Okul Fobisi
OKUL FOBİSİ
Okul fobisi, çocukların okula gitmeyi şiddetle reddetmesi, okul saati geldiğinde veya okula gitmesi ile ilgili konuşulduğunda, büyük bir sıkıntı, panik, korku yaşaması ile karakterize edilen bir durumdur. Çalışmalar, özellikle ilkokul döneminde olan çocukların %5 ‘inin okul fobisi yüzünden okuldan geri kalmakta olduğunu göstermektedir. İlköğretim ikinci devrede ve lisede de görülebilen okul fobisinin tedavisi, yaşı küçük olan çocuklarda daha kolay olmaktadır. Okul fobisinin, erkek ve kız çocuklarda görülme sıklığı eşittir. Sosyo-ekonomik farklılıklara göre de değişmemektedir. Çocuğun okula başlama yaşı olan 5-7 yaşlar ve yine ilköğretimin bittiği, daha büyük sınıflara başlama dönemi olan 12-14 yaşlar arasında en yüksek oranda ortaya çıktığı saptanmıştır.
Okul fobisi iki kategoriye ayrılmaktadır:
• Akut Okul Fobisi
• Daha sert ve daha ısrarlı olan Kronik Okul Fobisi
Akut okul fobisinde çocuk okula gider, ancak isteksiz ve protesto eder bir haldedir. Ayrılık endişesinin bir uzantısı olarak görülür.
Akut okul fobisinin temel özellikleri;
Çocuk evde kaldığı sürece mutludur.
Arkadaş ilişkilerinde etkindir.
Evde kaldığı sürede ev ödevlerini de evinde yapabilir.
Ancak okula isteksizlikleri had safhadadır. Okula gitmekten korkmaktadırlar. Okumak, tahsil yapmak gibi duyguları bütünüyle kaybolmuştur. Okula gidilmeden yapılabilecek işler peşindedir. Okumadığı halde başarılı olmuş insanları düşünür. Bu şekilde sorulduğu zaman kendisini savunur yani okumadan da hayatta başarılı olunabileceğini söyler.
Kronik okul fobisi zamanla birikim neticesinde oluşmaktadır. Akut okul fobisi kökenidir. Uygun ve doğru bir şekilde çözülmezse zararlı sonuçlar doğurabilir. Kronik okul fobisinde çocuk, okula gitmeyi sert bir şekilde reddeder. Fiziksel rahatsızlıkları çok yoğun olarak yaşar.
Okul Fobisinin Nedenleri
Okul fobisinin nedeni anne ve bebek arasında kurulan güvenli bağlanma ilişkisine kadar uzanmaktadır. Anne ve çocuk arasındaki bağlanma örüntüsünün ne derece sağlıklı kurulduğu ilk resmi ayrılık olan okula başlama ile test edilebilir. Bebeğin annesine bağlanmasındaki temel neden gereksinimlerinin karşılanmasıdır. Kuşkusuz ki bu gereksinimlerin hepsi aynı yoğunlukta değildir. Bazıları belirli bir önceliğe sahiptir. Annenin bebeğin gereksinimlerini karşılayabilme derecesi ileriki dönemde bebeğin bir birey olarak ortaya koyacağı davranışlar üzerinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Anne yalnızca açlık ve susuzluk gibi birincil gereksinimlerin doyurulduğu bir merkez değildir. Bebeğin anneye bağlanmasının en önemli nedenlerinden birisi, annenin bebekteki korkuyu azaltma yeteneğidir. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde, yeni bir durumla karşı karşıya kalındığı zaman, çocuğun göstereceği tepkiye annenin davranışı çok belirleyicidir. Piaget'nin 2-7 yaş arasındaki süreci kapsayan işlem öncesi döneminde; korku, kaçma ve kaçınma davranışları öğrenilmektedir. Bu dönemde görülen en belirgin korku ise ayrılma korkusudur.
Okul fobisinin nedenlerini, ailevi nedenler ve okula bağlı nedenler olmak üzere iki gruba ayırabiliriz:
Ailevi Nedenler
• Okul korkusu ne şekilde ortaya çıkmış olursa olsun, kaynağı genellikle anneden ya da anne yerine geçen kişiden ayrılma korkusudur.
• Okul korkusu olan çocukların bulunduğu ailelerde genellikle aile bireyleri birbirine çok bağlı ya da bağımlıdırlar. Sürekli biri öbürüne bir şey olacağı korkusunu yaşar.
• Çocuğa okulda, yolda bir şey olacağından korkmaktadırlar.
• Çocuk kendi yokluğunda anne ya da babasına bir şey olmasında ya da kendisini terk edeceklerinden korkmaktadır.
• Çocuk, anne ve babasının yokluğunda kendisine bir şey olacağından korkmaktadır.
• Okul fobisi olan çocukların babaları da aşırı bağımlılık ve koruma konusunda eşleriyle işbirliği içindedir.
Okula Bağlı Nedenler
• Teneffüs, sesli okuma, sınıf önünde ders anlatma, beden eğitimi gibi etkinliklerden korkması,
• Okulda ya da okul yolunda fiziksel olarak tehdit edici bir yerin veya birilerinin olması,
• Öğretmeniyle ya da arkadaşlarıyla yaşadığı bir anlaşmazlık.
Tedavi
Tedavideki temel amaç; okul korkusu olan çocuğu derhal okula döndürmektir. Tedavide, ailesel ve diğer katkıda bulunan sorunlar belirlenmeli birlikte giden psikiyatrik hastalık varsa saptanmalıdır.
Okul fobisinin tedavisinde; eğitim ve danışma, davranış stratejileri, aile müdahaleleri ve gerekli görülürse ilaç tedavisi kullanılmaktadır.
• Davranış Müdahaleleri
Davranış tedavileri, sistematik duyarsızlaştırma, gevşeme eğitimi, sosyal yetenekler eğitimini kapsamaktadır. Çocukların korkularına karşı durmaları için cesaretlendirilir ve olumsuz düşüncelerin nasıl değiştirileceği öğretilir.
• Eğitici-Destek Terapisi
Eğitici-destek terapisinde, çocuklar korkuları hakkında konuşmaya cesaretlendirilir ve fobi, korku ve endişe arasındaki farklılıklar belirlenir. Okula gitme konusundaki korkularını yenmek için bilgiler verilir. Çocuklara korkularını tarif eden günlükler yazdırılır.
• Aile Sistemleri Yaklaşımı
Bu yaklaşımın en önemli özelliği, diğer önlemler gibi çocuğun semptomlarını azaltmaya odaklanmamaktadır. Aile sistemleri yaklaşımının temel varsayımı; aile sistemi yeterince işliyorsa çocuğun okul fobisi semptomlarının azalacağı yönündedir.
Okul Fobisi Olan Çocuğa Yardımcı Olmak İçin Anne-Babalar Ne Yapabilir?
Okula Gitmesi Konusunda Israr Etmek
• Okula devam çocuğun okul korkusunda yaşadığı fizyolojik belirtilerin azalmasına yardımcı olur ve sonunda çocuk okula gitmekten yeniden zevk almaya başlar. Bu nedenle okula gitmeye devam ettiği sürece kendini daha iyi hissedeceği konusunda çocuk ikna edilmelidir.
• Anne-baba, çocuğun okula düzenli gitmesi konusunda ısrarlı olmalıdır. Çocuk yakınmaya devam etse de aile giyinmesine, servise binmesine ve okula kadar yürümesine yardım etmelidir.
Okul Korkusu Hakkında Konuşmak
• Anne-baba, okula gitme vakti dışındaki bir zamanda çocukla okul korkusu hakkında konuşmalıdır.
• Okul korkusu hakkında çocuk suçlanıp, küçümsenmemelidir. Bu durumun birçok çocuk tarafından yaşanabildiği ve zaman içinde kendisini daha iyi hissedeceği anlatılmalıdır.
• Çocuk korkuları hakkında konuşmaya teşvik edilmelidir. Gün boyunca ailesinin nerelerde olacağı, okulda acil bir durum olduğunda kimin ilgileneceği ve korkuları olduğunda okulda kimlerle konuşabileceği hakkında bilgi verilmelidir .
Okula Gitme Zamanlarında Kararlı Olmak
• Aile, çocuğa kendisini nasıl hissettiğini sormamalıdır. Bu durum çocuğa şikayet etmek için fırsat ve cesaret verecektir.
• Aile çocuğu iyi gözlemlemelidir. Eğer ev içinde dolaşabiliyor ve çok rahatsız görünmüyorsa okula da gidebilecektir.
• Çocuk okula geç kaldığında, servisi kaçırdığında, aile başka çözümler geliştirip en kısa zamanda okula göndermelidir.
• Bazen çocuk kendiliğinden eve dönebilir, bu durumda da ailenin yapması gereken; onu okula geri göndermektir.
Akranları İle Zaman Geçirmesine Yardımcı Olmak
• Okul korkusu olan çocuklar, okul dışında daha çok aileleri ile zaman geçirmek, evde oynamak, odalarında yalnız olmak ya da televizyon seyretmek isterler. Birçoğu geceleri arkadaşlarının evinde kalamaz, hemen eve dönmek isterler. Böyle durumlarda aile, çocuğun sınıf arkadaşları ve akranları ile vakit geçirmesini teşvik etmelidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
Fremont, W. P. (2003). School Refusal in Children and Adolescents. American Family Physician, 68, 1555-1562.
Martin M., Greenwood C. (2000). Çocuğunuzun Okulla İlgili Sorunlarını Çözebilirsiniz. Çev: Fatma Zengin Dağıdır. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Salemi, A. T., Brown, K. M. (2003). School Phobia: Implications for School Health Educators. American Journal of Health Education, 34, 199-207.
Öztürk, Orhan (1990). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. İstanbul: Evrim Yayınları.
Okul fobisi, çocukların okula gitmeyi şiddetle reddetmesi, okul saati geldiğinde veya okula gitmesi ile ilgili konuşulduğunda, büyük bir sıkıntı, panik, korku yaşaması ile karakterize edilen bir durumdur. Çalışmalar, özellikle ilkokul döneminde olan çocukların %5 ‘inin okul fobisi yüzünden okuldan geri kalmakta olduğunu göstermektedir. İlköğretim ikinci devrede ve lisede de görülebilen okul fobisinin tedavisi, yaşı küçük olan çocuklarda daha kolay olmaktadır. Okul fobisinin, erkek ve kız çocuklarda görülme sıklığı eşittir. Sosyo-ekonomik farklılıklara göre de değişmemektedir. Çocuğun okula başlama yaşı olan 5-7 yaşlar ve yine ilköğretimin bittiği, daha büyük sınıflara başlama dönemi olan 12-14 yaşlar arasında en yüksek oranda ortaya çıktığı saptanmıştır.
Okul fobisi iki kategoriye ayrılmaktadır:
• Akut Okul Fobisi
• Daha sert ve daha ısrarlı olan Kronik Okul Fobisi
Akut okul fobisinde çocuk okula gider, ancak isteksiz ve protesto eder bir haldedir. Ayrılık endişesinin bir uzantısı olarak görülür.
Akut okul fobisinin temel özellikleri;
Çocuk evde kaldığı sürece mutludur.
Arkadaş ilişkilerinde etkindir.
Evde kaldığı sürede ev ödevlerini de evinde yapabilir.
Ancak okula isteksizlikleri had safhadadır. Okula gitmekten korkmaktadırlar. Okumak, tahsil yapmak gibi duyguları bütünüyle kaybolmuştur. Okula gidilmeden yapılabilecek işler peşindedir. Okumadığı halde başarılı olmuş insanları düşünür. Bu şekilde sorulduğu zaman kendisini savunur yani okumadan da hayatta başarılı olunabileceğini söyler.
Kronik okul fobisi zamanla birikim neticesinde oluşmaktadır. Akut okul fobisi kökenidir. Uygun ve doğru bir şekilde çözülmezse zararlı sonuçlar doğurabilir. Kronik okul fobisinde çocuk, okula gitmeyi sert bir şekilde reddeder. Fiziksel rahatsızlıkları çok yoğun olarak yaşar.
Okul Fobisinin Nedenleri
Okul fobisinin nedeni anne ve bebek arasında kurulan güvenli bağlanma ilişkisine kadar uzanmaktadır. Anne ve çocuk arasındaki bağlanma örüntüsünün ne derece sağlıklı kurulduğu ilk resmi ayrılık olan okula başlama ile test edilebilir. Bebeğin annesine bağlanmasındaki temel neden gereksinimlerinin karşılanmasıdır. Kuşkusuz ki bu gereksinimlerin hepsi aynı yoğunlukta değildir. Bazıları belirli bir önceliğe sahiptir. Annenin bebeğin gereksinimlerini karşılayabilme derecesi ileriki dönemde bebeğin bir birey olarak ortaya koyacağı davranışlar üzerinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Anne yalnızca açlık ve susuzluk gibi birincil gereksinimlerin doyurulduğu bir merkez değildir. Bebeğin anneye bağlanmasının en önemli nedenlerinden birisi, annenin bebekteki korkuyu azaltma yeteneğidir. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde, yeni bir durumla karşı karşıya kalındığı zaman, çocuğun göstereceği tepkiye annenin davranışı çok belirleyicidir. Piaget'nin 2-7 yaş arasındaki süreci kapsayan işlem öncesi döneminde; korku, kaçma ve kaçınma davranışları öğrenilmektedir. Bu dönemde görülen en belirgin korku ise ayrılma korkusudur.
Okul fobisinin nedenlerini, ailevi nedenler ve okula bağlı nedenler olmak üzere iki gruba ayırabiliriz:
Ailevi Nedenler
• Okul korkusu ne şekilde ortaya çıkmış olursa olsun, kaynağı genellikle anneden ya da anne yerine geçen kişiden ayrılma korkusudur.
• Okul korkusu olan çocukların bulunduğu ailelerde genellikle aile bireyleri birbirine çok bağlı ya da bağımlıdırlar. Sürekli biri öbürüne bir şey olacağı korkusunu yaşar.
• Çocuğa okulda, yolda bir şey olacağından korkmaktadırlar.
• Çocuk kendi yokluğunda anne ya da babasına bir şey olmasında ya da kendisini terk edeceklerinden korkmaktadır.
• Çocuk, anne ve babasının yokluğunda kendisine bir şey olacağından korkmaktadır.
• Okul fobisi olan çocukların babaları da aşırı bağımlılık ve koruma konusunda eşleriyle işbirliği içindedir.
Okula Bağlı Nedenler
• Teneffüs, sesli okuma, sınıf önünde ders anlatma, beden eğitimi gibi etkinliklerden korkması,
• Okulda ya da okul yolunda fiziksel olarak tehdit edici bir yerin veya birilerinin olması,
• Öğretmeniyle ya da arkadaşlarıyla yaşadığı bir anlaşmazlık.
Tedavi
Tedavideki temel amaç; okul korkusu olan çocuğu derhal okula döndürmektir. Tedavide, ailesel ve diğer katkıda bulunan sorunlar belirlenmeli birlikte giden psikiyatrik hastalık varsa saptanmalıdır.
Okul fobisinin tedavisinde; eğitim ve danışma, davranış stratejileri, aile müdahaleleri ve gerekli görülürse ilaç tedavisi kullanılmaktadır.
• Davranış Müdahaleleri
Davranış tedavileri, sistematik duyarsızlaştırma, gevşeme eğitimi, sosyal yetenekler eğitimini kapsamaktadır. Çocukların korkularına karşı durmaları için cesaretlendirilir ve olumsuz düşüncelerin nasıl değiştirileceği öğretilir.
• Eğitici-Destek Terapisi
Eğitici-destek terapisinde, çocuklar korkuları hakkında konuşmaya cesaretlendirilir ve fobi, korku ve endişe arasındaki farklılıklar belirlenir. Okula gitme konusundaki korkularını yenmek için bilgiler verilir. Çocuklara korkularını tarif eden günlükler yazdırılır.
• Aile Sistemleri Yaklaşımı
Bu yaklaşımın en önemli özelliği, diğer önlemler gibi çocuğun semptomlarını azaltmaya odaklanmamaktadır. Aile sistemleri yaklaşımının temel varsayımı; aile sistemi yeterince işliyorsa çocuğun okul fobisi semptomlarının azalacağı yönündedir.
Okul Fobisi Olan Çocuğa Yardımcı Olmak İçin Anne-Babalar Ne Yapabilir?
Okula Gitmesi Konusunda Israr Etmek
• Okula devam çocuğun okul korkusunda yaşadığı fizyolojik belirtilerin azalmasına yardımcı olur ve sonunda çocuk okula gitmekten yeniden zevk almaya başlar. Bu nedenle okula gitmeye devam ettiği sürece kendini daha iyi hissedeceği konusunda çocuk ikna edilmelidir.
• Anne-baba, çocuğun okula düzenli gitmesi konusunda ısrarlı olmalıdır. Çocuk yakınmaya devam etse de aile giyinmesine, servise binmesine ve okula kadar yürümesine yardım etmelidir.
Okul Korkusu Hakkında Konuşmak
• Anne-baba, okula gitme vakti dışındaki bir zamanda çocukla okul korkusu hakkında konuşmalıdır.
• Okul korkusu hakkında çocuk suçlanıp, küçümsenmemelidir. Bu durumun birçok çocuk tarafından yaşanabildiği ve zaman içinde kendisini daha iyi hissedeceği anlatılmalıdır.
• Çocuk korkuları hakkında konuşmaya teşvik edilmelidir. Gün boyunca ailesinin nerelerde olacağı, okulda acil bir durum olduğunda kimin ilgileneceği ve korkuları olduğunda okulda kimlerle konuşabileceği hakkında bilgi verilmelidir .
Okula Gitme Zamanlarında Kararlı Olmak
• Aile, çocuğa kendisini nasıl hissettiğini sormamalıdır. Bu durum çocuğa şikayet etmek için fırsat ve cesaret verecektir.
• Aile çocuğu iyi gözlemlemelidir. Eğer ev içinde dolaşabiliyor ve çok rahatsız görünmüyorsa okula da gidebilecektir.
• Çocuk okula geç kaldığında, servisi kaçırdığında, aile başka çözümler geliştirip en kısa zamanda okula göndermelidir.
• Bazen çocuk kendiliğinden eve dönebilir, bu durumda da ailenin yapması gereken; onu okula geri göndermektir.
Akranları İle Zaman Geçirmesine Yardımcı Olmak
• Okul korkusu olan çocuklar, okul dışında daha çok aileleri ile zaman geçirmek, evde oynamak, odalarında yalnız olmak ya da televizyon seyretmek isterler. Birçoğu geceleri arkadaşlarının evinde kalamaz, hemen eve dönmek isterler. Böyle durumlarda aile, çocuğun sınıf arkadaşları ve akranları ile vakit geçirmesini teşvik etmelidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
Fremont, W. P. (2003). School Refusal in Children and Adolescents. American Family Physician, 68, 1555-1562.
Martin M., Greenwood C. (2000). Çocuğunuzun Okulla İlgili Sorunlarını Çözebilirsiniz. Çev: Fatma Zengin Dağıdır. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Salemi, A. T., Brown, K. M. (2003). School Phobia: Implications for School Health Educators. American Journal of Health Education, 34, 199-207.
Öztürk, Orhan (1990). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. İstanbul: Evrim Yayınları.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Okul Fobisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Banu BEKÇİ AYTEKİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Banu BEKÇİ AYTEKİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
