Psikolojik kriz nedir?

Psikolojik kriz, bireyin yaşamını sürdürürken karşılaştığı çevresel faktörler karşısında zorlanması, bununla başa çıkamaması ve sonucunda dengesinin bozulması halidir. Yaşamın ortasına düşmüş bir bomba gibi de tanımlanabilir
Psikolojik kriz bizim için neden önemlidir?
Psikolojik kriz bizim için önemlidir. Çünkü ruhsal dengemizi bozar. İnsan bedensel ve ruhsal olarak denge (homeostasis) halinde varlığını sürdürür. Dengenin bozulması bizi huzursuz eder ve yeniden bir denge arayışına gireriz. Hayatımızı ne bedensel ne de ruhsal açıdan dengesi bozuk bir halde sürdüremiyoruz.

Psikolojik krizler nasıl oluşur? Diğer zorlanmalardan farkı nedir?

Hayatımızı sürdürürken, zaman zaman bizi psikolojik olarak zorlayan çevresel faktörlerle karşılaşabiliriz. İflas, işten çıkarılma, boşanma, vefat gibi.. Bunlar, aslında hayatın ayrılmaz parçalarıdır. Bu tarz sorunlarla hayatımız boyunca pek çok kez karşılaşabiliriz.
Bir insan sorunla karşılaştığında elbette ki başta sarsılır ve zorlanır. Fakat sonra, çözüm yolları düşünür, uygular ve çoğunlukla da sorunu çözer. Bu yaşam deneyimleri ile de hayata karşı bir uyum becerisi kazanır. Bu uyum becerisi de, onun diğer zamanlarda karşılaşacağı yeni durumlara adaptasyonunu sağlar.
Ancak bazen, karşılaşılan sorun kişinin başa çıkma yeteneklerini aşar. Daha önceki tecrübeleri, kullandığı çözüm yolları işe yaramaz! İşte o zaman, bu çevresel faktörler içinden çıkılması zor kriz durumlarına dönüşür.

Kriz yaşayan bir kişi kendini nasıl hisseder?

Kriz durumunda kişi, dezorganize bir halde olduğunu, işin içinden çıkamadığını, kısır bir döngü yaşadığını ve yaşamının alt üst olduğunu hissedebilir. Duygu ve düşüncelerinde kaygı, korku, çaresizlik, çökkünlük, çaresizlik, suçluluk, öfke, tükenmişlik ve karamsarlık hakimdir.

Kriz psikolojik bir hastalık mıdır?

Hayır. Kriz psikolojik bir hastalık değildir. Krizde, bireyin başa çıkmakta zorlandığı bir yaşam olayı vardır ve bu yaşam olayı, her yerde, her zaman, herkesin başına gelebilecek niteliktedir. Ancak zorlanmaya bağlı olarak, bazı psikolojik belirtiler görülebilir. Bu belirtiler başta tanı için yeterli olmamakla birlikte, bireyin kriz durumunu çözümsüz algılaması ve kriz halinin uzun süre devam etmesi zamanla kişinin ruh sağlığını bozabilir.

Psikolojik kriz nasıl yaşanır? Nasıl tepkiler verilir? Herkeste aynı mı seyreder?

Psikolojik bir krizin evrensel bir seyri ve evreleri vardır.
Başta şok evresi yaşanır. Birey beklemediği ve hazır olmadığı bir yaşam olayı ile karşılaşmıştır. Şaşkındır. Denge bozulmuştur.
Hemen probleme müdahale evresine geçer. Birey dengeyi yeniden sağlamak üzere eski bilgi ve tecrübelerini devreye sokar. Daha önce kullandığı problem çözme stratejileri ile sorunu çözmeye çalışır. Çözemediğinde yaşadığı başarısızlık, gerginliğini daha da arttırır.
Bunu, probleme yeni stratejilerle müdahale edilen evre takip eder. Kişi, soruna yeni geliştirdiği stratejilerle çözüm bulmaya çalışır. Problemi yeniden tanımlar, yeni çözüm yolları arar ya da problemin çözümüne ilişkin beklentilerini değiştirerek çözüme ulaşmaya çalışır.
Son evre, dağılmadır. Eğer kullandığı yeni stratejiler de sorunu çözmeyi sağlamamışsa, emosyonel bir yıkım başlar. Bireyin iş ve özel yaşamında işlevselliği bozulur. Stresle başa çıkmada uygun olmayan çözüm yollarına başvurabilir. Psikiyatrik bozukluklar tetiklenebilir.
Fakat önceki evrede kullanılan yeni stretejilerle sorunun çözümü sağlanmışsa, bu evre yaşanmaz. Son evre, toparlanma evresi olur. Denge yeniden sağlanır ve yeni tecrübelerle, yeni başaçıkma stratejileri ile birey hayatına devam eder. Hatta belki krizi fırsata çevirip hayatına çok daha iyi devam edebilir.

Psikolojik krizde yaşanan bu evreler için normal karşılanan bir süre varmıdır?

Evet vardır. Literatürde genellikle 5 haftalık bir süre olarak tanımlanır.
Bu 5 hafta içinde krizi çözmeyi başaran bireyler yeni beceriler edinirler ve yollarına gelişerek devam ederler. Çünkü her kriz aslında potansiyelimizi ortaya çıkarmamızı sağlayan bir fırsattır. Çözmeyi başaramayan bireyler ise dengeyi yeniden kuramayıp, iş ve özel hayatlarında işlevselliklerini yitirebilirler. Bu sebeple, bu süre içerisinde psikolojik destek alınması çok faydalı olur.

Bu psikolojik destek ne gibi faydalar sağlar?

Bu süreçte alınacak psikolojik destek, hem süreçte, hem sonuçta hem de daha sonra yaşanabilecek kriz durumlarında koruyucu ve geliştirici rol oynar. Duygusal açıdan, süregelen stresin bireyde yaratacağı emosyonel hasarı en aza indirirerek bireyi korur. Bilişsel açıdan, bireyi güçlendirerek ve işlevsel çözüm yollarına yönelterek krizi iyi yönetmesine ve olumsuz sonuçların önlenmesine yardımcı olur. Geleceğe yönelik olarak da, yeni başa çıkma becerileri kazanmasını sağlayarak ruhsal organizasyonunun gelişmesine katkıda bulunur.
Kriz durumunda uygulanan psikolojik destek, krize müdahale olarak adlandırılır. Krize müdahale bir tedavi süreci değildir. Medikal bir tedavi içermez. Krize müdahalede temel nokta destek olmaktır. Bireyin kriz durumu karşısındaki durumu ve çözüm yolları ele alınır. Birey desteklenir ve işlevsel yeni çözüm yolları bulmasında yardımcı olunur.

**2015 yılında Swap Dergisinde yayınlanmıştır***