Alışverişin Dayanılmaz Cazibesi ve Oniomani (Alışveriş Hastalığı)
MAKALE #4041 © Yazan Psk.Pelin UMDE GÜLER | Yayın Aralık 2009 | 4,240 Okuyucu
ALIŞVERİŞİN DAYANILMAZ CAZİBESİ VE ONİOMANİ
Pek çoğumuz özellikle hafta sonları hıncahınç dolup taşan,otoparklarında park edecek yer bile bulunmayan ,zorla yürünüp,kuyrukların oluştuğu alışveriş merkezlerine aşinayızdır.Doluluğu nedeniyle zorlukla itilen alışveriş arabaları,kalabalıktan sıkılan zavallı çocuklar ne bunaltıcı manzaralardır bunlar.İşi abartıp hafta içi saat 10:00 da açılan bu yerlerin kapısına yarım saat önceden gelen(açılış saatlerini bildiği halde)içeriye çalışanlarla birlikte girmeye çalışan bu kişileri beklerken görebiliyoruzdur kimi zaman.
Tüm dünyada ve ülkemizde gitgide marka ve ürün çeşitlerinin haddinden fazla artması ile insanlarında satın alma/sahip olma,tüketme biçimlerini değiştirmeleri arasında düşündürücü ilişkiler var.
İhtiyacımız gereği ve yaşamımızı kolaylaştırmak adına pek çok ürünü satın alıyor kullanıyoruz.Fakat birde ihtiyacından fazla veya ihtiyaç dışı;hatta gereksiz ürünleri satın alıp depolayan insanlar var.Benim de bu yazıda üstünde durmak istediğim oniomani yani halk arasındaki deyişle alış-veriş hastalığı.Zaman içinde bulundukları ruh halleri gereği,itibar görme,özsaygılarını geliştirmek,kaygı ve stresten kurtulmak gibi sebeplerle “Pek çok şeyi alabilirim/alabiliyorum,güçlü ve yeterliyim” şeklinde duygulanıma sahip olabilen bu kişiler ,kimi zaman yaşam standartlarını sarsacak,güçlerini zorlayacak ölçülerde de alışverişler yapabiliyorlar.Kredi kartlarını tabiri caizse “patlatma” derecesinde bilinçsizce kullanıp,ekonomik anlamda ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kalabiliyorlar.Hatta sonu çok üzücü hikayelerde duyabiliyoruz,bu konu hakkında.Cinnetler,intiharlar,ortadan kaybolmalar,boşanmalar,hacizler……………………. liste olumsuz sonuçlarla uzayıp gidebiliyor.Daha fazla giyisi,daha fazla ayakkabı,mücevher ya da yüzlerce ıvır zıvır belkide senede bir kere bile kullanılmayan- işe yaramayan eşyalar gibi.Dipsiz kuyu gibi görünüyor.Şimdi merak ediyorsunuzdur.Peki ama neye ,hangi kriterlere göre oniomanik olunduğunu.(Yani ayırıcı kriterleri) Belki pek çoğumuz ipin ucunu kaçırıp sıklıkla alışveriş yapıyoruz ;ama kişiyi alış-veriş hastası yapan şeyler nelerdir?
Genel hatları ile diyebiliriz ki ,”kontrolsüz,impulsif ve aşırı miktarda alışveriş krizinin görüldüğü bir bozukluk olması.
1900’lü yıllarda “oniomania” olarak tanımlanmış olan bu bozukluk,son yıllarda ise pek çok kaynakta “kompulsif alışveriş “ olarak ele alınıyor. Bu bireyler alışveriş yapmadan önce gerginlik ya da uyarılma duygusunda giderek artma hissederler.Sonra alışveriş sırasında haz alma,doyum bulma ve rahatlama yaşarlar.Ardından da kişi çok para harcadığı için pişmanlık,suçluluk,kendini kınama gibi duygulanımlar yaşayabilir.Bu bozukluğun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte;çeşitli kaynaklardaki farklı görüşlere göre:Oniomaniklerin benlik değerleri düşük olabiliyor.Dış dünyada da dikkat çekme adına satın alma davranışı sergileyebiliyorlar.Ya da bir başka görüşe göre bu kişiler gelecekle ilgili kaygılarını “satın alarak” giderme yoluna gidiyorlar.
Oniomaniklerin alışveriş dürtüleri ataklar şeklinde ortaya çıkıyor ve süreklilik gösterebiliyor.Ne yazık ki bu insanların bazen hiç ihtiyaçları olmadığı halde (depolama alışkanlıkları sebebi ile)dolaplarında hiç giyilmemiş ,hatta etiketli,poşeti içinde duran onlarca giyisi ya da eşya görebilirsiniz.Bunlar için fazladan dolaplar alınır,yaptırılır evde çeşitli formüllerle depo yerler oluşturulur.
Tabi işin birde” uyaran” boyutu var.Hatta kişileri alışveriş için tahrik eden bazı unsurlar,satış stratejilerini ve bunların insanlar üzerindeki etkilerini unutmamak lazım.Dudaklarda botoks etkisi yapan rujların her rengi,X film artistinin ayakkabısının aynısı,birkaç ay önce aldığı arabanın makyajlanmış versiyonu,akıllı tencereler(tencerenin aklına nasıl ihtiyaç duyulacaksa!),evde bulunsun diye daha fazla peçete,iki kangal varken iki kangal daha sucuk,evde beş tane farklı koku varken şu yeni çıkan yaz kokusu…………….. ve liste böyle uzayıp gider.Sahip olma-satın almanın sonu yok ama farkına varma ve yetinmeyi öğrenmek mümkün.Genellemeler ne kadar yanlışsa da oniomani denen bozuklukta (alışveriş hastalığı),düşük benlik algısından ve bunun tölere edilmesi için verilen bu çarpık uğraştan söz ederken insan ister istemez;kişinin çocukluk çağındaki ebeveyn ve yakın çevresi tarafından geniş anlamda ruhsal,fiziksel beslenmesini düşünmeden edemiyor.Çocuk ne kadar genel ihtiyaçları alanında doyurulmuş?(fiziki beslenme,sevgi ihtiyacı,saygı ve değer görme ihtiyacı,sosyal ihtiyaçları ve daha pek çoğu),yaşıtları ve çevresindeki konumu-imajı nasılmış?Evde giyecek,yiyecek,taşınmaz mal ve diğerlerine bakış açısı nasılmış?Ve tabi parayı kullanma ve anlamlandırma biçimleri ne imiş?Hatta 5-6 yaş dolaylarında kazandırılması gereken mülkiyet kavramı nasıl ve ne şekilde verilmiş?Verilmiş mi? Diye de düşünmeden edemiyorum.
Eğer biz özellikle ruh sağlıkları yerinde bireyler tarafından,sağlıklı yaşam örüntüleri ile büyütülüyorsak ne ala!Yok eğer bir danışanımın çocukluğu ile ilgili anısında olduğu gibi bir gün okuldan eve gelip bir kavanoz çikolata ezmesini midenize indirdiniz diye dayak yiyorsanız durum düşündürücü! Daha öncede belirttiğim gibi bozukluğun nedenleri tam olarak belirlenmemiş olsa da ,baskılanma,değer görmeme,maddeye verilen önem derecesi gb. ögeler bu konuda etkili rol oynuyor gibi görünüyor.Tabiki tek neden çocukluk çağı yaşantıları olmasa da ilişkili görünebiliyor.
Tedavisi mümkün olabilen bu bozukluğun zaman içinde fark edildiğini de görmekteyiz.Günümüzde yaşam koşullarının sıkça değiştiği ülkemizde bu tip insanlara sıkça rastlayabilirsiniz.Hatta belki aile içinde ya da yakın çevrenizde de örnekleri vardır.
Çevresi tarafından oldukça eleştirilen ,hatta ekonomik zorluklarla ciddi anlamda karşılaşabilen bu insanların psikolojik destek almaları gerekmektedir.
Zaman zaman kişi yakınları tarafından “Bu masumca;sadece alış-veriş yapıyor,kumarı,içkisi yok” gibi görülse de;yaşam kalitesi ve standartları bozulup,ciddi kayıplarla karşılaşmadan önce(özellikle ekonomik)mutlaka bu durumdaki kişinin bir uzman yardımı alması gerektiğini tekrarlayarak düşünüyorum.Diğer yandan bu abartılı satın almalar kişinin kendisi ve yakın çevresince töleransla karşılandığı sürece düzelme olasılığı yok denecek kadar az olabiliyor.
Yaşamın hangi döneminde olursa olsun kazanılması gereken bir beceri diye düşündüğüm ”farkındalık” ile tanışmak gerekiyor.Çünkü aslında oniomanik diye tanımladığımız bu insanlarda satın alabiliyor olmayı fark etmek haz yaratıyor.Bu noktada kişinin ortaya çıkan bu farkında olma halini yani farkındalığı isterse “vitrindeki almak istediğim kahverengi ayakkabıya aslında ihtiyacım yok;çünkü yakın zamanda iki tane aldım.Güzel olabilir ama alırsam dolap bekçisi olacak şeklinde düşünüp,farkındalığı işlevsel hale getirmesi ve pozitif olana çevirmesi mümkün.
Ruhsal alanda “kendini yakalama” ve mantık sürecinin devreye sokulmasının önemi çok büyük.Bunun yanı sıra oniomani de kişinin sorunu ile başetmede uygulayabileceği bazı teknikleri aşağıda belirttim:
-Kredi kartlarını bankaya geri verme ve kazancı ölçüsünde nakit para kullanma alışkanlığı kazanma(bütçe kontrolü için)
-Gardrop,mutfak ve evin diğer bölümlerindeki eşyaların bir listesini çıkarıp;gözden geçirmek,hatta zaman zaman bu liste ile yüzleşmek için yanında taşımak.
Tabi yine de kişinin içinde stres,mutsuzluk,değersizlik,
Yetersizlik gibi olumsuz duyguların kaynağını düşünmek ve özüne inmek önemli.Başetme konusunda zorluk yaşıyorsak bir uzmandan yardım almak gerekli.
Unutmadan söylemeliyim ki YAŞAM ÇOK KISA VE DEĞERLİ.Bazen kendi kendimize çözemediğimiz problemler olabilir ve bu durumda içimize sinen ;size hitap eden,konusuna hakim bir uzmana başvurmak günümüzde artık çok kolay.
Sağlıklı ve kaliteli bir yaşam geçirmeniz dileğiyle .
Psk.Pelin Umde GÜLER
Pek çoğumuz özellikle hafta sonları hıncahınç dolup taşan,otoparklarında park edecek yer bile bulunmayan ,zorla yürünüp,kuyrukların oluştuğu alışveriş merkezlerine aşinayızdır.Doluluğu nedeniyle zorlukla itilen alışveriş arabaları,kalabalıktan sıkılan zavallı çocuklar ne bunaltıcı manzaralardır bunlar.İşi abartıp hafta içi saat 10:00 da açılan bu yerlerin kapısına yarım saat önceden gelen(açılış saatlerini bildiği halde)içeriye çalışanlarla birlikte girmeye çalışan bu kişileri beklerken görebiliyoruzdur kimi zaman.
Tüm dünyada ve ülkemizde gitgide marka ve ürün çeşitlerinin haddinden fazla artması ile insanlarında satın alma/sahip olma,tüketme biçimlerini değiştirmeleri arasında düşündürücü ilişkiler var.
İhtiyacımız gereği ve yaşamımızı kolaylaştırmak adına pek çok ürünü satın alıyor kullanıyoruz.Fakat birde ihtiyacından fazla veya ihtiyaç dışı;hatta gereksiz ürünleri satın alıp depolayan insanlar var.Benim de bu yazıda üstünde durmak istediğim oniomani yani halk arasındaki deyişle alış-veriş hastalığı.Zaman içinde bulundukları ruh halleri gereği,itibar görme,özsaygılarını geliştirmek,kaygı ve stresten kurtulmak gibi sebeplerle “Pek çok şeyi alabilirim/alabiliyorum,güçlü ve yeterliyim” şeklinde duygulanıma sahip olabilen bu kişiler ,kimi zaman yaşam standartlarını sarsacak,güçlerini zorlayacak ölçülerde de alışverişler yapabiliyorlar.Kredi kartlarını tabiri caizse “patlatma” derecesinde bilinçsizce kullanıp,ekonomik anlamda ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kalabiliyorlar.Hatta sonu çok üzücü hikayelerde duyabiliyoruz,bu konu hakkında.Cinnetler,intiharlar,ortadan kaybolmalar,boşanmalar,hacizler……………………. liste olumsuz sonuçlarla uzayıp gidebiliyor.Daha fazla giyisi,daha fazla ayakkabı,mücevher ya da yüzlerce ıvır zıvır belkide senede bir kere bile kullanılmayan- işe yaramayan eşyalar gibi.Dipsiz kuyu gibi görünüyor.Şimdi merak ediyorsunuzdur.Peki ama neye ,hangi kriterlere göre oniomanik olunduğunu.(Yani ayırıcı kriterleri) Belki pek çoğumuz ipin ucunu kaçırıp sıklıkla alışveriş yapıyoruz ;ama kişiyi alış-veriş hastası yapan şeyler nelerdir?
Genel hatları ile diyebiliriz ki ,”kontrolsüz,impulsif ve aşırı miktarda alışveriş krizinin görüldüğü bir bozukluk olması.
1900’lü yıllarda “oniomania” olarak tanımlanmış olan bu bozukluk,son yıllarda ise pek çok kaynakta “kompulsif alışveriş “ olarak ele alınıyor. Bu bireyler alışveriş yapmadan önce gerginlik ya da uyarılma duygusunda giderek artma hissederler.Sonra alışveriş sırasında haz alma,doyum bulma ve rahatlama yaşarlar.Ardından da kişi çok para harcadığı için pişmanlık,suçluluk,kendini kınama gibi duygulanımlar yaşayabilir.Bu bozukluğun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte;çeşitli kaynaklardaki farklı görüşlere göre:Oniomaniklerin benlik değerleri düşük olabiliyor.Dış dünyada da dikkat çekme adına satın alma davranışı sergileyebiliyorlar.Ya da bir başka görüşe göre bu kişiler gelecekle ilgili kaygılarını “satın alarak” giderme yoluna gidiyorlar.
Oniomaniklerin alışveriş dürtüleri ataklar şeklinde ortaya çıkıyor ve süreklilik gösterebiliyor.Ne yazık ki bu insanların bazen hiç ihtiyaçları olmadığı halde (depolama alışkanlıkları sebebi ile)dolaplarında hiç giyilmemiş ,hatta etiketli,poşeti içinde duran onlarca giyisi ya da eşya görebilirsiniz.Bunlar için fazladan dolaplar alınır,yaptırılır evde çeşitli formüllerle depo yerler oluşturulur.
Tabi işin birde” uyaran” boyutu var.Hatta kişileri alışveriş için tahrik eden bazı unsurlar,satış stratejilerini ve bunların insanlar üzerindeki etkilerini unutmamak lazım.Dudaklarda botoks etkisi yapan rujların her rengi,X film artistinin ayakkabısının aynısı,birkaç ay önce aldığı arabanın makyajlanmış versiyonu,akıllı tencereler(tencerenin aklına nasıl ihtiyaç duyulacaksa!),evde bulunsun diye daha fazla peçete,iki kangal varken iki kangal daha sucuk,evde beş tane farklı koku varken şu yeni çıkan yaz kokusu…………….. ve liste böyle uzayıp gider.Sahip olma-satın almanın sonu yok ama farkına varma ve yetinmeyi öğrenmek mümkün.Genellemeler ne kadar yanlışsa da oniomani denen bozuklukta (alışveriş hastalığı),düşük benlik algısından ve bunun tölere edilmesi için verilen bu çarpık uğraştan söz ederken insan ister istemez;kişinin çocukluk çağındaki ebeveyn ve yakın çevresi tarafından geniş anlamda ruhsal,fiziksel beslenmesini düşünmeden edemiyor.Çocuk ne kadar genel ihtiyaçları alanında doyurulmuş?(fiziki beslenme,sevgi ihtiyacı,saygı ve değer görme ihtiyacı,sosyal ihtiyaçları ve daha pek çoğu),yaşıtları ve çevresindeki konumu-imajı nasılmış?Evde giyecek,yiyecek,taşınmaz mal ve diğerlerine bakış açısı nasılmış?Ve tabi parayı kullanma ve anlamlandırma biçimleri ne imiş?Hatta 5-6 yaş dolaylarında kazandırılması gereken mülkiyet kavramı nasıl ve ne şekilde verilmiş?Verilmiş mi? Diye de düşünmeden edemiyorum.
Eğer biz özellikle ruh sağlıkları yerinde bireyler tarafından,sağlıklı yaşam örüntüleri ile büyütülüyorsak ne ala!Yok eğer bir danışanımın çocukluğu ile ilgili anısında olduğu gibi bir gün okuldan eve gelip bir kavanoz çikolata ezmesini midenize indirdiniz diye dayak yiyorsanız durum düşündürücü! Daha öncede belirttiğim gibi bozukluğun nedenleri tam olarak belirlenmemiş olsa da ,baskılanma,değer görmeme,maddeye verilen önem derecesi gb. ögeler bu konuda etkili rol oynuyor gibi görünüyor.Tabiki tek neden çocukluk çağı yaşantıları olmasa da ilişkili görünebiliyor.
Tedavisi mümkün olabilen bu bozukluğun zaman içinde fark edildiğini de görmekteyiz.Günümüzde yaşam koşullarının sıkça değiştiği ülkemizde bu tip insanlara sıkça rastlayabilirsiniz.Hatta belki aile içinde ya da yakın çevrenizde de örnekleri vardır.
Çevresi tarafından oldukça eleştirilen ,hatta ekonomik zorluklarla ciddi anlamda karşılaşabilen bu insanların psikolojik destek almaları gerekmektedir.
Zaman zaman kişi yakınları tarafından “Bu masumca;sadece alış-veriş yapıyor,kumarı,içkisi yok” gibi görülse de;yaşam kalitesi ve standartları bozulup,ciddi kayıplarla karşılaşmadan önce(özellikle ekonomik)mutlaka bu durumdaki kişinin bir uzman yardımı alması gerektiğini tekrarlayarak düşünüyorum.Diğer yandan bu abartılı satın almalar kişinin kendisi ve yakın çevresince töleransla karşılandığı sürece düzelme olasılığı yok denecek kadar az olabiliyor.
Yaşamın hangi döneminde olursa olsun kazanılması gereken bir beceri diye düşündüğüm ”farkındalık” ile tanışmak gerekiyor.Çünkü aslında oniomanik diye tanımladığımız bu insanlarda satın alabiliyor olmayı fark etmek haz yaratıyor.Bu noktada kişinin ortaya çıkan bu farkında olma halini yani farkındalığı isterse “vitrindeki almak istediğim kahverengi ayakkabıya aslında ihtiyacım yok;çünkü yakın zamanda iki tane aldım.Güzel olabilir ama alırsam dolap bekçisi olacak şeklinde düşünüp,farkındalığı işlevsel hale getirmesi ve pozitif olana çevirmesi mümkün.
Ruhsal alanda “kendini yakalama” ve mantık sürecinin devreye sokulmasının önemi çok büyük.Bunun yanı sıra oniomani de kişinin sorunu ile başetmede uygulayabileceği bazı teknikleri aşağıda belirttim:
-Kredi kartlarını bankaya geri verme ve kazancı ölçüsünde nakit para kullanma alışkanlığı kazanma(bütçe kontrolü için)
-Gardrop,mutfak ve evin diğer bölümlerindeki eşyaların bir listesini çıkarıp;gözden geçirmek,hatta zaman zaman bu liste ile yüzleşmek için yanında taşımak.
Tabi yine de kişinin içinde stres,mutsuzluk,değersizlik,
Yetersizlik gibi olumsuz duyguların kaynağını düşünmek ve özüne inmek önemli.Başetme konusunda zorluk yaşıyorsak bir uzmandan yardım almak gerekli.
Unutmadan söylemeliyim ki YAŞAM ÇOK KISA VE DEĞERLİ.Bazen kendi kendimize çözemediğimiz problemler olabilir ve bu durumda içimize sinen ;size hitap eden,konusuna hakim bir uzmana başvurmak günümüzde artık çok kolay.
Sağlıklı ve kaliteli bir yaşam geçirmeniz dileğiyle .
Psk.Pelin Umde GÜLER
Beğenin 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
alışveriş hastalığı, alışveriş, alışveriş takıntısı, sürekli alışveriş yapmak, alışveriş isteği, alışverişten vazgeçememek, alışveriş psikolojisi, oniomani, kompulsif alışveriş
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
