Taşpınar köyüne 8 Aralık 2009 tarihinde gözlem yapmak için gittik. Amacımız; yaşanılan yerlerin, sokakların, binaların, yaşatanılar yerin tarihinin insan davranışlarına olan etkilerini gözlemlemekti. Taşpınar köyünde halan ikamet etmekte olan 26 kişiyle konuştuk. Görüşme sırasında sormak için altı soru hazırladık. bunlar;
1. Adınız, soyadınız, evli/ bekar mısınız, çocuğunuz var mı?,varsa kaç tane? (kişisel bilgiler)
2. Taşpınar neye benziyor? Bize tasvir edebilir misiniz?
3. Taşpınar’ın sevdiğiniz özellikleri nelerdir?
4. Taşpınar’da sevmediğiniz özellikler nelerdir?
5. Taşpınar’da ne ile uğraşıyorsunuz? (mesleğiniz ya da işiniz)
6. Taşpınar’a ait özel gelenek ve görenekleriniz var mıdır?varsa açıklar mısınız?
Gözlemlediklerimizi on iki sayfadan oluşan bir raporla, İngilizce olarak, dersimizin öğretmeni olan Serdar Değirmencioğlu’nun değerlendirmesine sunduk.
Köyde ilk olarak Salih Öztoprak ile görüştük. Bu köyde kırk dört yıl muhtarlık yapmış yaşayan bir efsaneydi benim için. Taşpınar’ın kısaca tarihçesini anlattı. Kıbrıs, Osmanlı Devleti zamanında, padişahın görevlendirdiği toprak ağaları ile yönetiliyormuş. Taşpınar’ın (o zaman ki adı ile Angolem) toprak ağasının adı Mehmet Efendi’ymiş.
1960 yılında Kıbrıslı Türkler ve Rumlar Kıbrıs Cumhuriyetini kurmuşlardır ancak 1963 yılında Rumlar ve Kıbrıslı Türkler arasında tekrar savaş çıkmıştır. Taşpınar Rum sınırına en yakın olan köylerden biri olduğu için en büyük savaş darbesine maruz kalmıştır. Köyde bulunan bazı insanlar Taşpınar köyünde bulunan ilkokulun içine sığınmışlar, geri kalanlarda Doğancı köyüne kaçmışlardır. Doğancı köyüne kaçanlar hayatta kalmış fakat kaçamayanların hepsi öldürülmüştür. Bu yüzden Salih Öztoprak nufüsün o yıldan sonra azaldığını, yaşama şansı olanlarda atılan silahlar yüzünden Taşpınar’ın ikliminde değişme olduğunu ve çoğunun kanser nedeniyle yıllar geçtikçe öldüğünü belirtmiştir. Çok üzülerek belirtiyorum ki, biz köye gittikten 5 gün sonra yani 13 Aralık 2009 kendiside akciğer kanserinden 85 yaşında vefat etmiştir Salih Öztoprak.
Taşpınar tarihinden günümüz koşullarına geçmek gerekirse; şu anda 187 kişi köyde ikamet etmektedir. Bunlarından 136 kişi 18 yaş büyük yani seçme hakkı bulunanlardır. Köyde 65 hane bulunmaktadır. Köyde yaşayanlar geçimlerini hayvancılık yaparak ve narenciye (turunçgiller-portakal, mandalina ve limon) toplayarak sağlıyorlar. Köyde bulunan askeri bölgedeki subay ve eşleri için 6 haneden oluşan askeri lojman bulunmaktadır. Nüfus dağılımı bakımından yaşlı insanlar çoğunluktadır. Çünkü insanlar ya savaşta, ya savaş sonrası hastalanarak ölmüş veya büyük illere iş ve eğitim için göçüp tekrar geri dönmemişlerdir.
Yeni muhtarın adı Feyzullah Serdar. Feyzullah bey Kuzey Kıbrıs’ın en genç muhtarıymış fakat Taşpınar’da hane sayısı yetersizliğinden dolayı, başka bir köyde ikamet ediyor. Köy sakinlerinin her birinde Feyzullah Bey’in cep telefonunun numarası var ve herhangi bir sorunda telefon ederek ulaşıyorlarmış ona. Bizde kendisine telefon ederek Taşpınar hakkında bazı bilgileri aldık.
Gelişim Psikoloji Açısından Toplum Kavramı
Yaşlı insanlarla görüşmelerimiz; Salih Öztoprak (85), Teslime Öztoprak (72), Salih bey’in kuzeni (74) Salih Beyin evinde bulunan misafir (68) ve çevre gezileri yaparken sokakta karşılaştığımız ayak üstü sohbet ettiğimiz için adlarını sormaya fırsat bulamadığımız iki bayan (72 ve 85) olmak üzere 1 bay, 5 bayan olmak üzere altı yaşlıyı kapsıyor. Hepsi köyde doğmuş,’ savaş sonrası şanslı olup ölmeyen kimseler’ olarak tanıttılar kendilerini bizlere. Sadece Teslime hanım Salih beyle evlendikten sonra bu köye geldiğini, öncesinde Balıkesir köyünde oturduğunu savaş sırasında Balıkesir’de olduğunu anlattı bizlere. Köyde bulunan zorlukların onları çokta etkilemediğini, yıllarca bu köyde yaşadıkları için bazı zorluklara alıştıklarını gözlemledim. Köyde bakkalın olmaması, köye ulaşım zorluğunun olması, eğitim haklarını uzak okullarda tamamlamaları onlar için artık üstesinde gelinecek kolay hususlar olarak görüyorlar. Yaşlılar daha çok ölen kimseleri (ölen evlatları, ölen eski eşleri) özlediklerini sık sık konuşmalarında onları bizlere anlatmalı ile kolayca anlayabildim. Hepsinin de yürümekte zorlandıkları, konuşurken nefessiz kaldıkları yani artık köyle ilgili sorunları değil de bireysel olarak yaşlılık sorunları ile uğraştıkları apaçık ortadaydı. Bu köyde uzun yıllardır bırakıp gidememelerini de birkaç ana unsura bağladım. Birincisi, çok uzun yıllar bu köye emek vermişlerdi. Emeklerini göz ardı edemeyeceklerini söylüyorlardı konuşmalar arasında. İkincisi, hepsinin sahip olduğu toprakları, hayvanları, evleri kurulu bir düzenleri vardı. Bu iki unsurdan kopmak zor geliyordu yaşlılar için.
Yetişkin kategorisindeki görüşmelerimiz;. Gamze Doğan (25), Necla Kuvvetlioğlu (47) ve İzzet Tamer, polis eşi olduğunu belirten ama ismini ve yaşını kaydedemediğimiz biride olmak üç bayan ve bir bayla görüştük. Gamze Doğan asker eşi olduğu için çok bilgi vermek istemediğini görüşme başında kaydetti. Kendisi Ankara’lı olup eşinin tayinleri bu köye çıktığı için Taşpınar’da iki yıldır yaşıyorlardı. N.Kuvvetlioğlu ve I.Tamer kardeş köyde zeytincilikle uğraşan iki kardeştiler. Görüştüğümüz dört kişi bize genel olarak aynı sorunlarından bahsetti; köyde eğitim yapılabilecek hiç bir kurum ve kuruluş olmadığını, genelde eğitim için çocuklarını ya Doğancı ilçesine ya da Güzelyurt köyüne yolladıklarını söylediler. Köye gelen giden hiç bir toplu taşıma aracı olmadığı için çocuklarını kendi araba ile okullara götürüp getirdiklerini bununda onlara çok zaman kaybı yaşattığını kaydettiler. Ayrıca köyde bakkal, market gibi alışveriş yapacak bir yerin olmamasının sorunlarını çektiklerini acil bir şeye ihtiyaç olduğunda bulamadıklarını söylüyorlar. Ayrıca, bazen Türk’ler ve Türk Kıbrıs’lı arasında gerginlikler olduğunu ve örneğin süt dağıtan kişinin Türklere süt satmadığını belittiler.
Bunun yanında, bu köyde yaşamaktan mutluluk duyduklarını çünkü köyün havasının çok güzel olduğunu, meyvelerin çok bol ve kaliteli olduğunu, pazara hiç ihtiyaç duymadıklarını, insanların çok yardımsever, insancıl, arkadaşça olduğunu, hırsızsızlığın hiç olmadığını, ev kapılarını hiç kilitlemediklerini, suyun, toprağın, mahallelerinin, köyün çok düzenli ve temiz olduğunu belirttiler.
Biz iki bay gençle görüştük. Ahmet (15) ve Özgür (16). İkisi de Güzelyurt’ta eğitimlerine devam ediyorlarmış. Ahmet onuncu sınıf ve özgür onbirinci sınıftalarmış. Onlar Taşpınar’da yaşamaktan mutlu olduklarını, bu köye çok alıştıklarını, sıkıldıkları zaman araba ile hemen 10-15 dakikada Güzelyurt’a vardıklarını, köyün Güzelyurt’a yakın olduğunu belirttiler bize. Canları sıkıldığında Güzelyurt’a sinema izlemeye gittiklerini ve genelde Taşpınar çocuk parkında beraber oturup sohbet edip, top oynadıklarını ileride de üniversite okumak istemediklerini babalarının narenciye bahçelerinin başına geçmek istediklerini söylediler.
Salih Öztoprak Cenaze Töreni
Salih Öztoprak 13-14 Aralık 2009 pazarı pazartesiye bağlayan gece öldü. Köy halkı normalde cenaze törenini ilk öğle namazında kılması gerekirmiş fakat Salih Bey’in çocuklarının yurt dışından gelmesi beklenilmiş. Salı günü 15.12.2009 tarihinde gazetede vefat ilanı çıktı.
Salih Bey’in cenaze töreni, devlet cenaze töreni olarak yapılmış. 44 yıl Taşpınar köyüne muhtarlık yaptığı ve çok hizmet verdiği için. Denktaş’ın oğlu, bazı milletvekilleri ve yakınları cenazeye katılmış. Birçok çelenk gelmiş ve Taşpınar’ın mezarlığına defnedilmiş.
Çarşamba akşamı, cenazenin defnedildiği ilk gün, kadınlar bir araya gelerek ölü evinde mevlüt okumuşlar gece boyu ve de gelenlere Kıbrıs lokumu dağıtılmış. Taşpınar’ın pınarından su alınıp mevlüt zamanında bu su okutulmuş. Ve gelen herkese dağıtılıp, içirilmiş.
2.gece yine mevlüt okunması devam etmiş. 3.gün Salih Bey’in sevdiği yemekler (150 tabak) yapılmış. 140 kişi mevlüte ve akabindeki yemeğe gelmiş o gün. Geri kalan 10 tabak yemek, o gün köyde hasta olup, cenazeye, mevlüte ya da yemek törenine katılamayanlara gönderilmiş. Bana da kalan 2 tanesini verdiler grup arkadaşlarıma götürmek için. (Yani tabağı alırken ‘bu röportaj bize iyi bir moral oldu.’ diye belirttiler. Bundan sonra cenazenin 37. Günü (40’ı diye anılıyor) ve 52.günü camide öğle namazı kılınacak, mevlüt okunacak ve yemek dağıtılacak. Cenazenin defnedildiği günden sonraki 7. Gün ölünün sevdiği yemekler tekrar yapılarak yenmesi istenirmiş. Fakat Salih Amca’nın çocukları 6.günün akşamı köyden ayrılmaları gerektiği için 6.günün öğle vaktinde yemek yediler. Salih amcanın 4 çocuğu ve eşleri, torunları katıldı yemeğe. Teslime Hanım (Salih beyin eşi) da evdeydi. Birde ben katıldım yemeğe.
Taşpınar benim için çok güzel bir anıydı, severek yaptığım bir emekti. Umarım Kıbrıs köy yaşantısını anlatmakta biraz olsun katkım olmuştur.