2007'den Bugüne 92,232 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,964 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Kognitif Davranışçı Terapi ve Metafor Kavramı
MAKALE #19538 © Yazan Uzm.Psk.Alev AKAL | Yayın Nisan 2018 | 6,441 Okuyucu
Metafor; “tıpkı bir kozanın önce bir tırtıla sonra da kanatlanıp özgürce uçabilen bir kelebeğe dönüştüğü gibi danışanlarda terapi seansları boyunca metaforların yardımıyla devinir, sorunlarından sıyrılarak sağlıklı bir yapıya erişirler bu tıpkı kelebekte olduğu gibi fantastik ve heyecan verici bir olaydır.”

Kognitif Davranışçı Terapi birçok psikolojik ve psikiyatrik bozukluğun tedavisinde uygulanan, duygusal bozuklukların bilişsel modeline dayalı bir psikoterapi sistemidir. Uygulanan kognitif-davranışçı yöntem ve tekniklerin yanında aynı zamanda bir eğitim süreci olan bu tedavi yöntemiyle danışanların sorunlarının çözümü ve kendi duygu, düşünce ve davranışlarını anlamaları arzu edilmektedir. Bu süreçlerde ele alınan pek çok kavram, uygulanan yöntem ve tekniğin danışan tarafından net ve kolay anlaşılır olması terapötik verimi artırır. Terapi boyunca bireyin olayları ve durumları algılama süreci, önbilgilerin uyumu ve bilişsel süreçlerin etkinleştirilmesi ile ilerleme yakından ilgilidir. Çünkü bizler, yeni tecrübelerimize- yeni metinlere- anlam kazandırmak için yeni bilgileri, geçmişte deneyimlediğimiz durum ve varlıklara ait zihinsel imgelerle birleştiririz. Bu nedenle Kognitif Davranışçı Terapi’nin etkinliği büyük ölçüde danışanın terapist tarafından ne kadar anlaşıldığının yanında güçlü terapötik ilişki kurulurken uygun dil ve örneklerin, metaforların kullanılmasıyla danışanın olayları, durumları adlandırması ve anlamlandırması, birleştirmesini kolaylaşmakta ve danışan-terapist ilişkisini olumlu yönde etkilemektedir.

Kognitif Davranışçı Terapi ’de çalışılan ve kuramın en temelinde yatan inanç çalışmaları aslında metaforik anlatımla da pekiştirilebilmektedir. Metaforlar kullanılarak, kişiye bilişsel bir alan tanınmış, ikna edilmeye çalışılmaktan ziyade tıpkı sokratik sorgulama tekniğinde yapıldığı gibi kendi düşünsel ve duygusal dünyasında güçlük çektiği durumları yeniden anlamlandırmaya yöneltilmiş olur. Padesky (1993)’nin de belirttiği üzere ‘En iyi kognitif terapide hiçbir cevap yoktur. Sadece milyonlarca kişinin farklı bireysel cevaplarının keşfine rehberlik edecek iyi sorular vardır.’ Metaforlar da kişinin zihninde bir takım soru ve cevapları uyandırarak, danışanın kendi hızında ve farkında olarak ilerlemesini sağlar. Bu yazıda özellikle metafor üzerinde durulacak olmasının sebebi ise son yıllarda metafor üzerine yapılan çalışmalarda artış görülmesi ve aslında bütün temel disiplinlerin içinde az ya da çok var olmasıdır.

Metafor, yalnızca dilsel düzeyde gerçekleşen bir söz sanatı (figure of speech) değil, aynı zamanda, zihinsel boyutu olan bilişsel bir süreçtir. Hikâye, öykü, anekdot veya mecazlarla durumların örneklendirilmesine, anlatılmasına metafor denir. Metaforlar psikoterapik bağlamda bireyin dikkatini toplamak, sorunu somutlaştırmak ve onun ele alınabilirliğini sağlamak, çözümü hızlandırmak, sonucu aklıda daha kolay kalacak biçimde simgeleştirmek vb. amaçlarla kullanılan sözcük, benzetme, mizah, öykü, anekdot, sembol olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda metafor, soyut ve hastaya karmaşık görünen kavramların anlaşılmasını kolaylaştıran bir yöntemdir.
Metaforlarla Psikoterapi konusunda dünyada tanınmış terapistlerinden biri olan M. Erickson bu konuya şu şekilde dikkat çekmiştir: “Psikoterapide ilk anlamanız gereken şey; danışanın düşüncelerini değiştirmeye zorlamamanız gerektiğidir. Danışanınızın düşüncelerini değiştirmeye zorlamaktansa o düşünce ile birlikte yol alınız (o düşünceye eşlik ediniz) ve danışanınızın düşüncelerini kendi isteğiyle değiştirmesine olanak sağlayan durum ve fırsatlar yaratınız.” Ayrıca Erickson “eğer siz yapmazsanız ben yaparım” diyecek kadar terapide aktiftir. Çünkü terapist sadece dinleyen, konuşan ya da telkin veren kimse değil gerektiğinde organize eden, yaparak gösteren iyi bir rehberdir. Bu konuda M. Erickson; “psikoterapide tüm yaptığınız ilk önce hastanızın dünyasını örneklemek, sonra hastanın dünyasına örnek olmaktır.” demektedir. Terapi sürecinde danışanın anlatılan metaforda kiminle özdeşim kurduğu, danışanın verdiği tepkiler ve içsel durumu çok önemlidir.

Metaforların yararı; problemlere alternatif çözümler sunmak, insanlara kendilerine dışarıdan bakma şansı vermek, motivasyonu arttırmak, mevcut problemleri tekrar tanımlamak ve farklı bir çerçeveden bakmalarını desteklemek, kişilere kendi kaynaklarını hatırlatmak olarak sayılabilir ve bunlar psikoterapide büyük kolaylık sağlar. Ayrıca, danışana cevap özgürlüğü vermek, güvenli ortam ve mizahi bir dokunuş sağlamak gibi faydaları nedeniyle psikoterapide kullanılır. Metaforla farkındalık temelli terapilerde kullanılan temel stratejilerden kabullenme ve yargısızlık kavramlarının da kapısı aralanmış olur. Bu sayede danışana, yargıda bulunmadan içinde bulunduğu durumun daha rahat kabul edeceği bir olanak sunulmuş olur. Bu nedenle ben de çalışmalarımda metafor kullanmanın gerekli olduğunu, danışan- terapist arasındaki ilişkide kişinin inançlarını ve varsayımlarını daha geniş bir bakış açısı ile değerlendirilebileceğini düşünmekteyim.

Vaka Örnekleri:

Metaforlar, tek bir kelimeden bir cümlelik bir atasözünden uzun bir hikayeye kadar farklı boyutlarda olabilir. Kısa metaforlar oldukça hızlı ve güçlü bir etki yaratabileceği gibi, uzun bir hikaye de çerçevenin çizilmesi ve telkinlerin etkili olacağı yapının oluşturulması açısından avantajlıdır. Bireyler, içinde yaşadığı gerçekliği ancak metaforlar vasıtasıyla ve metaforik olarak inşa edebilir. Bu amaçla terapi seanslarında hem kendi kullandığım hem de danışanların hayatlarına dair yaptıkları benzetmeleri, bazı metaforları da ele alarak bu alanda çalışan uzmanlarla bazı örnekleri paylaşmak istemekteyim.
10 yaşında dikkat eksikliği ve öfke kontrol problemi olan bir erkek çocuk ile uzun süre çalışma yaptıktan sonra, bir gün verdiği duygusal tepkiler üzerine konuşurken birden yanardağ metaforunu çizerek anlattım ve bu konuyla ilgili pek çok örnekten bahsettim, öfke ile ilgili bir hikaye okuduk ve bu seans sonrasında çocuk da “anladım ben böyle sinirlenince yanardağ gibi patlıyorum, aslında değiştirmem gereken birkaç özelliğim var, bazı davranışlarımı kontrol etmeliyim, yeni şeyler denemeliyim, kendimi değiştirebilirim dedi.” Burada onunla ilgili herhangi bir yorum yapmadan sadece yanardağ örneği üzerinden gitmek yaptığı davranışları ve genel karakter özellikleri üzerinde düşünmesine sebep oldu. Ayrıca yine aynı danışan ile okuldaki bazı davranışları üzerine konuşurken, genelde ben bir davranış yaptıktan sonra öğretmenim bana kızıyor çünkü diğer arkadaşlarımın da benim yaptıklarımı söylüyor dediği zaman, bu durumu bir şeye benzetecek olsak sence nasıl bir şey olurdu? Öğretmen için bu sence ne anlama geliyor vb dediğimde, aslında biz hepimiz domino taşları gibiyiz, sınıfta biri ayağa kalksa, ağlasa bağırsa, yaramazlık yapsa, hepimiz birbirimizi etkiliyoruz dedi.
16 yaşında Borderline tanısı almış, anne ve babası boşanmış olan kız danışan ile uzun süre farklı yöntemler kullanarak çalıştık. Anne ve babası ile iletişim sorunları yaşayan danışan hislerini şöyle ifade ediyordu : “Beni kimse anlamıyor, benimle kimse ilgilenmiyor, değersiz hissediyorum, sevilmediğimi hissediyorum ve bir tek erkek arkadaşım beni anlıyor” Bu ilişkinin ve erkek arkadaşının onun için ne anlam ifade ettiğini sorduğumda: ”O benim dayandığım bastonum gibi” diyerek yaptığı benzetme ile aslında kendisi için ne ölçüde önemli olduğunu ifade etmiş oldu. Bu farkındalıktan sonra daha gerçekçi düşünmeye yaklaşarak, erkek arkadaşı dışında da onu anlayan bazı arkadaşları olduğunu söyledi ve problemin çerçevesini kendisi çizmiş oldu. Ve bu seanstan sonra kendimi hafiflemiş hissediyorum diyerek aslında tekrar bir metafor kullanmış oldu.

Anne ve babası ile çatışma içinde olan 12 yaşında bir kız çocuğu da özellikle annesi ile yaşadığı problemlerden bahsederken “Annem hiç bana alan tanımıyor, benim görevlerimi kendi göreviymiş gibi düşünüyor, çantamı o hazırlıyor, ödevlerimi sürekli hatırlatıyor ve genelde sürekli bana sorumluluklarımı hatırlatıyor ve boğuluyorum” dediğinde anne ile görüşme yaparken anneye, kullandığım bir metafor sürecin olumlu ilerlemesine katkıda bulundu. Bu görüşmede anneye, siz çocuğunuzun sorumluluklarını hatırlattığınızda aslında sanki onun sırtındaki sorumluluk çantasını alıp kendi omuzunuza asıyorsunuz ve gereğinden fazla yük taşımak zorunda kaldığınız için zaman zaman bunaldığınız oluyor mu? Dediğimde “Evet kendimi tüm evin yükünü çeken hammal gibi hissediyorum, sonra durup dururken patlıyorum dediğinde aslında anne de kendi yaşadığı durumu güzel bir şekilde özetlemiş oldu.

Bu vakalarda da olduğu gibi metaforları hayatımızdaki dönüşümsel kapılara benzer, en derindeki değerlerimizle bağ kurmamızı sağlarlar. Güçlü bir metafor sayesinde bizim için önemli olan değerlerimizi hatırlayabilir ve somut bir düzlemde deneyimleyebiliriz. Ayrıca, doğru bağlamda anlatılan, iyi kurgulanmış ve iyi anlatılan öyküler, kişilerin etrafındaki şeyleri daha önce düşünmedikleri bir biçimde değerlendirmesi için onlara ilham verir. Öyküler, konulara dolaylı olarak değindiklerinden ve değişen derecelerde örtük anlamları olduğundan, direk cümlelere göre daha az tehdit edici ve daha az yüzleştiricidir. Sonuç olarak, metaforlar kişiye yeni bir bakış açısı sağlamakta, kişiyi terapi sürecinin aktif tarafına almakta ve düşünce –duygu- davranışlarına rehberlik etmektedir.

KAYNAKÇA
Karaırmak, Ö., Güloğlu B (2012) Metafor: Danışan ve Psikolojik Danışman Arasındaki Köprü: Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,
Lakoff, G., Johnson. M. (2015).Metaforlar, Hayat, Anlam ve Dil. İthaki Yayınları. Çev: Gökhan Yavuz Demir.
Padesky, C.,A. (1993). Socratic Questioning: Changing Minds or Guiding Discovery?. Avrupa Davranışçı ve Bilişsel Terapiler Kongresindeki açılış konuşması Londra
Piştof ve ark./Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2 (2013). Bilişsel Davranışçı Terapide Metafor Kullanımi. Piştof, S., Şanlı, E. Esat ŞANLI Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Özet Giriş.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Kognitif Davranışçı Terapi ve Metafor Kavramı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Alev AKAL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Alev AKAL'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Alev AKAL Fotoğraf
Uzm.Psk.Alev AKAL
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi28 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Alev AKAL'ın Makaleleri
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,964 uzman makalesi arasında 'Kognitif Davranışçı Terapi ve Metafor Kavramı' başlığıyla benzeşen toplam 17 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Çocuk ve Öğrenme Nisan 2018
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


12:16
Top