2007'den Bugüne 92,232 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,964 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Oral Cerrahide Doku Mühendisliği Kavramı ve Uygulamaları
MAKALE #16882 © Yazan Dr.Dt. Itır Şebnem BİLİCİ | Yayın Temmuz 2016 | 2,736 Okuyucu
Giriş Hücrelerin doğal veya sentetik yapı iskeletleri içine yerleştirilerek eksik bir organ veya doku parçasının tamamlanması veya vücudun eksik ya da hasarlı kısımlarının özel sinyaller kullanılarak rejenerasyonlarının sağlanması doku mühendisliğinin çalışma alanını oluşturur (1, 2, 3). Otojen, allojen veya allogreft materyallerin tam olarak ihtiyaçları karşılayamaması bu bilim dalının önem kazanmasını sağlamıştır (4). Doku Mühendisliği Uygulama Yolları Doku mühendisliği farklı birkaç yol ile uygulanabilir. Yeni doku oluşumu kondüksiyon ile uyarılabilir; örneğin dental implant uygulaması veya membran kullanımı buna örnektir. Yaşayan hücreler bu teknikte kullanılmaz. Doku indüklenebilir ki buna örnek olarak da kemik morfogenetik proteini (bone morphogenetic protein: BMP) kullanımı ile iyileşmeyen kırıkların tedavi edilmesi verilebilir. Üçüncü yöntem ‘kök hücre’ diye bilinen hücre naklidir. Dördüncü ve son yöntem çeşidi ise gen terapisi olarak bilinen tedavi şeklidir ki bu yöntemde vektörler aracılığıyla gen defekti bulunan hücrelere istenilen genler transfer edilir ve bu hücreler hastaya nakledilir (4). Hücre Nakli Laboratuvarda üretilen hücrelerin vücut tarafından absorbe olan bir matriks içinde sunulmasıyla hücre nakli meydana getirilmiş olur. Bu yöntem eksik dokunun indüklenebilmesi için gerekli sinyaller bilinmediğinde veya o dokunun tamamlanması acil olduğunda tercih edilmektedir (4). Kök Hücre Nedir? Kök hücreler, farklı hücre tiplerine dönüşebilme potansiye
line sahip olan hücrelerdir. Laboratuvar ortamında kontrol edilebilirler ise istenilen hücre tipine dönüştürülebilirler. Totipoent, multipotent ve pluripotent olmak üzere 3 tip kök hücre vardır. Totipotent hücre vücudun tüm organ ve dokularına dönüşebilir. Bu hücreler embriyonun en erken evresindeki kök hücreler olup embriyo dışı dokulara da (plasenta ve amnios kesesi zarları gibi) farklılaşma yeteneğine sahiptirler. Gelişmenin ileri safhalarında pulirpotent hücrelere dönüşebilirler. Pluripotent hücreler embriyonun blastosist evresinden itibaren fetusta bulunan tüm hücre tiplerine dönüşemeseler de vücudun birçok hücresine dönüşebilecek yetenektedirler. Multipotent hücreler gelişmenin daha da ileri evrelerine ait hücrelerdir. Kordon kanında bulunan bu tip hücreler, yetişkindeki kök hücrelerdir. Yalnızca özelleşmiş hücre tiplerine farklılaşabilirler.
Örneğin, multipotent bir kan hücresi diğer özelleşmiş kan hücrelerine dönüşebilme kabiliyetine sahiptir. Totipotent hücreler embriyonun en erken evresindeki kök hücrelerdir. Pluripotent hücreler embriyonun blastokist evresinden itibaren ve fetusta bulunabilen hücrelerdir. Multipotent hücreler ise kordon kanı ve yetişkin kök hücrelerdir (5). Vücutta eksik olan organ parçalarının tamamlanması için kök hücreler laboratuvar ortamında çoğaltılıp istenilen organ parçası elde edilebilir. Bunun başarılabilmesi için hücrenin DNA yapısının iyi bilinmesi gerekir (6). Kök Hücrelerin Genel Özellikleri • Sınırsız sayıda bölünebilirler ve kendilerini yenileyebilirler • Farklılaşmamış olmaları • Başka hücrelere dönüşebilmeleri (plastisite/transdiferansiyasyon)
Örnek olarak sinir hücrelerine dönüşen kan hücreleri, kalp hücrelerine dönüşen hematopoietik kök hücreleri verilebilir (6). Kök Hücre Çeşitleri ve Kaynakları Kök hücreler iki kaynaktan orijin alır: blastosit dönemindeki embriyonun iç kısmındaki hücrelerden ve erişkin dönemde elde edilen kök hücrelerden. Embriyonik kök hücreler (EKH) sonsuz üreme kapasitesine sahiptir. Bu tip hücreler in vitro ortamda fertilize edilerek elde edilmiş zigottan meydana gelirler. Embriyonik olmayan yani erişkin kök hücreleri; fetüs kök hücreleri, kadavradan elde edilen kök hücreler, partenot hücreleri (partenogenezis), göbek kordonu ve plasenta kök hücreleri olarak ayrılırlar (6). Kök hücre kaynağı olarak oral kavite de kullanılabilir.
Oral Kaviteden İzole Edilen Kök Hücrelere Örnekler: • Apikal papilla kök hücreleri • Periodontal ligament kök hücreleri • Diş germi kök hücreleri Üçüncü büyük azı germleri özellikle ortodontik tedavi öncesinde sıklıkla profilaktik olarak çekilip atılmaktadır. Bu germler diferansiye olmamış ektodermal ve mezodermal komponentler içermektedir ve erişkin kök hücre terapisi amacıyla kullanılabilirler. Bu yöntemin bir avantajı da etik açıdan sakıncalı bir durum içermemesidir. Özellikle 6 yaşından küçük bireylerin 3. Büyük azı germleri bütün bir dişi oluşturacak olan daha az farklılaşmış kök hücre içerdiğinden kök hücre üretiminde kullanımları daha avantajlıdır (7,8). Ancak yetişkin bireylerden de elde edilebilir ve kullanılabilirler (8). • Dental pulpa kök hücreleri (osteositlere, nöronlara ve yağ hücrelerine dönüşebilir
ler (9,10) • Dental folikül kök hücreleri (osteositlere, yağ hücrelerine ve kondrositlere dönüşebilirler) (11,12,13,14) Yapılan çalışmalar göstermiştir ki insan sementinden izole edilen hücreler in vitro ortamda çoğaltılabilir ve farelere transplante edildiğinde sement benzeri doku üretebilirler (15). Oral ve Maksillofasiyal Cerrahideki Uygulamalar Oral ve maksillofasiyal sahadaki kayıp dokuların doku mühendisliği çalışmaları ile rejenere edilebileceği düşünülmektedir. Kraniyofasiyal alandaki defektler kanser, enfeksiyon, travma gibi sebeplerle oluşabildiği gibi doğuştan olabilir veya progresif iskeletsel deformasyon yaratan bir hastalığa bağlı oluşabilir (16). Periodontal hastalıklar alveolar kemiğini de kapsayan periodontal dokuda şiddetli hasara neden olabilmektedir. Mizuno ve ark. (17) periodontal hasarı telafi etmek için bu yöntemin uygulanabilirliğini sorguladıkları bir çalışmada, köpeklerin periost hücrelerinden laboratuvar ortamında periost grefti oluşturmuş ve mandibular 4 numaralı dişlerin bulunduğu alandaki defekti tedavi etmeyi başarmışlardır (17). BMP ile ilgili yapılan çalışmalarda genellikle BMP+biyoimplant ile serbest vaskülarize olmayan kemik grefti karşılaştırılmıştır ve benzer sonuçlar bulunmuştur (18). Ancak geniş kraniyofasiyal defektlerde osteoindüktif proteinler yetersiz kalabilir ve kompleks kraniyofasiyal ve dental defektlerin tedavisinde gen tedavisi yaklaşımları daha başarılı sonuçlar verebilir (18). Dental implantların çevresinde kemik eldesi için uygun bir yapı iskeleti içinde kök hücrelerin sunulmasıyla defekt tamirinin gerçekleştirilebileceği olgusu yapılan birçok çalışma ile desteklenmelidir (19, 20, 21). Marei ve ark. bu yöntem ile daha hızlı kemik rejenerasyonu elde ettiklerini ifade etmişlerdir (22). Buna karşılık Zizelman ve ark., otojen kemikteki rezorpsiyon oranını %29 olarak bulurken, doku mühendisliği ile üretilen kemiğin rezorpsiyon oranını % 90 olarak bulmuşlardır (23). Temporomandibular Eklem Hastalıklarındaki Uygulamalar TME ile ilgili doku muhendisliği ürünleri klinik olarak henüz kullanılmamaktadır ancak gelecekte kullanılabilecek gibi görünmektedir (24). Doku mühendisliği temporomandibular diskin dejenere olduğu durumlarda yeni bir disk oluşturabil
à
Sayfa 7DT
DENTALTRIBUNE Türkiye Baskısı Bilim & Araştırma 7
meyi mümkün kılmaktadır. TME diski rejenere olmadığından doku mühendisliği çalışmaları için iyi bir adaydır (25). Laboratuvar çalışmalarında kıkırdak ve fibrokartilajın üretilebildiği ve böylelikle dejenere olmuş eklem kıkırdağının tedavi edilebildiği gösterilmiştir.(4). Biyomimetik yapı iskeleleri ve büyüme faktörleri doğru uygulandığında hasar görmüş kıkırdak başarıyla onarılabilmektedir (26,27). Hücre ekimi yöntemiyle disk onarımının ele alındığı bir çalışmada eklem içi düzensizliğin oluşumunda kollajen tiplerindeki değişim ve glikozaminoglikanların (GAG) miktarındaki azalma sebep olarak gösterilmiştir (28). İn vitro disk çalışmalarında doku mühendisliği ile üretilen diskin normal disk ile benzer miktarda kollajen ve GAG üretebildiği bulunmuştur. Ayrıca sinoviyal sıvı üretererek çevre kemik dokuların lubrikasyonunu ve kıkırdağın beşlenmesini sağlayabilir. Bu yöntemle internal düzensizliğin tedavi edilebileceği düşünülmüştür (29). Hipotezlerine göre artroskopik lavaj ve adhesiyektomiyi takiben disk içine adipozal mezenşimal ve kostakondral dokulardan elde edilen kök hücre ve kondrositler ekilebilir. Ekim sonrasında kök hücrelerin yük taşıyıcı fibrokartilaja dönüşebilmesi için temporomandibular eklem uygun mekanik yük ile yüklenmelidir (30,31). Tedavi Alanındaki Uygulamalar Doku mühendisliği çalışmaları sonucunda iltihaplı pulpalı dişlerde ekstirpasyonla pulpa uzaklaştırıldıktan sonra yerine yapı iskeleti içinde kök hücreler ve büyüme faktörleri koyularak dişin revitalize edilmesi konusunda çalışılmaktadır (32,33,34). Tükürük Bezlerindeki Uygulamalar Radyasyon veya sjögren sendromuna bağlı olarak tükürük bezlerinde atrofi meydana gelebilir ve bunun sonucunda kişinin hayat kalitesi ciddi şekilde düşebilir. Bu durumun üstesinden gelmek için kullanılan geçici çözümler hastayı uzun süreli olarak rahatlatamamaktadır. Doku mühendisliği bu alanda da yüz güldürücü sonuçlar vermiştir. Delporte ve ark. yaptıkları bir çalışmada gen terapisi ile radyasyondan etkilenmiş tükürük bezlerinden daha çok tükürük elde etmeyi başarmışlardır (35). Oral Mukoza Rejenerasyonu Yapılan in vitro ve in vivo çalışmalarda oral mukoza greftlerinin başarılı olarak fonksiyon gördüğü sonucuna varılmıştır (36,37). Sonuç Kök hücre teknolojisi, gelecekte hastalar için oldukça faydalı olabilecek gibi gözükmekle birlikte halen gelişmelere ihtiyaç vardır. Kompleks doku defektlerinin tedavisinde birçok çeşitte kök hücre kullanılması gerekmektedir. Embriyonik kök hücreler birçok hücre tiplerine dö
nüşebildikleri için kansere dönüşme olasılıkları mevcut olabilir. İn vitro ortamda üretilen kök hücrelerinin kaynak aldığı embriyo kök hücre eldesi sonrasında imha edilmektedir ki bu da etik tartışmalara konu olmuştur (38,39,40,41). Yöntem yeni olduğu için maliyeti çok yüksektir. Mikro veya nano ölçekli doku iskelesi yapımı, biyosinyal moleküller ve kök hücre biyolojisi alanlarında daha çok çalışmalara ihtiyaç vardır. Etik açıdan tartışmalara neden olmakla birlikte, kök hücre araştırmalarının gele
ceğin en önemli konularından biri olacağı düşünülmektedir. Etik olarak dikkat edilmesi gereken hususlar arasında kadının korunması, tedavinin ulaşılabilir olması ve klinik aşamada hastanın korunması bulunmaktadır. Bu konuda ülkemizde var olan yasal boşluklar doldurularak araştırmalar yasal olarak uygun şekilde yürütülmelidir. Araştırmalarda kadın istismarının önlenmesi, embriyoyu meydana getiren hücrelerin vericilerinin onamları alınırken konunun ahlaki yönünün anlatılması, tedavi
denemelerine katılan hastaların rızası alınırken dikkat edilmesi ve bu tedavilerde risk yarar değerlendirilmesinde tümör riski gibi bir ölüm tehlikesi mevcutsa denemeye teşebbüs edilmemesi, üreme amaçlı klonlamanın yasaklanması ve yalnızca tedavi edici klonlama yapılması konularına ilişkin yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Embriyo insan statüsünde olmamakla birlikte tamamen de bir nesne olarak görülmemelidir. Bu nedenle araştırmalarda kullanılan embriyoların elde edilme yöntemleri insan
hayatını ve insan onurunu koruyacak şekilde yasal olarak düzenlenmelidir (42).
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Oral Cerrahide Doku Mühendisliği Kavramı ve Uygulamaları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Dt. Itır Şebnem BİLİCİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Dt. Itır Şebnem BİLİCİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Dr.Dt. Itır Şebnem BİLİCİ'nin Makaleleri
► Oral Hijyen Motivasyonu Dt.Songül MİRZAOĞLU
► Oral Bakterilerde Aderans PDF Dr.Dt. Murat AYDIN
► Lazer Uygulamaları Dt.Mesut MUTLU
► Dişhekimliğinde Laser Uygulamaları Prof.Dr.Dt. Tosun TOSUN
► Porselen Laminate Uygulamaları Dr.Dt. Nilgün ARI
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,964 uzman makalesi arasında 'Oral Cerrahide Doku Mühendisliği Kavramı ve Uygulamaları' başlığıyla benzeşen toplam 91 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Estetik Diş Hekimliği Kasım 2016
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:24
Top