Çocuklarda Duygusal Zekâ Gelişimi ve Ebeveyn Koçluğu
Her duygu bizi bir şekilde hareket etmeye hazırlar; her biri insan hayatında tekrarlanan güçlüklerle baş edebilecek şekilde bizi yönlendirir. Bu durumlar evrimsel tarihimiz boyunca defalarca tekrarlandıkça, duygusal repertuarımızın yaşamın sürdürülebilmesi açısından değeri, kalbimizin doğuştan, otomatik eğilimleri olarak sinir sistemimize işlenmesiyle kanıtlanmıştır. İnsan doğasını duyguların gücünden soyutlayarak anlamaya çalışmak, üzücü bir dar görüşlülüktür. Hepimizin kendi deneyimlerinden bildiği üzere, kararlarımızı ve hareketlerimizi şekillendirirken hislerimiz çoğu zaman düşüncelerimize baskın çıkar. Salt zekâya, yani IQ’nun ölçtüğü şeye verdiğimiz değer ve önemde çok aşırıya gitmişiz (Goleman, 1998). Hal böyleyken karşımıza duygusal zeka kavramı çıkıyor.
Duygusal zekâ, bireyin duygularını akıllıca, duyarlı, yararlı ve bilgece
bir tarzda kullanma yetisidir. Bu kavram beş yeteneği
kapsamaktadır:
1-Özbilinç,
2- Duygulan idare edebilmek,
3-Kendini harekete geçirmek,
4- Başkalarının duygularını anlamak,
5- Sosyal beceriler.
Son araştırmalar çocuklarda akademik zekâ puanlarının yükselmesine karşın
duygusal zekâ açısından kötüleşme saptamıştır (Yeşilyaprak, 2001).
Peki duygusal zekânın yüksek olmasının çocuklar için ne önemi var?
Duygular konusunda rehberlik alan çocuklar almayanlara kıyasla daha sağlıklı ve başarılı oluyorlar. Arkadaşlarıyla daha iyi geçiniyor, sorunlu davranışları daha seyrek gösteriyor ve şiddet eylemlerine daha az meyil ediyorlar. Olumsuz duyguları daha az, olumlu duyguları ise daha çok deneyimliyorlar. Kısacası, duygusal açıdan da daha sağlıklı yaşamlar sürüyorlar.
Haim Ginott, “duygusal” ve “zekâ” sözcüklerinin bir araya getirilmesinden daha çok önce yazdığı yazılarda, ebeveynin en büyük sorumluluğunu, çocuğa kulak vermek, onun yalnızca sözcüklerini değil, sözcüklerin ardındaki duygularını da işitmek olarak tanımlamıştır. Duyguların ifade edildiği türden iletişimler kurmanın çocuğa değerleri öğretmek konusunda etkili bir yol teşkil ettiğini de vurgulamıştı. Ama bunun mümkün olabilmesi için, ebeveynlerin çocuk duygularına gerçek bir duyarlılıkla yaklaşması gereklidir. Aynı zamanda Ginot, empatinin önemli olmakla kalmadığını, etkili ebeveynliğin temelini de oluşturduğunu söyler (Gottman, Declaire, 2017).
Çocuğun duygusal zekâ gelişimi belli ölçüde mizacından (doğuştan getirdiği kişilik özelliklerinden) etkilenir ama ebeveyniyle etkileşimlerinin de bu gelişimde rolü vardır (Gottman, Declaire, 2017).
Yaşadığımız pandemi döneminde çocuklar duygusal olarak zorlanmaktadırlar. Virüs düşüncesinin kaygısıyla birlikte okula gidememek ya da sosyalleşip özgürce oyun oynayamamak onlara bu süreçte duygusal olarak güçlük yaratmaktadır. Ebeveynlerin çocuklarına duygu koçu olması çok daha önemli hale gelmiş bulunmaktadır. Duygu koçluğunun aşağıdaki beş kilit adımı ebeveynlere bu süreçte yardımcı olabilir.
Duygu Koçluğu Sürecinin Beş Kilit Adımı:
Empati: Duygu Koçluğunun Temeli
1.Adım: Çocuğun Duygusunun Farkına Varmak,
2.Adım: Duyguyu Bir Yakınlaşma ve Öğretme Fırsatı Olarak Görmek,
3.Adım: Empati Kurarak Dinlemek ve Duyguların Geçerliliğini Onaylamak,
4.Adım: Çocuğun Duyguların Adlandırmasına Yardımcı Olmak,
5.Adım: Çocuğun Sorunu Çözmesine Yardım Ederken Sınırlar Belirlemek (Gottman, Declaire, 2017).
Kaynakça:
Goleman, D. (1998). Duygusal zeka. İstanbul: Varlık.
Gottman J., DeClaire J. (2017). Duygusal zekası yüksek çocuklar yetiştirmek. (1. Baskı). Ankara: Görünmez Adam Yayıncılık.
Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(25), 139-146.
Duygusal zekâ, bireyin duygularını akıllıca, duyarlı, yararlı ve bilgece
bir tarzda kullanma yetisidir. Bu kavram beş yeteneği
kapsamaktadır:
1-Özbilinç,
2- Duygulan idare edebilmek,
3-Kendini harekete geçirmek,
4- Başkalarının duygularını anlamak,
5- Sosyal beceriler.
Son araştırmalar çocuklarda akademik zekâ puanlarının yükselmesine karşın
duygusal zekâ açısından kötüleşme saptamıştır (Yeşilyaprak, 2001).
Peki duygusal zekânın yüksek olmasının çocuklar için ne önemi var?
Duygular konusunda rehberlik alan çocuklar almayanlara kıyasla daha sağlıklı ve başarılı oluyorlar. Arkadaşlarıyla daha iyi geçiniyor, sorunlu davranışları daha seyrek gösteriyor ve şiddet eylemlerine daha az meyil ediyorlar. Olumsuz duyguları daha az, olumlu duyguları ise daha çok deneyimliyorlar. Kısacası, duygusal açıdan da daha sağlıklı yaşamlar sürüyorlar.
Haim Ginott, “duygusal” ve “zekâ” sözcüklerinin bir araya getirilmesinden daha çok önce yazdığı yazılarda, ebeveynin en büyük sorumluluğunu, çocuğa kulak vermek, onun yalnızca sözcüklerini değil, sözcüklerin ardındaki duygularını da işitmek olarak tanımlamıştır. Duyguların ifade edildiği türden iletişimler kurmanın çocuğa değerleri öğretmek konusunda etkili bir yol teşkil ettiğini de vurgulamıştı. Ama bunun mümkün olabilmesi için, ebeveynlerin çocuk duygularına gerçek bir duyarlılıkla yaklaşması gereklidir. Aynı zamanda Ginot, empatinin önemli olmakla kalmadığını, etkili ebeveynliğin temelini de oluşturduğunu söyler (Gottman, Declaire, 2017).
Çocuğun duygusal zekâ gelişimi belli ölçüde mizacından (doğuştan getirdiği kişilik özelliklerinden) etkilenir ama ebeveyniyle etkileşimlerinin de bu gelişimde rolü vardır (Gottman, Declaire, 2017).
Yaşadığımız pandemi döneminde çocuklar duygusal olarak zorlanmaktadırlar. Virüs düşüncesinin kaygısıyla birlikte okula gidememek ya da sosyalleşip özgürce oyun oynayamamak onlara bu süreçte duygusal olarak güçlük yaratmaktadır. Ebeveynlerin çocuklarına duygu koçu olması çok daha önemli hale gelmiş bulunmaktadır. Duygu koçluğunun aşağıdaki beş kilit adımı ebeveynlere bu süreçte yardımcı olabilir.
Duygu Koçluğu Sürecinin Beş Kilit Adımı:
Empati: Duygu Koçluğunun Temeli
1.Adım: Çocuğun Duygusunun Farkına Varmak,
2.Adım: Duyguyu Bir Yakınlaşma ve Öğretme Fırsatı Olarak Görmek,
3.Adım: Empati Kurarak Dinlemek ve Duyguların Geçerliliğini Onaylamak,
4.Adım: Çocuğun Duyguların Adlandırmasına Yardımcı Olmak,
5.Adım: Çocuğun Sorunu Çözmesine Yardım Ederken Sınırlar Belirlemek (Gottman, Declaire, 2017).
Kaynakça:
Goleman, D. (1998). Duygusal zeka. İstanbul: Varlık.
Gottman J., DeClaire J. (2017). Duygusal zekası yüksek çocuklar yetiştirmek. (1. Baskı). Ankara: Görünmez Adam Yayıncılık.
Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(25), 139-146.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda Duygusal Zekâ Gelişimi ve Ebeveyn Koçluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Merve AVCI ASLAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Merve AVCI ASLAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
