Soru: Benim 4 yaşındaki oğlum yalan yanlış hikayeler uyduruyor.yalan söylediğini anladığımda yalanın çok kötü bir şey olduğunu söylüyorum.ancak yine de yalan söylemekten vazgeçmiyor ne yapmalıyım?

Cevap: Ana babaların birçoğu, çocukları henüz küçücükken bile daima doğruyu söylemesini isterler.Oysa 3 yaş çocuğunun -inanılmayacak saçma öyküler-uydurması ve taklit oyunlarından hoşlanması doğaldır.Çocuk ne kadar zekiyse ve geniş bir hayal gücü varsa bunda o kadar başarılı olur.

Hikaye uydurma ve taklit oyunu yalan söylemek değildir ve bu davranış engellenmemelidir.hikaye uydurmaktan ayrı olarak,kasıtlı biçimde gerçeğe sadık kalmayıp senaryolar uydurmak küçük bir çocukta doğaldır.Çocuk,oyun amacıyla,arkadaşlarından geri kalmamak için yada cezalandırılma korkusuyla bu tür bir yalana başvurmuş olabilir.

6 yaşa kadar çocuğun yalan söylemesi konusunda endişe etmeye gerek yoktur.

Ancak çocuk 4 yaşına geldiğinde,abartmaktan farklı ve kasıtlı olarak yalan söylemişse,hayal gücü ürünü ya da bir şaka değilse,o zaman annenin çocuğa,eğer doğruyu söylemezse ona ne zaman inanacağını bilmeyeceğini söylemesi yeterlidir.Sert cezalar çocuğun yalan söylemesine yol açar

Çocuğu yalan söylemeye iten bazı nedenler;

©Çocuk cezalandırılmaktan korktuğu için yalan söyleyebilir

© başkalarının övgüsünü ve sempatisini kazandıkça yalan söylemeyi sürdürür.

©Anne babası tarafından yeterince ilgi görmeyen çocuklar dikkat çekmek için yalana başvurabilir.

©Bazen çocuklar anne babalarının sevgisini bir başkasıyla paylaşmak istemedikleri için yalan söylerler. (Kardeş gibi) İlkokul çağındaki çocuklarda arkadaşının sevgi ve ilgisini paylaşmamak için yalana başvurabilir.

©İlk çocukluk dönemlerinde aşırı ödüllendirilen çocuklarda da yalan söyleme davranışı görülür.


Çocuk büyüdükçe kendine olan güveni arttıkça gerçeği değiştirme ihtiyacı da zamanla ortadan kalkar.

Burada aile ve öğretmenlerin dikkat etmeleri gereken en önemli şey çocuğun sürekli olarak yalana başvurmasıdır. Bu durumda yapılması gereken birinci şey anne baba olarak çocuğun hatalı davranışları karşısında tepkilerimizi gözden geçirmekdir.

Acaba çocuğumuz hoş görmediğimiz bir davranışı yaptığı zaman veya kazara evdeki bir eşyaya zarar verdiği zaman ona nasıl davranıyoruz? Onu anlamaya çalışıyor, onunla sakin bir şekilde mi konuşuyoruz; yoksa zararın büyüklüğüne bağlı olarak aşırı sert ve cezacı bir tutum izleyerek onun bizden gerçekleri saklamasına mı neden oluyoruz? Ayrıca günlük yaşamımızda söylediğimiz ufak tefek yalanlarla ona yanlış bir model mi oluyoruz? Çok iyi niyetle de olsa yetişkinin yalan söylemesi çocuğun bunun normal bir davranış olduğunu düşünmesine neden olabilir. Ayrıca niçin yetişkinin yalan söylemesi hoş karşılanabildiği halde kendisi yalan söylediğinde cezalandırıldığını anlamak ta çocuk için çok zordur.

Doğruyu söyleyince azarlanmayacağına ve ceza görmeyeceğine inanan çocuk yalan söylemeyecektir. Yalan söyleyen çocuğu suçlamak, cezalandırmak yerine ona yardım etmek neden yalan söylediğini keşfetmek ve bu nedeni ortadan kaldırıp iç huzurunu sağlamak gerekir. Haklı olduğu doğruyu söylediği zaman övülmelidir. Bu tavır çocuğa doğruyu sevdirecektir. Tabi böyle bir ortamda yetişkinlerin kendilerinin de yalan söylemeyerek örnek olmaları son derece önemlidir.

Çocuğun çevresindeki insanlar ne kadar dürüst olurlarsa çocukta o kadar dürüst olur.

©Çocuğu baskı altına almak ve tehdit etmek onun yalan söylemesine neden olur. Anne evden giderken çocuğuna televizyon izlemesini yasaklıyorsa çocuk televizyon izlese bile izlemediğini söyleyerek yalana başvuracaktır. Bu durumun olmaması için anne-babalar çocukları üzerinde baskıcı olmamalıdır.

© Anne-babalar çocukları ile onların istek ihtiyaç ve hayallerini paylaşmalıdırlar. Onlara bu istekleri doğrultusunda destek vereceklerini hissettirmelidir.

©Anne-babalar çocuklarını başka çocuklarla kıyaslamamalıdır. Çocuk kıyaslandığı kişiye benzemek için yalan söylemeyi seçebilir.

Görüyoruz ki çocukta yalan söyleme davranışının altında da anne-baba-çocuk arasındaki iletişimin zayıflığı ve kopukluğu yatıyor. Çocukla kurulan iletişimin hangi konuda olursa olsun önemi çok büyük. Tabi anne babaların model olan davranışları da çocuklarınıza iyi davranışlarla örnek olmalı ve onlarla iletişimi yaşamın hiçbir aşamasında koparmamalıyız.

Psikolog : İlknur Bıyık