Ölüm gerçeği bir şeylerin bu dünyaya bakan yönünde son bulmasıdır. Psikolojide travmalar arasındadır. Yaşamayan yoktur bu acıyı ya da yaşamayacak olan yoktur. Kaçınılmaz olan bu gerçeği çoğu zaman unutarak yaşadığımız için yüzleşince sanki hiç bilmediğimiz bir şey gibi gelir. Her şey susar, bütün bilinen ezberler bozulur. Bırakıp gidene kızılır, yaşananlar zihinde düşünülür.

Ne kadar zor sevdiğinin gitmesi, bir daha gelmemesi, bir de yaşanan şey zamansız diye düşünülüyorsa o zaman kelimelere sitem başlar hisleri tasvire yetmiyor diye. Yalovalı bunu çok iyi anlıyor olabilir. Yakın zamanda depremle yaşanan kayıplarda bir aileden birden çok kişi öldü. Yalova’da ölüm kapıyı çok şiddetli çaldı. Anneler çocuklarını, çocuklar annelerini kaybetti. Hayat devam etti ama zihinlerde hep bir zamansızlık düşüncesi vardı.

Peki çocuğa bu durum nasıl anlatılır. Nasıl onun hassas sinesine kabul ettirilir. Ne denir, ölüm yok oluş mu dur? Bu durum nasıl anlatılmalıdır?

2-3 yaş çocuğu ölümü uzun bir uyku olarak kabul edip, ölenlerin yerden uyanacağını düşünürken, 4-5 yaşından itibaren ölüm gerçeğini kabullenme başlar. Bu durumda da terk edilme duygusu sebebiyle, ya ölen ya da kalan ebeveyn suçlanır ve yalnız kalma korkusu olaşabilir.

Ölüm, çocukla iletişim kurulabilen andan itibaren saklanmamalı, gerçek ona anlatılmalıdır. Bu açıklama kuşkusuz yaşa göre farklılaşır. 4-5 yaş çocuğuna, hayvanların ve bitkilerin doğup, büyüyüp, yaşlanıp yok olduklarından yola çıkarak açıklama getirilebilir. İlkbaharda yeşeren yaprağın sonbaharda sararıp düşmesi gibi her insanın da yaşlandığında ölebileceği anlatılmalıdır.

Ölüm sebebiyle aşırı koruyucu bir yaklaşım yerine, eski ilişkiler aynı çizgide sürdürülmeli, çocuğun boş zaman faaliyetleri artırılmalı, kaybolan ebeveyn modelinin yerini bir süre için teyze, amca gibi yakın bir akraba üstlenmelidir.


Öldükten sonra yok oluş fikri insanın bir kaosa sürükleyen ikinci durumdur. Şayet kişi bir gün sevdikleriyle buluşacağını bilir ve o umutla yaşarsa ölümün ağır yükü yerini huzura bırakır. Bu savunma metotlarından bir diğeridir. Hem çocuk için hem de yetişkin için. Bir şeylerin bitmemesi, kısa bir ara verilmesi fikri kişiyi yaşamının geri kalanındaki anlamını yitirmemesini sağlar.

Şairin de dediği gibi, ‘birçok giden memnun ki yerinden dönen yok seferinden’ deyip ruhu sükûnete çağırmalı. Yası doyasıya yaşamalı, susmamalı, ağlamalı yas döneminde aksi takdirde başka bir semptoma dönüşebilir. Uzun döneme yayılmış yas haline gelebilir. Toplumumuzda uygulanan yalnız bırakmama davranışı ise çok güzel sosyal bir terapidir.