1866 yılında Petersburg'da doğan ve bir din adamı olan Grigoriy Petrov'un kaleme aldığı "Beyaz Zambaklar Ülkesinde" adlı kitap, oldukça güç doğa koşullarına karşın, yoksul ve eğitimsiz bir halkın, bir önderin güdülemesi ile eğitim ve kültür düzeyi yüksek güçlü bir üke yaratma sürecini anlatır. Yüzyıllar boyunca İsveç yönetimi altında yaşayan Finlandiya halkı, ancak Rusya ile birleşme sonrası kısmen de olsa kendini ortaya koyma şansı bulmuştur.
Mustafa Kemal Atatürk, Fin halkının olağandışı mücadele öyküsünden çok etkilenmiş olsa gerek ya da bu mücadelenin Türk halkına ilham kaynağı olacağına inanmış olsa gerek, sözkonusu kitabın askeri okullarda okutulmasını emretmiştir.
Petkov'un edebi yönden etkileyici bir yapıt ortaya koyduğunu ya da kelimeleri ustalık ve incelikle yan yana getirdiğini ifade etmek olanaksız olduğu gibi, anlatılanların coşkusuna kendini bırakan okur sık sık bu kahramanlık hikayesinin daha derin bir kalemle ölümsüzleşmemesine de hüzünleniyor.
Milletlerin tarihini kim yaratır? Carlyle'ın dediği gibi "kahramanlar" mı? Tolstoy'un savunduğu gibi "halk" mı? Yazar bu sorunun yanıtını -büyük olasılıkla yeterince farkında olmadan- "kahramanlar" olarak vermekle birlikte, inanmak istediğini gerçek kabul ederek "halk"ın da fazlasıyla belirleyici olduğunu ısrarla yinelemiş durmuş. Zaten, Fin halkını uyandıran, güdüleyen, ateşleyen en güçlü etken bilim adamı, filozof ve siyasetçi Johan Wilhelm Snelman'dan -kahraman- başkası değildir. Fin halkını güdülerken Snelman aşırı idealist söylemlere ve anlatımında Petrov dini unsurlara fazlasıyla sarılmış görünmelerine karşın, bu tutumlarının zorunluluk sonucu olup olmadığı sorusu zihinlerde iz bırakıyor.
Petrov zaman zaman anlatımında daha derin ve etkileyici cümleler kullanarak okuru şaşırtıyor: (Fin subayı askerlerine diyor ki) Sizler kışlalarınıza birer odun gibi geldiniz, ama şimdi canlı ışık gibi , mucizevi ışık gibi geri dönüyorsunuz. Kitabı okurken insan Finlandiya ile Türkiye'yi ve Snelman ile Mustafa Kemal Atatürk'ü sürekli karşılaştırmamak için kendisini epey zorluyor. İki halk ve onları ateşleyen iki önder. Öyle görünüyor ki, iki lider de etkili konuşmacılar ve hem idealist hem de dini söylemlerden güç alıyorlar. Aslında, tek bir insanın uyumakta olan koskoca bir halkı nasıl olup da harekete geçirdiği ve hemen hemen hepsinde bir savaşçı ruhunu nasıl yaratabildiği sorusunu yanıtlamak zorundayız. Bana göre, en basit ve doğru yanıt şu olacaktır: Yoksullaşan, geri bırakılan, ihmal edilen ve ezilen birey geçmiş çocuksu ruh haline dönecek ve güçlü, cesur, eğitimli ve herşeye gücü yeten baba modeline olan gereksinimi zirve yapacaktır. Tam da bu anda ortaya çıkan bir kahraman, bir kurtarıcı, bir "baba" kitleleri peşinden sürüklemekte ya da onları güdülemekte zorlanmayacaktır. Snelman'ın ya da Mustafa Kemal'in yaptığı da budur. Bu tesbitte bulunurken, mücadeleye çok önemli katkı sağlayan diğer güçlü kişilikleri yok saydığımız itirazıyla karşılaşırsak -ki onların katkısı zaten inkar edilemeyecek bir gerçektir- yalnızca bir biyolojik gerçeği anımsatmamız yeterli olacaktır:
Her insanın tek babası vardır.

Dr. İbrahim Ateş