1) Teknoloji bağımlılığı nedir?
Genel olarak teknolojinin aşırı kullanılması isteğinin önüne geçilememesi, zamanın çok büyük bir kısmını kapsayacak şekilde kullanılması, teknoloji kullanılmayan zamanın önemini yitirdiği algısı; yoksunluk halinde aşırı sinir, boşlukta kalmışlık hissi, saldırganlık davranışının görülmesi; kişinin iş, aile ve sosyal hayatının giderek bozulması olarak nitelendirilebilir.
2) İçinde bulunduğumuz teknoloji çağı hangi sıkıntıları beraberinde getirdi?
Teknolojinin son dönemlerdeki gelişme hızına yetişmekte zorlanıyoruz. Hayatımızın her alanını kolaylaştırdığı, vazgeçilmezimiz haline geldiği aşikar. Ancak teknolojinin girdabına kendimizi gereğinden fazla kaptırdığımızda çeşitli problemler bizi bekliyor. Teknolojinin sağladığı kolaylıkların ve rahatlıkların keyfini sürerken gerçek hayatı kaçırıyor olabilir miyiz? Sosyal medyada saatlerce vakit harcarken acaba gerçek hayatta ne gibi fırsatları kaçırıyoruz? Bugün kendinize “ Bugünkü vaktimin yüzde kaçını kaliteli ve faydalı zaman olarak degerlendirdim ?” sorusunu sorun ve gerçek hayatı kaçırıp kaçırmadığınızı bir düşünün. Bunun dışında sosyal medyadaki beğenilirliğimiz de hayatımız hakkında bir ölçüt olmuş durumda. Teknolojinin gelişmesi ve ulaşılabilirliğinin kolaylaşmasıyla birlikte artık her evde kişi başına en az bir teknolojik alet düşüyor ve aile içi iletişim, sorunların paylaşımı, aile içi destek git gide düşüyor. Böyle bir durumda da iletişim yeteneklerinden yoksun, problem çözme kapasitesi sınırlı, içine kapanık, odasından ve evden çıkmayan, hareketsiz bir nesil yetişiyor. Bunun haricinde sürekli bilgisayar başında oturmaktan kaynaklanan duruş ve oturuş bozuklukları, parmak ve kol kaslarında problemler ve görme bozuklukları yaşanabiliyor. Ayrıca teknolojik gelişmeler sayesinde oturduğumuz yerden her türlü alışverişimizi yapıyor, bütün banka işlerimizi dakikalar içince bitirebiliyoruz. Bu durum bizim hayatımızı kolaylaştırdığı kadar bir yandan da bizi sosyallikten ve toplumdan uzaklaştırıyor. Daha asosyal ve hareketsiz bir hayata doğru yol alıyoruz. Bu durum da özellikle obezite ve depresyon başta olmak üzere bir çok rahatsızlığa davetiye çıkartıyor. Teknolojinin imkanlarını bu kadar yoğun olarak kullanmak teknoloji bağımlılığı kavramını ortaya çıkarıyor ve bu bağımlılık da alkol ve madde bağımlılığından farklı bir bağımlılık değildir ve zihinsel aktivitelere zarar verebilir.
3) Teknolojinin çocuklarda yarattığı sıkıntılar nelerdir?
Teknolojinin sayısız yararı ve kolaylığı olduğu gibi sayısız da zararı var. Ancak yararlarından vazgeçmek kolay olmadığı için zararlarını genellikle görmezlikten geliyoruz. Son zamanlarda evde, otobüste, arabada, kafelerde, parklarda ellerinden tablet ve telefonları düşürmeyen çocukları hepimiz görüyoruz. Bu durumun sonucu olarak da mahallede ve parklarda oynayan çocuk sayısı günden güne azalmakta, çocuklarımızın yüzünü bile görememekteyiz. Yukarıda da bahsettiğim gibi çocuklarımız teknoloji girdabına kapılarak sosyallikten uzak, bedensel olarak güçsüz, iletişim ve algı olarak sorunlu, içine kapanık, sorunlarını ailesiyle paylaşmayan bir hale gelmektedir. Sanal kimlik denilen sosyal medyada ve oyunlarda oluşturdukları kimlikleri gelişimlerine engel olabiliyor. Örneğin derslerinde başarısız olan bir çocuk bilgisayar oynunda oluşturduğu profilde başarılıysa okuldaki başarısızlığını göz ardı edebilir ve başarısızlık algısı oluşmadığı için derslerinde başarıya yönelik motivasyonu oluşturamayabilir. Bu durum da kişilik ve akademik gelişimini olumsuz etkileyebilir. Yapılan çalışmalar teknoloji bağımlısı çocuklarda görme bozuklukları, depresyon, otizm, dikkat eksikliği ve bipolar bozukluğun daha sık görüldüğünü ortaya koyuyor. Ayrıca bu grup çocuklarda akademik olarak düşüş de görülebiliyor. Uzun süreli hareketsizlik de ortopedik sorunlara yol açabiliyor. Çocuklarda yoğun teknoloji kullanımı uyku problemlerine de sebep olabilmektedir.
4) Teknolojinin bilinçsizce kullanılması sağlığı nasıl etkiliyor?
Teknolojinin patolojik kullanımı ilk olarak sosyal hayatımızı etkiliyor. Bireyler gerek ailelerinden gerekse çevrelerinden sosyal destek sağlayamıyor. Bu durum da pek çok psikolojik rahatsızlığa zemin hazırlıyor. Televizyon karşısında ve bilgisayar başında bir şeyler yerken ne yediğimizin farkına varamıyoruz ve bu sayede vücudumuzun istediğinden daha fazla yiyecek alımı yapabiliyoruz. Bunu yanında her işimizi oturduğumuz yerde yapıyor oluşumuz bizleri hareketsizliğe yöneltiyor ve obeziteye davetiye çıkartıyor. Uzun süreli bilgisayar kullanımı ortopedik rahatsızlıklara yol açabiliyor.
5) Teknolojinin doğurduğu facebook depresyonu, nomofobi, fomo, siberhondrik gibi hastalıklar nelerdir? En fazla hangi yaş grubunda görülür?
Sosyal ağlara aşırı derecede bağımlı olmak facebook depresyonu olarak nitelendirilebilir. Nomofobi, cep telefonundan mahrum kalma korkusudur. No Mobile Phobia” diye de adlandırılan fobi, günden güne artış göstermektedir. Her an her yerde bir şeyler oluyor ve sizin bundan haberdar olmadığınız için panik mi yaşıyorsunuz? Gece yatmadan önce bütün sosyal medyalara bakıp sabah kalktığınızda da yine aynı şekilde hepsine tek tek bakıyor musunuz? Sürekli sosyal medyayı takip ediyor Facebook’tan çıkıp Twitter’a, oradan çıkıp Instagram’a, oradan da çıkıp Snapchat’e mi giriyorsunuz? O zaman fomo denilen hastalık sizde de olabilir. Siperhondrik bozukluk ise var olduğunu düşündüğü hastalıkları hakkında internet ortamında bilgi, belge ve tedavi yöntemleri araştırarak kendisine tanı koymaya çalışma ya da tedavi etme uğraşında olma durumudur.
Bu rahatsızlıklar en yaygın olarak 17- 29 yaş arasında görülür.
6) Bağımlılığı olan kişiler bunu kabul ediyor mu?
Bu şikayetle kliniğimize başvuran kişiler genellikle anne ve babasının ısrarlarıyla veya eşlerinin isteğiyle getirilen kişiler oluyor. Kendi bağımlılığının farkına varıp başvuran kişi sayısı oldukça az.
7) Teknoloji bağımlılığı, sigara- alkol bağımlılığı kadar ciddi bir bağımlılık mı?
Teknoloji bağımlılığına ülkemizde malesef alkol ve madde bağımlılığı kadar hassasiyet gösterilmiyor. Basit bir örnek vermek gerekirse aile ortamında sigara ve uyuşturucu madde kullanımına müsaade edilmezken bireyler rahatlıkla uzun süre akıllı telefon, sosyal medya veya internet kullanabiliyor. Patolojik olarak bu bağımlılıklar hemen hemen aynı semptomatolojiye sahip. Yani bu bağımlılıkların hepsi kişide iletişim ve algı problemlerine, zihinsel deformasyona, yoksunluk belirtilerine, tolerans bulgularına sebep olabilir.
8) Teknoloji Bağımlılığıyla baş etmenin yolları nelerdir?
Öncelikle bu bağımlılığı kabullenmek ve değişim için motivasyona sahip olmak önemlidir. Tedavi hedefleri öncelikle altta yatan psikolojik rahatsızlığa yöneliktir. Teknoloji bağımlılığının tedavisinde farmakoterapi olarak psikotrop ilaçlar, psikoterapi olarak da bilişsel davranışçı terapi yöntem ve teknikleri kullanılmaktadır. Bunların dışında grup ve aile terapisi düşünülebilir. “Teknoloji diyeti” denilen yöntem uygulanabilir. Bu yöntemle teknoloji kullanımımızı belirli saatler içinde sınırlı tutabiliriz. Ayrıca teknolojiden boşalan saatlere mutlaka sportif veya sanatsal bir faaliyet yerleştirilmelidir. Bu bağımlılığın tedavisinde bir uzmandan yardım almak çok önemlidir.
9) Teknolojinin gelişmesiyle birlikte yalnızlaşan birey stres anında sığınma yolu olarak uyuşturucu gibi maddeleri tercih ediyor mu?
Yukarıda da bahsettiğim gibi teknolojinin gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla birlikte evlerimizden çıkmayan bireyler haline geldik. Gözlemlerime göre evden çıkıp kafelerde oturan genç bireyler evdeki bağımlılığını buraya da taşımakta ve aralarındaki muhabbet çok sınırlı olmaktadır. Hal böyleyken yani evde ve arkadaş çevresinde iletişim bu kadar zayıfken, stres ve sıkıntıları anlatacak kimse kalmıyor. Hatta bazı durumlarda bireyler evdeki üyelere sıkıntılarını anlatmaya çalışsa bile karşısında onu dinleyen birisini bulamıyor. Stres veren olayları ve düşünceleri iç dünyasında yaşayan kişiler pek çok rahatsızlığa davetiye çıkartıyorlar. Bu rahatsızlıklardan birisi da alkol ve madde kullanımına sığınma davranışıdır.
10) En fazla bağımlılık yapan sosyal medya uygulamaları nelerdir?
En yaygın kullanımı olan siteler Facebook, Twitter, Youtube ve İnstagram’dır.
11) Cep telefonu bağımlılığıyla ilgili neler söylemek istersiniz?
Teknolojinin hızla geliştiği ve ulaşılabilirliğinin kolaylaştığını söylemiştik. Teknolojinin bu denli yaygın olarak kullanılmasında cep telefonlarının payı büyüktür. Hayatımıza olumlu etkisi azımsanamayacak kadar çoktur ancak bağımlılık boyutuna ulaşmamasına dikkat etmekte fayda var.

Özel Konya Farabi Hastanesi
Psikolog
Evrim ÜNEL