2007'den Bugüne 92,259 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Tek Ebeveynli Aileler
MAKALE #14989 © Yazan Uzm.Psk.Asuman ÇALGARA | Yayın Haziran 2015 | 9,903 Okuyucu
Aile denilince ilk akla gelen “ana-baba ve çocuklardan oluşan birlik” tanımıdır. Ancak günümüzde bir birliği “aile” olarak tanımlayabilmek için mutlaka anne ve babanın birlikte olması koşulu aranmamaktadır. Çeşitli sosyal, ekonomik, psikolojik ve biyolojik etkenlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan aile kurumu, günümüzde gerek yapı gerekse işlevleri yönünden içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullara bağlı olarak bazı değişimlere uğramaktadır. Bu değişimler bazen aile kurumunun çözülmesi ya da son bulması biçiminde olabilmektedir. Bu değişimlerin sonuçlarından biri de tek ebeveynli ailelerdir (Bianchi, 1995;Ihinger-Tallman, 1986; Townley & Edmonson, 1991, Akt., Boylu, Öztop, 2013, s. 207-220).

Tek ebeveynli aileler, ölüm gibi beklenilmeyen doğal bir olayın yanı sıra, ayrı yaşama ya da boşanma gibi sebeplerle aile içi parçalanmaların artmasının bir sonucu olarak, çocukların anne ya da babasından biri ile yaşadığı aile tipidir (Gander & Gardiner, 2001).

Tek Ebeveynli Aile Çeşitleri

En sık rastlanan tek ebeveynli aileler; boşanma ölüm ve tercih sonucunda ortaya çıkan ve geçici durumlardan kaynaklanan ailelerdir. (Gladding, 2012, s.76).

Boşanma Sonucu Oluşan Tek Ebeveynlik

Boşanmada etkili olan faktörler sadakatsizlikten anlaşmazlığa kadar birçok neden olabilmektedir (Census’ tan aktaran Gladding, 2012, s.76). Boşanma yoluyla oluşan tek ebeveynli ailelerin ilk üç yılı en stresli zamanlarıdır, bu dönemde velayeti alan ebeveynler için strese neden olan durum maddi kaynakların ve sosyal ağların yeniden yapılanmasıdır. Velayeti alan ebeveynin başarılı bir koruyucu olması için en önemli nokta ebeveynin özgüveninin yenilenmesidir. Velayati almayan ebeveynde ise strese neden olan, bir ebeveyn olarak çocukla iletişim kurma ve sosyal ağların yeniden yapılanması için yollar aramaya devam etme çabasıdır (Glandding, 2012, s.77).

Ölüm Sonucu Oluşan Tek Ebeveynlik

Ölüm sonucu oluşan tek ebeveynli ailelerde, ölüm aile yaşamının bütünü üzerinde bir etkiye sahiptir. Bu anlamda ailedeki kişilerin başlıca görevleri, bu kişilerin yaşamını ve aileyi yeniden kurması ve yapılandırmasıdır. Ölüm sonucu oluşan tek ebeveynli ailelerin gelişimi üç aşamada ele alınabilir. Birinci aşama yas tutmadır. Bu aşama zaman alır. Yas tutma aşamasında, aile üyelerinin ölmüş kişi hakkındaki olumlu ve olumsuz duygularını açığa çıkarması önemli bir noktadır, çünkü ölüm ilişkiyi değil, yaşamı sona erdirir. Bu tip duygusal boşalma, ikinci aşama olan yeniden uyum aşamasına geçmeyi mümkün kılmaktadır. Yeniden uyum aşaması, ailedeki diğer üyelerle ilgili yeni sorumlulukları öğrenmeyi veya önceki görev ve sorumlulukları yeniden belirlemeyi ve vefat eden eşin yerine getirdiği görevleri paylaşmayı içermektedir. Bu aşama sona erdiğinde aile, son aşama olan yenilenme ve başarı aşamasına geçebilir. Bu aşamada her aile üyesi ve ailenin bütünü, ailenin gelişimi için yeni olanaklar bulmaya odaklanabilir (Boylu, Öztop, 2013, s.207-220).

Tercih Sonucu Oluşan Tek Ebeveynlik

Tercihle oluşan tek ebeveynlik ise üç durumda gerçekleşebilir;
1) Kasten evlilik dışı çocuk sahibi olma ,
2) Yanlışlıkla evlilik dışı hamile kalma ve sonrasında çocuğu dünyaya getirmeye karar verme,
3) Bekar yetişkinlerin evlat edinmesi. Bu tip tek ebeveynli ailelerde, çocuk aileye dahil olmadan önce ebeveyn kendisini bu duruma hazırlayacak zamana sahiptir. Buna ek olarak bu durumdaki bir ebeveyn kendi kaynakları dışında dıştan bir destek göremeyecektir. (Glandding, 2012, s.82).

Geçici Koşullardan Kaynaklanan Tek Ebeveynlik

Geçici koşullardan kaynaklanan tek ebeveynlik savaş ya da iş değişikliği gibi nedenlerden dolayı oluşur. Bu tip aileler geçicidir ona rağmen aile üyeleri stres yaşamaktadırlar. Bu ailelere örnek olarak asker aileleri verilebilir (Gladding, 2012, s. 80).

Tek Ebeveyn Olan Anne ve Babalar

Tek Ebeveynin Anne Olduğu Aileler

Tek ebeveynli ailelerde ebeveynin anne olduğu aile oranları ebeveynin baba olduğu ailelere göre daha yüksektir. Bu ebeveynler günlük yaşamda pek çok sorunla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu ebeveynlerin karşılaştıkları sorunlar arasında; maddi sıkıntılar, zaman yetersizliği, çocuk bakımı ve çoğalan rollerdir (Glandding, 2012, s.79).
Yapılan çalışmalarda aile reisi kadın olan tek ebeveynli ailelerde aile reisi erkek olanlara oranla, gelirin daha düşük olduğu ve yoksulluk sınırı altında yaşayanların oranının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bir başka ifade ile erkekler kadınlara oranla eşin ölümü, ayrı yaşama ya da boşanma öncesindeki yaşam kalitelerini, sonrasında da sürdürmekte daha başarılıdırlar.

Tek Ebeveynin Baba Olduğu Aileler

Babalar ise tek ebeveyn oldukları ilk dönemlerde kendilerini duygusal açıdan zayıf ve yetersiz hissetmektedirler. Bu dönemde babaların en büyük kaygısı tek başlarına çocuklarını nasıl büyütecekleri ile ilgilidir. Ancak, annelerden farklı olarak babaların kaygıları ekonomik olmayıp, çocuk bakımı konusunda kendilerini yetersiz hissetmelerinden kaynaklanmaktadır (T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 2011,“Tek Ebeveynli Aileler’’).

Tek Ebeveynli Aile Olmanın Zayıf Yönleri

• Açık olmayan ve tanımlanmamış sınırlar ve roller vardır.
• Bu ailedeki çocuklar, özellikle de erkek çocuklar diğer ailelerde yetişen çocuklar kadar başarılar elde edemeyebilirler. Bu durum özellikle de boşanma sonucunda oluşan tek ebeveynli aileler için geçerlidir.
• Çocuklar kimlik karmaşası yaşayabilirler.
• Çocuklar karşı cinsteki kişilerle ilişki kurmakta zorlanabilirler.
• Yoksulluk sınırında ya da sınıra yakın koşullarda yaşamaktadırlar.
• Depresyon ve diğer olumsuz duygularla baş etmek zorundadırlar (Boylu, Öztop, 2013, s.207-220).
Tek Ebeveynli Aile Olmanın Güçlü Yönleri
• Diğer ailelere göre daha demokratiktirler.
• Roller kurallarla bağlantılıdır.
• Gelişimsel aşamaları daha hızlıdır.

Tek Ebeveynli Aileler Hakkında Bilinen Doğru ve Yanlışlar

• Olan ebeveyn olamayanı da tamamlamalı (Y)
• Bu çocuklar özdeşleşme sorunu yaşar (Y)
• Eski eşle ilgili olumlu konuşulmalı (D)
• Boşanma ile ilgili duygular saklanmalı (Y)
• Sorumlu olmayan ebeveyn istekli olmasa da çocuğu görmesi için zorlanmalı (Y)
• Bu çocuklar sorunlu evlilik yaparlar (Y)
• Çocukta intihar eğilimi, uyuşturucu veya madde bağımlığına yatkınlık, öfke kontrol bozukluğu olur (Y)

Tek Ebeveynlik Durumu Çocuklara Ne Zaman Açıklanmalı ve Nasıl Söylenmeli?

Çocuklara olanları mümkün olduğunca erken, olabildiğince açık bir dille ve dürüstçe anlatmak gerekir. Aynı derecede önemli olan bir başka konu da, çocukların öfke ve suçlamalardan nasibini almamasıdır. Çocuklara iletmeniz gereken önemli mesajlar şunlardır:
• Annenizle babanız bundan böyle birlikte yaşamayacak.
• Birbirimizi artık birlikte yaşayacak kadar çok sevmiyoruz ama sizi hala çok seviyoruz.
• Anneniz/Babanız artık aramızda değil (çocuğun yaş durumuna göre pedagog eşliğinde)
• Bu ayrılığın nedeni siz değilsiniz; bunların hiçbiri sizin hatanız değil.
• İsterseniz ağlayabilirsiniz; üzülmeniz ya da kızmanız doğal.
• Birbirimizden rahatsız olsak bile sizinle ilgili hiçbir rahatsızlığımız yok.
• İkimizi de sevdiğinizi biliyoruz.
• Eğer diğer ebeveyn irtibatı koparmışsa “Anneniz/Babanız bir süre buralarda olmayacak ama bunun nedeni siz değilsiniz.”
Daha sonra onlara ; Ne öğrenmek istersiniz? Ne söylemek istersiniz? Diye sorulmalı (Taş, 2012, s. 35-36).

Tek Ebeveynli Ailelerde Anne – Baba ve Çocuk İlişkisi

Tek ebeveynli aileye dönüşmeniz çocukların kafasını karıştırabilir ve kendilerinden ne beklendiğini ya da sizden ne beklediklerini tam olarak kestiremeyebilirler. Onlara net sınırlar çizmek, belirsizliklerle mücadele etmelerine yardımcı olabilir. Aile içi kuralları birlikte belirlemek, karşılıklı konuşmanızı, kurallar üzerinde anlaşmanızı ve kuralları öğrenmenizi gerektirir (Taş, 2012, s.171).

Tek ebeveynli aile olduktan sonra çocuk ve birlikte yaşadığı ebeveyni arasındaki ilişki çoğunlukla olumlu yönde değişmektedir. Çocuk ve ebeveyn, anne-babanın boşanması ya da ebeveynlerden birinin vefatından sonra birbirlerine sevgilerini daha çok göstermeye çalışmaktadır. Erkek çocuğu ya da büyük yaşta kız çocuğu olan anneler, babanın yokluğu nedeniyle çocuk üzerinde otorite sağlamakta zorlanabilmektedir. Bununla birlikte, erkek çocuklar, evin erkeği rolünü benimseyerek annenin ve kız çocuklarının hayatına müdahale edebilmektedir. Baba ve çocuk ilişkisinde olumsuzlukların yaşandığı örnekler ise özellikle kız çocuğunun ergenliğe girdiği dönemlere denk gelmektedir. Kız çocukları bedenlerinde olan fiziksel değişimleri ya da erkek arkadaş gibi konuları babaları ile paylaşamamanın sıkıntısını yaşamaktadır. Kız çocuk-baba ilişkisindeki diğer sıkıntı ise erkek çocuk-anne ilişkisine benzer şekilde çocuğun istediği faaliyetlerin yapılmamasıdır (T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 2011,“Tek Ebeveynli Aileler’’).

Boşanmadan sonraki anne-baba-çocuk ilişkileri genellikle problemlidir. Çocuklar ve çocuklarının bakımı kendisinde olmayan anne veya babaları aralarındaki iletişimin kalitesinin zaman içinde azaldığı görülmektedir. Boşanma sonrasında çocukların %90 oranında anneye bırakıldığı göz önünde bulundurulduğunda özellikle çocukların babaları ile olan ilişkilerinin zayıfladığı sonucuna varılabilir. Bununla birlikte boşanmanın ardından babalar çocuklarını ziyaret etmekten gittikçe uzaklaşmakta ve babaları ile görüşen çocukların oranı %40’a düşmektedir (Owens, 1987).

Tek Ebeveynli Ailelerin Sorunlarla Baş Etme Yöntemleri

Tek ebeveynli aile üyeleri yaşadıkları sıkıntılarla baş etmek için çeşitli yöntemlere başvurmaktadır. Tek ebeveynli ailelerin baş etmek için geliştirdiği yöntemler arasında bireysel yöntemler en sık başvurulanlardır. Bunlar ev işiyle oyalanma, tek başına kalıp düşünmek ve daha çok dinsel inançlara ağırlık vermektir. Çocukların varlığı özellikle ilk dönemde anneleri yaşama bağlayan unsur olmakta, yaşanan yalnızlık hissini azaltmaktadır.

Çocuklar ise tek ebeveynli aile oldukları ilk dönemde daha çok içlerine kapanmakta; yüksek sesle müzik dinleyerek, resim yaparak, tek başlarına kalmayı tercih etmektedir. İlerleyen dönemde hobiler, dikkatlerini başka bir alana yoğunlaştırmalarına yardımcı olmaktadır. Evde evcil bir hayvanın varlığı da çocukların kendilerini daha iyi hissetmesine yardımcı olmaktadır. Özellikle yaşça büyük erkek çocuklarda yeni durumla baş edememe artan saldırganlık ile kendini göstermektedir. Özellikle 15–17 yaş grubunda ve erkek çocuklarının alkol ve sigara kullanımı yaygın olarak görülmektedir. Kız çocuklar ise yaşadıklarıyla baş edemediği için intihar etme isteğinde ya da intihar teşebbüsünde bulunmaktadırlar. Bireyin çevresindeki yakınları, arkadaşları ve diğer kişilerden aldığı psikolojik, ekonomik ve diğer destekler olarak tanımlanan sosyal destek mekanizmalarının tek ebeveynli ailelerin yaşadığı çeşitli sıkıntıları çözme noktasında önem taşıdığı görülmektedir. Annelerin büyük bir kısmı ilk dönem yaşadıkları sıkıntıları akranları olan arkadaşlarıyla; babalarda daha çok iş arkadaşları ve yakın arkadaşlarıyla paylaşmaktadır. Dışarıdan alınan bu destek, ebeveynler üzerindeki baskıyı ve hissedilen yalnızlık hissini azaltmaktadır. Çocuklar için de çevreden alınan destek önemlidir. İlk dönemde, özellikle yaşça büyük çocuklar, evde değişen durumdan kaçınmak için dışarıda arkadaşlarıyla daha fazla vakit geçirmektedir. Yaşanılanlarla baş etmede ailenin desteği yine önemli bir rol oynamaktadır. Aile, çevrenin dışlamasına ya da olumsuz tutumuna karşı tek ebeveyn olan anne ve babaya dayanak olabilmektedir. Boşanma sonrası ailesinin tam desteğini alanların bu süreci çok daha kolay atlatabildikleri, kendilerine olan güvenlerinin daha fazla, yaşama karşı bakışlarınınsa daha olumlu olduğu görülmüştür.

Bunların dışında iş hayatı da psikolojik sorunların atlatılmasına yardımcı olmaktadır. Bu aslında daha çok anneler için geçerlidir. Anneler için çalışma hayatı, evden uzaklaşıp düşüncelerini başka bir kanala yönlendirdikleri bir mecradır, aynı zamanda da evi geçindirmeye başladıklarında kendilerini daha güçlü hissetmelerine yardımcı olmaktadır. Babalar için ise iş hayatı sadece ilerleyen dönemlerde yaşadıklarını atlatmalarında önemli rol oynamaktadır.

İş hayatının anneler üzerindeki olumlu etkisine benzer şekilde okul hayatının kız çocuklarına olumlu bir etki sağladığı görülmektedir. Kız çocukları için derslerde başarılı olmak o dönemde kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olduğu gibi geleceklerine dair bir güvence kazanmalarına da yardımcı olmaktadır. Tek ebeveyn olduktan sonra tüm aile bireyleri için yaygın olmamakla birlikte psikolojik destek alındığı da görülmektedir. Bu destek çoğunlukla ilk iki yıl içerisinde alınmakta olup, daha sonra tedaviye son verilmektedir.

Psikolojik destek alan çocuk sayısı ise düşüktür. Erkek çocuklarda bu oran daha da düşüktür; destek alan erkek çocukların hepsi kentte yaşamaktadır. Çocukların büyük bölümü ilaç kullanmamakta; sadece terapi görmektedir. Hastanelerin yanı sıra rehberlik öğretmenlerinin yönlendirmesiyle belediyelerin ve MEB’in sağladığı psikolojik destekten faydalanan çocuklarda mevcuttur(T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 2011,“Tek Ebeveynli Aileler’’).

Tek Ebeveynler için Yapılacaklar

• Ebeveynlerin hukuksal prosedürlere ilişkin velayet, mal paylaşımı ve nafaka konusunda ücretsiz hukuksal danışmanlık alabileceği birimlerin yaygınlaştırılması gerekmektedir.
• Tek ebeveynlere ve özellikle tek ebeveyn olan annelere yönelik öncelikli istihdam politikaları oluşturulması gerekmekte.
• Tek ebeveynli anne ve babaların çalışma süresi boyunca çocuklarını bırakacakları ücretsiz kreş ve gündüz bakımevleri olması gerekmekte.
• Ekonomik alandaki diğer bir öneri ise tek ebeveynli ailelere yönelik vergi indirimi, aile yardımı ya da çocuk yardımı gibi ekonomik paketlerin oluşturulmasıdır. Ancak bu teşviklerin kötüye kullanımına karşın denetim mekanizmasının oluşturulması, bu tür teşviklerin doğru hedef kitleye ulaşması açısından önemlidir.
• Tek ebeveynli aile üyelerinin karşılaştıkları en büyük sıkıntılardan birisi toplumdaki tek ebeveynli aile olmaya yönelik önyargılardır. Bu önyargıları ortadan kaldırmak için ders kitapları, reklam ve TV dizileri gibi mecralarda iki ebeveynli örneklerin yanı sıra sağlıklı ve mutlu tek ebeveynli aile örneklerinin sergilenmesi önerilmiştir.
• Tek ebeveynli aile fertlerinin psikolojik sağlıklarını desteklemek ve/veya bozulmamasını sağlamak adına, devlet tarafından sağlanacak ücretsiz psikolojik destek hizmetinin sağlanması ve bu konuda bilgilendirmelerin yapılması, aile bireylerinin bu süreçleri sağlıklı bir şekilde baş etmelerine yardımcı olacaktır.

Tek Ebeveynli Ailelere Öneriler

• Farklılığın, kendine özgülüğünün kabul edilmesi,
• Çift ebeveynli aile fantezisinden vazgeçilmesi,
• Toplumsal ve bireysel ön yargılardan kurtulması,
• Eski eşle gerçek ayrılma-boşanmayı gerçekleştirmesi,
• Eski eş sendromundan kurtularak, önüne bakması,
• Anne-baba rolü ile karı-koca rolünün ayrımı iyi yapılması,
• Her durum ve olayın bir nedensellik içinde, bu aile şekline bağlanmaması,
• Çocuğa haksız yere odaklanılmaması,
• Bu yaşantının olumlu yönlerinin bulunması ve bu olumlu yönlerin çocukla paylaşılması…
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Tek Ebeveynli Aileler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Asuman ÇALGARA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Asuman ÇALGARA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     6 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Asuman ÇALGARA'nın Makaleleri
► Sanallaşan Aileler Psk.Dnş.Kübra LİMONCU
► Sağlıklı ve İşlevsiz Aileler Psk.Bayram ŞİMŞEK
► Ergenler ve Kaygılı Aileler Psk.Gülendam ÇAKMAK OZAN
► Helikopter Aileler Kimdir? Psk.Gözde EMİK AKSOY
► Çalışan Aileler ve Çocukları Psk.Mustafa ÖZAY
► Aileler ve Özürlü Çocukları Psk.Ziya ÜNLÜTÜRK
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Tek Ebeveynli Aileler' başlığıyla benzeşen toplam 13 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Aile Yaşam Döngüsü Temmuz 2015
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


15:11
Top