Sporcularda 4 haftadan uzun süren ciddi sakatlanmalarda sıklık açısından ilk sırada yer alan çapraz bağ yaralanması, özellikle futbolcu sakatlıkları arasında oldukça önemli bir yere sahip. Öyle ki ‘’sezonu kapattı’’ haberlerinin de baş kahramanlarından birisi olduğu düşünülürse çapraz bağ yaralanmalarının biraz daha yakından incelenmesinin özellikle sporcular için faydalı olacağını söylemek yanlış olmaz.



Peki ya çapraz bağ nedir?, Neden bu kadar önemlidir?


Uyluk kemiği ile kaval kemiğini diz ekleminin içinde birbirine bağlayan ve çapraz pozisyonda bulunan iki bağ mevcuttur. Bunlardan birisi ön çapraz bağ, diğeri ise arka çapraz bağdır. Sporcularda görülen yaralanmada çok yüksek oranda ön çapraz bağ kopar ve sakatlık haberlerinde duyduğumuz şu meşhur ‘’çapraz bağların kopması’’ aslında ön çapraz bağın koptuğu anlamına gelir. Bu yüzden yazının kalan kısmında ‘’çapraz bağ yaralanması’’ yerine ‘’ön çapraz bağ yaralanması’’ terimini kullanacağız.

Çapraz bağı bu kadar önemli kılan görevleriyse kaval kemiğinin uyluğa göre öne doğru kayma hareketini sınırlandırmak, dizin dönme hareketlerinin gerektiği ölçüde sınırlayarak stabilitesini sağlamak, ekleme binen kuvvetleri azaltmak ve absorbe etmek, kişiye özellikle ani dönüş gerektiren hareketlerde sağlamlık ve güven hissi vermesidir.



Çapraz bağ nasıl yaralanır?
En sık sebep ayak yerde sabit kalırken diz merkezli uyluğun rotasyonel hareketidir. Yani dizden aşağısı yerde sabitken, dizden yukarısı dönmeye devam eder. Bununla birlikte dize yandan gelen direk darbelerle de yaralanabilmektedir. Üstelik bu tarz yaralanmalara menisküs, kıkırdak gibi dokularda da hasar eşlik eder. Daha nadir de olsa dizin aşırı gergin pozisyona gelmesi ile de ön çapraz bağ kopmaları meydana gelebilir.


Sporcu yaralanma esnasında bir kopma sesi duyduğunu söyleyebilir. Sanki dizi çıkmış hissine kapılabilir. Şiddetli bir ağrı ile birlikte eklem içinde başlayan kanama sebebiyle dişte şişlik görülür. Dizde boşalma hissi olabilir. Yine de bunların bir veya bir kaçının yaşanması bağın koptuğunu kesin olarak göstermez. Belki de kısmi bir bağ yaralanması yaşanmış olabilir.

Yaralanma mekanizmasını ayrıca bu videoda izleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=DWs9wh1ZM1o


Tedavisi Nasıl Yapılır?
Spor yapmayan, aktif bir hayat sürmeyen kişilerde kopma sonrası gerekli program ile bağ kopmuş halde bırakılabilse de sporcular için kaçınılmaz tedavi yolu cerrahidir.
Kopan bağı tamir etmek yerine kişinin vücudunun farklı bölgelerinden tercih edilip alınan tendonlardan adeta yeni bir ön çapraz bağ oluşturulur. Tıpkı kopan bağda olduğu gibi görevini en iyi yerine getirebileceği şekilde kemiklere tutturulur.





Ameliyatın bitmesi problemi çözmez. Asıl iş şimdi başlıyor!


Ön çapraz bağ kopması sonrası ameliyat olan sporcu 5-6 ay sürecek bir tedavi ve rehabilitasyon programına başlar. Gün geçtikçe daha da iyi olan sporcu yoğun bir rehabilitasyon ve egzersiz programı ile kontrollü olarak çalışır. Yaralanma öncesindeki aktif spor hayatına dönmeye başlar. Sporcunun sahalara tekrar dönene kadar gücünü ve dengesini önemli bir miktar yitireceği göz önünde bulundurulursa bu dönemin ne kadar önemli olduğu anlaşılacaktır.

Ciddiyeti ve sıklığı ile birlikte bu sakatlığın gözlenme yaşının da oldukça değişken olabilmesi göz önüne alınınca ön çapraz bağ kopmasının ne derece önemli olduğunu artık biliyoruz. Tüm sakatlanmalardan uzak kalmak dileğiyle…


Fizyoterapist Kerem SERİN