Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Sahip Olan Çocukların Ailelerine Öneriler
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu , dikkatin kolayca dağılması , aşırı hareketlilik ve dürtüsellik (aklına geleni hemen yapma , sonucunu düşünmeden hareket etme) belirtilerinin , kişinin yaşamında en az bir alanı olumsuz etkileyecek boyutta olmasıyla kendini gösteren bir psikiyatrik bozukluktur.
1. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun ve Davranış Sorunlarının Tanıtılması ve Meydana Gelme Nedenleri Konusunda Bilgilenmek ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan bir çocukla aynı evde yaşamak ve onu kontrol etmek birçok anne baba için zaman zaman güçtür. Bu nedenle ; anne baba çocuk ilişkisi bazen çatışma haline dönüşmekte , anne baba çocuğun olumsuz davranışlarını kendilerine sıkıntı vermek için bilerek yaptığını düşünerek öfkelenebilmektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun birçok nedene dayalı olduğu ve bu nedenlerin önemli bir kısmının kalıtımsal veya biyokimyasal özellikler gibi çocuğun elinde olmayan şeyler olduğunun belirtilmesi , anne babaların ilk adımda çocuklarını daha iyi anlamalarına yardımcı olabilmektedir.
2. Anne-Baba Tutumları ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukların davranışlarının düzenlenmesinde en önemli konu anne babanın aynı tutumları göstermeleri ve tutarlı olmaları gereklidir. Örneğin ; anne çocuğun bir davranışı için ceza verirken aynı anda baba bu cezayı bozarsa çocuğun bundan sonra anne babanın yönergelerine uyumu güç olacaktır. Diğer yandan yaptığı aynı harekettten dolayı çocuğun bazen cezalandırılıp bazen bu davranışın göz ardı edilmesi de çocuğun uyumsuz davranışlarını düzeltmede etkisiz olacaktır.
3. Ev İçi İletişimin Artırılması ;
• Günlük yaşam şartlarının ağırlaştırılmasıyla aile içi etkileşimde azalma olduğu göze çarpmaktadır. İşinden ya da okuldan eve yorgun dönen aile bireyleri çoğu zamanlarını yemek ve televizyonla geçirmekte , birbirleriyle olan iletişim çok yüzeysel kalabilmektedir. Ev içi iletişimin engellerinden en büyüğü televizyondur. Pek çok evde televizyon sürekli açık kalmakta aile içi etkileşimi baltalamaktadır. Ebeveynlerin çocuğa örnek olup televizyon izleme alışkanlarını sınırlandırmaları gerekmektedir. Ev içerisinde sürekli bir gürültünün olmaması özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukların uyumunu artırabilmektedir.
4. Rutinler Oluşturmak ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocuklar rutinlere diğer çocuklardan daha fazla ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuzla birlikte yemek , uyku , ödev , oyun rutinleri belirleyip bunları bir panoya asabilirsiniz.
5. Özel Zaman Uygulaması ;
• Özel zaman uygulaması dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukla anne ya da babanın ayrı ayrı yirmi otuz dakika birlikte oyun oynamasıdır. Etkinliğe kardeşler ya da arkadaşlar katılmamalıdır. Bu oyun süresince oyunun insiyatifi çocukta olmalı , onunla beraber olan ebevyn kural koymaktan , emir vermekten ve eleştirmekten kaçınmalıdır. Burada amaç çocuğa bir oyunu öğretmek veya bir beceriyi kazandırmak değil , çocuğun hoşlandığı bir aktiviteden birlikte zevk almaya çalışmaktır.
6. Olumlu İlgi Göstermek ;
• Tüm insanlar için çevrelerinden ilgi ve sevgi görmek son derece önemlidir. Birçok gereksinimi gidermek için anne babanın yardımına ihtiyacı olan , isteklerini erişkinler gibi kolaylıkla ertelemeyen çocuklar için sevgi ve ilgi görme daha büyük önem kazanmaktadır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocuklar ise yapıları gereği ilgi ve sevgiyi diğer çocuklardan daha fazla ve çabuk bir biçimde beklemektedir. Olumlu ilgi çocuğa hoş sözler söyleme , sevme , kucaklamak olabilir olumsuz ilgi ise bağırma , kızma biçiminde ilgidir. Çocuklar için ilgi görmek o kadar önemlidir ki olumlu ilgiyi elde edemediklerinde olumsuz da olsa ilgi görebilmek için çaba gösterirler. Bu nedenle olumlu ilgiye odaklanmak çok daha önemlidir.
7. Uyumlu Davranışı Artırma ;
• Uyumlu davranışı artırmak için çocuğun olumlu davranışlarını fark etmeye çalışmalısınız onu bu davranışlarından dolayı takdir ettiğinizi belirtmeniz övmeniz gerekmektedir. Olumlu davranışlara olumsuz davranışlardan daha fazla önem gösterilmesi gerekmektedir. Örneğin ; çocuğunuzdan kolayca yerine getirebileceği bir şeyi yapmasını isteyin. Özellikle başlarda , tek ve anlaşılır bir şey istediğinizden emin olmalısınız. Çocuğunuz istediğinizi yapmaya başladığında bunun çok iyi bir davranış olduğunu belirterek övgüde bulunun. Övgüyü olumlu davranışın hemen ardından verin.
8. Etkili Yönerge Vermek ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukların aileleri etkili yönerge vermek konusunda bazı sıkıntılar yaşamaktadırlar. Anne babaların yönerge verme biçimlerine dikkat ettkiklerinde çocukların uyumunda çok belirgin düzelmeler elde ettikleri görülmektedir. Etkili yönerge verirken dikkat edilmesi gereken noktalar ;
• Gerçekten yapılmasını ve bitirilmesini istediğiniz bir şey için istekte bulunmalıdır.
• Cümleleriniz anlaşılır ve ciddi olmalı. Yalvarma ve kızma biçiminde olmamalıdır.
• Yönerge net ve basit olmalı , aynı anda birden fazla şey istenmemelidir.
• Çocukla göz teması kurulmalıdır.
• Yönergenin yerine getirilebilmesi için yeterli süre verilmelidir.
• Çocuğun dikkatini dağıtabilecek etkenler kaldırılmalıdır.
9. Ödül Sistemi Uygulaması ;
• Davranış sorunları olan çocukların bir kısmı uyumlu olmak ve söz dinlemek için övgüden daha büyük motivasyona ihtiyaç duyarlar. Bu amaçla somut ödüllendirme sistemi uygulanır. Bu sistemde çocuğun yaptığı olumlu davranışlar için ona marka , jeton ya da puan verilerek onu sistemli bir biçimde ödüllendirilmesi önerilmektedir.
• 4-8 yaş arasındaki çocukların olumlu davranışlar geliştirmesine yardımcı olacak bir sistemdir.
• Önce çocuğa bu yöntem hakkında bilgi verilir. Bu sistemde olumlu davranışlarının daha düzenli bir biçimde ödüllendirileceği söylenir. Daha sonra çocukla birlikte somut ödüllendirme için hangi aracın kullanılacağına karar verilir. Önerilen araçlar ; marka , jeton , gülen yüz gibi. Çocukla birlikte ödüller listesi hazırlanır. Bu listede çocuğun kazanacağı marka / jeton vs ile neleri yapabileceği ya da ne kazanacağı yer alır. Çocukla birlikte ondan yapması istenilen işler ya da evde uymayı istenilen kurallar belirlenir. O hafta için geçerli olacak 1-2 hafta en fazla 3 görev belirlenir. Daha sonra yapacağı her iş ya da uyacağı her kural için alacağı kart sayısı belirlenir. Örneğin ; oyuncaklarını toplamak 1 kart ödül yarım saat tabletle oynamak ya da bütün hafta içi ödevlerini yapmak ödül haftasonu sinemeya gitmek gibi.
• 9-13 yaş arasındaki çocuklar için uygun olan somut ödüllendirme sistemidir. Yukarıdakiler geçerlidir yalnız marka , jeton yerine puan verilmesi gerekmektedir.
• Her iki sistem içinde akılda tutulması gereken noktalar anne baba uygulamaya ortak katılmalıdır. Yapılan görevin hemen ardından marka , jeton , puan panoya yapıştırılmalıdır.
10. Çocuğun Oda Düzeni ;
• Az sayıda eşya ile düzenleme yapılmalıdır. Çocuğun odasında televizyon bulunmamalıdır. Çalışma masasının üstü boş olmalı , çalışma masası sadece ders için kullanılmalıdır. Üzerinde yemek yemek ya da başka şeyler yapmak için kullanılmamalıdır. Bilgisayar çalışma masasının üzerinde olmalıdır. Bu mümkün değilse çalışırken bilgisayar kapalı durmalıdır.
• Dikkatsizlik , hareketlilik ya da dürtüsellik hepimizde zaman zaman görülebilir. Ancak bu tanıyı alan kişilerde bu belirtiler çok daha sık , daha şiddetli ve yaşamı etkileyecek boyuttadır. Bu nedenle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu , kişinin aile hayatından sosyal ilişkilerine , okul başarısından kendine güvene ve benlik saygısına kadar çok çeşitli alanda olumsuz etkileri olan önemli bir ruh sağlığı sorunudur.
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan bir çocukla aynı evde yaşamak ve onu kontrol etmek birçok anne baba için zaman zaman güçtür. Bu nedenle ; anne baba çocuk ilişkisi bazen çatışma haline dönüşmekte , anne baba çocuğun olumsuz davranışlarını kendilerine sıkıntı vermek için bilerek yaptığını düşünerek öfkelenebilmektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun birçok nedene dayalı olduğu ve bu nedenlerin önemli bir kısmının kalıtımsal veya biyokimyasal özellikler gibi çocuğun elinde olmayan şeyler olduğunun belirtilmesi , anne babaların ilk adımda çocuklarını daha iyi anlamalarına yardımcı olabilmektedir.
2. Anne-Baba Tutumları ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukların davranışlarının düzenlenmesinde en önemli konu anne babanın aynı tutumları göstermeleri ve tutarlı olmaları gereklidir. Örneğin ; anne çocuğun bir davranışı için ceza verirken aynı anda baba bu cezayı bozarsa çocuğun bundan sonra anne babanın yönergelerine uyumu güç olacaktır. Diğer yandan yaptığı aynı harekettten dolayı çocuğun bazen cezalandırılıp bazen bu davranışın göz ardı edilmesi de çocuğun uyumsuz davranışlarını düzeltmede etkisiz olacaktır.
3. Ev İçi İletişimin Artırılması ;
• Günlük yaşam şartlarının ağırlaştırılmasıyla aile içi etkileşimde azalma olduğu göze çarpmaktadır. İşinden ya da okuldan eve yorgun dönen aile bireyleri çoğu zamanlarını yemek ve televizyonla geçirmekte , birbirleriyle olan iletişim çok yüzeysel kalabilmektedir. Ev içi iletişimin engellerinden en büyüğü televizyondur. Pek çok evde televizyon sürekli açık kalmakta aile içi etkileşimi baltalamaktadır. Ebeveynlerin çocuğa örnek olup televizyon izleme alışkanlarını sınırlandırmaları gerekmektedir. Ev içerisinde sürekli bir gürültünün olmaması özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukların uyumunu artırabilmektedir.
4. Rutinler Oluşturmak ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocuklar rutinlere diğer çocuklardan daha fazla ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuzla birlikte yemek , uyku , ödev , oyun rutinleri belirleyip bunları bir panoya asabilirsiniz.
5. Özel Zaman Uygulaması ;
• Özel zaman uygulaması dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukla anne ya da babanın ayrı ayrı yirmi otuz dakika birlikte oyun oynamasıdır. Etkinliğe kardeşler ya da arkadaşlar katılmamalıdır. Bu oyun süresince oyunun insiyatifi çocukta olmalı , onunla beraber olan ebevyn kural koymaktan , emir vermekten ve eleştirmekten kaçınmalıdır. Burada amaç çocuğa bir oyunu öğretmek veya bir beceriyi kazandırmak değil , çocuğun hoşlandığı bir aktiviteden birlikte zevk almaya çalışmaktır.
6. Olumlu İlgi Göstermek ;
• Tüm insanlar için çevrelerinden ilgi ve sevgi görmek son derece önemlidir. Birçok gereksinimi gidermek için anne babanın yardımına ihtiyacı olan , isteklerini erişkinler gibi kolaylıkla ertelemeyen çocuklar için sevgi ve ilgi görme daha büyük önem kazanmaktadır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocuklar ise yapıları gereği ilgi ve sevgiyi diğer çocuklardan daha fazla ve çabuk bir biçimde beklemektedir. Olumlu ilgi çocuğa hoş sözler söyleme , sevme , kucaklamak olabilir olumsuz ilgi ise bağırma , kızma biçiminde ilgidir. Çocuklar için ilgi görmek o kadar önemlidir ki olumlu ilgiyi elde edemediklerinde olumsuz da olsa ilgi görebilmek için çaba gösterirler. Bu nedenle olumlu ilgiye odaklanmak çok daha önemlidir.
7. Uyumlu Davranışı Artırma ;
• Uyumlu davranışı artırmak için çocuğun olumlu davranışlarını fark etmeye çalışmalısınız onu bu davranışlarından dolayı takdir ettiğinizi belirtmeniz övmeniz gerekmektedir. Olumlu davranışlara olumsuz davranışlardan daha fazla önem gösterilmesi gerekmektedir. Örneğin ; çocuğunuzdan kolayca yerine getirebileceği bir şeyi yapmasını isteyin. Özellikle başlarda , tek ve anlaşılır bir şey istediğinizden emin olmalısınız. Çocuğunuz istediğinizi yapmaya başladığında bunun çok iyi bir davranış olduğunu belirterek övgüde bulunun. Övgüyü olumlu davranışın hemen ardından verin.
8. Etkili Yönerge Vermek ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan çocukların aileleri etkili yönerge vermek konusunda bazı sıkıntılar yaşamaktadırlar. Anne babaların yönerge verme biçimlerine dikkat ettkiklerinde çocukların uyumunda çok belirgin düzelmeler elde ettikleri görülmektedir. Etkili yönerge verirken dikkat edilmesi gereken noktalar ;
• Gerçekten yapılmasını ve bitirilmesini istediğiniz bir şey için istekte bulunmalıdır.
• Cümleleriniz anlaşılır ve ciddi olmalı. Yalvarma ve kızma biçiminde olmamalıdır.
• Yönerge net ve basit olmalı , aynı anda birden fazla şey istenmemelidir.
• Çocukla göz teması kurulmalıdır.
• Yönergenin yerine getirilebilmesi için yeterli süre verilmelidir.
• Çocuğun dikkatini dağıtabilecek etkenler kaldırılmalıdır.
9. Ödül Sistemi Uygulaması ;
• Davranış sorunları olan çocukların bir kısmı uyumlu olmak ve söz dinlemek için övgüden daha büyük motivasyona ihtiyaç duyarlar. Bu amaçla somut ödüllendirme sistemi uygulanır. Bu sistemde çocuğun yaptığı olumlu davranışlar için ona marka , jeton ya da puan verilerek onu sistemli bir biçimde ödüllendirilmesi önerilmektedir.
• 4-8 yaş arasındaki çocukların olumlu davranışlar geliştirmesine yardımcı olacak bir sistemdir.
• Önce çocuğa bu yöntem hakkında bilgi verilir. Bu sistemde olumlu davranışlarının daha düzenli bir biçimde ödüllendirileceği söylenir. Daha sonra çocukla birlikte somut ödüllendirme için hangi aracın kullanılacağına karar verilir. Önerilen araçlar ; marka , jeton , gülen yüz gibi. Çocukla birlikte ödüller listesi hazırlanır. Bu listede çocuğun kazanacağı marka / jeton vs ile neleri yapabileceği ya da ne kazanacağı yer alır. Çocukla birlikte ondan yapması istenilen işler ya da evde uymayı istenilen kurallar belirlenir. O hafta için geçerli olacak 1-2 hafta en fazla 3 görev belirlenir. Daha sonra yapacağı her iş ya da uyacağı her kural için alacağı kart sayısı belirlenir. Örneğin ; oyuncaklarını toplamak 1 kart ödül yarım saat tabletle oynamak ya da bütün hafta içi ödevlerini yapmak ödül haftasonu sinemeya gitmek gibi.
• 9-13 yaş arasındaki çocuklar için uygun olan somut ödüllendirme sistemidir. Yukarıdakiler geçerlidir yalnız marka , jeton yerine puan verilmesi gerekmektedir.
• Her iki sistem içinde akılda tutulması gereken noktalar anne baba uygulamaya ortak katılmalıdır. Yapılan görevin hemen ardından marka , jeton , puan panoya yapıştırılmalıdır.
10. Çocuğun Oda Düzeni ;
• Az sayıda eşya ile düzenleme yapılmalıdır. Çocuğun odasında televizyon bulunmamalıdır. Çalışma masasının üstü boş olmalı , çalışma masası sadece ders için kullanılmalıdır. Üzerinde yemek yemek ya da başka şeyler yapmak için kullanılmamalıdır. Bilgisayar çalışma masasının üzerinde olmalıdır. Bu mümkün değilse çalışırken bilgisayar kapalı durmalıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Sahip Olan Çocukların Ailelerine Öneriler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Gülnaz KÜSİN YALÇIN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Gülnaz KÜSİN YALÇIN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
