‘Bu gün çok stresliyim’ , ‘Bana bulaşma’ , ‘Stresten ne yaptığımı bilmiyorum’, ‘Çok stresli bir işte çalışıyorum’ …gibi sonu olmayan bir sürü stres kelimesinin barındığı cümleler.Peki nedir bu stres? Neden bu kadar hayatımızın içinde, fark etsek ne çare etmesek ne çare? Gelişi güzel ağız alışkanlıklarımız mı yoksa hayatın gerçekleri mi? Gelin önce stresi tanıyalım ,daha sonra onunla nasıl baş edeceğimiz konusunda birkaç ipucuna ulaşalım.
Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan bir durumdur. Yani üzerinize aldığınız baskı ya da sorumluluk, bu sorumluluğu ya da baskıyı karşılayacak kaynaklarınızdan azsa “STRES” oluşur. Peki siz stresle nasıl başa çıkıyorsunuz, hiç düşündünüz mü?Tam da kastedilmek istenen yere geldik.Aslında her birimizin öğrendiği ,farkında olmadan uyguladığı stres ile baş etme yolları vardır.Bu soruyu sorduğumda aldığım cevap ile her bireyin kendisi için geliştirmiş olduğu baş etme yollarına ulaşmış oluyoruz.Belki doğru ,belki yanlış …
Önemli olan bir diğer nokta ise stresin belirtilerini bilmek.Çünkü stresin belirtilerini bilirsek o anda ‘Bana bir şeyler oluyor’ ,’Kalp krizi geçiriyorum’ ,’Panik atak geçiriyorum’ gibi düşüncelerden uzaklaşıp sadece stres yaşadığımızı fark ederiz.Bir problem olarak sunulan her belirti çözümü için öncelikle fark etmek gerekiyor.Ayırt etmek gerekiyor ki sonuca bir anca önce ulaşılabilsin.Stresin belirtilerinde bilmemiz gereken fiziksel ,zihinsel ,duygusal ve davranışsal belirtilerdir.Her birini üçer örnek ile geçeceğim.
Fiziksel belirtiler de hızlı nefes alıp verme ,sinirsel tikler ,el ayak titremesi.Zihinsel belirtiler de konsantrasyonda azalma ,unutkanlık ,kararsızlık.Duygusal belirtiler de sinirlilik ,gerginlik ,zaman baskısı.Davranışsal belirtiler de ise uykusuzluk ya da aşırı uyuma ,bir maddeye aşırı düşkünlük (sigara ,alkol ,ilaç kullanımı) , sosyal ortamlardan kaçınma görülür.İşte tam olarak bilinmesi gereken ayırt edici özellikler, bizlerin o anda sadece stres altında olduğumuzun işaretleridir.Kişi eğer stresi tanırsa daha da kaygılanıp farklı şeyler düşünmek durumunda kalmamış olur.Stresin belirtilerini yaşıyorsa ,yaptığı bazı yanlış davranışların da önüne geçme konusunda bilgilenmektedir .Örneğin önemli veya önemsiz, daha önceden kolaylıkla verilebilen kararları vermekte güçlük çeker ya da kişisel hata ve başarısızlıkları sürekli düşünür.
Peki ama nasıl stresi kontrol altına alabiliriz ? Tam olarak gelinmek istenen mesaj da budur.Ama belirtilerini bilmezsek sonuca giderken sağlam bir zemin olmadığından çökme görülebilir.Stresle baş ederken kendinize zaman ayırın ,ulaşılabilir gerçekçi hedefler belirleyin,stres tepkilerinizi tanımaya çalışın ,enerji ve zamanınızı iyi kullanın ‘hayır’ demeyi öğrenin ,işi özel yaşamınıza özel yaşamınızı da işe taşımayın, duygu ve sorunlarınızı paylaşmak için kendi destek gruplarınızdan yardım istemekten çekinmeyin,insanlarla sorunlarınızı çatışmaya girmeden çözmeye çalışın,sağlıklı yaşamaya çalışın …
Unutmamak gerekiyor ki stres altındayken verilen tepkiler kişinin kontrol edebileceği davranışlarıdır.Düşünce duyguyu ,duygu ise davranışı etkiler.Öyleyse stresli iken davranışın saldırganlık olması kişinin kontrol edebileceği fakat nasıl edeceğini bilmediğinden saldırganlık davranışını sergilediği görülür.Çünkü stresten dolayı hissedilen olumsuz üzüntü,gerginlik ,sinirlilik ,kaygı bir duygudur.Saldırganlık ise bir davranıştır.Gelin davranışımızı kontrol altına almayı öğrenelim ve hissedilen duygu ne ise o şekilde davranabilelim.

UZMAN KLİNİK PSİKOLOG DERYA YALÇINKAYA