DİSLEKSİ-ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ
Disleksi Nedir?
Aynı zamanda öğrenme güçlüğü olarak bilinen disleksi, bir bireyin normal zeka düzeyinde olmasına rağmen dil, okuma, ve yazma becerilerinde sorunlar yaşamasına neden olan bir özel öğrenme bozukluğudur. Disleksiyi test ile en erken 5 yaştan itibaren değerlendirebiliyoruz. Fakat 5 yaş öncesinde de dil ve konuşma gelişiminden, motor becerilerinden, işitsel becerilerinden ayak seslerini duyabiliyoruz. Disleksi dediğimiz şey aslında bir dil bozukluğudur. Disleksiye bağlı olarak okuma yazma da yaşanan zorluklar okuma yazma çalışmalarını daha çok yaparak düzelmez. Çocuğunuza ekstra okuma yaptırmak yetersizlik algılarını pekiştirmekten başka bir işe yaramaz. Her disleksi tanısı olan çocuk aynı seviyede değildir. Disleksi her çocukta aynı seyretmez. O nedenle çocuğun bilişsel değerlendirmesini yaparak performansına uygun bir eğitim programı düzenlenmelidir. Disleksi de problem akademik beceriler gibi görünse de asıl sorun akademik başarıyı engelleyen bilişsel becerilerdeki zayıflıklardır. Disleksi tanısı alan çocuk dikkatli okumadığı için değil kısa süreli hafızasında sorun yaşadığı için hatalı okur. Bilişsel değerlendirme sonucu bu bozukluğa bazen bir de dikkat eksikliğinin eşlik ettiği durumlar söz konusu olabiliyor fakat tabi ki disleksi tanısına her zaman dikkat problemleri eşlik etmez. Bu tanıya eşlik eden duygusal, bilişsel vb. başka bir soruna bağlı olarak psikiyatrist medikal destek önerebilir. İlaç kullanan çocuklar ya dikkat ile ilgili problem eşlik ettiğinden ya da duygusal destek ihtiyacından kaynaklı doktorları uygun görürse ilaç kullanırlar. Bunun dışında disleksinin kendine özgü bir ilacı yoktur. Disleksi için mucizevi çözümler yoktur. Bilim vardır. Hiçbir uzman size ne kadar sürede biteceği ile ilgili bir vaatte bulunamaz.En kısa çalıştığımız çocuk ile 6 ay çalışırız. Bu çocuğun bilişsel performansına, yaşına, ailesinin ev sürecini ne kadar destekleyebildiğine, çocuğun motivasyonuna, eşlik eden başka bozukluk olup olmadığına göre değişir.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Eğer öğrencinin okulda değerlendirilip yönlendirme ihtiyacı olup olmadığına bakıyorsak;
2.sınıf ve üzeriyse dakikada kaç kelime okuyor, hata sayısı ne?
1.sınıf ise harfleri tanıyor mu? Tanıdıysa birleştirme mantığını anlamış mı? Anlamamışsa nasıl hatalar yapıyor? Başta sesli olunca birleştiriyor ama sessiz harf olunca birleştiremiyor mu? Harflerin izole sesini çıkartmak yerine be,ce,de şeklinde mi seslendiriyor? Heceyi yanlış yerden mi bölüyor?
Yazı yazarken ses/hece atlıyor mu?Kendi yazısını okuyabiliyor mu?Çizim yaparken ve yazı yazarken aşağıdan yukarıya mı çizim yapıyor?(Yukarıdan aşağıya olmalı)
Fonolojik farkındalık becerisi nasıl?( Ses/hece/sözcük/kafiye/ bazında)
Gün, ay, mevsim kavramlarını biliyor mu?
Sağ, sol yön kavramı nasıl?
Ritmik sayma becerisi nasıl? 12'den sonra hangi sayı var, 40 dan önce hangi sayı var sorularına cevap vermek için 1'den başlayarak bulmaya mı çalışıyor?
Artı ve çarpı işaretleri birbirine karışıyor mu?
Bebekliğinden bu yana sık orta kulak sorunu yaşamış mı?Göz kontrolleri düzenli yapılmış mı?Gecikmiş konuşma hikayesi var mı?
Konuşma seslerinde problem var mı?Dikkat süresi nasıl? Kısa süreli hafıza performansı nasıl? (Kaç birim tutabiliyor hafızada)
Çalışan bellek egzersizlerinde zorlanıyor mu? Top sektirme, bisiklete binme, takla atma becerileri nasıl? Yönerge alma becerisi nasıl?
Çocuğunuz ya da öğrenciniz öğrendiği konuyu çabuk unutuyorsa ve değerlendirmesi yapılıp kısa süreli hafıza alanında desteğe ihtiyacı olduğu görüldüyse çok tekrar değil hafıza çalışmak doğru yöntem olacaktır. Okurken ve yazarken karıştırdığı harfler (b-m- vb.) fonolojik farkındalıkla ilgili destek ihtiyacı olduğu sinyalini vermenin dışında, bir uzman değerlendirmesi almanız gerektiğini söyler. Çünkü bu işitmeye bağlı bir problem olabilir, dil ve konuşma desteği ihtiyacınız olabilir ama siz konuşması gayet iyi diye bu durumu buna yormamış olabilirsiniz, işitsel becerileri zayıf olabilir ve desteklenmesi gerekebilir, yalnızca fonolojik farkındalık çalışmak tüm sorunu çözebilir. Bundan ötürü ayrıntılı bir değerlendirme şart. İlkokul düzeyinde tüm bunlara bakıp daha detaylı bir değerlendirme için aile ve öğretmenden bilgi alarak yönlendirip yönlendirmeyeceğinize karar verebilirsiniz. Öğrenme güçlüğünü değerlendiren, bilimsel alt yapısı olan 2 değerlendirme söyleyebilirim. Bunlar CAS ve WISC4.Bu değerlendirmeler sonucunda çocuğun ihtiyacına göre müdahale planı oluşturulur ve çalışılır.