0-6 Yaş Zihinsel ve Duygusal Gelişim Aşamaları
Zihinsel gelişim; hatırlama, düşünme, algılama, ayırt etme gibi alt kavramları içeren ve genel olarak dünya ile etkileşimi sağlamada çocuğun öğrenmesine etki eden faktörlerin tümünü ifade eder. Duygusal gelişim ise, bu zihinsel gelişim sürecine paralel olarak dünyayı tanıma ve algılama işleminde çocuğun ruhsal durumunu ve bu durumlara verdiği tepkileri ifade eden süreçtir.
Bu gelişim aşamaları her ne kadar ay ve yaş olarak sınıflandırılsa da gelişim düzeylerinin sosyo ekonomik düzey ve bireysel farklılıklara göre değişkenlik gösterdiği bilinmektedir. Bununla birlikte cinsiyet farkının bu gelişim aşamalarını etkilemediği belirlenmiştir.
İlk aylarda bebekler duyularını ve hareketlerini kullanarak çevrelerini tanımaya çalışırlar. Bunun için de emme, yakalama gibi refleksler yoluyla nesneleri ağızlarına götürürler. Takip eden aylarda artık bebek nesne takibi yapabilir, annesinin kokusunu diğerlerinin kokusundan ayırabilir. Çevresinde yaşayan kişilerin seslerini ayırt ederler ve bu sayede dünyaları anlam kazanmaya başlar. 8. aya doğru sebep sonuç ilişkilerini ayırt etmeye başlar ve sonuca ulaşmak için çaba sarfederler. Basınca ya da çekilince ses çıkaran oyuncaklar bu dönemde tercih edilebilir. Bu dönemde aynı zamanda bebeğin kendi görüş alanıın dışında bulunan nesnelerin varlığını sürdürdüğünü ifade eden nesne sürekliliğini kazanmaya başladığını görürüz. Nesne sürekliliği bebeklerin 8. aylarda başlayan yabancı korkusunu yenmesine yardımcı olacaks olan güven duygusunu edinmelerini sağlarken aynı zamanda uzayı, zamanı, dünyayı tanımaları ve algılayabilmeleri için de önemli bir zihinsel aşamayı kazandıklarının habercisidir. Nedensellik, bebeklerin sebep-sonuç ilişkisini kurmasını sağlayan başka bir kazanımdır. Bu sayede musluğu açınca suyun akacağını bilir. Bu ona oyun gibi gelebilir ve bundan hoşlanır. 9-10 aylık bir bebeğin hareketleri daha amaca yöneliktir. Karmaşık hareketleri tekrar etmekten hoşlanır, oyuncaklarının farklı boyutlarını keşfetmeye yönelik girişimlerde bulunur. Nesne sürekliliği bu dönemde hızlı bir şekilde gelişir. 12-18 ay arası bebekler artık hedeflerine ulaşmak için farklı yollar deneyebilirler. Bu dönemde sık tekrar edilen ya da dikkatlerini çeken davranışları taklit ettikleri görülür. Oyunlarında bu taklitleri sergilemeye başlarlar. 18-24 ay arasında bebekler simgeler ve sembollerle düşünmeye başlarlar. Plan yapabilirler. Sembolik düşünce nesne, kişi ya da olaylar yanında olmasa bile onlar hakkında düşünebilmesini sağlar. 2 yaşa gelindiğinde sembol, kavram ve dil gelişimi hızlı bir ivme kazanır. Dünyayıegosantrik (benmerkezci) bir bakış açısıyla görürler. Farklı bakış açıları olduğunu görmesi ve kabul etmesi bu dönemde biraz zaman alır. İki yaş sendromu dediğimiz durumun temel sebeplerinden birisi de budur. Kendi bulunduğu konum dışındaki durum ve olayları kabul etmekte zorlanır, bu da agresyon ve gerginlik yaratır. Aynı zamanda ben merkezciliğin sürdüğü dönemde sebep sonuç ilişkisi kurarken kafası karışabilir ve bazı olaylara kendisinin sebep olduğunu düşünebilir. Örneğin, annesine ona oyuncak almadığı için çok kızıp kötü şeyler düşünürse ve ardından annesi hasta olursa annesinin hastalığını kendi kötü düşüncesine bağlayabilir ve bundan suçluluk duyabilir. 2 yaş çocuğu artık kaşık kullanarak yemeğini kendisi yiyebilir, gösterilen resimlerdeki nesneleri tanıyarak gösterebilir. 2,5 yaştam bir sorgu dönemidir. "Neden, nasıl?” soruları artar. “Hayır”, “Yapmayacağım.” gibi karşıt cevaplar verebilir. Zamirleri doğru kullanmaya başlar, renkleri ve kavramları tanımaya başlar. Paralel oyun dönemindedir. 3 yaş döneminde ben merkezci dünyasından çıkıp daha topluma dönük bir sosyalleşme süreci içine girer. Dil gelişimi gün geçtikçe ilerler ve iki üç kelimelik cümleler kurarak kendini ifade edebilir. Cinsiyet kavramını benimsemeye başlar, kız ile erkeği ayırt eder.Bu yaş döneminde bir daireyi kopya edebilir ve sıfatları kullanmaya başlar. Yadımsız giyinebilir. 4 yaş döneminde çocuklar dış dünyanın daha çok farkına varmaya başlarlar ve sıra beklemeyi de öğrenirler. Renk, zaman ve sayı kavramı gelişim gösterir. Kısa bir hikayeyi sonuna kadar dinleyebilir. Kendi rutinlerinin farkındalardır ve başkalarınınkini de öğrenmeye çalışabilirler. Grup oyunlarına katılabilir. Bu dönemde çocuklar farklı duygu ve davranışları keşfeder ve bunları tanımlamayı öğrenmeye ihtiyaçları vardır. Dünyayı keşfetmekte olan çocuğunuzun sorularını sabırla yanıtlayıp, duygularını ifade etmesine izin vermek zihinsel, duygusal ve özgüven gelişimi için önemli bir noktadır. Aynı zamanda yaşadığı problemlere alternatif çözümler sunarak olaylara farklı açılardan bakılabileceğini göstermiş olursunuz. 5-6 yaş dönemi çocuğu artık sebep sonuç ilişkisini daha net kurabilir. Çizimleri daha da gelişir. İnsan anatomisine uygun resim oluşturmaya başlarlar. Günün hangi zamanında olduğunuzu söyleyebilir. Örüntü oluşturur. Farklı olanı bulabilir. Renkleri tonlarına göre sıralayabilir. Mekansal konumları ayırt edebilir (ortadaki, sondaki). Yetişkinlerin konuşmalarına katılabilir, bir sorunu olduğunda uygunca yardım isteyebilir. Oyuncaklarını paylaşmakta sıkıntı çekmez. Bu dönemde gelişimini desteklemek için yaşına uygun sorumluluklar verilebilir.
Okul öncesi dönemdeki çocukların hayal ile gerçeği ayırt edemedikleri bilinmektedir. Bu yüzden gördükleri rüyalar ya da izledikleri çizgi filmler onları oldukça etkilemektedir. Basit bir düzeyde düşünebilirler, mantık hataları yapabilirler. Olaylar arasında bağlantılar olduğunu keşfederler zamanla. Çocuklar için nesnelerin görünüşü önemlidir ve dikkatlerini bir yöne, bir yere odaklarlar. Nesne korunum ilkesi henüz kazanılmamıştır. Yani 1 kg pamuk ile 1 kg demirin ağırlığı karşılaştırıldığında demirin ağır olduğunu söyleyeceklerdir. Bu ilkenin kazanımı 6 yaştan sonra edinilir. Çocukların cansız varlıkları canlı olarak algılaması durumu, yani animizmde6 yaşa kadar sürer. Oyuncak bebeklerine ya da nesnelere canlıymış gibi davranabilirler.
Çocukların hangi gelişim aşamalarından geçtiğini bilmek çocuğunuzla olan ilişkinize ve iletişim biçiminize yön verecektir. Ancak yaş dönemi özelliğine göre çocuğunuzun gelişimi ile ilgili bazı beklentiler oluşabilir. Bu nedenle bireysel farklılıklar da göz önünde bulundurularak aşağı yukarı her çocuğun benzer dönemlerden geçtiğini bilmek ve bunları öğrenmek sizin ve çocuğunuzun deneyimleri için faydalı olacaktır.
Bahar Gündüz
Psikolog
Kaynaklar:
Haluk Yavuzer, Çocuğunuzun İlk 6 Yılı, Remzi Kitabevi
Haluk Yavuzer, Çocuğunuzu Tanımak ve Anlamak, Remzi Kitabevi
Laura E. Berk, Çocuk Gelişimi, İmge Yayınevi
Bu gelişim aşamaları her ne kadar ay ve yaş olarak sınıflandırılsa da gelişim düzeylerinin sosyo ekonomik düzey ve bireysel farklılıklara göre değişkenlik gösterdiği bilinmektedir. Bununla birlikte cinsiyet farkının bu gelişim aşamalarını etkilemediği belirlenmiştir.
İlk aylarda bebekler duyularını ve hareketlerini kullanarak çevrelerini tanımaya çalışırlar. Bunun için de emme, yakalama gibi refleksler yoluyla nesneleri ağızlarına götürürler. Takip eden aylarda artık bebek nesne takibi yapabilir, annesinin kokusunu diğerlerinin kokusundan ayırabilir. Çevresinde yaşayan kişilerin seslerini ayırt ederler ve bu sayede dünyaları anlam kazanmaya başlar. 8. aya doğru sebep sonuç ilişkilerini ayırt etmeye başlar ve sonuca ulaşmak için çaba sarfederler. Basınca ya da çekilince ses çıkaran oyuncaklar bu dönemde tercih edilebilir. Bu dönemde aynı zamanda bebeğin kendi görüş alanıın dışında bulunan nesnelerin varlığını sürdürdüğünü ifade eden nesne sürekliliğini kazanmaya başladığını görürüz. Nesne sürekliliği bebeklerin 8. aylarda başlayan yabancı korkusunu yenmesine yardımcı olacaks olan güven duygusunu edinmelerini sağlarken aynı zamanda uzayı, zamanı, dünyayı tanımaları ve algılayabilmeleri için de önemli bir zihinsel aşamayı kazandıklarının habercisidir. Nedensellik, bebeklerin sebep-sonuç ilişkisini kurmasını sağlayan başka bir kazanımdır. Bu sayede musluğu açınca suyun akacağını bilir. Bu ona oyun gibi gelebilir ve bundan hoşlanır. 9-10 aylık bir bebeğin hareketleri daha amaca yöneliktir. Karmaşık hareketleri tekrar etmekten hoşlanır, oyuncaklarının farklı boyutlarını keşfetmeye yönelik girişimlerde bulunur. Nesne sürekliliği bu dönemde hızlı bir şekilde gelişir. 12-18 ay arası bebekler artık hedeflerine ulaşmak için farklı yollar deneyebilirler. Bu dönemde sık tekrar edilen ya da dikkatlerini çeken davranışları taklit ettikleri görülür. Oyunlarında bu taklitleri sergilemeye başlarlar. 18-24 ay arasında bebekler simgeler ve sembollerle düşünmeye başlarlar. Plan yapabilirler. Sembolik düşünce nesne, kişi ya da olaylar yanında olmasa bile onlar hakkında düşünebilmesini sağlar. 2 yaşa gelindiğinde sembol, kavram ve dil gelişimi hızlı bir ivme kazanır. Dünyayıegosantrik (benmerkezci) bir bakış açısıyla görürler. Farklı bakış açıları olduğunu görmesi ve kabul etmesi bu dönemde biraz zaman alır. İki yaş sendromu dediğimiz durumun temel sebeplerinden birisi de budur. Kendi bulunduğu konum dışındaki durum ve olayları kabul etmekte zorlanır, bu da agresyon ve gerginlik yaratır. Aynı zamanda ben merkezciliğin sürdüğü dönemde sebep sonuç ilişkisi kurarken kafası karışabilir ve bazı olaylara kendisinin sebep olduğunu düşünebilir. Örneğin, annesine ona oyuncak almadığı için çok kızıp kötü şeyler düşünürse ve ardından annesi hasta olursa annesinin hastalığını kendi kötü düşüncesine bağlayabilir ve bundan suçluluk duyabilir. 2 yaş çocuğu artık kaşık kullanarak yemeğini kendisi yiyebilir, gösterilen resimlerdeki nesneleri tanıyarak gösterebilir. 2,5 yaştam bir sorgu dönemidir. "Neden, nasıl?” soruları artar. “Hayır”, “Yapmayacağım.” gibi karşıt cevaplar verebilir. Zamirleri doğru kullanmaya başlar, renkleri ve kavramları tanımaya başlar. Paralel oyun dönemindedir. 3 yaş döneminde ben merkezci dünyasından çıkıp daha topluma dönük bir sosyalleşme süreci içine girer. Dil gelişimi gün geçtikçe ilerler ve iki üç kelimelik cümleler kurarak kendini ifade edebilir. Cinsiyet kavramını benimsemeye başlar, kız ile erkeği ayırt eder.Bu yaş döneminde bir daireyi kopya edebilir ve sıfatları kullanmaya başlar. Yadımsız giyinebilir. 4 yaş döneminde çocuklar dış dünyanın daha çok farkına varmaya başlarlar ve sıra beklemeyi de öğrenirler. Renk, zaman ve sayı kavramı gelişim gösterir. Kısa bir hikayeyi sonuna kadar dinleyebilir. Kendi rutinlerinin farkındalardır ve başkalarınınkini de öğrenmeye çalışabilirler. Grup oyunlarına katılabilir. Bu dönemde çocuklar farklı duygu ve davranışları keşfeder ve bunları tanımlamayı öğrenmeye ihtiyaçları vardır. Dünyayı keşfetmekte olan çocuğunuzun sorularını sabırla yanıtlayıp, duygularını ifade etmesine izin vermek zihinsel, duygusal ve özgüven gelişimi için önemli bir noktadır. Aynı zamanda yaşadığı problemlere alternatif çözümler sunarak olaylara farklı açılardan bakılabileceğini göstermiş olursunuz. 5-6 yaş dönemi çocuğu artık sebep sonuç ilişkisini daha net kurabilir. Çizimleri daha da gelişir. İnsan anatomisine uygun resim oluşturmaya başlarlar. Günün hangi zamanında olduğunuzu söyleyebilir. Örüntü oluşturur. Farklı olanı bulabilir. Renkleri tonlarına göre sıralayabilir. Mekansal konumları ayırt edebilir (ortadaki, sondaki). Yetişkinlerin konuşmalarına katılabilir, bir sorunu olduğunda uygunca yardım isteyebilir. Oyuncaklarını paylaşmakta sıkıntı çekmez. Bu dönemde gelişimini desteklemek için yaşına uygun sorumluluklar verilebilir.
Okul öncesi dönemdeki çocukların hayal ile gerçeği ayırt edemedikleri bilinmektedir. Bu yüzden gördükleri rüyalar ya da izledikleri çizgi filmler onları oldukça etkilemektedir. Basit bir düzeyde düşünebilirler, mantık hataları yapabilirler. Olaylar arasında bağlantılar olduğunu keşfederler zamanla. Çocuklar için nesnelerin görünüşü önemlidir ve dikkatlerini bir yöne, bir yere odaklarlar. Nesne korunum ilkesi henüz kazanılmamıştır. Yani 1 kg pamuk ile 1 kg demirin ağırlığı karşılaştırıldığında demirin ağır olduğunu söyleyeceklerdir. Bu ilkenin kazanımı 6 yaştan sonra edinilir. Çocukların cansız varlıkları canlı olarak algılaması durumu, yani animizmde6 yaşa kadar sürer. Oyuncak bebeklerine ya da nesnelere canlıymış gibi davranabilirler.
Çocukların hangi gelişim aşamalarından geçtiğini bilmek çocuğunuzla olan ilişkinize ve iletişim biçiminize yön verecektir. Ancak yaş dönemi özelliğine göre çocuğunuzun gelişimi ile ilgili bazı beklentiler oluşabilir. Bu nedenle bireysel farklılıklar da göz önünde bulundurularak aşağı yukarı her çocuğun benzer dönemlerden geçtiğini bilmek ve bunları öğrenmek sizin ve çocuğunuzun deneyimleri için faydalı olacaktır.
Bahar Gündüz
Psikolog
Kaynaklar:
Haluk Yavuzer, Çocuğunuzun İlk 6 Yılı, Remzi Kitabevi
Haluk Yavuzer, Çocuğunuzu Tanımak ve Anlamak, Remzi Kitabevi
Laura E. Berk, Çocuk Gelişimi, İmge Yayınevi
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "0-6 Yaş Zihinsel ve Duygusal Gelişim Aşamaları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Bahar GÜNDÜZ ÇAKIR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Bahar GÜNDÜZ ÇAKIR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
yaş dönemi, yaş dönemi özellikleri, çocuk dönem özellikleri, 1 yaş, 2 yaş, 3 yaş, 4 yaş, 5 yaş, 6 yaş, çocukta psikolojik gelişim, çocukta duygusal gelişim, çocukta zihinsel gelişim
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
