Hayatta yaşanılan önemli dönüm noktalarından biridir aileye yeni bir ferdin katılıyor olması. Hem ebeveynleri hem de yaşı kaç olursa olsun çocukları etkilemektedir bu yenilik. Bazen doğduğu günden itibaren ilgi odağı haline gelmiş olan ilk çocukların bu süreçten olumsuz etkilenebildikleri veya artık ebeveynlerini paylaşacakları bir kardeşleri olduğu gerçeğine alışmakta zorluk çekebildikleri görülmektedir.

Çok doğaldır ki, aileye yeni bir üyenin katılması yaşamı renklendiren, önemli ve mutlu bir olaydır. Yeni bebek, biranda ailenin tüm yaşamını etkileyecek ve ailedeki tüm yetişkinlerin ilgi odağı olacaktır. Fakat bu doğal durum, belki de o güne kadar her şeyin kendisine göre ayarlandığı büyük çocuğunuz için hiç de hoş algılanmayacaktır. O, bir taraftan şaşkınlık ve bocalama içinde bugüne kadar sahip olduğu özenli hayatı kaybetme korkusu yaşarken, diğer taraftan kontrol edemediği bir kıskançlık duygusu hissetmeye başlayacak. Neredeyse tüm kardeşler arasında var olabilen bu duygu bazen kardeşini kıskanan çocuğun saatlerce sebepsiz ağlamasına, kardeşinin biberonunu saklamasına, yaşından küçük bebeksi davranışlar sergilemesine, uyku sorunu yaşamasına, kardeşini korkutmaya çalışmasına, kardeşinin oyuncaklarını kırmaya kalkışmasına vb. durumlara sebep olabilmektedir. Bu olumsuz davranışları sergilerken çocuk artık sevilmediğini veya kardeşinden daha az sevildiğini düşünmektedir. Eğer tam olarak kardeşi olması gerçeğine de hazır değil ise birde onun rızası olmadan anne babasını, eşyalarını ve belki de odasını paylaşmak zorunda kalacağı için bu süreç oldukça sıkıntılı yaşanabilir. Tüm bu paylaşılmak zorunda olunanlar çocuklarda üzüntü, öfke, nefret ve intikam alma düşüncelerinin yanı sıra heyecan, sevgi, kardeşini koruma isteği ve yakınlık hissetme gibi karmaşık duygu ve düşünceleri içinde barındırmaktadır.

Gelişim kuramları, 7-8 yaş öncesi çocukların sahip oldukları ve sevdikleri şeyleri başkalarıyla paylaşmayı kabul edecek duygusal olgunluğa henüz erişmediklerini ve bu konuda zorluk yaşayabildiklerini ifade etmektedir. Bu noktada çocukların kardeşi olacağı gerçeğine hazırlanması, alışması ve kabullenmesi; anne babanın tutumlarına bağlıdır. Anne babanın öncelikle olası bir kardeş kıskançlığı durumunun; yaşanması gereken, doğal bir süreç olduğunu kabul etmesi gerekir. Çocuğuna hem duygusal destek olarak, hem de zaman tanıyarak yeni bebeği örselenmeden kabullenmesini sağlamalı ve bunu yapabileceğine inanmalıdır.

DOĞUM ÖNCESİ, DOĞUM VE BEBEKLE TANIŞMA

Hamilelik sürecinin başından itibaren büyük çocuğun kardeşi olacağı konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu bilgilendirme sen artık abla, ağabey olacaksın şeklinde bir yaklaşımın yanı sıra; yeni bir kardeşin gelişinin güzel ve aileniz için olumlu bir gelişme olduğu mesajı verilerek yapılmalıdır. Çocuğunuzun yaşı küçük ise; somut düşünme döneminde olduğu için; açıklamanızı mümkün olduğunca geç; karnınız belirgin olmaya başlayınca yapabilirsiniz. Ama bu süre içinde, bu haberi başkalarından almamasına dikkat etmelisiniz. Küçük çocuklar ortada bir yaşantı olmadığı için doğum öncesi süreçten çok fazla etkilenmemektedirler. Daha büyük dönemdeki çocuğunuza ise; herkese açıklamadan hemen önce, aynı müjdeli açıklamayı yapabilirsiniz. Ona, kendisine hamile kaldığınızda yaşadığınız sevinci, hazırlıklarınızı anlatabilir, birlikte fotoğraflara bakabilir, videoları seyredebilir ve bu müjdeli durumun kendisinde de yaşandığı duygusunu verebilirsiniz. Yeni bebeğin hazırlıklarını abartıdan uzak bir şekilde yapabilir, yaşı küçük veya büyük olsun; hazırlıklara çocuğunuzu da dahil edebilirsiniz. Doğacak bebek için yeni bir şey alırken, onun için de bir şeyler alabilirsiniz.

Doğum yaklaştıkça; kardeş gelince neler olacağını, bir süre için evdeki ortamın her zamankinden daha heyecanlı ve karışık olabileceğini, eve sık sık misafir gelip gidebileceğini, annenin hem yorgun olacağı hem de bebekle daha çok vakit geçirmek zorunda kalacağını çünkü küçük bebeğin gereksinimleri olduğunu, bu süreçte kardeşi için çocuğunuzun neler yapabileceğini uygun dille anlatabilirsiniz. Doğumdan önce kendisinin bebeklik anılarını anlatarak da, kardeşi doğduktan sonra yaşanacaklar hakkında fikir sahibi olmasını kolaylaştırabilirsiniz. Doğum zamanına 2-3 hafta kala, çocuğunuzun yaşına göre; bebeğin nasıl doğacağı, ne büyüklükte olacağı, bakım ihtiyaçları ve annenin hastane yaşantısı hakkında çocuğunuza bilgi verebilirsiniz.

Çocuğunuz; artık sevilmediği duygusu yaşamaması için onu doğum sürecinin dışında bırakmadan, doğumdan kısa süre sonra anne kendini iyi hissettiğinde, babasıyla birlikte annesini ve kardeşini ziyaret etmesini sağlayabilirsiniz. İlk karşılaşmada sadece çekirdek aileyi oluşturan anne, baba, çocuk ve yeni bebeğin olduğu bir ortam ayarlamaya çalışabilirsiniz. Bebeğin mümkünse kendi yatağında olmasına özen gösterebilirsiniz. Çocuğunuzun önce kardeşi ile aynı odada olmaya ve varlığına alışabilmesi gerekmektedir, bunun için kardeşi hakkında o soru sormadıkça çok fazla konuşmamayı tercih edebilirsiniz. Annesini ve yeni doğan kardeşini gördükten sonra fazla hastanede kalmadan, babası veya kendini güven içinde hissedeceği bir yetişkinle birlikte zaman geçirmesini sağlayabilirsiniz. Çocuğunuzun hastane ziyaretlerini; kendini kötü hissetmesine yol açacak konuşmalara (yeni bebek geldi, sen eskidin gibi) maruz kalmaması için; ziyaretçilerinizin olmadığı saatlerde yapmaya özen gösterebilirsiniz. Anne aynı gün eve dönemeyecekse bu durumu mutlaka çocuğunuza açıklayarak; çocuğunuzun kendi evinde ve düzeni içerisinde, yanında kendini rahat hissedeceği babası veya bir yetişkin ile kalmasını sağlayabilirsiniz.

BEBEK EVE GELDİKTEN SONRA

İlk haftalarda çocuğunuzun yanında kardeşine abartılı sevgi gösterileri yapmamaya dikkat edebilirsiniz. Bu süreçte en önemli şey; çocuğunuzun kardeşinden önce sahip olduğu ilgi ve sevgiyi kaybetmemesi ve alışık olduğu düzeninin bozulmamasıdır. Kardeşi doğmadan önce neler yapıyorsanız mümkün olduğunca aynı şeyleri yapmaya devam edebilirsiniz. Unutulmamalıdır ki çoğunlukla kardeş kıskançlığının nedeni; ilginin bölünmesi ve hayatında alışkın olduğu rutinlerin yapılamamasıdır. Bu nedenle bu süreçte annenin destek alabilmesi çok önemlidir. Bu dönemde; anne ve baba her iki çocuğunun ihtiyaçlarını karşılamak konusunda işbirliği yapmalıdır. Anne bebek ile ilgilenirken büyük çocuğunuzun yemek yemesi, giyinmesi vb. ihtiyaçlarını babası karşılamalıdır. Küçük kardeş uyurken ise, anne mutlaka büyük çocuğu ile zaman geçirmeli, kucağına almalı, sevmeli; onu ne kadar çok sevdiğini söz ve davranışlarıyla göstermelidir. Yani; çocuklar paylaşılmamalı, iki çocuk da hem anneyi, hem de babayı eşit yaşamalıdır. Ayrıca büyük çocuğun önceden alınmış eşyalarını, onun isteği olmaksızın kardeşine vermemeye dikkat edilmelidir. Bu durum çocuğun mülkiyet duygusunu zedeleyebilir. Sahip olduğu her şeyi kaybedebileceği duygusuna kapılmasına sebep olabilir.

Yeni bebeği tebrik için gelenler; bebeğe değil, abla/abiye hediye almaları için yönlendirilmelidir. “Tebrik ederim; bir kardeşin olmuş, herkes kardeş sahibi olmak ister, kardeşin olduğu için hediyeyi hak ettin.” gibi sözlerle hediyeyi verebilirsiniz. Bu yaklaşım çocuğunuza; kardeşinin olmasının güzel bir şey olduğu mesajını verecek ve ilk günleri daha rahat geçirmesini sağlayacaktır. Eve gelen misafirleri, her iki çocuğa da ilgi ve sevgi göstermeleri konusunda yönlendirmeye ve büyük çocuğunuzu üzecek davranış ve sözlerde bulunmamalarına özen gösterebilirsiniz.

Doğumdan sonraki günlerde çocuğunuzun kardeşine yardım etmesi için fırsatlar yaratabilirsiniz. Küçük yaştaki çocuklar için; ‟Kardeşin uyanmış mı bir bakar mısın? Islak bez verir misin?‟ gibi onun yapabileceği basit görevler verebilir; sonrasında bu görevi yaptığı için ona teşekkür ederek kendisiyle gurur duymasını sağlayabilirsiniz. Çocuğunuz kardeşiyle ilgilenirken veya severken, bebeğe zarar gelebilir düşüncesiyle aşırı kaygı içeren tavırlarla çocuğunuzu kardeşinden uzaklaştırmaya çalışmak, yapılabilecek en büyük hatalardan biridir. Bu tip engellemeler çocuğunuzun kardeşine karşı olumsuz duygular hissetmesine ve sevilmediğini düşünmesine sebep olabilmektedir. Tabiki çocuğunuzun kardeşine zarar verme eğilimi var ise buna izin vermeyeceğinizi kesin bir dille anlatmalısınız. Her türlü özenli davranışınıza rağmen zarar verme eğilimi ve çocuğunuzun karakteri dışındaki bir takım davranışları sıklıkla gözlemlemeye devam ediyorsanız ve bu durumla baş etmekte yetersiz kaldığınızı hissediyorsanız, bir uzmandan destek almaktan çekinmeyiniz.

Uzm. Psk. Burcu Özkök