ÇOCUK ve ERGENLERDE DEPRESYON
Depresyon; mutsuzluk, ilgi kaybı, günlük etkinliklerden keyif almama, huzursuzluk, konsantrasyon eksikliği, enerji kaybı, iştah ve uyku bozukluklarının görüldüğü ruhsal bir bozukluktur. Çocuk ve ergenlerde depresyon görülme oranı maalesef gittikçe artıyor. İyi haber ise çocuk ve ergenlerde görülen depresyonun tedavi edilebilir olmasıdır. Erken tanı ve tedavi ile aile, okul ve sosyal ortamlardaki olumsuz etki azaltılmakta, madde kullanımının, intiharın, dirençli depresyon gelişiminin önüne geçilmektedir.
Çocuğum Depresyonda Mı?
Çocuk ve ergenlerde görülebilen başlıca depresyon belirtileri;
- Huzursuzluk
- Günlük etkinliklere ve geçmişte zevk aldığı faaliyetlere karşı ilgisinin kaybolması
- Arkadaşlarından ve aileden uzaklaşma (sosyal içe çekilme)
- Uyku sorunları (uykuya dalamama, uykuda bölünme, yorgun uyanma, çok uyuma)
- İştah ve/veya kilo değişiklikleri
- Okuldan kaçma, ders başarısında düşme
- Nedeni bulunamayan bedensel şikayetler (baş-karın ağrısı vb.)
- Kolay, açıklanamayan ağlamalar
- Bitkin, yorgun hissetme
- Sevilmeme-değer verilmeme-yanlış anlaşıldığı-suçluluk düşünceleri
- Odaklanma güçlüğü
- Tekrarlayan ölüm düşünceleri, intihar girişimleridir.
Depresyon tanısı için yukarıdaki belirtilerin tümünün çocukta görülmesi şart değildir. Belirtilerin görünümü çocuğun yaşına, gelişim düzeyine göre değişebilir. Belirtilerin 2 haftalık süre boyunca bulunması, çocuğun günlük yaşamını olumsuz etkilemesi gerekir.
Çocuklar Neden Depresyona Girer?
Depresyonun ortaya çıkma nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlığın ve çevresel faktörlerin rol oynadığı söylenebilir. Depresyonun ortaya çıkmasında etkili olan faktörler;
- Ailesel yatkınlık (aile üyelerinde depresyon, intihar öküsünün olması)
- Çocukluk çağı travmaları
- Olumsuz aile ortamı (boşanma, anne-babada madde-alkol kullanımı, ihmal)
- Aileyle olumsuz-çatışmalı ilişkiler
- Okul başarısızlığı
- Çocuğun kişilik özellikleri (kaygılı, utangaç olma vb.)
- Bedensel hastalığın olması
- Kız cinsiyette olmak
- İlaç kullanımı (steroid, isotretinoin vb.)
Çocukta Depresyon Tanısı Nasıl Konur?
Depresyon olduğunu gösteren bir test ya da tetkik yoktur. Çocuk ve ergen psikiyatristi uzmanına başvurduğunuzda;
- çocukla ve sizinle görüşme yapılarak depresif belirtiler, ortaya çıkaran olası nedenler, belirtilerin günlük yaşama etkisi hakkında bilgi alınır,
- depresif belirtilere neden olabilecek ya da taklit edebilecek bedensel hastalıklar (tiroid hastalıkları, ilaç kullanımı vb) dışlanır,
- Size, çocuğunuza ve gerekirse öğretmenlerine depresyonun şiddetini tespit etmek ve tedavi yanıtını değerlendirmek için ölçekler doldurtulur.
Çocuk ve ergen psikiyatristiniz tarafından çocukla, sizinle ve gerekirse diğer ilgili kişilerle yapılan psikiyatrik muayenede elde edilen bilgilere göre tanı konur.
Çocuklarda Depresyona Başka Bozukluklar Eşlik Eder Mi?
Depresyona sıklıkla başka ruhsal bozukluklar da eşlik eder. Depresyona en sık eşlik eden bozukluklar; kaygı bozukluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu, karşıt olma karşıt gelme bozukluğu ve madde bağımlılığıdır.
Çocuklarda Depresyon Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavide amaç sadece depresyon atağını tedavi etmek olmamalıdır. Tedavi sonrasında iyilik halinin sürdürülmesi ve yeni depresyon ataklarının yaşanmasının önüne geçmeye yönelik de olmalıdır. Tedavide uygulanacak yöntem ve yaklaşımlar belirtilerin şiddetine, çocuğun yaşı-gelişim düzeyine, ailenin sosyoekonomik durumuna, ek hastalığın olup olmadığına göre değişiklik gösterebilir. Çocuk ve ergenlerin depresyon tedavisinde;
- Hastaya ve aileye depresyon ve tedavisi hakkında ayrıntılı bilgi verilir
- Aile tedavi sürecine dahil edilir
- Çocuk ve ailenin iletişimi desteklenir ve güçlendirilir
- Çocuk ve ailedeki tutum ve yaklaşım hataları ortadan kaldırılır
- Okul ve rehberlik servisi ile işbirliği yapılır
- Yaşam tarzı değişiklikleri (beslenme, uyku, egzersizle ilgili) yapılır
- Destek psikoterapisi (sorun çözme, problemlerle baş etme, sosyal becerilerini geliştirme) uygulanır
- Yapılandırılmış Psikoterapi (Bilişsel Davranışçı Terapi, Kişiler Arası Terapi vb) uygulanır
- İlaç tedavisi (gerekirse)
- Yatarak tedavi (intihar düşünceleri/girişimi, kendine zarar verme vb. riskler varsa)
Çocuğunuzda depresyon belirtilerini fark ederseniz, çocuğunuzla belirtiler hakkında konuşmaya çalışın, yargılayıcı-eleştirel tutumdan kaçının, destekleyici olun. Erken tanımak ve müdahalede bulunmak çocuğunuzun depresyona bağlı ailesel, akademik, sosyal kayıp yaşamasını engeller ya da en aza indirir.
Derleyen: Uzm. Dr. Ali KORKMAZ
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi