ÇOCUKLARDA GECİKMİŞ DİL VE KONUŞMA

Gecikmiş konuşması olan çocukların söyledikleri genelde ebeveyni dışındaki kişiler tarafından anlaşılmaz. Sözcük dağarcığının sınırlı olması, cümleleri yaşına uygun uzunlukta kuramaması, ekleri kullanmaması ya da yanlış yerde kullanması ve konuşma anlaşılırlığının düşük olması gecikmiş dil ve konuşma belirtilerindendir. Retorya Dil, Konuşma ve Gelişim Merkezi’nden Uzman Dil ve Konuşma Terapisti Sümeyra Öztürk gecikmiş konuşma, nedenleri ve yapılması gerekenlerle ilgili sorularımızı yanıtladı.

Çocuklarda gecikmiş konuşma nedir, biraz anlatır mısınız?

Çocukların dil ve konuşma gelişiminde bireysel farklılıklar gözlenir; ancak belli yaş aralığında her çocuğun bazı becerileri edinmiş olması beklenir. Örneğin 3 yaşındaki bir çocuk kendisini sözcüklerle yeterince ifade edemiyor ve söylemek istediklerini genelde jest ve mimikle anlatıyorsa, yaşıtları gibi 3-4 sözcükten oluşan cümleler kurmakta zorlanıyorsa, kreşte yaptıklarını ya da arkadaşıyla ne oynadığını anlatması istendiğinde anlatamıyorsa gecikmiş konuşmadan bahsedilebilir. Gecikmiş konuşması olan çocukların söyledikleri genelde ebeveyni dışındaki kişiler tarafından anlaşılmaz. Gecikmiş konuşmanın belirtileri çocuğun sözcük dağarcığının sınırlı olması, cümleleri yaşına uygun uzunlukta kuramaması, ekleri kullanmaması ya da yanlış yerde kullanması ve konuşma anlaşılırlığının düşük olmasıdır. Yukarıyla aynı değiştir

Peki gecikmiş konuşma neyden kaynaklanmaktadır?

Çocuklarda gecikmiş konuşma çok çeşitli nedenlerden kaynaklanıyor olabilir. Zihin engeli, nörolojik hastalıklar, otizm ve yaygın gelişimsel bozukluklar, işitme engeli konuşma gecikmesinin nedenlerinin bir kısmıdır. Çocuğun içinde bulunduğu ortamdaki uyaran eksikliği de önemli bir nedendir. Bazı durumlarda ise gecikmiş konuşma herhangi bir bilinen nedene bağlı olarak ortaya çıkmış olabilmektedir. Erken doğum, çocuğun doğum sırasındaki kilosunun düşük olması ve ailede gecikmiş dil ve konuşma öyküsü olması risk faktörlerindendir. .

Bir çocukta gecikmiş konuşma olduğu nasıl anlaşılabilir?

Normal gelişim gösteren çocuklar belli yaş aralıklarında o döneme ait dil ve konuşma becerilerini edinirler. Ebeveynler çocuklarını gözlemleyerek yaşıtları düzeyinde olup olmadığını belirleyebilir ve doğru zamanda bir uzmandan destek alabilirler. Ancak bunun için normal dil ve konuşma gelişim basamaklarını bilmelidirler.

Bu gelişim basamaklarından kısaca bahseder misiniz?

1-2 yaş aralığındaki çocuklar iki sözcükten oluşan cümle kurabilir, kendisine söylenen nesneyi adlandırabilir ve her hafta yeni bir sözcük kullanmaya başlar. 2-3 yaş aralığındaki çocuk olumsuzluk eki, çoğul eki gibi bazı ekleri kullanabilir, üç sözcüğü bir araya getirerek cümle kurabilir ve söyledikleri çevresindekiler tarafından anlaşılır. 3-4 yaş aralığındaki bir çocuk ise ortalama 800-1500 sözcüğü iletişimde kullanabilir, 4-5 sözcükten oluşan cümleler kurar ve basit öyküler anlatabilir. 4-5 yaş aralığındaki çocuk karmaşık cümleler kurabilir, okul ve arkadaşlarıyla ilgili deneyimlerini anlatabilir.

Peki aileler genelde bu duruma nasıl tepki veriyorlar?

Ne yazık ki çoğu aile çocuklarının zamanla kendiliğinden konuşmaya başlayıp, yaşıtlarını yakalayacağı düşüncesiyle profesyonel destek almayı erteliyorlar. Kendisini ifade etmek isteyip, edemeyen çocuk ise bu süreçte davranış problemleri sergileyerek daha hırçın ve agresif olabiliyor. Ayrıca bu çocuklarda özgüvende düşüş, içe kapanıklık ve kendini soyutlama görülebiliyor. Okul dönemine sarkan dil ve konuşma bozuklukları ise çocuğun akademik olarak yaşıtlarının gerisinde kalmasına ve okuma-yazma öğrenmede güçlük çekmesine neden oluyor.

Siz bir uzman olarak aileler ne önerirsiniz?

Ailelere tavsiyem çocuğun dil ve konuşma gelişiminde bir sorundan şüphelendiklerinde değerlendirme yapması için uzman bir dil ve konuşma terapistine başvurmalarıdır. Bunun başlıca nedeni ise erken tanı ve müdahalenin gecikmiş konuşmadaki önemidir. Dil ve konuşma terapisti, yaptığı değerlendirme sonucunda gecikmiş konuşmanın nedenlerini araştırır ve terapiye başlamanın gerekli olup olmadığına karar verir. En önemlisi de anne ve babaya çocukla ne şekilde doğru iletişim kurmaları gerektiğini öğretir ve böylece aile evde çocuğun dil gelişimini destekleyebilir.