Obeziteye Güncel Yaklaşım ve Obezite Tedavisinin Amaçları
OBEZİTEYE GÜNCEL YAKLAŞIM
Obezite, vücutta depolanan yağ miktarının fazla olması biçiminde tanımlanabilir. Klinik olarak obeziteyi tanımlamak için kilonun boyun karesine oranlanması (kg/m2) ile elde edilen vücut kütle indeksi kullanılır. Buna göre erişkinlerde vücut kütle indeksi (VKİ)'nin 25'in üzerinde olduğu kişiler aşırı kilolu, 30'un üzerinde olanlar obez olarak tanımlanır.
Obezite sıklığı; Obezite önemli sağlık sorunlarından biridir. ABD'de erişkinlerin %54,9'u fazla kilolu, %22,3'ü ise obezdir.
Obezite nedenleri;
Genetik; Çalışmalar vücut ağırlığının genetik kontrol ile yakından ilişkili olduğunu göstermiştir. Genetik etkiler bazal metabolizma üzerinde kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bundan dolayı bazı kişiler obeziteye daha yatkındır. Obez anne babaların çocuklarının obez olma olasılığı % 80 iken bu risk normal anne babaların çocuklarında % 15 tir.
İlaç kullanımı; Çeşitli ilaçlar da Obezite etyolojisinde rol alabilirler. Bu ilaçlar arasında; glikokortikosteroidler,insülin, sülfonilüreler, antidepresanlar, merkezi sinir sistemi ilaçları,antihipertansifler, progesteron, fenotiazin, siproheptadin ve lityum sayılabilir.
Duygusal durum; Obez hastaların yaklaşık%25-30'unun depresyon ya da diğer psikolojik sorunları bulunabilir. Duygusal gerginlik sıklıkla aşırı yeme ile ilişkilidir. Bu kişiler kısa zaman dilimlerinde çok yemek yerler ve bunu yaparken de kontrollerini kaybederler.
Çevresel etmenler; Son 10-20 yıl içerisinde Obezite sıklığındaki bu artışın asıl önemli nedeni; endüstriyel gelişme ile birlikte,fiziksel güce dayalı yaşam tarzından inaktiviteye dayalı yaşam tarzına geçiş ve yoğun kalori içeren besinlerin tüketilmesi olarak görünmektedir.
Obezitenin neden olduğu hastalıklar; Obezite hipertansiyon, tip 2diabetes mellitus, dislipidemi, kardiyovasküler sistem hastalıkları ve belirli tipteki (kolon, meme, safra kesesi, endometrium kanserlere), safra kesesi hastalıkları,uyku apnesi ve diğer solunumla ilgili sorunlar, osteoartrit gibi hastalıklar ile tüm sebeplere bağlı ölüm oranında artış,doğurganlıkta azalma, duygusal gerginlik ve toplum tarafından damgalanma gibi çeşitli fiziksel ve psikolojik komplikasyonlara yol açmaktadır.
OBEZİTEDEDİYET TEDAVİSİNİN AMAÇLARI
a) Vücut ağırlığını arzu edilen düzeye indirmek, (Bu düzey kişinin olması gereken ideal ağırlığı veya ideal ağırlığın üzerinde bir ağırlık olabilir.)
b)Kişinin bütün besin öğesi gereksinimlerini yeterli ve dengeli bir şekilde karşılamak,
c) Kişiye yanlış beslenme alışkanlıkları yerine, doğru beslenme alışkanlıklarını kazandırmak,
d) Vücut ağırlığı arzu edilen düzeye geldiğinde, tekrar ağırlık kazanımını engellemek ve sürekli bu düzeyde tutmaktır.
Diyet İlkeleri;
Enerji: Kişinin günlük enerji alımı, haftada 0.5-1.0 kg ağırlık kaybını sağlayacak şekilde azaltılmalıdır. Bu düzey, çoğunlukla kişinin günlük alması gereken enerjisinden 500-1000 kkal’lik (≈ % 25) bir azaltma ile sağlanabilir. Burada önemli olan verilen enerjinin bazal metabolizma hızının altında olmaması gerekliliğidir.
Protein:Günlük enerjinin yaklaşık olarak % 15- 20’siproteinlerden sağlanmalı ve daha çok kaliteli protein kaynaklarının tüketilmesi önerilmelidir.
Yağ: Günlük enerjinin yaklaşık % 25-30’u yağlardan sağlanmalıdır. Yağlı besinler de proteinli besinler gibi tokluk hissi verirler.Ayrıca, yağda eriyen vitaminlerin (A, D, E, K vitaminleri) vücutta kullanımını sağlamak için diyetin yağ miktarı fazla azaltılmamalıdır.
Karbonhidrat:Günlük enerjinin % 50-60’ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Şeker gibi basit karbonhidratların tüketimi azaltılmalı; tahıl,kurubaklagiller gibi besinlerde bulunan kompleks karbonhidratların tüketimi arttırılmalıdır.
Vitamin ve mineraller:Zayıflama diyetlerinde çok düşük kalorili diyetler uygulanmadıkça vitamin mineral yetersizliklerine rastlanılmaz. Ancak çok düşük enerjili diyetlerde özellikle B grubu vitaminler, demir ve kalsiyum yönünden yetersizlikler oluşabilir. Bu durumda diyete vitamin-mineral takviyesinin yapılması gerekebilir.
Posa:Günlük 25-30 g posa alımı yeterlidir. Sebze ve meyveler, kurubaklagiller, tam tahıllı ve çavdarlı, kepekli ürünler önerilen doğal posa kaynaklarıdır.
Alkol:Zayıflama diyetlerinde önerilmemektedir. Ancak çok düşük kalorili olmayan zayıflama diyetlerinde, eğer kişi alkol tüketme alışkanlığından kesinlikle vazgeçemiyorsa az miktarda tüketimine izin verilebilir. Ancak, alınan alkollü içkinin içerdiği alkol miktarına göre (1gram alkol 7 kkal sağlar) enerjisi hesaplanarak günlük tüketilmesi gereken enerjiden çıkarılması gereklidir.
Sıvı:Günlük en az 2-3 litre sıvı tüketilmelidir. Özellikle her öğünde yemeğe başlamadan önce alınması önerilmektedir.
Tuz:Kalp yetmezliği veya diğer nedenlerle ödem ve hipertansiyonu bulunan kişilerde tuz kısıtlandırılmalıdır.
Öğün zamanı ve düzeni: Günlük beslenme programı 4-6 öğün olarak planlanmalıdır. Sık aralıklarla beslenme, gereğinden fazla yemeyi önler,acıkmayı geciktirir ve bir sonraki öğünde besin alımını azaltır.
Koruma dönemi; Şişmanlığın tedavisinde ağırlık kaybı ne kadar önemli ise,kaybedilen ağırlığın korunması da o denli önemlidir. Şişman bireyler, ağırlık kaybettikten ve ideal ağırlıklarına ulaştıktan sonra, ağırlık koruyucu programa alınmalıdır. Koruma programında amaç, uzun dönemde tekrar ağırlık kazanımını önlemek ve/veya minimum düzeyde olmasını sağlamaktır. Tedavi sürecinde; 12hafta içerisinde bireyin vücut ağırlığında % 5-10 kayıp ve koruma programında 2yıl boyunca en fazla 3 kg ağırlık kazanımının olması hedeflenmektedir. Ancak kaybedilen kiloların korunması oldukça zordur.
Obezite, vücutta depolanan yağ miktarının fazla olması biçiminde tanımlanabilir. Klinik olarak obeziteyi tanımlamak için kilonun boyun karesine oranlanması (kg/m2) ile elde edilen vücut kütle indeksi kullanılır. Buna göre erişkinlerde vücut kütle indeksi (VKİ)'nin 25'in üzerinde olduğu kişiler aşırı kilolu, 30'un üzerinde olanlar obez olarak tanımlanır.
Obezite sıklığı; Obezite önemli sağlık sorunlarından biridir. ABD'de erişkinlerin %54,9'u fazla kilolu, %22,3'ü ise obezdir.
Obezite nedenleri;
Genetik; Çalışmalar vücut ağırlığının genetik kontrol ile yakından ilişkili olduğunu göstermiştir. Genetik etkiler bazal metabolizma üzerinde kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bundan dolayı bazı kişiler obeziteye daha yatkındır. Obez anne babaların çocuklarının obez olma olasılığı % 80 iken bu risk normal anne babaların çocuklarında % 15 tir.
İlaç kullanımı; Çeşitli ilaçlar da Obezite etyolojisinde rol alabilirler. Bu ilaçlar arasında; glikokortikosteroidler,insülin, sülfonilüreler, antidepresanlar, merkezi sinir sistemi ilaçları,antihipertansifler, progesteron, fenotiazin, siproheptadin ve lityum sayılabilir.
Duygusal durum; Obez hastaların yaklaşık%25-30'unun depresyon ya da diğer psikolojik sorunları bulunabilir. Duygusal gerginlik sıklıkla aşırı yeme ile ilişkilidir. Bu kişiler kısa zaman dilimlerinde çok yemek yerler ve bunu yaparken de kontrollerini kaybederler.
Çevresel etmenler; Son 10-20 yıl içerisinde Obezite sıklığındaki bu artışın asıl önemli nedeni; endüstriyel gelişme ile birlikte,fiziksel güce dayalı yaşam tarzından inaktiviteye dayalı yaşam tarzına geçiş ve yoğun kalori içeren besinlerin tüketilmesi olarak görünmektedir.
Obezitenin neden olduğu hastalıklar; Obezite hipertansiyon, tip 2diabetes mellitus, dislipidemi, kardiyovasküler sistem hastalıkları ve belirli tipteki (kolon, meme, safra kesesi, endometrium kanserlere), safra kesesi hastalıkları,uyku apnesi ve diğer solunumla ilgili sorunlar, osteoartrit gibi hastalıklar ile tüm sebeplere bağlı ölüm oranında artış,doğurganlıkta azalma, duygusal gerginlik ve toplum tarafından damgalanma gibi çeşitli fiziksel ve psikolojik komplikasyonlara yol açmaktadır.
OBEZİTEDEDİYET TEDAVİSİNİN AMAÇLARI
a) Vücut ağırlığını arzu edilen düzeye indirmek, (Bu düzey kişinin olması gereken ideal ağırlığı veya ideal ağırlığın üzerinde bir ağırlık olabilir.)
b)Kişinin bütün besin öğesi gereksinimlerini yeterli ve dengeli bir şekilde karşılamak,
c) Kişiye yanlış beslenme alışkanlıkları yerine, doğru beslenme alışkanlıklarını kazandırmak,
d) Vücut ağırlığı arzu edilen düzeye geldiğinde, tekrar ağırlık kazanımını engellemek ve sürekli bu düzeyde tutmaktır.
Diyet İlkeleri;
Enerji: Kişinin günlük enerji alımı, haftada 0.5-1.0 kg ağırlık kaybını sağlayacak şekilde azaltılmalıdır. Bu düzey, çoğunlukla kişinin günlük alması gereken enerjisinden 500-1000 kkal’lik (≈ % 25) bir azaltma ile sağlanabilir. Burada önemli olan verilen enerjinin bazal metabolizma hızının altında olmaması gerekliliğidir.
Protein:Günlük enerjinin yaklaşık olarak % 15- 20’siproteinlerden sağlanmalı ve daha çok kaliteli protein kaynaklarının tüketilmesi önerilmelidir.
Yağ: Günlük enerjinin yaklaşık % 25-30’u yağlardan sağlanmalıdır. Yağlı besinler de proteinli besinler gibi tokluk hissi verirler.Ayrıca, yağda eriyen vitaminlerin (A, D, E, K vitaminleri) vücutta kullanımını sağlamak için diyetin yağ miktarı fazla azaltılmamalıdır.
Karbonhidrat:Günlük enerjinin % 50-60’ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Şeker gibi basit karbonhidratların tüketimi azaltılmalı; tahıl,kurubaklagiller gibi besinlerde bulunan kompleks karbonhidratların tüketimi arttırılmalıdır.
Vitamin ve mineraller:Zayıflama diyetlerinde çok düşük kalorili diyetler uygulanmadıkça vitamin mineral yetersizliklerine rastlanılmaz. Ancak çok düşük enerjili diyetlerde özellikle B grubu vitaminler, demir ve kalsiyum yönünden yetersizlikler oluşabilir. Bu durumda diyete vitamin-mineral takviyesinin yapılması gerekebilir.
Posa:Günlük 25-30 g posa alımı yeterlidir. Sebze ve meyveler, kurubaklagiller, tam tahıllı ve çavdarlı, kepekli ürünler önerilen doğal posa kaynaklarıdır.
Alkol:Zayıflama diyetlerinde önerilmemektedir. Ancak çok düşük kalorili olmayan zayıflama diyetlerinde, eğer kişi alkol tüketme alışkanlığından kesinlikle vazgeçemiyorsa az miktarda tüketimine izin verilebilir. Ancak, alınan alkollü içkinin içerdiği alkol miktarına göre (1gram alkol 7 kkal sağlar) enerjisi hesaplanarak günlük tüketilmesi gereken enerjiden çıkarılması gereklidir.
Sıvı:Günlük en az 2-3 litre sıvı tüketilmelidir. Özellikle her öğünde yemeğe başlamadan önce alınması önerilmektedir.
Tuz:Kalp yetmezliği veya diğer nedenlerle ödem ve hipertansiyonu bulunan kişilerde tuz kısıtlandırılmalıdır.
Öğün zamanı ve düzeni: Günlük beslenme programı 4-6 öğün olarak planlanmalıdır. Sık aralıklarla beslenme, gereğinden fazla yemeyi önler,acıkmayı geciktirir ve bir sonraki öğünde besin alımını azaltır.
Koruma dönemi; Şişmanlığın tedavisinde ağırlık kaybı ne kadar önemli ise,kaybedilen ağırlığın korunması da o denli önemlidir. Şişman bireyler, ağırlık kaybettikten ve ideal ağırlıklarına ulaştıktan sonra, ağırlık koruyucu programa alınmalıdır. Koruma programında amaç, uzun dönemde tekrar ağırlık kazanımını önlemek ve/veya minimum düzeyde olmasını sağlamaktır. Tedavi sürecinde; 12hafta içerisinde bireyin vücut ağırlığında % 5-10 kayıp ve koruma programında 2yıl boyunca en fazla 3 kg ağırlık kazanımının olması hedeflenmektedir. Ancak kaybedilen kiloların korunması oldukça zordur.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Obeziteye Güncel Yaklaşım ve Obezite Tedavisinin Amaçları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Seda KAYA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Seda KAYA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
