Hipnoterapi ve Hipnoanaliz (Kitap Tanıtımı)

Hipnoterapi ve Hipnoanaliz kitabı, Daniel P. Brown ve Erika From tarafından kaleme alınmış 495 sayfalık bir eserdir. Elimdeki baskısı Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları, 2015 tarihli birinci baskısıdır. Editörlüğü Tahir Özakkaş’ın yaptığı kitabın çevirisi Mirel Benveniste tarafından yapılmıştır. Toplamda 584 kaynaktan yararlanılmış olan kitabın kaynakça bölümünü sayarken Vamık Volkan gözüme çarptı. Önsözü Ernest R. Hilgard tarafından yazılan kitabın sunuşunu Tahir Özakkaş yapmış. Daha çok, alanda çalışan uzmanların ilgi duyabileceği bu kitap, kanaatimce hipnozla ilgilenenler için mutlaka okunması gereken bir eserdir.
Kitap iki ana başlık altında toplam 9 bölümden oluşmaktadır. Ana Başlıkları: Temel Kavramlar ve Klinik Hipnoz
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
4 bölümden oluşmaktadır.
1. Kapsam
Kapsam bölümünde kendi içinde 4 ana başlık bulunmaktadır. Birinci başlık: Hipnoz Nedir? Bu bölümde farklı bir bilinç durumu olan hipnozun ne olduğuyla ilgili bilgiler verilmektedir. Hipnozda dikkatin odaklanması ve rahatlamanın neden çok önemli olduğu konularına değinilmektedir. Trans sırasında algının farklılaşması üzerine bilgilerle devam ederken zaman çarpıtması ve zamansızlık konuları da işlenmektedir. Alt başlıklardan birisi çözülme; tahmin edileceği üzere Hilgard’ın görüşlerine yer verilmiş bu konuda. Trans sırasında bilinç akışının içeriği başlığı altında; İmgeleme, bellek ve beden imgesinin değişmesi konularından bahsedilmektedir.
İkinci başlık olan Özel hipnoz ilişkisi bölümünde ise hipnozun kişilerarası ilişki olarak nasıl bir özelliği olduğu konularına değinilmektedir. Hipnozun etkileri ve hipnoterapi ilişkisi konularını bu bölümde bulabilirsiniz. Hipnozda terapötik ittifak, hipnotik aktarım ve terapistin gerçekçi bir şekilde algılanması konuları ile bölüm bitmektedir.
Üçüncü başlığımız; Beklentiler ve telkine açık olmak. Kişinin hipnoza yaklaşımı ve motivasyonu konusunu işleyen beklenti etkileri ele alınmakta, telkine açık olmanın hipnozdaki önemi konusuyla bölüm bitmektedir.
Dördüncü başlık olan Özet ve Klinik Yansımalar kısmında kısa bir özet verilmiştir. Bu bölümün sonunda bir şekil içinde hipnoz alanı çok güzel özetlenmiş.
2. Davranışsal ve Deneyimsel Hipnotik Derinlik
Kişinin transa girdiğini nasıl anlarız? Hipnozun derinliğini nasıl bilebiliriz? Sorularının cevabını içeren bölüm, kendi içinde 3 başlık barındırmaktadır.
Bölümün birinci başlığı: Hipnotik Derinlik Ölçüsü Olarak Davranışsal Cevaplar: Hipnotik yatkınlık dağılımı. Hipnozcunun özel güçleri olmadığı, hipnozun büyüsel değil bilimsel bir süreç olduğu konuları işlenmektedir. Spesifik hipnotik beceriler; kişiden kişiye değişen telkin cevaplarından bahsetmektedir. Hipnoz sırasında motor fonksiyonlarda meydana gelen değişiklikler ‘İdeomotor olaylar’ başlığıyla ele alınmıştır. Hipnozun bilişsel etkileri, Kalıcı etkiler: Post-Hipnotik Telkinler ve Post-Hipnotik Amnezi bölümleriyle devam eden kitap akıcı ve açıklayıcı üslubuyla kalitesini ortaya koymaktadır. Diğer başlıkları da vererek bir sonraki bölüme geçelim: Anlam değişimleri, Gerçeklik algısında değişimler, kişilik ve hipnoza yatkınlık, istikrar ve hipnoza yatkınlığın değiştirilmesi, hipnoz ve yaşam döngüsü.
İkinci başlık; Deneyimsel Derinlik. Hipnotize edilen kişinin yaşadığı deneyimsel derinlik konusu bu bölümde işlenmektedir. Hipnoz derinliğini ölçen araştırma sonuçlarını 12 kriter halinde bu bölümde okuyabilirsiniz. Ayrıca bölüm sonunda hipnotik derinliğin değerlendirilmesi üzerine bir tablo bulunmaktadır.
3. Hipnoz Yapmayı Öğrenmek
Bu bölümün birinci konusu; Hipnotik telkin stilleri. Yönlendirici stil, Hoşgörülü stil ve Ericksoncu stil birkaç sayfalık açıklamayla verilmiş. İkinci bölümün konusu ise Hipnoz Sanatı. Hipnoz ortamı ve hipnoza hazırlık bilgilerinin akabinde hipnoz sırasında dikkatin odaklanması konusu işlenmektedir. Hipnotize edilen kişinin cevaplarının gözlenmesi ve hipnozda kişiyle iletişim kurma yönünde bilgileri de burada bulabilirsiniz. Telkinlerde kullanılan sözcükler ve hipnotik telkinlerin yapısı hakkında 9 maddelik bilgi bulunmaktadır. Telkinlere verilen cevaplara uyum sağlamak ve hipnoz seansının genel planı hakkında verilen bilgilerle bölüm bitmektedir.
4. En Çok Kullanılan İndüksiyon ve Derinleştirme Teknikleri
Bu bölümde indüksiyon, derinleştirme ve hipnozun sonlandırılması konularına yer verilmektedir. En önemli kısmı, yani hipnozun kullanılması ise son bölüme bırakılmış. Temel indüksiyon ve derinleştirme teknikleri bölümünde dikkatimi çeken ve çok hoşuma giden bir şey var. Bu teknikler anlatılırken sayfa iki sütuna bölünmüş ve sağ tarafta ilgili tekniğin detaylı anlatımı yapılırken, hemen sol tarafında da yeri geldikçe amaçlanan hedefe atıfta bulunulmuş. İlgili tekniklerin isimlerini vermekle yetinelim;
1. Chevreul Sarkacı
2. Gözlerin Kapanması
3. Kademeli Gevşeme
4. Yumruk Sıkma Tekniği
5. Bozuk Para Tekniği
6. İndüksiyon ve Derinleştirme için Sayı Sayma ve Nefes Teknikleri
7. İdeomotor Olaylar
8. Mıknatıslar
9. Chiasson Tekniği
10. Kol Kaldırma
11. Kol Katalepsisi
12. Kolun Düşmesi
13. İmgeleme Yöntemleri
14. Merdiven Tekniği
15. Asansör ve Yürüyen Merdiven Teknikleri
16. Tekne Tekniği
17. Kumsal Sahnesi
18. Bulut Fantezisi
19. Müzede Gezmek veya Hayali Bir Konser Dinlemek
20. Heyecan Verici Bir Gündoğumu İzlemek
21. Çocuklar için Bir İndüksiyon ve Derinleştirme Tekniği
22. Derin Deniz Tekniği
23. Bir Kafa Karıştırma Tekniği: Parçalama
Hipnoz indüksiyonu ve derinleştirme işlemlerinin kişiye özel anlamları konusunda verilen bilgiler ve transın sonlandırılması konusuyla bölüm bitmektedir.
Temel Kavramlar ana başlığı burada bitiyor. Kitabın ikinci ana başlığının adı ise Klinik Hipnoz. Adı üzerinde artık bu bölümde hipnozun klinik uygulamalarına değinilmektedir.
BÖLÜM 2: KLİNİK HİPNOZ
Bu bölümde hipnozun terapide planlanması ve uygulanan teknikler hakkında bilgi bulabilirsiniz. Kitabın adı gibi bu bölümde hipnoanaliz ve hipnoterapi konuları işlenmektedir.
5. Hipnozlu Terapinin Planlanması
Bu bölümde hipnozun klinik faydaları, endikasyonlar ve kontrendikasyonlar konularından bahsedilmektedir. Hipnoz hangi durumlarda daha faydalıdır? Hangi durumlarda risk taşır? gibi sorularının cevabını bu bölümde okuyabilirsiniz. Hipnozu kullanmaya veya kullanmamaya neye göre karar vereceğiz? konusunda verilen bilgilerle devam eden bölüm, iyi bir klinik değerlendirme prosedürünü 8 maddede bizlere sunmuştur. Ayrıca hipnoterapi yaklaşımları bölümünde; semptomatik hipnoterapi, ego güçlendirici hipnoterapi, hipnoanaliz, gelişimsel bozukluklara uygulanan hipnoterapi, oto-hipnoz, grup hipnoterapisi ve çocuk hipnoterapisi konuları işlenmektedir. Bu bölümde, hipnoterapi kontratı ve etik konulara değinildikten sonra hipnozda istismarlar nasıl önlenir? sorusunun cevabı 6 madde ile belirtilmiştir.
6. Hipnoterapi Teknikleri
Bölüm, hipnoterapinin temel kuralları hakkında bilgi vererek başlıyor. Daha sonra da dinamik hipnoterapi teknikleri konusunda bilgiler maddeler halinde verilmektedir. Sırasıyla bu teknikleri aşağıda belirtelim;
1. Hipno-Yansıtmalı Teknikler
a) Bulut Tekniği
b) Kristale veya Aynaya Bakmak
c) Anagram Tekniği
d) Tiyatro Tekniği
e) Televizyon Tekniği
f) Eski Resim Tekniği
g) İnşaatı Seyreden Yaya
2. Motor Sistem Teknikleri
a) Sarkaç
b) Parmakla İşaret
c) Otomatik Yazım
d) Otomatik Çizim
e) Rehberli İmgeleme
Devamında çözülme ve ego durumları konusunda hem Hilgard’ın hem de Watkins’in çeşitli görüşlerine yer verilmiştir. Şüphesiz hipnoz ile meşgul olan uzmanların büyük çoğunluğunun ana teması olan yaş geriletmesi hakkında da önemli bilgiler verilmektedir. Yaş geriletmesinin çeşitli şekillerde nasıl yapıldığı konusunda verilen bilgilerin ardından zaman çarpıtması, amnezi, hipremnezi, post-hipnotik telkinler hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır.
7. Hipnoanaliz Kuramı ve Uygulamaları
Klasik Psikanaliz – Libido kuramı, ego psikolojisi, nesne ilişkileri kuramı ve kendilik kuramına çok kısa değinerek bölüm başlamakta. Bilinçdışı çatışma kaynaklarının açığa çıkarılması bölümünde direnç ve savunmalardan tutun da aktarım, rüyalar ve serbest çağrışıma kadar pek çok konuya girilmiş. Başka hipnotik teknikler de bu bölümde bulunmaktadır. İmgeleme, fantezi ve prova tekniği, ego ideali tekniği konularından sonra bölüm bitmekte.
8. Klinik Hipnoterapi ve Hipnoanaliz Uygulamaları
Nevrotik semptomların hipnotik tedavisi konusuyla başlayan bölüm, kaygı durumları ve kaygı nevrozundan bahsederek devam etmektedir. Sırasıyla fobiler, agorafobi, histeri: konversiyon tepkileri, çözülme semptomları ve obsesif-kompülsif semptomların hipnotik tedavisi hakkında önemli bilgiler verilmektedir.
Bu bölümün ikinci başlığı: Şiddetli bozuklukların tedavisinde gelişimsel hipnoterapi uygulamaları. Psikotik durumlarda ve kişilik bozukluklarında hipnoterapi uygulamaları sekiz madde halinde işlenmiştir. Son bölümde ise hipnoz ve travma sonrası stres bozuklukları hakkında bilgiler açıklayıcı tablolarda kullanılarak verilmiştir.
9. Uzun Vadeli Bir Hipnoanaliz Vakası: Çocuk Tacizi ve Erken Dönemde Yaşanan Tecavüz
Jessica’nın (Sahte isim) hikayesini bu bölümde okuyabilirsiniz.
Genel olarak bu kitap şahsen beni tatmin etti diyebilirim. Fakat hipnozla – hipnoterapi- ilgilenen uzmanların bu kitabı mutlaka okumaları gerekir diye düşünüyorum.
Yazımın sonunda siz değerli okuyuculardan bir ricam var. Özellikle bu tanıtım yazısı veya kitap hakkında olumlu olumsuz her türlü eleştirinizi benimle paylaşmanızdan mutluluk duyarım. Konya’da Hipnoz ve hipnoterapi konusunda arayış içinde olan ve hipnozu büyüsel bir süreçmiş gibi algılayan pek çok danışan içinse önümüzdeki günlerde Hipnoz Ne Değildir? başlıklı bir yazı kaleme almayı düşünüyorum. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.
Hakan TOKGÖZ
Klinik Psikolog – Konya