Panik atak iyileşir!



Danışan: Geçen hafta hayatımın en zor günlerinden birini yaşadım. Ölüyorum sandım. O kadar korktum ki anlatamam. Kendimi hastaneye zor attım. Kalp krizi geçirdiğime emindim ama değilmiş, bir saat sonra beni eve yolladılar. “Kalbin sapa sağlam, hiç birşeyin yok, panik atak yaşıyorsun, psikolojik” dediler. Ama yaşadıklarım o kadar gerçekti ki kalbimin sağlam olduğu, hepsinin psikolojik olduğu çok inandırıcı gelmiyor. Bu yüzden o günden beri sürekli bir korku içindeyim. Ya yanlış teşhis koydularsa?

Dr. Başak: O sırada yaşadıklarınızı biraz anlatabilir misiniz?

Danışan: Önce nefesim sıkıştı ve kalbim aşırı hızlı çarpmaya başladı, sonra birden bütün vücudumdan ter boşandı, bayılacak gibi oldum. Kalp krizi geçirdiğimden emindim. Ama değilmiş. Çok şaşırdım. Doğrusunu söylemek gerekirse, kalp krizi yaşadığımı söyleseler daha memnun olacaktım.

Dr. Başak: Neden?

Danışan: Çünkü en azından neden olduğu belli, çaresi var. Kendime dikkat ederdim, gerekirse ameliyat olurdum. Kendimi nasıl koruyacağımı bilebilirdim. Ama panik atak neden olur, nasıl geçer, kendimi nasıl koruyabilirim hiç bir fikrim yok. Bazı konuştuğum kişiler, ‘bu panik atakların tedavisi yok, ömür boyu ilaç alacaksın, ilaç alırken bile bazen panik atak yaşayabilirsin, hiç bir zaman iyileşemeyeceksin’ diyor. Daha da çok korkuyorum. Bu korkuyla yaşanmaz, insan delirir sonunda.

Dr. Başak: Panik atak konusunda iki tane yanlış bilginiz var. Birincisi panik atak iyileşir, ikincisi, panik ataktan insan delirmez!

Danışan: Ama iyileşmek için ömür boyu ilaç almak istemiyorum.

Dr. Başak: Zaten ömür boyu ilaç almamalısınız, asıl o zaman iyileşemezsiniz.

Danışan: Yani ilaç almadan mı iyileşeceğim. Şu anda söylediklerinize inanamıyorum.

Dr. Başak: Panik atak, bir çeşit kaygı bozukluğudur ve tedavisi en kolay olanlardan biridir. Panik atak tedavisi üzerine çalışan psikologların bu konuda bir çok araştırmaları var ve bu araştırmalar gösteriyor ki panik bozukluğu olan kişiler, asıl ilaç aldıklarında hiçbir zaman iyileşmeyebilirler. İlaç yerine, kognitif terapi alan kişiler 6 veya 8 seansta iyileşebilirler. Ayrıca araştırmalara gore, kognitif terapi alan 10 kişiden sadece 1’i tekrar panik atak yaşarken, ilaç tedavisi gören 10 kişinin 8’i tekrar panik atak yaşıyor.
Dr. Padesky şöyle açıklıyor: ‘İlaç, sizi sakinleştirerek, bir nevi uyuşturarak panik ataklarınızı durdurur. Panik atağın nedenlerini tedavi etmez. Panik atak için kullanılan ilaçların çoğu sakinleştiricidir ve vücut bir süre sonra bu ilaçlara alışır ve aynı derecede etkili bir şekilde çalışmaz ve bu nedenle bazı kişiler ilaç alırken bile panik atak yaşarlar. Bu nedenle panik atak için ilaç iyi bir tedavi yöntemi değildir. Kognitif terapide, anksiyete bozuklukları tedavisi için çok etkili yöntemler kullanılır, fakat herhangi bir terapist değil, anksiyete tedavisinde kognitif terapi yöntemlerini bilen bir terapiste gitmek önemlidir.’

Danışan: Kognitif terapi nedir?

Dr. Başak: Kognitif terapi, birçok psikolojik ve psikiyatrik sorunun etkili bir şekilde tedavi edilebileceğini 1000’den fazla bilimsel araştırma ile ispatlamış bir psikoterapi şekli. Kısaca anlatmak gerekirse, kognitif terapi; düşüncelerimizin, olaylara bakışımız, duygu durumumuz, davranışlarımız, ilişkilerimiz ve yapmak istediklerimizle olan ilişkisine bakar.

Kognitif teorilere gore, panik atak yaşayan kişi, fiziksel olarak hissetiklerini yanlış yorumlar, daha doğrusu kaotik biçimde yorumlar. 
Bu yanlış yorumlama öğrenildiğinde panik atağın tekrarlanmasına yatkınlık artar. Kişi, başka panik ataklar geçireceğine, atakların içerikleri veya sonuçlarına dair sürekli endişelenir. Bu yüzden Kognitif Terapi, panik atak hastalarına, kendilerine aslında ne olduğunu ya da olmadığını anlatan kanıtlar bulmasına yardımcı olur, davranışsal deneylerle bu belirtilerin üstesinden gelmenin yolları öğretilir. 
Tedavinin amacı, bu belirtiler ortaya çıktığında kendinize “Şu anda kalp krizi geçirmiyorum, sadece yoğun bir kaygı yaşıyorum ve belirtilerim bu kaygı nedeniyle ortaya çıkıyor” şeklinde düşünebilmeyi öğretmektir.

Danışan: Terapide ne yapılıyor?


Dr. Başak: Biraz once de söylediğim gibi, panik atağın tekrarlamasının en önemli nedenlerinden biri, yaşadığınız fiziksel belirtileri yanlış yorumlayarak “Kalp krizi geçiriyorum” şeklinde düşünmek ve bundan aşırı derecede korkmaktır. Bu nedenle, bu süreçte ne düşündüğümüz çok önemlidir. Panik atak anında yaşanılan fiziksel şikayetler o kadar ürkütücüdür ki, kişi bunları bir daha yaşarsa baş edemeyeceğini düşünür. Bu şikayetlere neden olacak dışarıdan gelen bir tehlike olmadığına göre “tehlike bedenimin içinde” şeklinde düşünür. Kalbi çarptığında “kalp krizi geçiriyorum” şeklinde düşünceler yoğunlaşır. Kendinize “kalp krizi geçiriyorum” dediğinizde korkunuz iki misline çıkar. Korku iki misline çıkınca ne olur?


Danışan: Kalbim daha da hızlı çarpmaya başlar.

Dr. Başak: Yaşadığınız bu fiziksel şikayetlere yüklediğiniz anlamlar yerine daha gerçekçi düşünceler yaratmak terapinin önemli bir parçasıdır.

Danışan: Peki insan neden panik atak yaşar?

Dr. Başak: Panik, insanların tehlike olarak algıladığı durumlara karşı verdiği doğal bir fiziksel reaksiyondur. Panik anında verdiğimiz tepkiler hayatta kalmamızı sağlar. Diyelim işlek bir caddede karşıdan karşıya geçerken düşüyorsunuz. O sırada bir araba üstünüze doğru geliyor. Neler hissedersiniz?


Danışan: Korku, endişe, panik.


Dr. Başak: Kalbiniz normal hızıyla mı çarpar yoksa hızlanır mı?


Danışan: Çok hızlanır, nefesim kesilir.


Dr. Başak: Çünkü o anda bütün bedeniniz kurtulabilmek için harekete geçer. Yavaş hareket edip yavaş nefes alabilir misiniz?


Danışan: Alamam, yavaş davranırsam arabanın altında kalırım.


Dr. Başak: Kaçabilmek için çok hızlı hareket etmeniz gerekir. Bedeninizin hızlı hareket edebilmesi için kaslarınıza kan pompalanır, bunun için kalbinizin daha hızlı çalışması gerekir. Gözbebekleriniz büyür ki tehlikeyi daha iyi görün, burun delikleri daha kolay nefes alabilmek için açılır, birden terlemeye başlarsınız, çünkü ter bezleri o sırada çok çalışan bütün bedeni soğutmak için devreye girer. Yaşadığınız tüm bedensel reaksiyonların faydası vardır. 


Danışan: Demek ki heyecanlanınca bedenimizin verdiği tepkiler bizi tehlikelerden korumak için.

Dr. Başak: Evet, tehlikelerden ve tehlike olarak algıladığımız her şeyden. Bazı kişiler bir böcek gördüğünde de panik atak yaşayıp aynı bedensel tepkileri verir. Bazı kişiler ise toplum içinde konuşurken aynı fiziksel tepkileri gösterir.

Panik atak sırasında gözlenen belirtiler kişiden kişiye değişmekle beraber, ortak özellikleri vardır. Bahsedeceğim belirtilerden dört tanesinin görülmesi, tanısının konması için çoğu zaman yeterli olur: 
1- Çarpıntı
2- Terleme
3- Titreme ya da sarsılma
4- Nefes darlığı
5- Soluğun kesilmesi
6- Göğüs ağrısı
7- Bulantı ya da karın ağrısı
8- Baş dönmesi ya da bayılacakmış gibi olma
9- Derealizasyon (gerçekdışılık duyguları) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış gibi hissetme)
10- Kontrolünü kaybedeceği korkusu
11- Ölüm korkusu
12- Uyuşma ve karıncalanma duygusu
13- Üşüme, ürperme ve ateş basması

Bu belirtiler ortaya çıktığında, eğer panik atak yaşadığınızı düşünüyorsanız, hemen aklınızdan geçenlere dikkatinizi verin. Bir sure sonra, düşündüğünüz tehlikenin hayal ürünü olduğunu, kalbinizde bir problem olmadığını ama bu şekilde düşünen her kişinin doğal olarak korkacağını öğrenebilirsiniz. Hatırlamak için; panik atakla ilgili daha rasyonel açıklamaları bir kağıda yazabiliriz:
• Panik atak kalp krizine neden olmaz. Heyecanlandığınızda kalbinizin hızlı çarpması vücudunuzun normal reaksiyonudur.
• 
Panik atak yaşarken nefesiniz yetmez gibi gelebilir ama nefessiz kalmazsınız. Stres halindeyken boynunuzdaki kaslar gerilebilir, bu nefes almanızı güçleştirebilir.
• Panik atak sırasında bayılmazsınız. Başınız dönüyor gibi hissedebilirsiniz. Hızlı nefes alıp verince herkesin başı dönebilir.
• Panik atak sırasında yaşadığınız fiziksel şikayetler çok rahatsız edicidir. Kişi bununla baş edemeyeceğini ve delireceğini düşünebilir. Oysa panik ataktan deliren kişi görülmemiştir.