Çocuklara Kitap Okuma Alışkanlığı Nasıl Kazandırılmalıdır?
Her ebeveyn, çocuğunun geleceği hususunda elinden gelenin en iyisini yapmak ister. Çocuğunun gelişimini inşa ederken belli kazanımlara sahip olması için çaba gösterir. Okul yaşantısının başlamasıyla okuma-yazma öğrenen çocuklarının kitap okuma alışkanlığı kazanması için uğraşlar verir.
Gelişen teknoloji ile telefonlar, tabletler, bilgisayarlar, oyun konsolları çocuklara hareketli ve ışıklı bir dünya sunuyor. Bu da hareketsiz, ışıksız kitapları arka plana itiyor. Çocuğa okuma alışkanlığı kazandırmayı elbette zorlaştırıyor. Ancak inanın imkânsızlaştırmıyor.
Çocuklar kitapların renkli dünyasını keşfetmeye, eğlenceli bulmaya ihtiyaç duyuyorlar. Peki, bu ihtiyaçlarını nasıl karşılayacağız?
Öncelikle kendimize bazı soruların yanıtlarını vermemiz gerekir:
• Çocuğum beni kitap okurken görüyor mu?
Çocuklar öğrenme sürecine anne ve babalarını model almakla başlar. Ailesini taklit ederek onlarla bağ kurmaya çalışır. Bu nedenle çocuğumuzun bizden duyduklarını değil, bizim yaptıklarımızı önemseyeceğini unutmayalım. Biz televizyon izliyorsak, televizyon izlemeyi; kitap okuyorsak, kitap okumayı eğlenceli bulacaklardır. Çocuğunuzun yanında kitap okumuyorsanız, okumalısınız. Kitap okumanıza tanıklık etmesi, onu okumaya teşvik edecektir. Zira kitap okumayan birinin kitapların ne kadar önemli olduğunu söylemesi bir çelişkidir ve bu çelişki yaşları küçük olsa da çocuklar tarafından da fark edilir.
• Çocuğuma kitap seçerken ve sunarken özenli davranıyor muyum?
Doğru kitap seçimi, çocuğun okuma alışkanlığı kazanmasında kilit rol oynar. Öncelikle çocuğunuza alacağınız kitap hakkında fikir sahibi olmalısınız. Sonra kitabın çocuğun ilgisini yansıttığından, kitabı merak edeceğinden emin olmalısınız. Bu nedenle çocuğunuzun ilgi alanlarını yakından takip etmeli, bu alanları konu eden kitapları bulmalısınız.
Hemen herkes hediye almaktan çok hoşlanır. Aldığınız kitabı ona hediye paketiyle sunmak çocukta dikkat ve merak uyandıracaktır.
Son olarak seçtiğiniz kitabı onun için özenle seçtiğinizi hissettirmelisiniz.
“Bu kitabı senin için seçtim. Senin gibi futbol oynamayı çok seven bir çocuğun okul takımına seçilme hikâyesini anlatıyor. Umarım beğenirsin.” şeklinde bir yaklaşım onu değerli kılacaktır.
• Çocuğumun okuyacağı kitabı kendisinin seçebilmesi için fırsat yaratıyor muyum?
Kitap alışverişi sırasında çocukların önüne birçok seçenek çıkar. Bu seçeneklerin arasından gerçekten sevebileceği bir kitabı bulması zor olabilir. Çocuğunuzun yaş grubuna uygun kitaplar hakkında ön bilgi edinmek çok fayda sağlayacaktır. Böylelikle alışveriş sırasında kitapların konuları hakkında sohbet edebilir, merak etmesini sağlayacak sorularla dikkatini çekebilirsiniz.
Seçenekleri birlikte daralttıktan sonra kitap seçimi çocuğa bırakılmalıdır.
• Okumalarını sürekli ödüllendirerek cezalandırmış oluyor muyum?
Bir alışkanlığı devam ettirmek içsel motivasyon gerektirir. Sürekli ödül, davranışın amaç olmaktan çıkıp araç olmasına neden olur. Ödülle pekiştirilen dış motivasyonla çocuk “ödül yoksa davranış yok” anlayışına kapılır.
Ödül; iç motivasyonu olmayan, okumaya tamamen isteksiz, okumayı reddeden çocuklar için son çare olarak düşünülebilir. Ancak ödüller çocuğun kitabı anlayarak okuduğundan emin olduktan sonra verilmelidir. Bundan emin olmak için cevabı net bilgi soruları sormak yerine, kavrama ve değerlendirme becerilerine hitap edecek sorular sorulmalıdır.
Örneğin; “ Ali’nin arkadaşlarına olan davranışlarını nasıl değerlendiriyorsun?”
“ Kitaptaki hangi karakteri en çok sevdin, nedenleriyle açıklar mısın?”
“ Kitaptaki karakterle ortak özelliklerin neler?”
“Kitabın yazarı sen olsaydın sonunu farklı bitirmeyi düşünür müydün?”
Dış motivasyonla başlanan bu yolculukta okuma davranışı mutlaka iç motivasyona dönüşmelidir. Ödül, doğru zamanda kesilmelidir.
Somut ödül yerine dolaylı güdülenme veya dolaylı pekiştirme, çocuğun bu alışkanlığı devam ettirmesi için istek uyandırabilir. Örneğin; çocuğunuzun okuduğu kitapları listeleyerek buzdolabınızın üzerine asabilir, çocuğunuzun değer verdiği insanlara gösterebilirsiniz. Aldığı pozitif yönde tepkiler çocuğun okuma davranışının olumlu sonuçlarını görmesine yardımcı olacaktır.
Kitap okuma rutinini bir oyuna dönüştürerek alışkanlık kazanması sağlanabilir. Her biri 1 günü ifade edecek şekilde çizilen daire şekilde bir tırtıl, dikdörtgen şeklindeki kutulardan tren, farklı renklere boyanarak tamamlanarak oyun haline dönüştürülebilir. Ya da çocuğun yaşına göre zincir, grafik gibi tamamlamalarla motive olması sağlanabilir.
• Çocuğumun okuması için gereken ortamı sağlıyor muyum?
Evdeki bireyler hep birlikte evin salonunda otururken, çocuğu kitap okumaya odasına göndermek; onu keyif aldığı ortamdan uzaklaştırdığınız için onda kızgınlık ve mutsuzluk hislerini ortaya çıkarabilir. Bunun yerine evdeki teknolojik uyarıcıları devre dışı bırakarak hep birlikte okuma saati düzenleyebilir, çocuğun yaptığı etkinlikten keyif alması sağlayabilirsiniz. Bu çocuğunuzla kaliteli zaman geçirmenizi de sağlayacaktır.
Bitirilen kitaplar hakkında sohbet edebileceğiniz bir ortam, çocuğunuzun okuduğu kitabı doğru anlamlandırdığından emin olmanızı sağlayacaktır. Dolayısı ile kendi okuduğunuz kitap hakkında sohbet etmekle başlayabilir, çocuğunuzun da okuduğu kitaptaki ilgi çekici bulduğu kısımları sizinle paylaşması için destek olabilirsiniz.
• Evin kitaplığında süs gibi duran kitaplar çocuğumun ilgisini çeker mi?
Sürekli kitaplıkta saklanan kitaplar çocukta okuma isteğini pekiştirmeyebilir. Bu yüzden kitapları çocuğunuzun görebileceği (yatak komidini, çalışma masası, evin orta sehpası gibi) yerlere koymanız kitabı eline almasını ve okumasını sağlayabilir.
• Çocuğumu kitap okuyan akranlarıyla kıyaslıyor muyum?
Hiç kimse bir başkasıyla kıyaslanmaktan hoşlanmaz. Çocuğunuz da öyle. Kıyas ile çocuğunuzda istendik davranış değişikliği yaratamazsınız. Aksine bu davranışa karşı olumsuz tutum geliştirmesine, okuma alışkanlığından büsbütün soğumasına neden olabilirsiniz.
• Gelişen teknolojiyi okuma alışkanlığı kazandırmak için kullanabilir miyim?
Çocuğunuz sizden farklı bir dünyaya gözlerini açtı. Teknolojinin gelişme hızına bakılırsa torunlarınız da çocuklarınızdan farklı bir dünyaya doğacaklardır. Bu nedenle teknoloji ile savaşmanın size hiçbir kazanç sağlamayacağını bilmelisiniz. Günümüz teknolojisi, kitapları kağıt üstünde okumaktan farklı yollar da sunuyor. Telefonlara veya tabletlere indirilen kitap uygulamalarından faydalanabilir veya bu amaç için tasarlanmış “e kitap”ları tercih edebilirsiniz.
Bu sorulara doğru yanıtlar veriyor ve buna rağmen çocuğunuzun kitap okumasını sağlayamıyorsanız onu zorlamamalısınız. Bu durum çocuğunuzla aranızdaki sağlıklı ilişkiyi zedeleyecektir.
Her birey gibi onun da keyif aldığı ya da hoşlanmadığı aktiviteleri kabul etmelisiniz. Her çocuk illa bir kitap okuru olmak zorunda değildir. Kulağa kabul edilir gibi gelmiyor değil mi? Ancak gerçek şudur ki çocuklarınızın ilgi, istek ve yeteneklerine saygı duymalısınız. Zamanla bu alışkanlığı kazanabileceğini, bunu sadece kendisi isterse başarabileceğini unutmamalısınız.
Gelişen teknoloji ile telefonlar, tabletler, bilgisayarlar, oyun konsolları çocuklara hareketli ve ışıklı bir dünya sunuyor. Bu da hareketsiz, ışıksız kitapları arka plana itiyor. Çocuğa okuma alışkanlığı kazandırmayı elbette zorlaştırıyor. Ancak inanın imkânsızlaştırmıyor.
Çocuklar kitapların renkli dünyasını keşfetmeye, eğlenceli bulmaya ihtiyaç duyuyorlar. Peki, bu ihtiyaçlarını nasıl karşılayacağız?
Öncelikle kendimize bazı soruların yanıtlarını vermemiz gerekir:
• Çocuğum beni kitap okurken görüyor mu?
Çocuklar öğrenme sürecine anne ve babalarını model almakla başlar. Ailesini taklit ederek onlarla bağ kurmaya çalışır. Bu nedenle çocuğumuzun bizden duyduklarını değil, bizim yaptıklarımızı önemseyeceğini unutmayalım. Biz televizyon izliyorsak, televizyon izlemeyi; kitap okuyorsak, kitap okumayı eğlenceli bulacaklardır. Çocuğunuzun yanında kitap okumuyorsanız, okumalısınız. Kitap okumanıza tanıklık etmesi, onu okumaya teşvik edecektir. Zira kitap okumayan birinin kitapların ne kadar önemli olduğunu söylemesi bir çelişkidir ve bu çelişki yaşları küçük olsa da çocuklar tarafından da fark edilir.
• Çocuğuma kitap seçerken ve sunarken özenli davranıyor muyum?
Doğru kitap seçimi, çocuğun okuma alışkanlığı kazanmasında kilit rol oynar. Öncelikle çocuğunuza alacağınız kitap hakkında fikir sahibi olmalısınız. Sonra kitabın çocuğun ilgisini yansıttığından, kitabı merak edeceğinden emin olmalısınız. Bu nedenle çocuğunuzun ilgi alanlarını yakından takip etmeli, bu alanları konu eden kitapları bulmalısınız.
Hemen herkes hediye almaktan çok hoşlanır. Aldığınız kitabı ona hediye paketiyle sunmak çocukta dikkat ve merak uyandıracaktır.
Son olarak seçtiğiniz kitabı onun için özenle seçtiğinizi hissettirmelisiniz.
“Bu kitabı senin için seçtim. Senin gibi futbol oynamayı çok seven bir çocuğun okul takımına seçilme hikâyesini anlatıyor. Umarım beğenirsin.” şeklinde bir yaklaşım onu değerli kılacaktır.
• Çocuğumun okuyacağı kitabı kendisinin seçebilmesi için fırsat yaratıyor muyum?
Kitap alışverişi sırasında çocukların önüne birçok seçenek çıkar. Bu seçeneklerin arasından gerçekten sevebileceği bir kitabı bulması zor olabilir. Çocuğunuzun yaş grubuna uygun kitaplar hakkında ön bilgi edinmek çok fayda sağlayacaktır. Böylelikle alışveriş sırasında kitapların konuları hakkında sohbet edebilir, merak etmesini sağlayacak sorularla dikkatini çekebilirsiniz.
Seçenekleri birlikte daralttıktan sonra kitap seçimi çocuğa bırakılmalıdır.
• Okumalarını sürekli ödüllendirerek cezalandırmış oluyor muyum?
Bir alışkanlığı devam ettirmek içsel motivasyon gerektirir. Sürekli ödül, davranışın amaç olmaktan çıkıp araç olmasına neden olur. Ödülle pekiştirilen dış motivasyonla çocuk “ödül yoksa davranış yok” anlayışına kapılır.
Ödül; iç motivasyonu olmayan, okumaya tamamen isteksiz, okumayı reddeden çocuklar için son çare olarak düşünülebilir. Ancak ödüller çocuğun kitabı anlayarak okuduğundan emin olduktan sonra verilmelidir. Bundan emin olmak için cevabı net bilgi soruları sormak yerine, kavrama ve değerlendirme becerilerine hitap edecek sorular sorulmalıdır.
Örneğin; “ Ali’nin arkadaşlarına olan davranışlarını nasıl değerlendiriyorsun?”
“ Kitaptaki hangi karakteri en çok sevdin, nedenleriyle açıklar mısın?”
“ Kitaptaki karakterle ortak özelliklerin neler?”
“Kitabın yazarı sen olsaydın sonunu farklı bitirmeyi düşünür müydün?”
Dış motivasyonla başlanan bu yolculukta okuma davranışı mutlaka iç motivasyona dönüşmelidir. Ödül, doğru zamanda kesilmelidir.
Somut ödül yerine dolaylı güdülenme veya dolaylı pekiştirme, çocuğun bu alışkanlığı devam ettirmesi için istek uyandırabilir. Örneğin; çocuğunuzun okuduğu kitapları listeleyerek buzdolabınızın üzerine asabilir, çocuğunuzun değer verdiği insanlara gösterebilirsiniz. Aldığı pozitif yönde tepkiler çocuğun okuma davranışının olumlu sonuçlarını görmesine yardımcı olacaktır.
Kitap okuma rutinini bir oyuna dönüştürerek alışkanlık kazanması sağlanabilir. Her biri 1 günü ifade edecek şekilde çizilen daire şekilde bir tırtıl, dikdörtgen şeklindeki kutulardan tren, farklı renklere boyanarak tamamlanarak oyun haline dönüştürülebilir. Ya da çocuğun yaşına göre zincir, grafik gibi tamamlamalarla motive olması sağlanabilir.
• Çocuğumun okuması için gereken ortamı sağlıyor muyum?
Evdeki bireyler hep birlikte evin salonunda otururken, çocuğu kitap okumaya odasına göndermek; onu keyif aldığı ortamdan uzaklaştırdığınız için onda kızgınlık ve mutsuzluk hislerini ortaya çıkarabilir. Bunun yerine evdeki teknolojik uyarıcıları devre dışı bırakarak hep birlikte okuma saati düzenleyebilir, çocuğun yaptığı etkinlikten keyif alması sağlayabilirsiniz. Bu çocuğunuzla kaliteli zaman geçirmenizi de sağlayacaktır.
Bitirilen kitaplar hakkında sohbet edebileceğiniz bir ortam, çocuğunuzun okuduğu kitabı doğru anlamlandırdığından emin olmanızı sağlayacaktır. Dolayısı ile kendi okuduğunuz kitap hakkında sohbet etmekle başlayabilir, çocuğunuzun da okuduğu kitaptaki ilgi çekici bulduğu kısımları sizinle paylaşması için destek olabilirsiniz.
• Evin kitaplığında süs gibi duran kitaplar çocuğumun ilgisini çeker mi?
Sürekli kitaplıkta saklanan kitaplar çocukta okuma isteğini pekiştirmeyebilir. Bu yüzden kitapları çocuğunuzun görebileceği (yatak komidini, çalışma masası, evin orta sehpası gibi) yerlere koymanız kitabı eline almasını ve okumasını sağlayabilir.
• Çocuğumu kitap okuyan akranlarıyla kıyaslıyor muyum?
Hiç kimse bir başkasıyla kıyaslanmaktan hoşlanmaz. Çocuğunuz da öyle. Kıyas ile çocuğunuzda istendik davranış değişikliği yaratamazsınız. Aksine bu davranışa karşı olumsuz tutum geliştirmesine, okuma alışkanlığından büsbütün soğumasına neden olabilirsiniz.
• Gelişen teknolojiyi okuma alışkanlığı kazandırmak için kullanabilir miyim?
Çocuğunuz sizden farklı bir dünyaya gözlerini açtı. Teknolojinin gelişme hızına bakılırsa torunlarınız da çocuklarınızdan farklı bir dünyaya doğacaklardır. Bu nedenle teknoloji ile savaşmanın size hiçbir kazanç sağlamayacağını bilmelisiniz. Günümüz teknolojisi, kitapları kağıt üstünde okumaktan farklı yollar da sunuyor. Telefonlara veya tabletlere indirilen kitap uygulamalarından faydalanabilir veya bu amaç için tasarlanmış “e kitap”ları tercih edebilirsiniz.
Bu sorulara doğru yanıtlar veriyor ve buna rağmen çocuğunuzun kitap okumasını sağlayamıyorsanız onu zorlamamalısınız. Bu durum çocuğunuzla aranızdaki sağlıklı ilişkiyi zedeleyecektir.
Her birey gibi onun da keyif aldığı ya da hoşlanmadığı aktiviteleri kabul etmelisiniz. Her çocuk illa bir kitap okuru olmak zorunda değildir. Kulağa kabul edilir gibi gelmiyor değil mi? Ancak gerçek şudur ki çocuklarınızın ilgi, istek ve yeteneklerine saygı duymalısınız. Zamanla bu alışkanlığı kazanabileceğini, bunu sadece kendisi isterse başarabileceğini unutmamalısınız.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklara Kitap Okuma Alışkanlığı Nasıl Kazandırılmalıdır?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Sevgi ÇETİNPOLAT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Sevgi ÇETİNPOLAT'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
