3-4 Yaş Bilişsel - Dil Gelişimi
MAKALE #16772 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.Duygu BERBER | Yayın Haziran 2016 | 3,328 Okuyucu
3 yaşından itibaren OYUN çağına giren çocuk, çevresinde kendisinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Bu evrede çocuk kendine özel bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar.
Çevreden ve diğer insanlardan ayrı bir birey olduğunu kavrayan çocuk, artık “nasıl bir kişi olacağını” araştırma yoluna girmiştir.
BİLİŞSEL GELİŞİM
Bireyin, çevresindeki dünyayı anlamasını ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerde gelişime BİLİŞSEL GELİŞİM adı verilmektedir. Bilişsel gelişim; bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi, dünyayı anlama, düşünme yollarının daha kompleks ve etkili hale gelme sürecidir.
Bilişsel gelişimi sınıflandıran ilk psikolog Piaget’e göre 2-7 yaş arası ‘işlem öncesi evre’ dir ve dönemin en karakteristik özellikleri benmerkezci düşünce ve oyuna düşkünlüktür. Çocuk bu yaşlarda başkasının bakış açısından düşünemez. Her olayı kendi açısından görür ve her şeyi kendine göre değerlendirir (egosantrizm).
Henüz paylaşma duygusu gelişmemiştir. Bu dönemde çocuk, çevresindeki oyuncak veya nesnelere canlıymış gibi davranır. Onlarla konuşur, onların düşündüğüne inanır. Bu durum çocuğun canlı ile cansızı tam olarak ayırt edememesinden kaynaklanmaktadır.(Animizm)
Miktar, ağırlık ve sayı korunumunu anlayamaz. Mesela iki eşit büyüklükteki bardağa su doldurup, eşitlikleri gösterildikten sonra bardaktaki sulardan birini ince uzun bardağa boşalttığınız zaman ince uzun bardakta daha çok su var diye düşünmektedir.
Sınıflama ve gruplandırma yapamaz. Bir çiçek grubu içinde, gülün grubun parçası olduğunu kavrayamaz.
Çocuğumuz Neler Yapabilir?
Kırmızı, sarı, mavi gibi ana renkleri bilir.
Nesneleri belli özelliklerine göre ayırt edebilir ve eşleştirebilir.
Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar veya gerçek kişilermiş gibi davranabilir.
Büyüklük ve sayıyla ilgili basit kavramları anlar.
Çocuğun Zihinsel Gelişimini Desteklemek İçin Siz Neler Yapabilirsiniz?
Yaratıcı, hayali oyunlarını teşvik edin. Gerekli ortamı hazırlayın ve oyununa katılın. “Yemek mi yapıyorsun? Deneyebilir miyim?” gibi sorular sorun.
Renk ve şekil gibi kavramları öğrenebilmesi için oyunlar oynayın. Örneğin, daire şeklinde ve çeşitli renklerde yapıştırmalar verin. Resim yapmasını isteyin. Sonra da bunlar hakkında sorular sorun. “Sarı daireyi gösterir misin? Hangisi sarı? “ gibi.
Sayı kavramını geliştirmek için oyunlar oynayın. Bazı ilgilendiği nesneleri sayın. (Peçete, oyuncak bebekler, kurabiyeler vb) Yemek yaparken ölçmeye ve saymaya yardım etmesini sağlayın.
Oyuncak ve çeşitli nesneleri bir araya koyun. Benzerliklerini ve farklarını tartışın. Sayılardan, şekillerden konuşun.
Zaman kavramını geliştirmek için zaman kavramlarını kullanarak sohbet edin. Örneğin, “karnın acıktı mı? Saatime bakıyorum saat 7. Şimdi akşam yemeği yiyeceğiz.” gibi.
DİL GELİŞİMİ
Dil gelişimi, doğumla birlikte başlayan ve tüm yaşam boyu devam eden bir süreçtir.
Çocuklar yaşamlarının ilk günlerinden itibaren çevrelerindeki sesleri algılamaya, sesler çıkarmaya ve içinde yaşadıkları toplumda konuşulan dilin temel yapısını kazanmaya başlamaktadırlar.
Dil gelişimi, çevre ve ailenin sosyo-ekonomik durumundan büyük ölçüde etkilenmektedir. Bugün televizyon, bilgisayar gibi kitle iletişim araçları sayesinde çocukların kelime dağarcıkları 15-20 yıl öncesine göre çok daha gelişmiştir.
Yapılan araştırmalara göre, cinsiyet faktörünün de konuşmada etkili olduğu saptanmıştır; kız çocukları, erkek çocuklarına göre daha erken konuşmakta ve kelime hazineleri daha zengin olmaktadır.
Çocuğumuz Neler Yapabilir?
o 4-5 sözcüklü diziler kurarak konuşur.
o Basit bir sohbete katılır.
o Zamirle kendini ifade edebilir.
o Çevresindeki nesneleri tanır ve onları adlandırabilir.
o Özellikleri belirtilen nesneleri getirebilir.
o Müzik eşliğinde dans edip şarkı söyler.
o Sesinin tonunu ve hızını ayarlayarak konuşabilir.
o Yaptığı bir resmi anlatabilir.
o Kendi kendine konuşur ve çok soru sorar.
o Bir hikâye oluşturup anlatabilir.
o Olayları birbirine bağlayıp olan biteni anlatabilir.
o İki bağımsız emri yerine getirir.(Topu al, kitabı ver.)
o Oluş sırasına göre iki olayı anlatır.
o Konuşması yabancılar tarafından rahatlıkla anlaşılır.
Çocuğun Dil Gelişimini Desteklemek İçin Siz Neler Yapabilirsiniz?
Kelime hazinesini genişletmek için çocuğunuza okuyun; şarkı ve tekerlemeler söyleyin; yaptıklarınızla ve gideceğiniz yerle ilgili konuşun.
Basit konulu kitaplar okuyun. Konusu ile ilgili sorular sorarak çocuğunuzun anlama becerilerini geliştirin. Hikâyeyi tekrar anlatmasına veya kıyafetlerle/aksesuarlarla canlandırmasına yardımcı olun. Sizin en beğendiğiniz kısmı söyleyin, onun en beğendiği kısmın ne olduğunu sorun.
Aile albümlerine, fotoğraflarına bakarak neler gördüğünü size anlatmasını isteyin.
Daha önce dinlediği hikâyenin resimlerine bakarak hikâyeyi tekrar anlatmasını teşvik edin.
Kaynakça
http://www.acev.org
YAVUZER Haluk; ÇOCUĞUNUZUN İLK ALTI YILI, Remzi Kitabevi, Şubat, 2005.
AYDIN Ayhan; GELİŞİM VE ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ, Tekağaç Eylül Yayıncılık, Eylül, 2004.
GÜVEN Nergis, BAL Servet; DİL GELİŞİMİ VE EĞİTİM, Epsilon Yayıncılık, Mayıs 2000.
Çevreden ve diğer insanlardan ayrı bir birey olduğunu kavrayan çocuk, artık “nasıl bir kişi olacağını” araştırma yoluna girmiştir.
BİLİŞSEL GELİŞİM
Bireyin, çevresindeki dünyayı anlamasını ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerde gelişime BİLİŞSEL GELİŞİM adı verilmektedir. Bilişsel gelişim; bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi, dünyayı anlama, düşünme yollarının daha kompleks ve etkili hale gelme sürecidir.
Bilişsel gelişimi sınıflandıran ilk psikolog Piaget’e göre 2-7 yaş arası ‘işlem öncesi evre’ dir ve dönemin en karakteristik özellikleri benmerkezci düşünce ve oyuna düşkünlüktür. Çocuk bu yaşlarda başkasının bakış açısından düşünemez. Her olayı kendi açısından görür ve her şeyi kendine göre değerlendirir (egosantrizm).
Henüz paylaşma duygusu gelişmemiştir. Bu dönemde çocuk, çevresindeki oyuncak veya nesnelere canlıymış gibi davranır. Onlarla konuşur, onların düşündüğüne inanır. Bu durum çocuğun canlı ile cansızı tam olarak ayırt edememesinden kaynaklanmaktadır.(Animizm)
Miktar, ağırlık ve sayı korunumunu anlayamaz. Mesela iki eşit büyüklükteki bardağa su doldurup, eşitlikleri gösterildikten sonra bardaktaki sulardan birini ince uzun bardağa boşalttığınız zaman ince uzun bardakta daha çok su var diye düşünmektedir.
Sınıflama ve gruplandırma yapamaz. Bir çiçek grubu içinde, gülün grubun parçası olduğunu kavrayamaz.
Çocuğumuz Neler Yapabilir?
Kırmızı, sarı, mavi gibi ana renkleri bilir.
Nesneleri belli özelliklerine göre ayırt edebilir ve eşleştirebilir.
Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar veya gerçek kişilermiş gibi davranabilir.
Büyüklük ve sayıyla ilgili basit kavramları anlar.
Çocuğun Zihinsel Gelişimini Desteklemek İçin Siz Neler Yapabilirsiniz?
Yaratıcı, hayali oyunlarını teşvik edin. Gerekli ortamı hazırlayın ve oyununa katılın. “Yemek mi yapıyorsun? Deneyebilir miyim?” gibi sorular sorun.
Renk ve şekil gibi kavramları öğrenebilmesi için oyunlar oynayın. Örneğin, daire şeklinde ve çeşitli renklerde yapıştırmalar verin. Resim yapmasını isteyin. Sonra da bunlar hakkında sorular sorun. “Sarı daireyi gösterir misin? Hangisi sarı? “ gibi.
Sayı kavramını geliştirmek için oyunlar oynayın. Bazı ilgilendiği nesneleri sayın. (Peçete, oyuncak bebekler, kurabiyeler vb) Yemek yaparken ölçmeye ve saymaya yardım etmesini sağlayın.
Oyuncak ve çeşitli nesneleri bir araya koyun. Benzerliklerini ve farklarını tartışın. Sayılardan, şekillerden konuşun.
Zaman kavramını geliştirmek için zaman kavramlarını kullanarak sohbet edin. Örneğin, “karnın acıktı mı? Saatime bakıyorum saat 7. Şimdi akşam yemeği yiyeceğiz.” gibi.
DİL GELİŞİMİ
Dil gelişimi, doğumla birlikte başlayan ve tüm yaşam boyu devam eden bir süreçtir.
Çocuklar yaşamlarının ilk günlerinden itibaren çevrelerindeki sesleri algılamaya, sesler çıkarmaya ve içinde yaşadıkları toplumda konuşulan dilin temel yapısını kazanmaya başlamaktadırlar.
Dil gelişimi, çevre ve ailenin sosyo-ekonomik durumundan büyük ölçüde etkilenmektedir. Bugün televizyon, bilgisayar gibi kitle iletişim araçları sayesinde çocukların kelime dağarcıkları 15-20 yıl öncesine göre çok daha gelişmiştir.
Yapılan araştırmalara göre, cinsiyet faktörünün de konuşmada etkili olduğu saptanmıştır; kız çocukları, erkek çocuklarına göre daha erken konuşmakta ve kelime hazineleri daha zengin olmaktadır.
Çocuğumuz Neler Yapabilir?
o 4-5 sözcüklü diziler kurarak konuşur.
o Basit bir sohbete katılır.
o Zamirle kendini ifade edebilir.
o Çevresindeki nesneleri tanır ve onları adlandırabilir.
o Özellikleri belirtilen nesneleri getirebilir.
o Müzik eşliğinde dans edip şarkı söyler.
o Sesinin tonunu ve hızını ayarlayarak konuşabilir.
o Yaptığı bir resmi anlatabilir.
o Kendi kendine konuşur ve çok soru sorar.
o Bir hikâye oluşturup anlatabilir.
o Olayları birbirine bağlayıp olan biteni anlatabilir.
o İki bağımsız emri yerine getirir.(Topu al, kitabı ver.)
o Oluş sırasına göre iki olayı anlatır.
o Konuşması yabancılar tarafından rahatlıkla anlaşılır.
Çocuğun Dil Gelişimini Desteklemek İçin Siz Neler Yapabilirsiniz?
Kelime hazinesini genişletmek için çocuğunuza okuyun; şarkı ve tekerlemeler söyleyin; yaptıklarınızla ve gideceğiniz yerle ilgili konuşun.
Basit konulu kitaplar okuyun. Konusu ile ilgili sorular sorarak çocuğunuzun anlama becerilerini geliştirin. Hikâyeyi tekrar anlatmasına veya kıyafetlerle/aksesuarlarla canlandırmasına yardımcı olun. Sizin en beğendiğiniz kısmı söyleyin, onun en beğendiği kısmın ne olduğunu sorun.
Aile albümlerine, fotoğraflarına bakarak neler gördüğünü size anlatmasını isteyin.
Daha önce dinlediği hikâyenin resimlerine bakarak hikâyeyi tekrar anlatmasını teşvik edin.
Kaynakça
http://www.acev.org
YAVUZER Haluk; ÇOCUĞUNUZUN İLK ALTI YILI, Remzi Kitabevi, Şubat, 2005.
AYDIN Ayhan; GELİŞİM VE ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ, Tekağaç Eylül Yayıncılık, Eylül, 2004.
GÜVEN Nergis, BAL Servet; DİL GELİŞİMİ VE EĞİTİM, Epsilon Yayıncılık, Mayıs 2000.
Beğenin 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
