarından olup ağır ve Etçi verim tipinde bir tavuktur. En yaygın olanı beryaz varyetedir. Mercimek ibikli, sarı derili ve yumurta kabukları kahverengidir. Yumurta verimleri oldukça düşük olup yılda 100 – 120 adettir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3.8 kg. , horozlarda 4.8 – 5 kg. dır. Yumurta verimleri düşük olduğundan Etlik piliç üretiminde saf olarak kullanılmaları uygun değildir. Bununla birlikte etlik piliç üretiminde önemli özelliklerden olan Göğüs Eti miktarının fazla oluşu ve beyaz tüyleri nedeniyle baba ebeveyn olarak oldukça fazla kullanılmaktadırlar.
LEGHORN TAVUK IRKI : Yumurta verimi yönünden tanınmış olan ve ülkemize de getirilen, en çok bilinen yumurtacı ırk bir tavuktur. Renk ve ibik şekline göre bilinen 16 varyetesi vardır. En çok tanınanı balta ibikli beyaz leghorn dur. Bugün beyaz kabuklu yumurta verenyumurtacu hibrit tavukların tamamı balta ibikli beyaz Leghornlardan elde edilmiştir. Küçük, narin yapılı ve hareketi hayvanlardır. Nadiren kuluçkaya yatarlar. Tüyleri beyaz, deri ve bacak renkleri sarı, yumurta kabuğu rengi ise beyazdır. Civcivleri hızlı büyürler vetüylenmeleri oldukça iyidir. Çevre koşullarına uyumları ( Adaptasyonları ) çok iyidir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2 kg. , horozlarda ise 2.8 kg. dır. Yumurta verimleri 200 - 260 adettir.
MINORCA TAVUK IRKI : Akdeniz ırkı bir tavuktur. İri yaplıdırlar, yumurta verimleri yüksek olup büyük yumurta yaparlar. Deri renleri e yumurta kabuğu rengi beyazdır. Rüzgar, yağmur ve kötü şartlara dayanıklı bir tavuk ırkıdır. En populer varyetesi balta ibikli siyah renkte olanıdır. Ortalama canlı ağırlığı tavuklarda 3.2 – 3.8 kg , horozlarda 3.8 – 5 kg dır. Diğer varyetelerinde ise tavuklarda 2.6 – 3.2 kg, horozlarda 3.2 – 4 kg kadardır.
YERLİ TAVUK IRKLARIMIZ
2 adet yerli tavuk ırkımız bulunmaktadır. Bunlar Denizli ve Gebze ırkı tavuklarımızdır.
DENİZLİ TAVUK IRKI : Denizli ve Muğla illeri çevresinde yetiştirilen yerli bir yumurtacı – etçi ırk tavuk olup horozlarının uzun ve güzel ötmesi ile tanınırlar. Cinsel olgunluğa geç erişirler. Yüksek nem oranına sahip yerlere götürülen Denizli horozlarının damızlık değerlerinin azaldığı ve ötüşlerinin kısaldığı bilinmektedir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2.8 – 3.3 kg, horozlarda 3.5 – 4.2 kg dır. Yıllık yumurta verimleri 80 -100 adet kadardır. Denizli tavuk ırkının çeşitli tüy rengine sahip olan demir kırı, pamuk kırı, pekmez kefi, şarabi ve siyah olmak üzere 5 varyetesi vardır. Bütün varyetelerde ortak olan özellikler balta ibik, beyaz kulakçık, siyah gagalı, koyu gri bacak renginde olmalarıdır. Ayrıca Denizlı ırkı tavukların en belirgin özelliği gözlerin etrafında siyah renkli bir halkanın bulunmasıdır ki buna Sürmeli denilmektedir. Derisi, kulakçıkları ve yumurta kabuk renkleri beyazdır.
GERZE ( HACI KADIN ) TAVUK IRKI : Karadeniz bölgesinde Sinop ili çevresinde, özellikle Gerze ilçesinde yetiştirilen yerli ırk bir tavuktur. Kombine verimli Yumurtacı – etçi bir tavuk ırkıdır. Parlak siyah tüylü, uzunca beyaz kulakçık ve çatal ibiklidirler. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2.7- 3.3 kg, horozlarda 3.5 – 4 kg dır.
TİCARİ HİBRİT TAVUKLAR
Hayvancılıkta hibrit (kullanma melezi) üretimi ilk kez 1942 yılında Henry WALLACE tarafından tavuklar üzerinde uygulanmıştır. Genetik yapı bakımından birbirinden farklı ebeveyn hatların çiftleştirilmeleri ile elde edilen yüksek verimli, bir özelliği fazla ve yaşama gücü yüksek döllere HİBRİT denir.
Hibrit üretimi amacıyla akrabalı yetiştirilmiş hatların elde ediliş masrafları yüksek olmakla ve bu hatlarda zamanla görülen dölsüzlük ve yaşama gücünde düşme nedeniyle sürünün önemli bir kısmı elden çıkabilmektedir.
YUMURTA VERİMİ YÖNÜNDE GELİŞTİRİLEN EBEVEYN HATLARI
Ticari hibritler kahverengi kabuklu yumurta verdikleri gibi kuluçkadan çıkışta tüy rengine bakılarak cinsiyet ayrımı da yapılabilmektedir. Cinsiyet ayırımı konusunda uzmanlaşmış kişilere SEKSÖR denilmekte ve günümüz modern tavukçuluk işletmelerinde oldukça yüksek ücret karşılığı çalışmaktadırlar.
Bu amaçla genelde Rhode Island Red ve Çubuklu Plymouth Rock ırklarından yararlanılır.
BEYAZ YUMURTACI EBEVEYNLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 – 13 ay
Büyütme dönemi ölüm ve ayıklama : % 3-5
Yumurta dönemindeki kayıplar : % 5- 15
20. hafta canlı ağırlığı : 1300 – 1350 g.
20 haftalık yaşa kadar toplam yem tüketimi : 7 – 7.5 kg
Verim dönemi sonu canlı ağırlık : 1700 – 1750 g.
Yumurtlama dönemi tavuk başına günlük yem tüketimi : 110 – 120 g.
12 aylık dönem yumurta verimi ( tavuk – kümes ) : 230 – 240 adet
12 aylık dönemde tavuk başına dişi civciv üretimi : 80 – 90 adet
Kuluçkalık yumurta oranı : % 90 – 95
Kuluçka randımanı : % 85
BEYAZ YUMURTACI HİBRİTLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 – 14 ay
12 aylık dönemdeki yumurta verimi : 270 – 290 adet
14 aylık dönemdeki yumurta verimi : 290 – 320 adet
% 50 verim düzeyine ulaşma yaşı : 23 – 24 hafta
Pik verim aşı : 26 – 29 hafta
Pik verim düzeyi : % 90 – 95
Ortalama yumurta ağırlığı : 60 – 65 g.
0 – 20 hafta arasındaki yem tüketimi : 7 – 7.5 kg.
Tavuk başına günlük yem tüketimi : 110 – 120 g.
Verim dönemi sonu canlı ağırlığı : 1700 – 1900 g.
Büyütme dönemindeki kayıplar : % 3 – 6
Yumurtlama dönemindeki kayıplar : % 5 – 10
KAHVERENGİ YUMURTACI EBEVEYNLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 ay
Büyütme dönemi ölüm ve ayıklama : % 2 - 4
Yumurta dönemindeki kayıplar : % 5- 10
20. hafta canlı ağırlığı : 1800 g.
20 haftalık yaşa kadar toplam yem tüketimi : 7.5 – 8 kg
Verim dönemi sonu canlı ağırlık : 2100 – 2300 g.
Yumurtlama dönemi tavuk başına günlük yem tüketimi : 120 – 130 g.
12 aylık dönem yumurta verimi ( tavuk – kümes ) : 220 – 230 adet
12 aylık dönemde tavuk başına dişi civciv üretimi : 75 – 85 adet
Kuluçkalık yumurta oranı : % 85 – 90
Kuluçka randımanı : % 85 – 90
KAHVERENGİ YUMURTACI HİBRİTLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 – 14 ay
12 aylık dönemdeki yumurta verimi : 270 – 290 adet
14 aylık dönemdeki yumurta verimi : 290 – 320 adet
% 50 verim düzeyine ulaşma yaşı : 23 – 24 hafta
Pik verim aşı : 26 – 29 hafta
Pik verim düzeyi : % 90 – 93
Ortalama yumurta ağırlığı : 60 – 63 g.
0 – 20 hafta arasındaki yem tüketimi : 7 – 7.5 kg.
Tavuk başına günlük yem tüketimi : 130 – 140 g.
Verim dönemi sonu canlı ağırlığı : 1800 – 2000 g.
Büyütme dönemindeki kayıplar : % 3 – 6
Yumurtlama dönemindeki kayıplar : % 5 – 10
20. hafta canlı ağırlığı : 1270 – 1370 g.
Kahverengi yumurtacı hibritler beyaz yumurtacı hibritlere göre % 30 – 40 daha ağırdırlar.
ET ÜRETİM HATLARI
ETLİK PİLİÇ EBEVEYNLERİNDE BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumura verim süresi : 280 gün ( 9 – 10 ay )
Büyütme dönemi ( 0-24 hafta ) ölüm ve ayıklama : % 3 – 5
Yumurta dönemindeki kayıplar : % 7 – 10
24. hafta canlı ağırlığı : 2.5 – 3.4 kg (dişi – erkek )
24. haftaya kadar ki yem tüketimi : 11.5 – 12 kg.
Verim dönemi sonu canlı ağırlığı : 4.4 – 4.8 kg. (horozlar), 3.3 – 3.6 kg (tavuklar)
Yumurtlama dönemi günlük yem tüketimi (horozlar dahil ) : 160 – 220 g.
Tavuk başına yumurta verimi (tavuk – kümes ) : 160 – 180 adet
Tavuk başına ticari civciv üretimi : 120 – 150 adet
Kuluçkalık yumurta oranı : % 88 – 95
Kuluçka randımanı : % 84 – 86
TİCARİ ETLİK PİLİÇLERE AİT BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Kesim çağı : 35 – 49 gün
Kesimdeki canlı ağırlık : 1700 – 2500 g.
Yemden yararlanma oranı : 1.6 – 2.2
MİNİ (CÜCE) TAVUK IRKLARI
Mini ırklarda cücelik cinsiyete bağlı - dw - (dwarf : cücelik geni ) ressesif geninden (çekinik gen) ileri gelmektedir. Mini hatlar normal yumurtacı hatlarla karşılaştırıldığında şu farklılıklar görülür.
Canlı ağırlık 8 haftalık % 5 – 10, 25 – 30 haftalık yaşta ise % 25 – 30 haftalık yaşta ise % 25 – 30 daha düşüktür.
Bacaklar yaklaşık % 20 daha kısadır.
Kırmızı kan hücreleri (eritrositler) sayısı daha fazladır.
Verim dönemi yem tüketimi % 10 – 20 daha azdır.
Yumurta verimleri biraz daha düşüktür.
Yumurta ağırlığı % 10 daha azdır.
Bir düzine (12 adet) yumurta üretimi için ihtiyaç duyulan yem miktarı yaklaşık % 5-10 daha azdır.
Verim döneminde yaşama gücü aynıdır.
Mini Leghorn’ lar daha küçük vücutlu olduklarından, gerek kafes gerekse yer siteminde daha az yerleşim alanına ihtiyaç duyarlar. Dolayısıyla birim alanda barındırılabilecek hayvan sayısı daha fazla olmaktadır. Şüphesiz bu ekonomik bir avantajıdır. Ancak vücut küçüklüğü nedeniyle veri dönemi sonunda yaşlı tavukların kasaplık olarak satış değerleri de daha düşük olacaktır.
Cücelik geninin tavukçulukta yumurtacı sürülerden ziyade etçi damızlıklarda anlam taşımaktadır. Bu amaçla daha düşük masrafla damızlık yumurta verebilecek dişi Broiler damızlıkların elde edilmesi amacıyla bazı et hatlarında dw (cücelik) geninden yararlanılmıştır.Normal dişilerle karşılaştırıldıklarında, mini et tipi dişiler şu farklılıkları gösterirler.
% 35 oranında daha az yerleşim alanına ihtiyaç duyarlar.
Yumurtlama döneminde yem tüketimi % 10 -15 daha azdır.
Damızlık tavuklar yumurta ağırlığındaki düşüş nedeniyle % 5 oranında daha fazla kuluçkalık yumurta üretirler.
Yumurtalar % 5 oranında daha küçüktür.
dw geni taşıyan etlik piliç ebeveynlerinin kullanılmasının ana nedeni bu tavukların düşük canlı ağırlık nedeniyle yem tüketiminin az olmasıdır. Böylece büyütme ve yumurtlama dönemi masrafı azalmakta ve yemden % 18- 20 oranında daha fazla yararlanılmaktadır. Ayrıca bu tavuklarda tiroid aktivitesi azalmasıyla sakinleşme olmakta ve stresslere daha iyi dayanmaktadırlar.
Doğal yolla normal horozlarla çiftleşebilen, normallere göre % 25- 30 düşük anlı ağırlığına sahip tavuklarda kuluçkalık yumurta verimi ve embriyo gelişimi de etkilenmemektedir. Ancak cücelik geni taşıyan bu tavukların normal horozlarla çiftleştirilmesiyle elde edilen dişi döllere normal olmasına karşın, erkek döllerin kesim ağırlıkları normallere göre % 2- 3.5 oranında düşüktür.
TAVUĞUN BİYOLOJİSİ
TAVUĞUN MORFOLOJİSİ (DIŞ YAPISI)
BAŞ : Tavuğun başında ibik, gözler, göz kapakları, kirpikler, kulaklar, kulakçıklar, sakal ve gaga bulunur. Gaga üzerinde burun delikleri vardır.
KANATLAR : Bir çift olup, memelilerdeki kol ve ellere karşılık gelir.
AYAKLAR VE BACAKLAR : Tavuklarda ayak ve bacaklar pulcuklarla kaplıdır. Bacak derisi beyazdan siyaha kadar değişen her renkte olabilir.
DERİ : Kanatlılarda derinin önemli bir özelliği ter bezleri ile yağ bezlerinin olmayışıdır. Kuyrukta bulunan yağ bezleri, derinin tek salgı bezidir.
TÜYLER : Kanatlılar diğer omurgalılardan farklı olarak, ayak ile bacakları pulcuklarla kaplıdır. Kanatlıların vücutları tüylerle kaplıdır. Tüyler keratin denilen protein yapısındadır. Verim yılı sonunda tavuklar tam bir tüy dökümüne girerler. Yaşlı hayvanlar ve erkelerde tüy dökme yüzdesi daha düşüktür.
Tüyler tavuğu, çevrenin etkilerine karşı korur.
Tüyler vücut ısısının korunmasına yardım eder.
Tüyler uçma için gereklidirler ve diğer hayvanlardaki derinin bazı fonksiyonlarını yaparlar.
Kanatlıların vücutlarında her birinin özel fonksiyonları olan 4 tip tüy vardır. Bunlar ;
1.Kanat ve kuyrukta bulunan iri ve sert tüyler.
2.Kanat ve vücudu kapsayan (kalın- sert) örtü tüyleri.
3.Vücudu kapsayan yumuşak ve kabarık görünümlü örtü tüyleri (inci tüyler)
4.Biyolojik olarak gelişmemiş olan kıla benzeyen ince tüyler. Bu tüyler tavuğun temizlemesi sırasında karkas üzerinde kalabilen tüylerdir.
Civcivler 4-5 haftalık olunca tam olarak tüylenirler.
İSKELET SİSTEMİ : tavuğun iskeleti, vücudu ayakta tutma ve kasları bağlama görevini görür. Göğüs kafesi, bazı hayati organları korur. Kanatlıların iskelet yapısı, üstün bir manevra yeteneğine, yerde yürürken çok hızlı yürüyebilmesine ve uçma yeteneğine uygundur. Hem kuvvetli hem de hafif olan kanatlıların iskeletinde görülen en önemli farklılıklar şunlardır.
1.Memeli iskeletine göre daha az kemik sayısına sahiptirler.
2.Çok sayıda kaynaşmış kemiklere sahiptirler.
3.Kanatlı kemikleri, memeli kemiklerinden daha fazla mineral kapsarlar.
4. Kanatlı kemiklerinin içleri ilik yerine hava ile doludur. (pneumatik kemik – uçuş için çok uygundur.)
Ergin tavuklarda kemiklerin yaklaşık % 12 si, kaburgalarda ise toplam kemiğin % 30 u medulla tabakasından ibarettir. Piliçler cinsel olgunluk dönemine geldiklerinde ilk yumurtanın oluşumundan yaklaşık 10 gün önce medulla tabakası depolanmaya başlar. Evcil tavuklarda iskelette depolanan kalsiyum ancak bir kaç yumurta kabuğunun oluşması için yeterlidir. Tavuklar düşük kalsiyum içeren yemlerle beslendiklerinde, 6 yumurtadan sonra toplam iskelet kalsiyumunun % 40 ı kaybedilmektedir.Kanatlı rasyonlarında bulunan kalsiyum düzeyi çok önemlidir.
KAS SİSTEMİ : Tavuklarda 3 tip kas bulunmaktadır.
1.Kan damarlarında, barsaklarda ve istem dışı hareket gösteren diğer organlarda bulunan düz kaslar
2.Kalpte bulunan Kardiyak kaslar
3.İskelet kasları
Tavuk ve diğer kanatlı hayvanlarda bulunan kaslar, memeli hayvanların kaslarından yapıca çok farklıdır. Memeli hayvanlarda kullanılan kas gevşetici ve lokal aneztezik ilaçlar kanatlılarda anestezi oluşturamazlar.
SİNDİRİM SİTEMİ : Tavuklarda sindirim, gaga ve ağızda başlar. Tavuklarda diş yoktur. Yemek borusu, kursak, ön veya bezel (bezsi) mide, taşlık veya kaslı mide, oniki parmak barsağı, ince barsak, kalın barsak ile devam eder. Kloaka ve Geri adı da verilen anüs ile son bulur.
AĞIZ : Tavuklarda dudak, yumuşak damak, yanak ve diş bulunmaz. Dudak ve dişlerin fonksiyonunu alt, üst gaga ve kaslı mide yerine getiririr. Tükürük bezlerince salgılanan tükürük, ağızda kayganlık oluşturmakta ve alınan yemlerin ıslatılıp yumuşatılarak daha kolay aşağı indirilmesine yardım eder.
Yemek borusu : Alınan yemlerin ağızdan ön mideye akışında rol oynayan tüp veya boru şeklinde bir organdır.
KURSAK : Yemek borusunun genişlemesiyle oluşmuş torba şeklinde bir organdır. Asıl fonksiyonu, yemlerin depolanması, ıslatılması ve yumuşatılmasıdır.
ÖN MİDE (BEZEL : BEZSİ MİDE) : Yemek borusunun genişlemesiyle oluşmuş olup gerçek mide olarak da bilinir. Ön midede gastrik öz suyu salgılanır. Bu salgıda proteinlerin sindirimini başlatan pepsin enzimi vardır. Ayrıca glandulen hücreler tarafından salgılanan hidroklorik asit PH yı ayarlar ve minerallerin çözülmesine yardım eder.
TAŞLIK (KASLI MİDE) : Taşlıkta bir çift kalın ve kuvvetli kas vardır. Bu kasların kontraksiyonları ile yemlerin parçalanması ve öğütülmesi sağlanır. Alınan yem parçacıklarının durumuna göre yemler taşlıkta birkaç dakika veya birkaç saat kalabilirler.
ONİKİ PARMAK BARSAĞI VE İNCE BARSAK : Pankreastan salgılanan pankreas suyu ve safra kesesinden salgılan safra, oniki parmak barsağına boşaltılır. Ayrıca ince barsakta salgılanan enzimlerde protein ve karbonhidratların sindirimine yardımcı olur.
KÖR BARSAK : Sindirimde az etkili olan bu organ, emilme işleminde, karbonhidrat ve prorein sindiriminde etkin olup bu işlevini bazı bakteriyel faaliyetlerle gerçekleştirmektedir.
KALIN BARSAK : Sindirilmiş besin maddeleri artıkların depolanması, vücut hücrelerinin su içeriğinin arttırılması, vücuttaki su dengesinin sağlanması için barsaktan suyun emilmesinden sorumludur.
KLOAKA : Kalın barsağın geri veya anüsüne doğru genişlemesinden meydana gelir. Vücutta sindirim, boşaltım ve üreme kanallarının açıldığı ortak bir kanaldır.
SİNDİRİM İLE İLGİLİ DİĞER ORGANLAR : Pankreas, Karaciğer ve Safra kesesi sindirimin diğer organlarıdır.
SİNİR SİSTEMİ : Tavuklar renkleri ve çevredeki şekil ve büyüklük bakımından farklılıkları tam olarak ayırt edebilirler. Tavuklar belirli tat ve lezzetler arasında ayrım yapabilirler. Tavukların birçok şartlı refleksleri öğrenme yeteneğinide de olduğu kabul edilmektedir.
BOŞALTIM SİSTEMİ : Vücutta, metabolizma sonucu oluşan artık ürünlerin atılmasını sağlayan boşaltım sistemi, sindirim sitemi ile yakından ilgilidir. Kanatlılarda boşaltım sistemi, bir çift böbrek ve her böbrekten çıkan idrarı kloakaya taşıyan üreterlerden ibarettir. Kanatlılarda böbrekler nispi olarak büyük, uzamış, karın boşluğunun üstünde, karaciğerin alt kısmında ve sırta yapışık olarak bulunur. Her böbrek 3 loptan ibarettir ve nefron denilen küçük borulardan oluşur. Böbreğin asıl fonksiyonel kısmı bu borulardır. Böbrekler vücudun asit – baz dengesinin düzenlenmesinde ve vücut sıvısında ozmotik dengenin devam etmesinde önemli rol oynamaktadır. Kanatlılarda sidik torbası bulunmaz. Karaciğer, protein metabolizması artık ürünlerini, kan yoluyla böbreklere taşınan ürik aside dönüştürür. Kanatlılarda dışkının beyaz rengi suda çözünmeyen ve idrardan çökelen ürik asit nedeniyledir.
İÇ SALGI SİSTEMİ : İç salgı sistemi vücutta belirli hormonları salgılayan birçok bezden oluşur. Tiroidler, Paratiroidler, Testisler, Ovaryum, Hipofiz, Hipotalamus, Epifiz, Adrenaller (Böbrek üstü bezleri), Pankreas ve Timus bezi vüutta hormon salgılayan bezler olarak bilinmektedir. Tiroid bezleri vücutta metabolizma hızını, büyümeyi, tüy gelişimini ve rengini etkileyen Tiroksin hormonunu salgılarlar. İki çift olan Paratiroid bezleri Tiroidlere yakın ve çok küçük iki bezden ibarettir. Bu bezlerin salgıladığı hormonların fonksiyonu özellikle kalsiyum ve fosfor metabolizmasının düzenlenmesidir.Erkek üreme organı olan Testislerden, tüy tipi, ibik iriliği ve ötme gibi erkek sekonder karakterlerini oluşturan ve androgenler olarak bilinen hormonlar salgılanır. Dişi cinsiyet hormonu olan Estrogenler, yumurtalık tarafından salgılanırlar. Estrogenler yağ depolamayı etkiler, medulla tabakasından kalsiyum alınmasını arttırır ve Ovulasyonu (yumurtlamayı) hızlandırır. Hipofiz bezinin salgıladığı hormonlar büyüme, gelişme, metabolizma, kan basıncı ile su dengesinin düzenlenmesinde, cinsel aktivite, kuluçka olma (gurk olma) ve yumurta yumurtlamada etkilidir.
SOLUNUM SİSTEMİ : Tavuklarda solunum sistemi, burun delikleri, burun boşlukları, gıtlak, nefes borusu, bronşlar, akciğerler, hava keseleri ve içi hava dolu bazı kemiklerden oluşur.Tavuklarda dördü çift birisi tek olmak üzere 9 tane hava kesesi vardır. Yine bu hava keselerinin 5 tanesi önde 4 tanesi arkadadır. Kanatlılarda solunum sisteminin fonksiyonu sadece kandaki Oksijen ve karbondioksit değişimi olmayıp aynı zamanda hava keseleri yoluyla, Akciğerlerin buharlaşma yüzeyini arttırarak daha fazla suyun buharlaşmasını sağlamaktır. Böylece vücuttan daha fazla ısının atılması sağlanmış olur.
DOLAŞIM SİSTEMİ : Dolaşım sistemi, kan, kalp, atardamarlar, toplar damarlar ve kapillar damarlar olmak üzere 5 ana bölüm halinde incelenir. Kan miktarı 1-2 haftalık civcivlerde vücut ağırlığının % 8 ini oluştururken, bu organ ergin tavuklarda % 6 kadardır. Kanın % 75 i su ve % 25 i kuru maddedir. Alyuvarlar, Akciğerlerden vücut hücrelerine oksijen, atılmak üzerinde de hücrelerden akciğerlere karbondioksit taşınmasını sağlar. Kalp kanatlılarda memelilere nazaran oransal olarak daha büyüktür. Kalp atışları da diğer fazladır. Küçük kanatlılarda kalp atış hızı dakikada 400 – 500 iken tavuklarda 250 – 300 kadardır. Günlük civcivlerin yere düşürülmesi halinde kalp atış hızının 300 den 560 a çıktığı görülmüştür. Kanatlılarda stress şartlarında kalp atış hızı 1000 e kadar çıkabilmektedir. Kalp dolaşımı iki sistemden ibarettir.
1.Sistem kanı oksijenlendirme
2.Sistemde, oksijenlenmiş kan, vücut dokularına dağıtır.
ÜREME SİSTEMİ : Horozlarda üreme sistemini, testisler, spermayı nakleden vas deferens denilen bir çift kanal ile çiftleşme oraganından ibarettir. Horozlarda testisler, elipsoid şeklinde açık sarı renktedir.
Tavuklarda üreme sistemi, yumurtalık, yumurta kanalı ile kloaka ve bunun dıştan görünen kısmı olan geri den ibarettir.
Tavuğun yumurta kanalı karın boşluğunun sol tarafında bulunur. Yumurta kanalı belirgin bir şekilde farklılaşmış 5 ayrı bölgeye ayrılır.
1.Serbest bırakılan yumurtayı yakalayan yumurta kanalı ağzı (İnfundibulum )
2.Kabuk altı zarlarının salgılandığı İstmus
3.Yumurta kabuğunun oluştuğu Uterus
4. Yumurta akının salgılandığı Magnum
5. Kloaka bir geçit olan Vagina
YUMURTA OLUŞUMU
OVLASYON : YUMURTLAMA
Her yumurta (ovum), gelişmesi için kan yoluyla besin maddeleri sağlayan bir folikül sapı ile yumurtalığa tutunmuş ve foliküler membran denilen bir zar ile sarılmıştır. Sarının orta bölümünde dar bir şerit halinde Stigma denilen damarsız bir bölümdür. Yumurtalığa bağlı bir ovum olgunlaştığında yumurtalıkta salgılanan Progesteron hormonu, LH hormonu salgılanmasına neden olan Hipotalamusu uyarır. Yumurtalıktan, tam büyüklüğüne erişen bir ovum veya yumurta sarısının serbest bırakılması olayına Ovulasyon : Yumurtlama denir. Yumurta sarısı daha sonra Vitellus zarı ile sarılır.
İNFUNDİBULUMDAN GEÇİŞ : Döllenmenin meydana geldiği yer infundibulumdur. Yumurta infundibulumu geçtikten ve sarı üzerine ak tabakası oluşmaya başladıktan sonra artık yumurtanın döllenmesi mümkün değildir.
MAGNUMDAN GEÇİŞ : Magnum yaklaşık 3.3 cm ile yumurta kanalının en uzun kısmıdır. Yumurtanın magnumdan geçmesi yaklaşık 3 saat alır. Yumurta kının önemli bir kısmı burada oluşur. Bir yumurta akı 4 ayrı tabakadan oluşur.
1.Sarıyı saran Şaraz tabakası % 2.7
2.İç sulu ak % 17.3
3.Koyu ak % 57
4.Dış sulu ak % 23
KABUK ALTI ZARININ OLUŞMASI : Kabuk altı zarları İstmustta yumurtaya eklenir. Kabuk zarları hava ve suyu geçirme özelliğine sahiptirler. Ancak bakteri gibi organizmaların geçişlerine engel olurlar. Ayrıca yumurta içeriğinin hızlı nem kaybını önlerler.
HAVA BOŞLUĞUNUN OLUŞMASI : Yumurta yumurtlanmadan önce iç e dış kabul altı zarları birbirine yapışıktır. Yumurtladıktan sonra yumurtanın soğumasıyla küt tarafa bu iki azr birbirinden ayrılarak hava boşluğu oluşur. Yumurta soğudukça ve su kaybı arttıkça veya yumurta bayatladıkça hava boşluğu da büyür.
UTERUSTAN GEÇİŞ VE YUMURTA KABUĞUNUN OLUŞMASI : Uterus, kabuk bezi olarak da bilinir. Yumurta kabuğunun oluştuğu yerdir. Yumurta kanalında 18 -20 saat ile en uzun süre burada kalır. Yumurta kabuğunun, tamamına yakını (%94) CaCO3 (Kalsiyum karbonat) ten oluşur. Kabuğun dış yüzeyi kutikül denilen ince bir tabaka ile örtülmüştür. Organik bir materyal olan Kutikül, gözenekleri kapatır ve buharlaşmanın azalması ile içeriye bakterilerin girişini önlemesi bakımından önemlidir. Ancak buharlaşma tam olarak engellenemez. Gaz ve nem alışverişini sağlayan bu gözeneklerin sayısı bir yumurtada 8000 e kadar çıkar.
VAGİNADAN GEÇİŞ : Vaginanın yumurta oluşumunda herhangi bir fonksiyonu yoktur. Yumurta vaginada birkaç dakika kalabilir ve kabukta gözenekleri örten Bloom veya Kutikül olarak bilinen bir materyalle kaplanır.
KLOAKADAN GEÇİŞ VE YUMURTLAMA : Yumurtlama öncesi yumurta Kloakada birkaç saat kalabilir. Yumurtanın küt ucunun önce gelmesi, yumurtlama işleminden önce tazyik yapılan Uterus kaslarında daha fazla yüzey alanı sağlar. Yer çekiminden daha fazla etkilenir, kontraksiyonlarla yumurtanın geriye kayması önlenir ve tavuğun kolayca yumurtlaması gerçekleşir.
Sağlıklı günler dileği ile...
Uzman Dr.Ali AYYILDIZ
Veteriner Hekim - İnsan Anatomisi Uzmanı Dr.
TAVUĞUN ÖNEMİ
Tavuk etinden ve yumurtasından yararlanılan çok önemli bir kanatlı kümes hayvanıdır. Tavuk eti ve yumurtası insan beslenmesi için çok iyi bir besin ve çok iyi bir hayvansal protein kaynağıdır.Tavuk eti diğer etlerden farklı özelliktedir. Tavuk etinin diğer etlerden üstün tarafı bulunur. Örneğin, Sığır ve koyun etine bakılınca tavuk etinde su miktarı daha azdır, tavuk etinde yaklaşık % 56 su bulunur. Bu oran horoz etinde % 66, piliç etinde % 71 e yükselir. Sığır ve koyun etine bakılınca tavuk etinde hatta horoz ve piliç etlerinde kuru madde oranı daha yüksektir. Aynı durumu protein oranında da görmek mümkündür.Sığır etinde protein oranı % 21- 27, kuzu etinde % 21 – 24 iken, bu oran tavuk etinde % 30 -35 e kadar yükselmektedir. Yağ dokusu, tavuk etinde ( Örneğin göğüs etinde % 1-3 kadar ) çok az olduğu halde, sığır etinde çok fazladır. Örneğin Dana pirzolasında % 12 kadardır. Hatta sığır etinin bazı parçalarında % 15- 30 kadar çıkabilmektedir.Tavuk etinde daha az yağ olması ve tavuk etinin daha besleyici daha kolay sindirilebilir özellik taşıması DİYET ETİ olmasına neden olmuştur. Tavuk eti, hastalara, küçük çocuklara fevkalade uygundur. Tavuk yumurtası da çok değerli bir gıdadır. 60 gram ağırlığında bir tavuk yumurtası, yaklaşık 250 cc inek sütüne eşdeğerdir. 250 cc süt kadar besleyici özellik taşır.İnsan sağlığı için gerekli olan besin maddelerinin çoğu yumurtada mevcuttur. Tavuğun tüyüde yararlıdır.Halk arasında KUŞ TÜYÜ adı ile anılır. Yastık, yorgan vb üretiminde kullanılır. Çok yumuşak ve çok hafif olan KUŞ TÜYÜ yastık ve yorganlar çok değerlidir. Tavuk mezbahalarında Kuş Tüyü üretimine de önem verilmektedir.
Tavuğun davranışları (Tavuk Etholojisi), alışkanlıkları da tavuk yetiştiricisine yararlar sağlar. Örneğin tavuk akrepler dahil böcekleri, kurtları vb. Yemek suretiyle yok eder. Bu zararlılarla savaşta çiftçiye yardımcı olur. Tahıl artıklarını, selektör makinası döküntülerini, yabani bitki tohumlarını vb. Tavuklar yiyecek olarak değerlendirirler.Tavuklar tarlalarda yabani ot savaşında çiftçilerin yardımcılarıdır. Tavuk bu konuda eşi bulunmaz bir hayvandır. Yabani ot tohumlarını yedikten sonra vücudunda bunları sindirir,yok eder ve tavuk etine çevirir. Halbuki diğer hayvan dışkılarında yabani ot tohumları canlı olarak mevcuttur yani sindirilemezler ve bunlar toprakta tekrar yeşerirler ve bunlardan tekrar yabani otlar meydana gelir.
Tavuğun gübresinden de yaralanılır. Tavuk gübresi, bahçe ve tarla tarımında çok araan bir gübredir.
Tavuk yemden çok iyi yararlanabilen bir hayvandır. 1 kg et üretimi için Balık : 1.6 kg, Tavşan : 2.8 – 3.4 kg, Tavuk ise 3.8 kg yem tüketir. Ticari tavuk tiplerinde, hibritlerde bu yetenek daha da fazladır. Örneğin Broiler adı verilen ticari piliç üretinde piliçler 1 kg et üretmek için sadece 1.8 – 2.0 kg kadar yem tüketmektedirler. Bu fevkalade değerli bir yetenektir. Çünkü diğer hayvanlarımız 1 kg canlı ağırlık artışı için çok daha fazla miktarda ( 6 – 10 kg ) yem tüketmektedirler.
Tavuğun bazı morfolojik özelliklerinden de yararlanılmaktadır. Çok gösterişli tavuk ırkları mevcuttur. Güzel renkte, kıvrık tüylerle örtülü ilginç yapıda SÜS TAVUKLARI vardır. Çok güzel ve uzun ötüşlü horozlar ( Denizli Horozu ) da morfolojik özelliklerden sayılabilir.Paçalı, cüce, küçücük, rengarenk tavuklar Süs hayvanı olarak bazı evlerde, bazı çiftliklerde yetiştirilmektedir.
Tavukculuğa yatırılan sermaye, kısa bir zaman sonra kar sağlamaya başlar. Örneğin Broiler ( Etlik piliç ) üretimine para yatıran bir tavuk yetiştiricisi, 3-4 ay gibi kısa bir süre sonra bu sermaye ve hizmetinin karını almaya başlar. Sığır ve Koyun besiciliğinde bu zaman daha uzun ve zorluklarla doludur.
Bir yumurta tavuğunun bir yılda 300 – 335 adet yumurta vermesi diğer hayvanlarla karşılaştırılamayacak kadar fertil ve verimli olduğunun en büyük göstergesidir.
Tavukculukta genetik ıslah çok hızlı yapılabilmektedir.Tavuğun Genetik ıslah süresi çok kısadır.( 3-7 yıl ). Tavukculukta çok daha fazla Genetik ilerleme sağlanabimektedir. Oysa Sığır ve koyunda Genetik ıslah süresi çok uzundur. Bu Genetik ıslah süresi Sığırda 100 – 130 yıl, Koyunda ise 50- 70 yıl kadardır.
Kısacası tavuk, insanlık için çok yararlı bir hayvandır.
TAVUKÇULUĞUN TARİHİ GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Tarihi gelişim içersinde bazı faktörler tavukçuluğun yayılma ve gelişimini etkilemiştir. Bunlara göz atacak olursak;
Tavuklar yapı olarak küçük cüsseli hayvanlardır.
Gerek avlanma gerekse yetiştirme ile tavuk eti ve tavuk yumurtası her toplumda aranan, sevilen, kolay bulunabilen ve ucuz bir gıda maddesi olmuştur.
Dünyamızda, nüfus artışı, toplu yerleşim birimlerinin kuruluşu ile şehirleşme başlamış ve tavuk eti ve tavuk yumurtasına olan talep hızla artmıştır ve artmaya devam etmektedir.
Tavuk, üreme yereneği çok yüksek bir hayvandır. Tavuğun çok fertil bir hayvan olması ( piliçlerin yaklaşık 5 ayda yumurtlamaya başlaması, yılda 300 – 335 yumurta vermesi ), kuluçka süresinin kısa olması ( 21 gün ), tavuğa çok üstün bir üreme yeteneği vermektedir.
Modern tavukçulukta, kafes sisteminde çok katlı kafesler, birim alanda çok daha fazla sayıda tavuğun bakım ve beslenmesine olanak sağlamaktadır.
Süs tavukları, gösteri horozları, etlik piliç ırkları (broiler ), yumurtacı tavuk ırkları ve bu amaçla geliştirilmiş Genotipler de tavukçuluğun yayılmasında çok etkili olmuştur.
Tavukçuluk, yetiştiricisi için devamlı gelir getiren bir çalışma alanıdır.
Köylerde ve kırsal alanlarda 10 – 30 ya da daha fazla tavuk bulunduran aileler, evin et ve özellikle yumurta gereksinimini rahatlıkla karşılayabilir.
Az kapasiteli aile tavukçuluğu için fazla iş gücüne gerek duyulmaz.
Tavukçulukta yatırımın paraya dönüşmesi diğer hayvansal üretim kollarından çok daha kısa sürede gerçekleşmektedir.
Zamanla tavukların mevsime bağlı olarak yumurtlama alışkanlıkları değiştirilmiş kışın da yumurta üretimi daha kısa sürede gerçekleşmektedir.
Diğer hayvansal besinler gibi tavuk eti ve tavuk yumurtasın da insanın bedensel ve zihinsel gelişimindeki önemi anlaşıldıkça bu tavuk ürünlerine olan talep artmıştır ve her geçen gün de hızla artmaktadır.
Tavuk ürünleri insan gıdası dışında endüstri alanında da geniş ölçüde kullanılmaktadır. Gerek Tavuk gübresi, gerekse tavuk tüyü günümüzde büyük ekonomik değerlere ulaşmış ve Ticari Emtia (Ticaret Malzemesi ) haline dönüşmüştür.
TAVUKÇULUĞUN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Tavukçuluğun ülke ekonomisine katkılarına bakacak olursak ;
Tavukçuluk geçimini tamamen bu çalışma alanından sağlayan büyük ticari tavuk işletmeleri yayında kırsal kesimde, köylerde düşük verimli karışık tavuk ırkalarıyla, bazen de hibrit tavuk ırklarıyla aile tavukçuluğu biçiminde 5- 10 ya da daha fazla sayıda tavukla yapılmaktadır.
3000 ve daha büyük kapasiteli tavukçuluk işletmesi sahipleri geçimlerini tamamen bu çalışma alanından sağlamaktadırlar ve ürettikleri ürünlerle ulusal ekonomiye katkıda bulunmaktadırlar.
Tavukçuluk sektörünün tüm kollarına yapılan üretimin iç ve dış ticaretteki etkinliği, ihracat olanağı, döviz gelirleri ve ulusal ekonomiye katkısı söz konusudur.
Tavukçuluk sektörünün gelişmesi bir çok kişiye iş imkanı sağlamaktadır. Tavuk işletmelerinde çalışmak için istihdam edilen Veteriner Hekim, Ziraat Mühendisi ( Zooteknist ), Veteriner Sağlık Teknikeri, Veteriner Sağlık Teknisyeni, Hayvan bakıcısı, Büro elemanı, Muhasebeci, Şoför vb. bir çok kişiye iş olanağı sağlamaktadır.
Ülkemizde hayvansal protein açığının kapatılabilmesi için hayvancılığın genel olarak geliştirilmesi gerekmektedir. Hayvancılık sektörü içerisinde Tavukçuluğa özel bir yer, özel bir statü ve önem verilmesi son derece isabeti bir karar olacaktır.
Tavukçulukta yan ürün olan Tavuk Gübresi, Tarım alanları için aranılan özelliktedir.
TAVUKÇULUĞUN DİĞER HAYVANCILIK ALANLARINA GÖRE AVANTAJLARI
Tavukçuluk küçük alanlarda yapılabilir. M2 de yetiştirilen tavuk sayısı, kafes tavukçuluğunda 20-40 tavuk, yer sisteminde yapılan etlik piliç üretiminde 15-20 piliç olarak düşünüldüğünde, büyük kapasiteler için bile fazla bir alana gereksinim yoktur.
Tavukların üreme gücü çok yüksektir.
Tavukların verim hızları çok yüksektir.
Tavukların yemi değerlendirme yetenekleri çok yüksektir.
Tavukçulukta iş gücü gereksinimi çok azdır.
TAVUĞUN KÖKENİ VE EVCİLLEŞTİRİLMESİ
Dünyamızda yaşayan yaklaşık 600.000 hayvan türünden 10.000 kadarı kuşlar sınıfına aittir. Kuşlar sınıfına ait bir çok tür evcilleştirilmiş olup tavuklar, dünyada sayıca en fazla olan hayvanlar grubunu oluşturmaktadırlar.
Tavuk, Sistematik Taksonomik olarak yapılan sınıflandırmada ; Phasianidae ( Sülüngiller ) familyasından Gallus ( Tavuk ) cinsinden ve gallus domesticus ( Evcil Tavuk ) türüne ait bir kuş - hayvandır.
Evcil tavuklar diğer Gallus türlerinden, ağızlarında diş bulunmayışı ve başlarında ibik olması ile ayrılmaktadır.
Tavuk ırklarının 4 yabani formları vardır.
1.Gallus gallus veya Gallus bankiva (Kırmızı Orman Tavuğu )
2.Gallus lafayeti ( Seylan Orman Tavuğu )
3.Gallus sonnerati (Gri Orman tavuğu )
4.Gallus varius ( Siyah veya Yeşil Orman Tavuğu – Bodur Tavuk )
Bugün bu tavukların bazıları hala Asyada, özellikle Asyanın Güney kesimlerinde yabani olarak yaşamaktadırlar.
Bu yabani formlardan en geniş yayılma alanı bulan Gallus gallus veya Gallus bankiva bugünkü evcil tavuğun atası olarak kabul edilmektedir. Gallus gallus veya Gallus bankiva adı verilen yabani tavuk Milattan binlerce yıl önce evciltilerek Evcil tavuk meydana getirilmiştir. Tavuğun anavatanı Asyadır. Evcil tavuk, evciltilip meydana getirildikten sonra, M.Ö. 7- 8 Yüzyılda Ön Asya üzerinden Güney Avrupaya getirilmiştir. Daha sonraları Dünyanın diğer yerlerine yayılmıştır. Yayıldığı yerlerde çok çeşitli, farklı çevresel faktörlerin ve insan iradesinin etkisi altında kalmış, tavuğun genetik yapısında bir çok önemli genetik olaylar ( mutasyon vb.) meydana gelmiş, sonuçta bir çok tavuk tipleri, ırkları meydana gelmiştir.
Gallus lafayeti, tanınmış güzel tüy renklerine sahiptir. Her iki cinsiyette sarı – pembe bacak rengi görülür. Horozlar oldukça büyük ve düz ibik yapısına sahiptir. Bazı alt türlerinde monogami ( tek eşlilik ), bazılarında poligami ( çok eşililik ) görülebilir. Yumurtaları oldukça küçük ve kahverengi – kırmızı lekeler taşır. Bir kuluçkada yaklaşık 4 adet yumurta yumurtlarlar ve canlı ağırlıkları 500 – 1200 g. dır.
Gallus sonnerati, uçuculukları en fazla olan tavuk ırkıdır. Bunlarda monogami ( tek eşlilik ) hakimdir. Tavukları bir kuluçkada 6 – 13 adet yumurta yumurtlar. Canlı ağırlıkları 700 – 1200 g. dır. Horozlarda üst kuyruk tüyleri bükülerek alt tüyleri kapatır.
Gallus varius ırkında ise horozlarda ibik halkalar halinde kırmızı, yeşil, pembe, mavi gibi renklerden oluşmuştur. Diğer evcil tavuklarda bulunan 14 kuyruk tüyüne karşılık Gallus varius ırkında 16 adet kuyruk tüyü vardır. Bir kuluçka döneminde 6 – 11 adet yumurta yumurtlarlar ve yumurta renkleri kahverengimsi beyaz rengindedir. Canlı ağırlıkları 450 – 900 g. dır.
Yukarıda bazı özellikleri anlatılan bu 4 yabani tavuk ırkı kendi soylarını devam ettirecek kadar ( yılda 10 – 13 adet ) yumurta yumurtlarlar. Canlı ağırlıkları ise 450 – 1200 g. kadardır.
TAVUK IRKLARI VE SINIFLANDIRILMASI
Tavuk ırkları üzerindeki ilk çalışmalar ve yeni tavuk ırklarının geliştirilmesindeki ilk amaçlar görünüş ve gösteri olmakla birlikte, sonraki amaçlar daha çok verim olarak gerçekleşmiştir.
Bugün tavuklar :
1.STANDART SAF IRK TAVUKLAR
2.HİBRİT ( KULLANMA MELEZİ ) TAVUK IRKLARI olarak başlıca iki kategoride incelenirler.
En yaygın sınıflandırma coğrafik yörelere veya elde edildikleri bölgelere göre olanıdır. Bu şekilde tavuk ırkları 4 ana grupta incelenirler.
1. AMERİKAN IRKI TAVUKLAR
2. ASYA IRKI TAVUKLAR
3. İNGİLİZ IRKI TAVUKLAR
4. AKDENİZ IRKI TAVUKLAR
Verim yönlerine göre tavuklar 4 grupta ele alınırlar.
1.ETÇİ TAVUK IRKLARI
2. YUMURTACI TAVUK IRKLARI
3. ETÇİ – YUMURTACI VEYA YUMURTACI – ETÇİ KOMBİNE TAVUK IRKLARI
4. SÜS TAVUĞU IRKLARI
Akdeniz ırkı tavukların Yumurtacı, İngiliz ve Asya ırkı tavukların Etçi, Amerikan ırkı tavukların da Kombine verim yönlü tavuklar oldukları söylenebilir.
Tavukların vücut büyüklüğü dikkate alınarak sınıflanrılmaları da yaygındır. Buna göre tavuk ırkları :
1.Ağır ırk tavuklar
2. Orta ağır ırk tavuklar
3. Hafif ırk tavuklar olmak üzere 3 gruba ayrılırlar.
Akdeniz ırkı tavuklar hafif ırk tavuk, Asya ve İngiliz ırkı tavuklar Ağır ırk tavuk, Amerikan ırkı tavuklar ise Orta Ağır ırk tavuk grubunda yer alırlar.
STANDART SAF IRK TAVUKLAR
PLYMOUTH ROCK TAVUK IRKI : Kombine verimli bir Amerikan ırkı tavuktur. Renk bakımından 7 varyetesi bulunmaktadır. Çubuklu ve beyaz varyeteleri en çok bilinenlerdir.
Beyaz Renk Plymouth Rock ticari broiler üretiminde Ana Ebeveyn hatlarının geliştirilmesinde kullanılmaktadır. Geliştirilen bu hatlarda 9 -10 aylık üretim döneminde 160 – 180 adet yumurta alınabilmektedir. Bunlarda ortalama canlı ağırlık tavuklarda 3 - 3.5 kg. , horozlarda 4 - 4.5 kg. dır.
Çubuklu Plymouth Rock lar kahverengi yumurta üretim hatlarında otoseksin elde edilmesinde kullanılmışlardır. Ayrıca yumurta ıslah programlarında, ağır yumurta elde edilmesi amacıyla geniş oranda yer almışlardır.Bunlarda yumurta verimi 200 – 220 adet, canlı ağırlıkları tavuklarda 2.5 - 3 kg. , horozlarda 3.5 – 4 kg. dır. Açık kagverenginden koyu kahverengine kadar değişen renkteki yumurtaları 60 -70 g. ağırlığındadır.
WYANDOTTE TAVUK IRKI : Amerikada melezlemelerle elde edilmiş olan, değişik renklere sahip bir tavuk ırkıdır. Bu ırka ait 9 varyete bulunmaktadır. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3 kg. , horozlarda 4 kg. dır. Bu tavuk ırkında dar sırtlı cılız hayvanların bulunması ve düşük kuluçka randımanı istenmeyen özelliklerdir.
RHODE ISLAND RED TAVUK IRKI : Amerikanın Rhode Island eyaletinde koyu kırmızı renkli horozları ile tanınan bir tavuk ırkıdır. Orta ağırlıkta çok iyi yumurtalama kapasitesine sahip bir tavuk ırkıdır. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3 kg. , horozlarda 4 kg. dır. Elverişsiz barınak ve zayıf bakım koşullarına diğer tavuk ırklarına göre daha iyi uyum sağlar.
( Çevre koşullarına Adaptasyon yeteneği oldukça iyidir.) Sergi hayvanı olarak da kullanılırlar.
NEW HAMPSHIRE TAVUK IRKI : Amerika Birleşik Devletlerinin New Hampshire eyaletinde geliştirilmiş bir tavuk ırkıdır. Erken gelişme, büyük kahverengi yumurta verme, erken tüylenme, sağlamlık, dayanıklılık ve yüksek yaşama gücü gibi özelliklerde yapılan sürekli seleksiyonlar sonucunda elde edilmiş Yumurtacı – Etçi verim yönlü bir tavuk ırkıdır.
BRAHMA TAVUK IRKI : Brahma ırkı tavuk, Malay ve Cochin ırkı tavukların melezlenmesiyle elde edilmiş bir Asya ırkı tavuktur.
Ortalama canlı ağırlıkları, açık renkli varyetelerde tavuklarda 4.5 kg., horozlarda 5.5 – 6 kg dır. Diğer iki varyete biraz daha hafiftir. Deri renkleri sarı, yumurta kabuğu kahverengidir.
COCHIN TAVUK IRKI : Vücutta iri top top kabarık tüyleri ile bir sergi hayvanı olarak önem taşırlar ve diğer tavuk ırkalrından ayrılır. Sık Kuluçka olma özelliği ( Gurk olma ) gösterirler. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3.5 – 4.5 kg, hortozlarda 4.5 – 6 kg dır. Sarı derili, bacakları tüylü ve yumurta kabukları kahverrengidir. Yumurta verimleri yılda 50 adet kadar olup Et verimleri öncelik taşımaktadır.
LANGSHAN TAVUK IRKI : Çinde elde edilmiş, yumurtacı – etçi kombine verimli Asya ırkı bir tavuktur.En belirgin özelliği bacaklarının tüylerle kaplı olmasıdır. (Paçalı ) Beyaz ve siyah olmak üzere 2 varyetesi vardır. Canlı ağırlıkları tavuklarda 3- 3.8 kg., horozlarda 4 – 4.8 kg. dır. Deri rengi beyaz, yumurta kabukları koyu kahverengidir.
DORKING TAVUK IRKI : İngiliz ırkı kombine verimli ( Etçi – yumurtacı ) bir tavuktur. Beş parmaklı oluşları ile diğer tavuk ırklarından kolayca ayrılmaktadırlar. Deri ve yumurta kabuğu renkleri beyazdır.
ORPINGTON TAVUK IRKI : İngilterede çeşitli tavuk ırkalrı arasındaki melezlemeler sonucunda elde edilmiş bir Etçi ırk tavuktur. Vücudu kaplayan geniş ve düzgün görünümdeki tüyler bu tavuk ırkının en belirgin özelliğidir. Beyaz derilidirler, yumurta kabuğu renkleri Açık kahverenginden koyu kahverengine kadar değişir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3.5 – 4 kg. , horozlarda 4.2 – 5 kg dır.
SUSEX TAVUK IRKI : Kombine vermli tavuk ırkalarındandır. İyi bir et ve yumurta vericisidirler. Büyük yumurta veren bu ırk tavukların yumurta verimleri 150 – 160 adettir. Canlı ağırlıkları tavuklarda 3 – 3.5 kg. , horozlarda 3.7 – 4.5 kg dır.
AUSTRALORP TAVUK IRKI : Yumurtacı – etçi kombine verimli tavuk ırklarındandır. Et kaliteleri de çok iyidir. Siyah tüylü, beyaz derili, balta ibiklidirler. Yumurta kabukları açık kahverengidir. Orta büyüklükte, oldukça etli vücutlu, yumurtacı bir tavuk ırkıdır. Avustralya resmi testlerine göre 365 günde 364 yumurta yumurtlayan bir tavukla Dünya rekoruna sahiptir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2.7 – 3.2 kg , horozlarda 3.7 – 4.2 kg dır.
CORNISH TAVUK IRKI : İngiliz tavuk ırklarından olup ağır ve Etçi verim tipinde bir tavuktur. En yaygın olanı beryaz varyetedir. Mercimek ibikli, sarı derili ve yumurta kabukları kahverengidir. Yumurta verimleri oldukça düşük olup yılda 100 – 120 adettir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 3.8 kg. , horozlarda 4.8 – 5 kg. dır. Yumurta verimleri düşük olduğundan Etlik piliç üretiminde saf olarak kullanılmaları uygun değildir. Bununla birlikte etlik piliç üretiminde önemli özelliklerden olan Göğüs Eti miktarının fazla oluşu ve beyaz tüyleri nedeniyle baba ebeveyn olarak oldukça fazla kullanılmaktadırlar.
LEGHORN TAVUK IRKI : Yumurta verimi yönünden tanınmış olan ve ülkemize de getirilen, en çok bilinen yumurtacı ırk bir tavuktur. Renk ve ibik şekline göre bilinen 16 varyetesi vardır. En çok tanınanı balta ibikli beyaz leghorn dur. Bugün beyaz kabuklu yumurta verenyumurtacu hibrit tavukların tamamı balta ibikli beyaz Leghornlardan elde edilmiştir. Küçük, narin yapılı ve hareketi hayvanlardır. Nadiren kuluçkaya yatarlar. Tüyleri beyaz, deri ve bacak renkleri sarı, yumurta kabuğu rengi ise beyazdır. Civcivleri hızlı büyürler vetüylenmeleri oldukça iyidir. Çevre koşullarına uyumları ( Adaptasyonları ) çok iyidir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2 kg. , horozlarda ise 2.8 kg. dır. Yumurta verimleri 200 - 260 adettir.
MINORCA TAVUK IRKI : Akdeniz ırkı bir tavuktur. İri yaplıdırlar, yumurta verimleri yüksek olup büyük yumurta yaparlar. Deri renleri e yumurta kabuğu rengi beyazdır. Rüzgar, yağmur ve kötü şartlara dayanıklı bir tavuk ırkıdır. En populer varyetesi balta ibikli siyah renkte olanıdır. Ortalama canlı ağırlığı tavuklarda 3.2 – 3.8 kg , horozlarda 3.8 – 5 kg dır. Diğer varyetelerinde ise tavuklarda 2.6 – 3.2 kg, horozlarda 3.2 – 4 kg kadardır.
YERLİ TAVUK IRKLARIMIZ
2 adet yerli tavuk ırkımız bulunmaktadır. Bunlar Denizli ve Gebze ırkı tavuklarımızdır.
DENİZLİ TAVUK IRKI : Denizli ve Muğla illeri çevresinde yetiştirilen yerli bir yumurtacı – etçi ırk tavuk olup horozlarının uzun ve güzel ötmesi ile tanınırlar. Cinsel olgunluğa geç erişirler. Yüksek nem oranına sahip yerlere götürülen Denizli horozlarının damızlık değerlerinin azaldığı ve ötüşlerinin kısaldığı bilinmektedir. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2.8 – 3.3 kg, horozlarda 3.5 – 4.2 kg dır. Yıllık yumurta verimleri 80 -100 adet kadardır. Denizli tavuk ırkının çeşitli tüy rengine sahip olan demir kırı, pamuk kırı, pekmez kefi, şarabi ve siyah olmak üzere 5 varyetesi vardır. Bütün varyetelerde ortak olan özellikler balta ibik, beyaz kulakçık, siyah gagalı, koyu gri bacak renginde olmalarıdır. Ayrıca Denizlı ırkı tavukların en belirgin özelliği gözlerin etrafında siyah renkli bir halkanın bulunmasıdır ki buna Sürmeli denilmektedir. Derisi, kulakçıkları ve yumurta kabuk renkleri beyazdır.
GERZE ( HACI KADIN ) TAVUK IRKI : Karadeniz bölgesinde Sinop ili çevresinde, özellikle Gerze ilçesinde yetiştirilen yerli ırk bir tavuktur. Kombine verimli Yumurtacı – etçi bir tavuk ırkıdır. Parlak siyah tüylü, uzunca beyaz kulakçık ve çatal ibiklidirler. Ortalama canlı ağırlıkları tavuklarda 2.7- 3.3 kg, horozlarda 3.5 – 4 kg dır.
TİCARİ HİBRİT TAVUKLAR
Hayvancılıkta hibrit (kullanma melezi) üretimi ilk kez 1942 yılında Henry WALLACE tarafından tavuklar üzerinde uygulanmıştır. Genetik yapı bakımından birbirinden farklı ebeveyn hatların çiftleştirilmeleri ile elde edilen yüksek verimli, bir özelliği fazla ve yaşama gücü yüksek döllere HİBRİT denir.
Hibrit üretimi amacıyla akrabalı yetiştirilmiş hatların elde ediliş masrafları yüksek olmakla ve bu hatlarda zamanla görülen dölsüzlük ve yaşama gücünde düşme nedeniyle sürünün önemli bir kısmı elden çıkabilmektedir.
YUMURTA VERİMİ YÖNÜNDE GELİŞTİRİLEN EBEVEYN HATLARI
Ticari hibritler kahverengi kabuklu yumurta verdikleri gibi kuluçkadan çıkışta tüy rengine bakılarak cinsiyet ayrımı da yapılabilmektedir. Cinsiyet ayırımı konusunda uzmanlaşmış kişilere SEKSÖR denilmekte ve günümüz modern tavukçuluk işletmelerinde oldukça yüksek ücret karşılığı çalışmaktadırlar.
Bu amaçla genelde Rhode Island Red ve Çubuklu Plymouth Rock ırklarından yararlanılır.
BEYAZ YUMURTACI EBEVEYNLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 – 13 ay
Büyütme dönemi ölüm ve ayıklama : % 3-5
Yumurta dönemindeki kayıplar : % 5- 15
20. hafta canlı ağırlığı : 1300 – 1350 g.
20 haftalık yaşa kadar toplam yem tüketimi : 7 – 7.5 kg
Verim dönemi sonu canlı ağırlık : 1700 – 1750 g.
Yumurtlama dönemi tavuk başına günlük yem tüketimi : 110 – 120 g.
12 aylık dönem yumurta verimi ( tavuk – kümes ) : 230 – 240 adet
12 aylık dönemde tavuk başına dişi civciv üretimi : 80 – 90 adet
Kuluçkalık yumurta oranı : % 90 – 95
Kuluçka randımanı : % 85
BEYAZ YUMURTACI HİBRİTLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 – 14 ay
12 aylık dönemdeki yumurta verimi : 270 – 290 adet
14 aylık dönemdeki yumurta verimi : 290 – 320 adet
% 50 verim düzeyine ulaşma yaşı : 23 – 24 hafta
Pik verim aşı : 26 – 29 hafta
Pik verim düzeyi : % 90 – 95
Ortalama yumurta ağırlığı : 60 – 65 g.
0 – 20 hafta arasındaki yem tüketimi : 7 – 7.5 kg.
Tavuk başına günlük yem tüketimi : 110 – 120 g.
Verim dönemi sonu canlı ağırlığı : 1700 – 1900 g.
Büyütme dönemindeki kayıplar : % 3 – 6
Yumurtlama dönemindeki kayıplar : % 5 – 10
KAHVERENGİ YUMURTACI EBEVEYNLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 ay
Büyütme dönemi ölüm ve ayıklama : % 2 - 4
Yumurta dönemindeki kayıplar : % 5- 10
20. hafta canlı ağırlığı : 1800 g.
20 haftalık yaşa kadar toplam yem tüketimi : 7.5 – 8 kg
Verim dönemi sonu canlı ağırlık : 2100 – 2300 g.
Yumurtlama dönemi tavuk başına günlük yem tüketimi : 120 – 130 g.
12 aylık dönem yumurta verimi ( tavuk – kümes ) : 220 – 230 adet
12 aylık dönemde tavuk başına dişi civciv üretimi : 75 – 85 adet
Kuluçkalık yumurta oranı : % 85 – 90
Kuluçka randımanı : % 85 – 90
KAHVERENGİ YUMURTACI HİBRİTLER İÇİN BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumurta verim süresi : 12 – 14 ay
12 aylık dönemdeki yumurta verimi : 270 – 290 adet
14 aylık dönemdeki yumurta verimi : 290 – 320 adet
% 50 verim düzeyine ulaşma yaşı : 23 – 24 hafta
Pik verim aşı : 26 – 29 hafta
Pik verim düzeyi : % 90 – 93
Ortalama yumurta ağırlığı : 60 – 63 g.
0 – 20 hafta arasındaki yem tüketimi : 7 – 7.5 kg.
Tavuk başına günlük yem tüketimi : 130 – 140 g.
Verim dönemi sonu canlı ağırlığı : 1800 – 2000 g.
Büyütme dönemindeki kayıplar : % 3 – 6
Yumurtlama dönemindeki kayıplar : % 5 – 10
20. hafta canlı ağırlığı : 1270 – 1370 g.
Kahverengi yumurtacı hibritler beyaz yumurtacı hibritlere göre % 30 – 40 daha ağırdırlar.
ET ÜRETİM HATLARI
ETLİK PİLİÇ EBEVEYNLERİNDE BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Ekonomik yumura verim süresi : 280 gün ( 9 – 10 ay )
Büyütme dönemi ( 0-24 hafta ) ölüm ve ayıklama : % 3 – 5
Yumurta dönemindeki kayıplar : % 7 – 10
24. hafta canlı ağırlığı : 2.5 – 3.4 kg (dişi – erkek )
24. haftaya kadar ki yem tüketimi : 11.5 – 12 kg.
Verim dönemi sonu canlı ağırlığı : 4.4 – 4.8 kg. (horozlar), 3.3 – 3.6 kg (tavuklar)
Yumurtlama dönemi günlük yem tüketimi (horozlar dahil ) : 160 – 220 g.
Tavuk başına yumurta verimi (tavuk – kümes ) : 160 – 180 adet
Tavuk başına ticari civciv üretimi : 120 – 150 adet
Kuluçkalık yumurta oranı : % 88 – 95
Kuluçka randımanı : % 84 – 86
TİCARİ ETLİK PİLİÇLERE AİT BAZI PERFORMANS ÖZELLİKLERİ
Kesim çağı : 35 – 49 gün
Kesimdeki canlı ağırlık : 1700 – 2500 g.
Yemden yararlanma oranı : 1.6 – 2.2
MİNİ (CÜCE) TAVUK IRKLARI
Mini ırklarda cücelik cinsiyete bağlı - dw - (dwarf : cücelik geni ) ressesif geninden (çekinik gen) ileri gelmektedir. Mini hatlar normal yumurtacı hatlarla karşılaştırıldığında şu farklılıklar görülür.
Canlı ağırlık 8 haftalık % 5 – 10, 25 – 30 haftalık yaşta ise % 25 – 30 haftalık yaşta ise % 25 – 30 daha düşüktür.
Bacaklar yaklaşık % 20 daha kısadır.
Kırmızı kan hücreleri (eritrositler) sayısı daha fazladır.
Verim dönemi yem tüketimi % 10 – 20 daha azdır.
Yumurta verimleri biraz daha düşüktür.
Yumurta ağırlığı % 10 daha azdır.
Bir düzine (12 adet) yumurta üretimi için ihtiyaç duyulan yem miktarı yaklaşık % 5-10 daha azdır.
Verim döneminde yaşama gücü aynıdır.
Mini Leghorn’ lar daha küçük vücutlu olduklarından, gerek kafes gerekse yer siteminde daha az yerleşim alanına ihtiyaç duyarlar. Dolayısıyla birim alanda barındırılabilecek hayvan sayısı daha fazla olmaktadır. Şüphesiz bu ekonomik bir avantajıdır. Ancak vücut küçüklüğü nedeniyle veri dönemi sonunda yaşlı tavukların kasaplık olarak satış değerleri de daha düşük olacaktır.
Cücelik geninin tavukçulukta yumurtacı sürülerden ziyade etçi damızlıklarda anlam taşımaktadır. Bu amaçla daha düşük masrafla damızlık yumurta verebilecek dişi Broiler damızlıkların elde edilmesi amacıyla bazı et hatlarında dw (cücelik) geninden yararlanılmıştır.Normal dişilerle karşılaştırıldıklarında, mini et tipi dişiler şu farklılıkları gösterirler.
% 35 oranında daha az yerleşim alanına ihtiyaç duyarlar.
Yumurtlama döneminde yem tüketimi % 10 -15 daha azdır.
Damızlık tavuklar yumurta ağırlığındaki düşüş nedeniyle % 5 oranında daha fazla kuluçkalık yumurta üretirler.
Yumurtalar % 5 oranında daha küçüktür.
dw geni taşıyan etlik piliç ebeveynlerinin kullanılmasının ana nedeni bu tavukların düşük canlı ağırlık nedeniyle yem tüketiminin az olmasıdır. Böylece büyütme ve yumurtlama dönemi masrafı azalmakta ve yemden % 18- 20 oranında daha fazla yararlanılmaktadır. Ayrıca bu tavuklarda tiroid aktivitesi azalmasıyla sakinleşme olmakta ve stresslere daha iyi dayanmaktadırlar.
Doğal yolla normal horozlarla çiftleşebilen, normallere göre % 25- 30 düşük anlı ağırlığına sahip tavuklarda kuluçkalık yumurta verimi ve embriyo gelişimi de etkilenmemektedir. Ancak cücelik geni taşıyan bu tavukların normal horozlarla çiftleştirilmesiyle elde edilen dişi döllere normal olmasına karşın, erkek döllerin kesim ağırlıkları normallere göre % 2- 3.5 oranında düşüktür.
TAVUĞUN BİYOLOJİSİ
TAVUĞUN MORFOLOJİSİ (DIŞ YAPISI)
BAŞ : Tavuğun başında ibik, gözler, göz kapakları, kirpikler, kulaklar, kulakçıklar, sakal ve gaga bulunur. Gaga üzerinde burun delikleri vardır.
KANATLAR : Bir çift olup, memelilerdeki kol ve ellere karşılık gelir.
AYAKLAR VE BACAKLAR : Tavuklarda ayak ve bacaklar pulcuklarla kaplıdır. Bacak derisi beyazdan siyaha kadar değişen her renkte olabilir.
DERİ : Kanatlılarda derinin önemli bir özelliği ter bezleri ile yağ bezlerinin olmayışıdır. Kuyrukta bulunan yağ bezleri, derinin tek salgı bezidir.
TÜYLER : Kanatlılar diğer omurgalılardan farklı olarak, ayak ile bacakları pulcuklarla kaplıdır. Kanatlıların vücutları tüylerle kaplıdır. Tüyler keratin denilen protein yapısındadır. Verim yılı sonunda tavuklar tam bir tüy dökümüne girerler. Yaşlı hayvanlar ve erkelerde tüy dökme yüzdesi daha düşüktür.
Tüyler tavuğu, çevrenin etkilerine karşı korur.
Tüyler vücut ısısının korunmasına yardım eder.
Tüyler uçma için gereklidirler ve diğer hayvanlardaki derinin bazı fonksiyonlarını yaparlar.
Kanatlıların vücutlarında her birinin özel fonksiyonları olan 4 tip tüy vardır. Bunlar ;
1.Kanat ve kuyrukta bulunan iri ve sert tüyler.
2.Kanat ve vücudu kapsayan (kalın- sert) örtü tüyleri.
3.Vücudu kapsayan yumuşak ve kabarık görünümlü örtü tüyleri (inci tüyler)
4.Biyolojik olarak gelişmemiş olan kıla benzeyen ince tüyler. Bu tüyler tavuğun temizlemesi sırasında karkas üzerinde kalabilen tüylerdir.
Civcivler 4-5 haftalık olunca tam olarak tüylenirler.
İSKELET SİSTEMİ : tavuğun iskeleti, vücudu ayakta tutma ve kasları bağlama görevini görür. Göğüs kafesi, bazı hayati organları korur. Kanatlıların iskelet yapısı, üstün bir manevra yeteneğine, yerde yürürken çok hızlı yürüyebilmesine ve uçma yeteneğine uygundur. Hem kuvvetli hem de hafif olan kanatlıların iskeletinde görülen en önemli farklılıklar şunlardır.
1.Memeli iskeletine göre daha az kemik sayısına sahiptirler.
2.Çok sayıda kaynaşmış kemiklere sahiptirler.
3.Kanatlı kemikleri, memeli kemiklerinden daha fazla mineral kapsarlar.
4. Kanatlı kemiklerinin içleri ilik yerine hava ile doludur. (pneumatik kemik – uçuş için çok uygundur.)
Ergin tavuklarda kemiklerin yaklaşık % 12 si, kaburgalarda ise toplam kemiğin % 30 u medulla tabakasından ibarettir. Piliçler cinsel olgunluk dönemine geldiklerinde ilk yumurtanın oluşumundan yaklaşık 10 gün önce medulla tabakası depolanmaya başlar. Evcil tavuklarda iskelette depolanan kalsiyum ancak bir kaç yumurta kabuğunun oluşması için yeterlidir. Tavuklar düşük kalsiyum içeren yemlerle beslendiklerinde, 6 yumurtadan sonra toplam iskelet kalsiyumunun % 40 ı kaybedilmektedir.Kanatlı rasyonlarında bulunan kalsiyum düzeyi çok önemlidir.
KAS SİSTEMİ : Tavuklarda 3 tip kas bulunmaktadır.
1.Kan damarlarında, barsaklarda ve istem dışı hareket gösteren diğer organlarda bulunan düz kaslar
2.Kalpte bulunan Kardiyak kaslar
3.İskelet kasları
Tavuk ve diğer kanatlı hayvanlarda bulunan kaslar, memeli hayvanların kaslarından yapıca çok farklıdır. Memeli hayvanlarda kullanılan kas gevşetici ve lokal aneztezik ilaçlar kanatlılarda anestezi oluşturamazlar.
SİNDİRİM SİTEMİ : Tavuklarda sindirim, gaga ve ağızda başlar. Tavuklarda diş yoktur. Yemek borusu, kursak, ön veya bezel (bezsi) mide, taşlık veya kaslı mide, oniki parmak barsağı, ince barsak, kalın barsak ile devam eder. Kloaka ve Geri adı da verilen anüs ile son bulur.
AĞIZ : Tavuklarda dudak, yumuşak damak, yanak ve diş bulunmaz. Dudak ve dişlerin fonksiyonunu alt, üst gaga ve kaslı mide yerine getiririr. Tükürük bezlerince salgılanan tükürük, ağızda kayganlık oluşturmakta ve alınan yemlerin ıslatılıp yumuşatılarak daha kolay aşağı indirilmesine yardım eder.
Yemek borusu : Alınan yemlerin ağızdan ön mideye akışında rol oynayan tüp veya boru şeklinde bir organdır.
KURSAK : Yemek borusunun genişlemesiyle oluşmuş torba şeklinde bir organdır. Asıl fonksiyonu, yemlerin depolanması, ıslatılması ve yumuşatılmasıdır.
ÖN MİDE (BEZEL : BEZSİ MİDE) : Yemek borusunun genişlemesiyle oluşmuş olup gerçek mide olarak da bilinir. Ön midede gastrik öz suyu salgılanır. Bu salgıda proteinlerin sindirimini başlatan pepsin enzimi vardır. Ayrıca glandulen hücreler tarafından salgılanan hidroklorik asit PH yı ayarlar ve minerallerin çözülmesine yardım eder.
TAŞLIK (KASLI MİDE) : Taşlıkta bir çift kalın ve kuvvetli kas vardır. Bu kasların kontraksiyonları ile yemlerin parçalanması ve öğütülmesi sağlanır. Alınan yem parçacıklarının durumuna göre yemler taşlıkta birkaç dakika veya birkaç saat kalabilirler.
ONİKİ PARMAK BARSAĞI VE İNCE BARSAK : Pankreastan salgılanan pankreas suyu ve safra kesesinden salgılan safra, oniki parmak barsağına boşaltılır. Ayrıca ince barsakta salgılanan enzimlerde protein ve karbonhidratların sindirimine yardımcı olur.
KÖR BARSAK : Sindirimde az etkili olan bu organ, emilme işleminde, karbonhidrat ve prorein sindiriminde etkin olup bu işlevini bazı bakteriyel faaliyetlerle gerçekleştirmektedir.
KALIN BARSAK : Sindirilmiş besin maddeleri artıkların depolanması, vücut hücrelerinin su içeriğinin arttırılması, vücuttaki su dengesinin sağlanması için barsaktan suyun emilmesinden sorumludur.
KLOAKA : Kalın barsağın geri veya anüsüne doğru genişlemesinden meydana gelir. Vücutta sindirim, boşaltım ve üreme kanallarının açıldığı ortak bir kanaldır.
SİNDİRİM İLE İLGİLİ DİĞER ORGANLAR : Pankreas, Karaciğer ve Safra kesesi sindirimin diğer organlarıdır.
SİNİR SİSTEMİ : Tavuklar renkleri ve çevredeki şekil ve büyüklük bakımından farklılıkları tam olarak ayırt edebilirler. Tavuklar belirli tat ve lezzetler arasında ayrım yapabilirler. Tavukların birçok şartlı refleksleri öğrenme yeteneğinide de olduğu kabul edilmektedir.
BOŞALTIM SİSTEMİ : Vücutta, metabolizma sonucu oluşan artık ürünlerin atılmasını sağlayan boşaltım sistemi, sindirim sitemi ile yakından ilgilidir. Kanatlılarda boşaltım sistemi, bir çift böbrek ve her böbrekten çıkan idrarı kloakaya taşıyan üreterlerden ibarettir. Kanatlılarda böbrekler nispi olarak büyük, uzamış, karın boşluğunun üstünde, karaciğerin alt kısmında ve sırta yapışık olarak bulunur. Her böbrek 3 loptan ibarettir ve nefron denilen küçük borulardan oluşur. Böbreğin asıl fonksiyonel kısmı bu borulardır. Böbrekler vücudun asit – baz dengesinin düzenlenmesinde ve vücut sıvısında ozmotik dengenin devam etmesinde önemli rol oynamaktadır. Kanatlılarda sidik torbası bulunmaz. Karaciğer, protein metabolizması artık ürünlerini, kan yoluyla böbreklere taşınan ürik aside dönüştürür. Kanatlılarda dışkının beyaz rengi suda çözünmeyen ve idrardan çökelen ürik asit nedeniyledir.
İÇ SALGI SİSTEMİ : İç salgı sistemi vücutta belirli hormonları salgılayan birçok bezden oluşur. Tiroidler, Paratiroidler, Testisler, Ovaryum, Hipofiz, Hipotalamus, Epifiz, Adrenaller (Böbrek üstü bezleri), Pankreas ve Timus bezi vüutta hormon salgılayan bezler olarak bilinmektedir. Tiroid bezleri vücutta metabolizma hızını, büyümeyi, tüy gelişimini ve rengini etkileyen Tiroksin hormonunu salgılarlar. İki çift olan Paratiroid bezleri Tiroidlere yakın ve çok küçük iki bezden ibarettir. Bu bezlerin salgıladığı hormonların fonksiyonu özellikle kalsiyum ve fosfor metabolizmasının düzenlenmesidir.Erkek üreme organı olan Testislerden, tüy tipi, ibik iriliği ve ötme gibi erkek sekonder karakterlerini oluşturan ve androgenler olarak bilinen hormonlar salgılanır. Dişi cinsiyet hormonu olan Estrogenler, yumurtalık tarafından salgılanırlar. Estrogenler yağ depolamayı etkiler, medulla tabakasından kalsiyum alınmasını arttırır ve Ovulasyonu (yumurtlamayı) hızlandırır. Hipofiz bezinin salgıladığı hormonlar büyüme, gelişme, metabolizma, kan basıncı ile su dengesinin düzenlenmesinde, cinsel aktivite, kuluçka olma (gurk olma) ve yumurta yumurtlamada etkilidir.
SOLUNUM SİSTEMİ : Tavuklarda solunum sistemi, burun delikleri, burun boşlukları, gıtlak, nefes borusu, bronşlar, akciğerler, hava keseleri ve içi hava dolu bazı kemiklerden oluşur.Tavuklarda dördü çift birisi tek olmak üzere 9 tane hava kesesi vardır. Yine bu hava keselerinin 5 tanesi önde 4 tanesi arkadadır. Kanatlılarda solunum sisteminin fonksiyonu sadece kandaki Oksijen ve karbondioksit değişimi olmayıp aynı zamanda hava keseleri yoluyla, Akciğerlerin buharlaşma yüzeyini arttırarak daha fazla suyun buharlaşmasını sağlamaktır. Böylece vücuttan daha fazla ısının atılması sağlanmış olur.
DOLAŞIM SİSTEMİ : Dolaşım sistemi, kan, kalp, atardamarlar, toplar damarlar ve kapillar damarlar olmak üzere 5 ana bölüm halinde incelenir. Kan miktarı 1-2 haftalık civcivlerde vücut ağırlığının % 8 ini oluştururken, bu organ ergin tavuklarda % 6 kadardır. Kanın % 75 i su ve % 25 i kuru maddedir. Alyuvarlar, Akciğerlerden vücut hücrelerine oksijen, atılmak üzerinde de hücrelerden akciğerlere karbondioksit taşınmasını sağlar. Kalp kanatlılarda memelilere nazaran oransal olarak daha büyüktür. Kalp atışları da diğer fazladır. Küçük kanatlılarda kalp atış hızı dakikada 400 – 500 iken tavuklarda 250 – 300 kadardır. Günlük civcivlerin yere düşürülmesi halinde kalp atış hızının 300 den 560 a çıktığı görülmüştür. Kanatlılarda stress şartlarında kalp atış hızı 1000 e kadar çıkabilmektedir. Kalp dolaşımı iki sistemden ibarettir.
1.Sistem kanı oksijenlendirme
2.Sistemde, oksijenlenmiş kan, vücut dokularına dağıtır.
ÜREME SİSTEMİ : Horozlarda üreme sistemini, testisler, spermayı nakleden vas deferens denilen bir çift kanal ile çiftleşme oraganından ibarettir. Horozlarda testisler, elipsoid şeklinde açık sarı renktedir.
Tavuklarda üreme sistemi, yumurtalık, yumurta kanalı ile kloaka ve bunun dıştan görünen kısmı olan geri den ibarettir.
Tavuğun yumurta kanalı karın boşluğunun sol tarafında bulunur. Yumurta kanalı belirgin bir şekilde farklılaşmış 5 ayrı bölgeye ayrılır.
1.Serbest bırakılan yumurtayı yakalayan yumurta kanalı ağzı (İnfundibulum )
2.Kabuk altı zarlarının salgılandığı İstmus
3.Yumurta kabuğunun oluştuğu Uterus
4. Yumurta akının salgılandığı Magnum
5. Kloaka bir geçit olan Vagina
YUMURTA OLUŞUMU
OVLASYON : YUMURTLAMA
Her yumurta (ovum), gelişmesi için kan yoluyla besin maddeleri sağlayan bir folikül sapı ile yumurtalığa tutunmuş ve foliküler membran denilen bir zar ile sarılmıştır. Sarının orta bölümünde dar bir şerit halinde Stigma denilen damarsız bir bölümdür. Yumurtalığa bağlı bir ovum olgunlaştığında yumurtalıkta salgılanan Progesteron hormonu, LH hormonu salgılanmasına neden olan Hipotalamusu uyarır. Yumurtalıktan, tam büyüklüğüne erişen bir ovum veya yumurta sarısının serbest bırakılması olayına Ovulasyon : Yumurtlama denir. Yumurta sarısı daha sonra Vitellus zarı ile sarılır.
İNFUNDİBULUMDAN GEÇİŞ : Döllenmenin meydana geldiği yer infundibulumdur. Yumurta infundibulumu geçtikten ve sarı üzerine ak tabakası oluşmaya başladıktan sonra artık yumurtanın döllenmesi mümkün değildir.
MAGNUMDAN GEÇİŞ : Magnum yaklaşık 3.3 cm ile yumurta kanalının en uzun kısmıdır. Yumurtanın magnumdan geçmesi yaklaşık 3 saat alır. Yumurta kının önemli bir kısmı burada oluşur. Bir yumurta akı 4 ayrı tabakadan oluşur.
1.Sarıyı saran Şaraz tabakası % 2.7
2.İç sulu ak % 17.3
3.Koyu ak % 57
4.Dış sulu ak % 23
KABUK ALTI ZARININ OLUŞMASI : Kabuk altı zarları İstmustta yumurtaya eklenir. Kabuk zarları hava ve suyu geçirme özelliğine sahiptirler. Ancak bakteri gibi organizmaların geçişlerine engel olurlar. Ayrıca yumurta içeriğinin hızlı nem kaybını önlerler.
HAVA BOŞLUĞUNUN OLUŞMASI : Yumurta yumurtlanmadan önce iç e dış kabul altı zarları birbirine yapışıktır. Yumurtladıktan sonra yumurtanın soğumasıyla küt tarafa bu iki azr birbirinden ayrılarak hava boşluğu oluşur. Yumurta soğudukça ve su kaybı arttıkça veya yumurta bayatladıkça hava boşluğu da büyür.
UTERUSTAN GEÇİŞ VE YUMURTA KABUĞUNUN OLUŞMASI : Uterus, kabuk bezi olarak da bilinir. Yumurta kabuğunun oluştuğu yerdir. Yumurta kanalında 18 -20 saat ile en uzun süre burada kalır. Yumurta kabuğunun, tamamına yakını (%94) CaCO3 (Kalsiyum karbonat) ten oluşur. Kabuğun dış yüzeyi kutikül denilen ince bir tabaka ile örtülmüştür. Organik bir materyal olan Kutikül, gözenekleri kapatır ve buharlaşmanın azalması ile içeriye bakterilerin girişini önlemesi bakımından önemlidir. Ancak buharlaşma tam olarak engellenemez. Gaz ve nem alışverişini sağlayan bu gözeneklerin sayısı bir yumurtada 8000 e kadar çıkar.
VAGİNADAN GEÇİŞ : Vaginanın yumurta oluşumunda herhangi bir fonksiyonu yoktur. Yumurta vaginada birkaç dakika kalabilir ve kabukta gözenekleri örten Bloom veya Kutikül olarak bilinen bir materyalle kaplanır.
KLOAKADAN GEÇİŞ VE YUMURTLAMA : Yumurtlama öncesi yumurta Kloakada birkaç saat kalabilir. Yumurtanın küt ucunun önce gelmesi, yumurtlama işleminden önce tazyik yapılan Uterus kaslarında daha fazla yüzey alanı sağlar. Yer çekiminden daha fazla etkilenir, kontraksiyonlarla yumurtanın geriye kayması önlenir ve tavuğun kolayca yumurtlaması gerçekleşir.
Sağlıklı günler dileği ile...
Uzman Dr.Ali AYYILDIZ
Veteriner Hekim - İnsan Anatomisi Uzmanı Dr.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Tavuk Yetiştiriciliği - Tavukçuluk" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vet.Hek.Doç.Dr.Ali AYYILDIZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Vet.Hek.Doç.Dr.Ali AYYILDIZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
8 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
