SINIRSIZCA YAŞAMAK İÇİN SINIRLARINIZI ÇİZİN!

“Bir arkadaşıma borç verdim, alamıyorum. İstemekte zorlanıyorum.”
“Tanıdıklarım benden borç para istediğinde onlara ‘yok’ diyemiyorum.”
“Arkadaşlarımı kırmamak ve grubun keyfini kaçırmamak için gitmek istemediğim yerlere gidiyor, yapmak istemediğim şeyler yapıyorum.”
“Çocuğum çok ağladığında markette/oyuncakçıda rezil olmamak için O’nun istediğini alıyorum.”
“Birisi benden çok hoşlandığında, ben o kadar hoşlanmasam bile buluşma teklifini kabul ediyorum.”
“Ailem bana kızmasın ve/veya küsmesin diye yapmak istediğim şeyleri yapmaktan vazgeçiyorum.”
“Karnım doyduğu halde annem zorla tabağımdakileri bana yedirmeye çalışıyor.”
“Sırf annem çok beğendiği için bu adamla/kadınla evlenmeyi kabul ettim.”
…………………
Bunlar şu anda aklıma gelen birkaç cümle. Bunlar gibi daha nicelerini yaşıyoruz belki de hayatlarımızda. Aldığımız kararların ya da davranışlarımızın ne kadarında tam anlamıyla kendi özgür irademiz ve aklımız hakim, hiç düşündünüz mü? Ya da ne kadar başkalarını memnun etmek, onların onayını, takdirini almak ya da kırılmamak, eleştirilmemek, aşağılanmamak üzere şekil veriyoruz kendimize?

Sınır koymak nedir ve nasıl olmalıdır?
İşte bu sorunun cevabını tam anlamıyla idrak edebilir ve öğrendiklerimizi hayatımızda uygulamaya koyabilirsek, günlük rutinlerimizde başkalarıyla yaşadığımız birçok sorun ve sıkıntının da çözümünü bulmuş oluruz. Bu çok iddialı bir söylem gibi görünse de öyle. Elimden geldiğince sınır koymanın ya da koyamamanın ne olduğunu size en basit haliyle anlatmaya çalışacağım.
Öncelikle psikolojide ‘sınır’ kavramı ne anlama geliyor bunu açıklayalım. Sınır, dış dünyaya ve başka insanlara karşı fiziksel duvarlar örmek, kendimizi başkalarına kapatmak değildir. Kendi duygu, düşünce, davranış ve isteklerimizi başkalarınınkinden ayrı tutmaktır. Sınırlar tabii ki küçük yaşlarda fiziksel alanların belirlenmesiyle başlar ilerleyen yaşlarda gelişen ve değişen kişiliğimizle birlikte duygusal ve zihinsel alanları da kapsamaya başlar. Bunu yapabilmek için kendimizi, duygu, istek ve dürtülerimizi çok iyi tanımamız ve duygularımızın kontrolünü sağlayabiliyor olmamız çok önemlidir.
Sınır koymanın diğer bir önemli tarafı ise bizi başkalarının işgalinden koruduğu gibi bizim de başkalarını işgal etmemizi engeller. Çünkü kendi duygu, dürtü ve davranışlarına sınır koyabilen insan başkalarının da özel yaşam alanlarına, duygularına ve davranışlarına saygıyla yaklaşmayı öğrenecektir.
Sınır koymakla ilgili karşımıza çıkan en önemli kavramlardan bir tanesi işgal etmek ve/veya edilmektir. İşgal edilmek bildiğimiz haliyle savunmaya çalıştığımız alanın başkaları tarafından iznimiz ve kontrolümüz olmadan kuşatılması, sınırlarımızın ihlal edilmesidir. İşgal edilmeye zemin hazırlayan en temel etken başkalarına ‘Hayır!’ diyememektir. Birine hayır diyememenin altında birçok anlam, duygu vardır. Bunlar; incinmek, kırılmak, rencide edilmek, sevgiyi kaybetmek, sevilmeye değer görülmemek, kabul görmemek, dışlanmak, aşağılanmak vs olabilir. Bu duyguları kişi, hayatının ilk evrelerinde ilk nesne yani ‘anne‘ ile ve devamında ailenin diğer temel bireyleriyle yaşamışsa, bu duyguları tekrar deneyimlememek için savunma mekanizmaları geliştirecek, çoğunlukla o boşluk ve değersizlik duygusuna kapılmamak için ötekinin istediğini ona vermek, uyum sağlamak, boyun eğmek zorunda hissedecektir.
Burada gördüğümüz gerçek ve sağlıklı bir ilişki modeli değildir. Ne çocuğu kendisine bağlı kılarak işgal etmiş anne sağlıklıdır ne de annenin istediğinin dışına çıkıp özgürce kararlarını veremeyen çocuk sağlıklı yetişecektir. Anne sınır koyamadığı gibi çocuğuna da sınır koymayı ve kendisi olmayı öğretemeyecek, çocukta sınırlarına sahip çıkarak gerçek bir kendilik oluşturma yolunda ilk sevgi nesnesi olan anneyi kaybetme korkusu yaşamadan özgürce seçimler yapıp kararlar veremeyecektir.
Bu noktada akıllara bir takım sorular gelecektir.
- Sınırım ne olmalıdır?
- Sınır koymayı nasıl öğrenebilirim?
- Benim sınırlarımın işgal edildiğini nasıl anlarım?
- Sınır koymaya başladığımda insanlar benden uzaklaşır mı/onların sevgisini kaybeder miyim?
- Sınır koyduğumda kendimi neden suçlu hissediyorum?
- Sınır koymak beni bencil bir insan yapar mı?
Bu soruların cevaplarına daha sonraki yazılarımda uzun uzun değineceğim fakat özet olarak şunu söyleyebilirim ki; ayağa kalkmaya ve net sınırlar koymaya başladığınızda gerçek arkadaşları, gerçek fırsatları veya gerçek ilişkileri kaybetmezsiniz. Sizi kötüye kullananları, manipüle edenleri, narsistleri, kontrol manyaklarını, sahtekârları ve negatif zihniyetteki insanları kaybedersiniz.



Psikolog Esra YILMAZ
bursadogapsikoloji@gmail.com