Ailenin Gelişim Evreleri ve Karşılaşılabilecek Problemler
AİLENİN GELİŞİM EVRELERİ ve KARŞILAŞILABİLECEK PROBLEMLER
Aile kuruluşundan itibaren yaşamı süresince bazı belirli evrelerden geçer. Bir ailenin yaşamında kilometre taşları olarak adlandırabileceğimiz noktalar ile başlayıp, belirli bir süre, bir başka dönemin kilometre taşına kadar devam eden bu evreler hemen her ailede birkaç istisna dışında mutlaka yaşanır. Söz konusu bu evrelerin her birinin kendine özgü özellikleri vardır. Bu genel özellikler her ailede ailenin yapısına özelliklerine bağlı olarak özel önem kazanır. Kazandığı bu özel öneme dayalı olarak da süresi azalır ya da uzar. Bunun dışında o aile için kazandığı anlam farklılaşır. Söz gelimi aynı adı taşıyan bir evre, bir aile için çok anlamlı önemli ve o aile için yaşamsal değeri olabilirken bir başka aile için son derece sıradan bir evre olarak kalabilir. İşte bir ailenin kuruluş hatta bazen kuruluş hazırlıkları aşamasından başlayarak ailenin yaşamını tamamladığı evreye kadar geçen süre içerisinde yaşadığı ve her ailede o ailenin özelliklerine bağlı olarak süresi, önemi ve ailenin yaşamında oynadığı rolü değişebilen evreler “aile yaşam döngüsü” kavramı adı altında incelenmektedir.
Aile yaşam döngüsü olarak adlandırılan söz konusu bu evreleri kısaca evlilik, çocukların doğumu, okul yılları ve ergenlik, okuldan mezuniyet işe ya da daha ileri eğitime başlama, çocukların evden ayrılması, emeklilik, dulluk gibi kavramlar altında incelemek mümkündür. Evliliğin başlamasından, eşlerin ölümüne kadar geçen bu süreçte, aile bireyleri her aşamada farklı roller, farklı sorumluluklar, farklı görevler yüklenirler ve üzerlerine düşeni yapmaya çalışırlar. Üzerlerine düşen görevleri yerine getirirken farklı ilişkiler kurmak zorunda kalırlar ve kendilerini sürekli olarak bir değişimin içerisinde bulurlar. Değişimin gerektirdiği farklı aşamalara bağlı olarak değişik deneyimler yaşarlar. Genelde ailenin özelde aile bireylerinin bu dönemlerde yaşadıklarına bağlı olarak oluşan ve oluşabilecek muhtemel durumlar aşağıda belirtilmiştir:
• Döngünün her aşamasında aile çeşitli sorunlarla yüz yüze gelir. Yaşamını devam ettirebilmek için bu sorunları çözmek zorundadır. O nedenle var gücü ile bu sorunları çözmeye uğraşır. Bu gayret ona yeni beceriler kazandırır. Aileyi güçlendirir.
• Aile bu yeni duruma uyum sağlayamazsa kriz yaşanır. Aile bu durumda ortaya çıkan krizle uğraşmak zorunda kalır. Aile bu krizden başarı ile çıkarsa çok güzel bir deneyim kazanmış olur; güçlenir. Aksi durumda aile yaşam döngüsünü tamamlayamadan süreç bitebilir. Yani aile birliği, kurulduktan sonra çeşitli evrelerden geçerlerken; kimi aileler, “yaşam döngüsü” olarak isimlendiren bu evreleri tamamlayabilir, kimileri ise tamamlayamaz.
Her bir yaşam basamağı yaşamdaki önemli bir olayla ilişkili olarak ortaya çıkar. Yaşam döngüsündeki bu değişim; ailenin de değişimine ve bu yeni duruma uyum sağlamasını da bekler. Örneğin ailenin yapısındaki büyük bir değişiklik (yeni bir bebeğin dünyaya gelmesi) ya da özerklik anlamında bireylerin durumlarında önemli bir değişim (ergenliğe girme, evden ayrılma vb.) ailenin kompozisyonunu tamamen değiştirebilir. Bunun dışında ailenin dışında gerçekleşen olaylar (yeni bir şehre taşınma, iş değişikliği, ekonomik dalgalanma vb.) aileyi daha fazla stresli olma ve yeni bir uyum sağlama yönünde çabalamaya zorlayabilir. Aile gelişen bir sistemdir. Bulduğu çözüm yolları veya değişim seçenekleri ile gelişim görevlerini yerine getirir.
Aile değişen sınırları, kuralları, rolleri, güç dağılımı ve iletişim özellikleri ile tanımlanabilen yaşam dönemlerinden geçer. Her basamak aileye yeni bir görev yükler. Aile bir basamaktan diğerine her geçiş aşamasında bir değişim yaşar. Bu geçişler, bazen normal olarak kabul edilir, bazen de gelişimin stresli bir biçimi olarak görülür. Yaşanan stresin miktarı aileden aileye değişir ve farklı faktörlere bağlıdır.
Geçiş noktaları çekirdek aileler tarafından aşağıdaki şekilde yaşanır. Aşağıdaki şemada aile yaşam döngüsündeki geçiş noktaları ve her geçişte aileye düşen görevler vurgulanmaktadır:
Aile Yaşam Döngüsü, Sorumluluklar, Roller
1) Sorumluluklar
Görevler
• Eş rollerinin yüklenilmesi
• Köken aileden kopma
• Kayınvalide-kayınpeder ile ilişki kurma
• İlişki kurallarını koyma
• İş bölümü
2) Yeni Ebeveyn Rolleri
Görevler
• Ebeveyn rollerinin yüklenilmesi, değerler
• Çocuk yetiştirme sorumluluğunun yüklenilmesi
• Genişlemiş ailede iş bölümü, ev işlerinin dağılımındaki değişimler
• Çocuklarla yaşama uygun kurallar ve iletişim kalıpları belirleme
3) Yeni Kişiliği Kabullenme
Görevler
• Ebeveyn rollerini sürdürme
• Yeni bireyin gelişimine izin verme
• Gelişen kişilikle bağlantı kurma
• Ailenin sınırlarını korumakla ilgili yeni düzenlemeler yapma
4) Aile Dışından Başka Kurumlara Çocukların Gönderilmesi
Görevler
• Ebeveyn rollerinin artması
• Çocuğun ilk ayrılışına destek olmak
• Çocuğun gelişen bağımsızlığını ve bununla birlikte aile kurumundaki değişimi
kabullenmek
• Dışarıdaki kurumlarla işbirliği
5) Ergeni Kabullenme
Görevler
• Çocuğun yeni gelişen kimliği ile karşılaşma
• Arkadaş gruplarının etkisinin artması
• Çocuğun bağımsızlığının ve farklılaşmasının artması
6) Bağımsızlığı Deneyimlemek
Görevler
• Artan bir bağımsızlıkla karşılaşma
• Çocuğun karar verme sürecine katılımı
• Eğitim ve kariyer planlamaya katılım
• Köken aile ile bağların zayıflamasının kabulü
7) Yeni Bir Başlangıca Hazırlık
Görevler
• Çocuğun bağımsız yetişkin rolünü kabullenme
• Ayrılığı planlama
• Orta yaş geçişi ile yüz yüze gelme
8) İzin Verme/Karşı Karşıya Gelme
Görevler
• Eş rolleri üzerine yeniden çalışma
• Geçmişin bitirilmemiş işleri ile baş başa kalma
• Çocuklardan ayrılma sorunlarını çözmek
9) Emekliliği Kabul Etme/Yaşlılık
Görevler
• Yeni yaşam tarzına uygun roller geliştirme
• İşten başka aile sorumlulukları ve aktiviteler geliştirme
• İleri yaşın fiziksel ve duygusal problemleri ile karşılaşma
• Kayıplar yaşama
• Yaşamı gözden geçirmeye başlama
Aile yaşam döngüsü modelleri birden fazladır ve her biri değişik aşamalarla aile gelişimini açıklamaya çalışır. Duvall’in modeli bunlardan en eski ve en popüler olanıdır.
Basamaklar Başarılması Gereken Önemli Yaşam
Geçişleri
1. Evli eşler Karşılıklı bağlanma
2. Çocuk büyüten aile Ebeveyn rollerinde gelişim
3. Okul öncesi çocuklar Çocuğun kişilik özelliklerini kabullenme
4. Okul çağı çocukları Kurumlarla çocukları tanıştırma
5. Ergenler Ergenliği kabullenme
6. Evden ayrılan çocuklar Çocukların bağımsız yetişkin rollerini
kabullenme
7. Orta yaş ebeveynler Gitmeye hazırlanma-tekrar baş başa
kalma
8. Yaşlı aile üyeleri Yaşlı olmayı kabullenme
1. Evli eşler (çocuksuz),
2. Çocuk büyüten aileler (yeni doğan bebekten 30 aylık çocukları olan aileler),
3. Okul öncesi çağında çocukları olan aileler (2,5 yaşından 6 yaşına kadar çocuklar),
4. Okul çağında çocukları olan aileler (6 yaşından 13 yaşa kadar),
5. Ergenlik çağında çocukları olan aileler (13 yaşından 20 yaşına kadar),
6. Çocukları evden ayrılan aileler (13 yaşından 20 yaşına kadar),
7. Orta yaş (boş yuva emekliliğe doğru),
8. Yaşlı aile (her iki eşin emekliliği ve ölüme doğru gidiş).
Bu model; geleneksel, çekirdek, sağlıklı aile modellerini tanımlar. Ancak yaşam döngüsü içinde alternatif gelişimsel basamakları yaşayan aileleri (örneğin evlenmeden birlikte yaşayan eşler, çocuksuz aileler ve boşanmış tek ebeveynli aileler ya da yeniden evlenen aileleri) dikkate almamaktadır.
Kaynakça:
Özabacı, N. Erkan, Z. (2013 ). Aile Danışmanlığı Kuram ve Uygulamalarına Genel Bir Bakış. Pegem Akademi.
Yazıcıoğlu, Y. Aile İçi Uyumlu Etkileşim. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Aile kuruluşundan itibaren yaşamı süresince bazı belirli evrelerden geçer. Bir ailenin yaşamında kilometre taşları olarak adlandırabileceğimiz noktalar ile başlayıp, belirli bir süre, bir başka dönemin kilometre taşına kadar devam eden bu evreler hemen her ailede birkaç istisna dışında mutlaka yaşanır. Söz konusu bu evrelerin her birinin kendine özgü özellikleri vardır. Bu genel özellikler her ailede ailenin yapısına özelliklerine bağlı olarak özel önem kazanır. Kazandığı bu özel öneme dayalı olarak da süresi azalır ya da uzar. Bunun dışında o aile için kazandığı anlam farklılaşır. Söz gelimi aynı adı taşıyan bir evre, bir aile için çok anlamlı önemli ve o aile için yaşamsal değeri olabilirken bir başka aile için son derece sıradan bir evre olarak kalabilir. İşte bir ailenin kuruluş hatta bazen kuruluş hazırlıkları aşamasından başlayarak ailenin yaşamını tamamladığı evreye kadar geçen süre içerisinde yaşadığı ve her ailede o ailenin özelliklerine bağlı olarak süresi, önemi ve ailenin yaşamında oynadığı rolü değişebilen evreler “aile yaşam döngüsü” kavramı adı altında incelenmektedir.
Aile yaşam döngüsü olarak adlandırılan söz konusu bu evreleri kısaca evlilik, çocukların doğumu, okul yılları ve ergenlik, okuldan mezuniyet işe ya da daha ileri eğitime başlama, çocukların evden ayrılması, emeklilik, dulluk gibi kavramlar altında incelemek mümkündür. Evliliğin başlamasından, eşlerin ölümüne kadar geçen bu süreçte, aile bireyleri her aşamada farklı roller, farklı sorumluluklar, farklı görevler yüklenirler ve üzerlerine düşeni yapmaya çalışırlar. Üzerlerine düşen görevleri yerine getirirken farklı ilişkiler kurmak zorunda kalırlar ve kendilerini sürekli olarak bir değişimin içerisinde bulurlar. Değişimin gerektirdiği farklı aşamalara bağlı olarak değişik deneyimler yaşarlar. Genelde ailenin özelde aile bireylerinin bu dönemlerde yaşadıklarına bağlı olarak oluşan ve oluşabilecek muhtemel durumlar aşağıda belirtilmiştir:
• Döngünün her aşamasında aile çeşitli sorunlarla yüz yüze gelir. Yaşamını devam ettirebilmek için bu sorunları çözmek zorundadır. O nedenle var gücü ile bu sorunları çözmeye uğraşır. Bu gayret ona yeni beceriler kazandırır. Aileyi güçlendirir.
• Aile bu yeni duruma uyum sağlayamazsa kriz yaşanır. Aile bu durumda ortaya çıkan krizle uğraşmak zorunda kalır. Aile bu krizden başarı ile çıkarsa çok güzel bir deneyim kazanmış olur; güçlenir. Aksi durumda aile yaşam döngüsünü tamamlayamadan süreç bitebilir. Yani aile birliği, kurulduktan sonra çeşitli evrelerden geçerlerken; kimi aileler, “yaşam döngüsü” olarak isimlendiren bu evreleri tamamlayabilir, kimileri ise tamamlayamaz.
Her bir yaşam basamağı yaşamdaki önemli bir olayla ilişkili olarak ortaya çıkar. Yaşam döngüsündeki bu değişim; ailenin de değişimine ve bu yeni duruma uyum sağlamasını da bekler. Örneğin ailenin yapısındaki büyük bir değişiklik (yeni bir bebeğin dünyaya gelmesi) ya da özerklik anlamında bireylerin durumlarında önemli bir değişim (ergenliğe girme, evden ayrılma vb.) ailenin kompozisyonunu tamamen değiştirebilir. Bunun dışında ailenin dışında gerçekleşen olaylar (yeni bir şehre taşınma, iş değişikliği, ekonomik dalgalanma vb.) aileyi daha fazla stresli olma ve yeni bir uyum sağlama yönünde çabalamaya zorlayabilir. Aile gelişen bir sistemdir. Bulduğu çözüm yolları veya değişim seçenekleri ile gelişim görevlerini yerine getirir.
Aile değişen sınırları, kuralları, rolleri, güç dağılımı ve iletişim özellikleri ile tanımlanabilen yaşam dönemlerinden geçer. Her basamak aileye yeni bir görev yükler. Aile bir basamaktan diğerine her geçiş aşamasında bir değişim yaşar. Bu geçişler, bazen normal olarak kabul edilir, bazen de gelişimin stresli bir biçimi olarak görülür. Yaşanan stresin miktarı aileden aileye değişir ve farklı faktörlere bağlıdır.
Geçiş noktaları çekirdek aileler tarafından aşağıdaki şekilde yaşanır. Aşağıdaki şemada aile yaşam döngüsündeki geçiş noktaları ve her geçişte aileye düşen görevler vurgulanmaktadır:
Aile Yaşam Döngüsü, Sorumluluklar, Roller
1) Sorumluluklar
Görevler
• Eş rollerinin yüklenilmesi
• Köken aileden kopma
• Kayınvalide-kayınpeder ile ilişki kurma
• İlişki kurallarını koyma
• İş bölümü
2) Yeni Ebeveyn Rolleri
Görevler
• Ebeveyn rollerinin yüklenilmesi, değerler
• Çocuk yetiştirme sorumluluğunun yüklenilmesi
• Genişlemiş ailede iş bölümü, ev işlerinin dağılımındaki değişimler
• Çocuklarla yaşama uygun kurallar ve iletişim kalıpları belirleme
3) Yeni Kişiliği Kabullenme
Görevler
• Ebeveyn rollerini sürdürme
• Yeni bireyin gelişimine izin verme
• Gelişen kişilikle bağlantı kurma
• Ailenin sınırlarını korumakla ilgili yeni düzenlemeler yapma
4) Aile Dışından Başka Kurumlara Çocukların Gönderilmesi
Görevler
• Ebeveyn rollerinin artması
• Çocuğun ilk ayrılışına destek olmak
• Çocuğun gelişen bağımsızlığını ve bununla birlikte aile kurumundaki değişimi
kabullenmek
• Dışarıdaki kurumlarla işbirliği
5) Ergeni Kabullenme
Görevler
• Çocuğun yeni gelişen kimliği ile karşılaşma
• Arkadaş gruplarının etkisinin artması
• Çocuğun bağımsızlığının ve farklılaşmasının artması
6) Bağımsızlığı Deneyimlemek
Görevler
• Artan bir bağımsızlıkla karşılaşma
• Çocuğun karar verme sürecine katılımı
• Eğitim ve kariyer planlamaya katılım
• Köken aile ile bağların zayıflamasının kabulü
7) Yeni Bir Başlangıca Hazırlık
Görevler
• Çocuğun bağımsız yetişkin rolünü kabullenme
• Ayrılığı planlama
• Orta yaş geçişi ile yüz yüze gelme
8) İzin Verme/Karşı Karşıya Gelme
Görevler
• Eş rolleri üzerine yeniden çalışma
• Geçmişin bitirilmemiş işleri ile baş başa kalma
• Çocuklardan ayrılma sorunlarını çözmek
9) Emekliliği Kabul Etme/Yaşlılık
Görevler
• Yeni yaşam tarzına uygun roller geliştirme
• İşten başka aile sorumlulukları ve aktiviteler geliştirme
• İleri yaşın fiziksel ve duygusal problemleri ile karşılaşma
• Kayıplar yaşama
• Yaşamı gözden geçirmeye başlama
Aile yaşam döngüsü modelleri birden fazladır ve her biri değişik aşamalarla aile gelişimini açıklamaya çalışır. Duvall’in modeli bunlardan en eski ve en popüler olanıdır.
Basamaklar Başarılması Gereken Önemli Yaşam
Geçişleri
1. Evli eşler Karşılıklı bağlanma
2. Çocuk büyüten aile Ebeveyn rollerinde gelişim
3. Okul öncesi çocuklar Çocuğun kişilik özelliklerini kabullenme
4. Okul çağı çocukları Kurumlarla çocukları tanıştırma
5. Ergenler Ergenliği kabullenme
6. Evden ayrılan çocuklar Çocukların bağımsız yetişkin rollerini
kabullenme
7. Orta yaş ebeveynler Gitmeye hazırlanma-tekrar baş başa
kalma
8. Yaşlı aile üyeleri Yaşlı olmayı kabullenme
1. Evli eşler (çocuksuz),
2. Çocuk büyüten aileler (yeni doğan bebekten 30 aylık çocukları olan aileler),
3. Okul öncesi çağında çocukları olan aileler (2,5 yaşından 6 yaşına kadar çocuklar),
4. Okul çağında çocukları olan aileler (6 yaşından 13 yaşa kadar),
5. Ergenlik çağında çocukları olan aileler (13 yaşından 20 yaşına kadar),
6. Çocukları evden ayrılan aileler (13 yaşından 20 yaşına kadar),
7. Orta yaş (boş yuva emekliliğe doğru),
8. Yaşlı aile (her iki eşin emekliliği ve ölüme doğru gidiş).
Bu model; geleneksel, çekirdek, sağlıklı aile modellerini tanımlar. Ancak yaşam döngüsü içinde alternatif gelişimsel basamakları yaşayan aileleri (örneğin evlenmeden birlikte yaşayan eşler, çocuksuz aileler ve boşanmış tek ebeveynli aileler ya da yeniden evlenen aileleri) dikkate almamaktadır.
Kaynakça:
Özabacı, N. Erkan, Z. (2013 ). Aile Danışmanlığı Kuram ve Uygulamalarına Genel Bir Bakış. Pegem Akademi.
Yazıcıoğlu, Y. Aile İçi Uyumlu Etkileşim. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Ailenin Gelişim Evreleri ve Karşılaşılabilecek Problemler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Banu BEKÇİ AYTEKİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Banu BEKÇİ AYTEKİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
aile yaşam döngüsü, aile krizleri, aile evreleri, ailede karşılaşılan problemler, çocuklu aile, çekirdek aile, geleneksel aile, ailenin evreleri
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
