Gözlük ve mercek ile görüşü artıran optik çözümler, görme sorunlarıyla ilgili tedavi çabalarının odağında yer alır. Kontakt kendine özgü gelişiminin de çarpıcı bir gelişim öyküsü var.

Kontakt lensler tarihte ilk defa Leonardo Da Vinci ile adını duyurdu. Leonardo’nun 1508 olarak altına imza attığı kontakt lens ve montaj ile ilgili eseri bugün Clos Luce’de bulunan Leonardo da Vinci Müzesi’nde sergilenmektedir. 1508 yılında düşünülmesi gerçekten etkileyici. Görme eksikliği yaşayanlar için mercek şeklinde tasarlanmış bir Ortaçağ kontakt lensi diyebiliriz. Ancak Leonardo’nun yaptığı bu çizim o zamanın koşullarında korneaya uygulanma fırsatı bulamadı. Ortaçağda tasarlanan ilk kontakt lens kornea üzerine takılamadı.

1636 yılında Rene Descartes içi sıvı dolu bir cam tüpü görme kusurlarının giderilmesinde kullanmak amacı ile yeni bir mercek kontakt lens tasarladı. Sıvı dolu tüp cam nesnelerin önüne getirildiğinde gözle görülebilir bir şekilde nesneyi büyütmekte idi, ancak korneaya uygulanamayacak kadar şekilsizdi. 1636 yılında üretilen prototip kontakt lens Leonardo da Vinci’nin tasarladığı kontakt lens gibi korneaya uygulanma fırsatı bulamadı.

Kontakt lenslerin gözde kalabilmesi için yapılan ilk deneysel çalışma 1801 yılında gerçekleştirildi. Ancak Kontakt lenslerin gözde durabilmesi için hala mümkün görünmüyordu. Çalışmalarda hayvan gözleri incelendi, hayvan gözlerinde jöle kıvamındaki sıvı kalıp yöntemi ile lensin gözde kalması mümkün olduğu iyi fikir olarak değerlendirildi, ancak o yıllarda kontakt lens konusunda daha ileri gidilemedi. Günümüzde de göz doktorları öğrencilik yıllarında dana gözü üzerinde ameliyat pratikleri yapmaktadır.

1887 yılında Alman Adolf Gaston Eugen göze monte edilebilen bir kontakt lensi geliştirmeyi başardı. Deneysel kontakt lens montajları ilk önce tavşanlar üzerinde gerçekleştirildi, sonrasında birkaç gönüllü üretilen kontakt lensi kullandı. İlk üretilen lensler üfleme yöntemi ile üretilen camlardan oluşmakta idi. İlk takılabilen kontakt lens 18 mm ve 21 mm çapında idi. Korneaya fazlaca baskı ve rahatsızlık hissi vermemesi için serum fizyolojik benzeri bir sıvı çözelti ile birlikte takılabildi. Tarihte ilk kez kontakt lensler gözün şeklini alabilmişti. Ancak korneaya takılabilen bu ilk lens, kırma kusurlarında etkili değildi. Bundan yaklaşık bir yıl kadar sonra Agust Müller yine aynı üretim metodunu kullanarak skleral lensi tasarladı ve ilk kez kendinde deneyerek yüksek miyop olan gözlerini tolere etmeyi başardı. 1888 yılında alman Agust Müller takılabilen ve işe yarayan ilk kontakt lensin mucidi oldu.

1887 yılında alman Agust Müller’in cam üfleme metodu ile tasarladığı ilk işe yarayan kontakt lensi tasarlamasından sonra, 1930’lu yılların başında polimetil metakrilat (PMMA, Akrilik, Plessiglas) icadı ile birlikte kontakt lensler hızlı bir şekilde ilerleyen bir sektör halini alacaktı.

1936 tarihinde Optometrist William Feinbloom plastik ve cam bileşiminden imal edilen ilk hafif kontakt lensi geliştirdi. Daha önce imal edilen kontakt lenslere oranla daha kullanışlı ve rahat denebilirdi.

1960 yılında kontakt lenslerin ana hammaddesi olan Polimetil Metakrilat bulundu. Optik bakımdan mükemmel olan bu malzeme üstün optik özelliklerinin keşfesilmesi ile birlikte kontakt lens sanayinin gelişmesinde etkin rol oynadı. Beyaz ışık geçirgenliği %92 olan PMMA Polimetil Metakrilat Otomobil sanayinde sinyal lambalarında, cetvel türü kırtasiye malzemelerinde, kontakt lensler ve mercekler ve kol saatleri camları yapımında kullanılarak sanayideki yerini aldı.

PMMA Nedir? Polimetil Metakrilat beyaz ışık geçirgenliği %92 olan renkli veya opak olarak kullanılabilen plastik bir malzemedir. Ancak plastikler için çok özel bir konuma sahiptir. PMMA malzeme levha halinde döküm yöntemi ile elde edilmektedir. Çekme dayanımı 700 gr/cmküp olup darbelere karşı dayanıklı sayılabilir. PMMA malzemesinin yoğunluğu, santimetreküp başına 1.17-1.28 gr/cmküp dür. PMMA 73-97 santigrat derece ısıya kadar dayanıklı olup deforme olmamaktadır. Şeklini koruyabilen eşsiz bir malzemedir.

1949 yılında PMMA Polimetil Metakrilat malzemesinin bulunuşu ile birlikte ilk korneal lensler üretilmeye başlandı. Daha önce üretilen lenslere nazaran daha küçük olan bu tipteki kontakt lensler korneaya sorunsuz bir şekilde monte edilebildi. PMMA kontakt lensler torna tezgahlarında işlenerek istenen iç çap, dış çap ve kırma gücü parametreleri ile bireysel olarak işlenerek günde 16 saate kadar kullanılabilen ilk kontakt lensler geliştirilmiş oldu. 1950 ve 1960’lı yıllar arasında üretilen PMMA kontakt lensler fiyat olarak gerçekten çok pahalı ve satınalınması güçtü.

1970’li yıllara kadar kontakt lensler PMMA Polimetil Metakrilat malzemesinden üretildi. PMMA Polimeril metakrilat malzemeler beyaz ışığı %92 geçirmesinin yanında korneanın ihtiyacı oksijen geçirgenliğini sağlamaktaydı ! Yeni nesil kontakt lenslerin geliştirilmesinde, PMMA kontakt lens malzemesinin oksijen geçirmemesi ve oksijen azlığından dolayı kornea rahatsızlıklarının yaşanması, göz uzmanlarını tekrar harekete geçirecekti. 1970 yıllarında Polimetil Metakrilat kontakt lensler 1970 sonrası 1990 yıllarına kadar kullanılacak yeni bir sürece girdi. Kimyager Norman Gaylord Oksijen geçirebilen gaz geçirgen kontakt lensleri geliştirmeyi başardı. Yeni geliştirilen gaz geçirgen lensler RGP veya ALP olarak tanımlandı. Bu tarihte tasarlanan PMMA ve RGP lensler günümüzdede kullanılabilmektedir. İki farklı kontakt lens çeşidi olan PMMA ve RGP lenslerin ortak özelliği iki lensinde sert lens olmasıdır. İki kontakt lensi ayıran en önemli özellik ise PMMA lensler oksijen geçirgen değildir ! RGP veya ALP olarak adlandırılan lensler ise gaz geçirme özelliğine sahiptir. Ancak ne yazık ki bilgi eksikliği nedeni ile ik grupta sert lens olarak adlandırılmaktadır.

Amerikan Gıda ve ilaç dairesi (FDA), 1971 yılında ilk yumuşak kontakt lensin kullanımını onayladı. FDA ilk yumuşak lense onay verirken onay metninin altına şu notu düşecekti; ‘’Sert lenslerin adaptasyon süreci uzun olabilmektedir, yumuşak kontakt lenslerde adaptasyon süreci daha kısadır. Özellikle yumuşak lensler, sert lenslere oranla daha konforludur.’’ 1970’li yılların başından itibaren kontakt lens sanayi kontakt lenslerin yumuşak ve hidrojel malzemelerden üretilmesi ile birlikte yeni bir sürece girmiş oldu.

1980’den Günümüze Yumuşak Lens Birinci nesil hidrojel malzemeleri
Hidrojel malzemeler kontakt lens içerisinde çeşitli monomerlerden oluşanpolimer zincirler ile kontakt lensin su tutmasını sağlayan yaygın olarak kullanılan bir lens malzemesidir. Hidrojel malzeme, polimerler ile çapraz bağlar oluşturarak su moleküllerini bağlamakta ve tutmaktadır. Kontakt lenste en mükemmel malzeme Polyhema’dır. Polyhema kontakt lens malzemesi esnek bir kontakt lens malzemesi olup, kornea üzerinde sıcaklık değişimlerinden etkilenmeyen, göz yaşı sıvısındaki Ph ile dengeli ve esnek olup başarısı kanıtlanmış en yaygın lens hammaddesidir.

2000’li yıllar Silikon Hidrojel İkinci Nesil Kontakt Lens Malzemeleri
Silikon ve Hidrojen lensler yaklaşık 14 yıldır kullanımdalar. Silikon hidrojel lensler daha çok pediatrik uygulamalarda kullanılmaktadır. Yüksek okjijen iletimleri ve dayanıklılıkları ile etkileyici malzemelerdir. Silikon hidrojel lenslerin suyu fazlaca tutamaması ve lipit birikimlerinin fazla olması dikkat çekicidir. Dolayısı ile hidrojel monomerler ile birleştirilerek nemlenme ve su tutma açısından zenginleştirilirler. Silikon hidrojel kontakt lens malzemeleri oksijeni yüksek seviyede korneaya geçirebilirler. Ancak kontakt lenste oksijen oranını arttırmak için lensin içindeki silikon oranı arttıkça kontak lensin esnekliği, yumuşaklığı ve nemlenme azalmaktadır. Bu sebeple çok fazla oksijen iletimi dezavantaj olarak karşımıza çıkabilir.