2007'den Bugüne 92,232 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,964 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Karamsarlık mı? Bilişsel Çarpıtma mı? Bilişsel Terapilere Kısa Bir Bakış
MAKALE #7212 © Yazan Psk.Mustafa ÖZAY | Yayın Temmuz 2011 | 7,148 Okuyucu
Çok klişe bir cümleyi yeniden ifade etmek istiyorum: İnsan düşünen bir varlıktır. Düşünmesinin yanı sıra öğrenen, etkileyen ve etkilenen bir canlıdır insan. Her insanın kendine has özellikleri alışkanlıkları diğerlerinden ayrılan yönleri vardır. Değişik kültürlerin de kendine has özellikleri, gelenek ve görenekleri olduğunu görüyoruz. Hatta bu genellemeyi aile tipleri içinde ifade etmek mümkündür. Her ailenin kendine has alışkanlıkları vardır. Her ailede farklı bir takım özellikler görülebilir. İnsanoğlu bir takım değerleri, kuralları, varsayımları ailesinden ve sosyal hayatından alarak kendi yaşam kalitesini, kendi yaşam biçimini ortaya koymaktadır.

Psikolojik problemlerin kaynağına baktığımızda insanoğlunun birtakım varsayımlarının , değerlerinin ya da kurallarının onu bilmediği bir hastalığın sahillerine doğru sürüklediğini görmekteyiz. Bu hastalıklara birkaç örnek verecek olursak anksiyete, öfke nöbetleri, depresyon, cinsel işlev bozuklukları, obsesif- kompulsif bozukluklar, evlilik çatışmaları, panik bozukluk vd. bir çok rahatsızlığı sıralayabiliriz. Psikoterapilerde psikoterapistler, hastanın onu psikolojik rahatsızlığa götüren temel kabullerini, kurallarını, varsayımlarını ortaya çıkarma çabası içindedirler. Özellikle bilişsel psikoterapilerde hastanın bilişsel çarpıtmaları ortaya çıkarılarak, hastaya farkındalık kazandırmak amaçlanır.
Hastaların sağlıklı görülmeyen kurallarının tipik örnekleri şunlardır:
 Kusursuz olmalıyım
 Herkes tarafından sevilmeliyim
 Benim değerim başkalarının tasdik ettiği kadardır
 Güvenilir olmam gerekiyor
 Eşim, ben ona söylemeden ihtiyaçlarımı anlamalı ve karşılamalı
 Yaptığım her işte en mükemmel ben olmalıyım
 Hatasız olmalıyım

Yukarıda ifade edilen örnekler kısıtlı sayıdadır ancak birçok insanın vazgeçilmez kuralları olduğunu görmekteyiz. Psikoterapilerde bilişsel terapistler, uyguladıkları sorgulama ve inceleme süreci ile birlikte hastanın temel varsayımlarını ortaya çıkarmak için çaba gösterirler.

Ayrıca bilişsel terapistler hastaların otomatik düşüncelerine veya bilişsel çarpıtmalarına yani olumsuz duygu durumuyla bağdaşan bilinçli ve kendiliğinden gelişen düşüncelerine odaklanırlar. Otomatik düşünceler için belirli bir olguya karşın insanoğlunun geçmişteki tecrübeleri ve eğilimleri ışığında geliştirdiği, önyargıları yaratan düşünce diyebiliriz. Bilişsel terapi, otomatik düşüncelere dair farkındalığın artırılmasını ve bunların test edilmesini esas alır. Bu yolla, varsayımlara,kurallara ve İnançlara da ulaşılması ve bunların fonksiyonel olmayanlarının değiştirilmesi hedeflenir. Temel soru "aklımdan ne geçiyor?"dur.

Örneğin, yolda bir arkadaşınızı görüyorsunuz, yanınızdan geçip gidiyor. Tam o anda aklınızdan ne geçiyor?

— beni görmedi.
— beni görmezden geldi.

Duygunuz ve tepkiniz otomatik düşüncenize göre ortaya çıkacaktır. Bir durumda tek bir otomatik düşünce de olmayabilir. Bunlara duygular da eslik eder ve süreç içinde otomatik düşüncelere ek olarak o anda hissedilen duygu da belirlenerek bunların gerçeklikleri test edilir, zira bir duygu ya da düşünceyi ortaya çıkaran asla bir durum değil, bu duruma dair kişinin algısıdır.

Otomatik düşünce çarpıtmaları yada bilişsel çarpıtmaları Robert L. Leahy şu şekilde listelemiştir:
 Beyin okuma: Benim başarısızın teki olduğumu düşünüyor.
 Falcılık: Bu sınavı geçemeyeceğim.
 Felaketçilik: Başaramazsam çok feci olacak.
 Etiketleme: O ahlaksızın birisidir.
 Olumlu şeyleri önemsememe: Bu zaten eşlerin birbirine yapması beklenen bir şey, dolayısıyla eşimin bana iyi davranması, dikkate alınması gereken bir şey değil.
 Olumsuz filtre: Beni sevmeyen şu insanların tümüne bir bak!
 Aşırı Genelleme: Bu bana her zaman oluyor. Birçok şeyde başarısız olacağım galiba.
 İki uçtan birinde düşünme: Herkes tarafından reddedildim.
 Olması gerekenler: Çok iyi yapmalıyım. Yapamazsam başarısızım demektir.
 Kişiselleştirme: Evlilik benim başarısızlığımdan dolayı sona erdi.
 Suçlama: Bütün bunlara annem ve babam neden oldu!
 Haksız mukayese: Diğerleri sınavda benden daha iyi yaptı.
 Pişmanlık yöneltme: Bunu söylememeliydim.
 Ya şöyle olursa? : Evet ama ya bunalıma girersem?, Ya nefesimi tutamazsam?
 Duygusal muhakeme: Canım sıkılıyor, demek ki evliliğim iyi gitmiyor.
 Kurtulma yetersizliği: Asıl sorun bu değil, daha derin problemler, daha başka faktörler var.
 Yargı odaklanması: Evlensem de mutlu olamam, ya da üniversiteye başlasam da başarılı olamam.

Hastayı depresyona ya da diğer rahatsızlıklara iten, temel varsayımlar ve kişisel şemalardır. Farklı bir ifadeyle hastanın hassasiyetleridir. Örneğin ben evlensem de mutlu olamayacağım otomatik düşüncesine sahipsem, eşimin onayına ihtiyacım olduğuna inanmadıkça veya bu benim başarısızın teki ve sevilmeyen, beceriksiz birisi olduğuma dair temel şemamı ya da düşüncemi harekete geçirmedikçe ben muhtemelen bunalıma girmem. Bilişsel terapist olumsuz olayların üzerinde çok fazla ayrıntıların üzerinde durması bakımından diğer terapistlerden ayrılır. Örneğin bir evliliğin sona ermesi bir çok insan için üzücü olsa da ona yüklediğimiz anlam bakımından birbirimizden ayrılırız. Hastanın şemaları yada hastanın hassas olduğu konular onu, ayrılık kelimesine terk edişi liyakatsizlik, çaresizlik, sevilmezlik gibi olumsuz anlamlar yüklemeye yada özgür olmak, bağımsız olmak gibi olumlu şemaları da harekete geçirebilir.

Burada bilişsel psikoterapistlerin Dr. Tahir Özakkaş’ın ifade ettiği tedavi stratejileri üzerinde kısaca durmak istiyorum.
a. Olumsuz düşünceleri belirleme: Bazı insanlar, olaylara yaklaşırken ve olayları değerlendirirken sonuçta her zaman acı ve mutsuzluk hissederler. Çünkü bu kişiler olumsuz otomatik düşüncelerin etkisi altındadırlar.
b. Düşüncedeki inancın ve düşünceye bağlı duyguların derecesini değerlendirmek: Hissedilen duyguları, hastanın 0 ile 100 arasında bir derece vermesi istenerek hastanın hangi duyguları hangi şiddette hissettiği tespit edilir.
c. Olumsuz düşünceyi sınıflandırmak
d. Düşüncenin doğruluğunu neyin ifade ettiğini tespit.
e. Altta yatan düşünceyi tespit: otomatik düşüncenin arka planında yer alan temel kabullerin ve önyargıların tespiti.
f. Düşüncenin maliyeti ve karı: Terapist hastanın düşüşüncesinin tüm avantaj ve dezavantajlarını listelemesini ve avantajlar ile dezavantajlar arasını yüz puana bölmesini ister. Bu hastanın düşüncesini değiştirmek için motive etmeye yönelik bir eylemdir.
g. Delillendirme: Hasta düşüncesini destekleyen delilleri listeler.
h. Olayı perspektife oturtmak:
i. Çifte standart: hastanın kendisi için düşündüğü olumsuz düşünceyi, çok sevdiği, değer verdiği bir yakını, annesi, eşi, kardeşi vb. kişiler içinde düşünmesi istenir.
j. Düşünceler hakkında münazara tekniği.
k. Hatalı bölgesel çıkarımda bulunma.
l. Alternatif bir açıklama arama.
m. Problem çözücü yaklaşım.
n. Kabul

Her hastanın bilişsel çarpıtmaları, olumsuz otomatik düşünceleri, odak noktaları farklı farklıdır. Bu nedenle bilişsel alanda çalışan bir psikoterapist her hastaya aynı çözümleri sunmaz. Bu nedenle terapist hastayı iyi tanımalı, onu iyi analiz edebilmelidir. Dolayısıyla psikoterapist hastanın olumsuz otomatik düşüncelerini yakalayarak müdahale eder. Kişiye gelen olumsuz duygu ve kaygı hali aslında kişinin belirli düşünceleri üreterek olumsuz sonuçlara ulaşmasından kaynaklanır. Kişi bu düşüncelerin içerisine girdiğinde bunların rasyonel bir açıklamasının olmadığını, çarpıtıldığını herhangi bir ispata dayanmadığını ve otomatik olarak ortaya çıktığını fark eder. Tedavinin herhangi bir basamağında hangi olumsuz duygunun hangi olumsuz düşünceden kaynaklandığı bilinci hastaya kazandırılmaya çalışılır.

Kaynak: Bilişsel Terapi ve Uygulamaları, Robert L. Leahy
Bütüncül Psikoterapi, Tahir Özakkaş


Psikolojik Danışman
Mustafa ÖZAY
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Karamsarlık mı? Bilişsel Çarpıtma mı? Bilişsel Terapilere Kısa Bir Bakış" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Mustafa ÖZAY'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Mustafa ÖZAY'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Psk.Mustafa ÖZAY
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Klinik Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi60 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Mustafa ÖZAY'ın Yazıları
► Nıetzsche Felsefesine Kısa Bir Bakış Psk.Burçak DEMİRKAN
► Gebe Psikolojisine Kısa Bir Bakış Psk.M.Kenan ALYÜRÜK
► Melankolik Depresyona Kısa Bir Bakış Dr.Psk.Fatih SÖNMEZ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,964 uzman makalesi arasında 'Karamsarlık mı? Bilişsel Çarpıtma mı? Bilişsel Terapilere Kısa Bir Bakış' başlığıyla benzeşen toplam 17 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Evlilik Üzerine Mart 2012
► Boşan( Ma )Sak mı? Ağustos 2011
◊ Negatif ya da Pozitif Haziran 2011
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:30
Top