Bağımlılık genetik olarak yatkınlığın bulunduğu ve beynin zevk merkezi ile hipokampüs denilen hormon pompasının bir hastalığıdır. Burada salgılanan kimyasal maddelerin az ya da çok salgılanmasına dair oluşan bir kronik hastalıktır. Yani, bağımlılık beynin işleyişini değiştirir ve beyin bunu normalmiş gibi kabul eder. Beynin işlevsel noktalarını kaybetmesi için illa, dışarıdan vücuda alınan kimyasal maddelere gerek yoktur.

Joe Dispenza demiş ki: “Bir kişi herhangi bir duygusunu, davranışını kontrol edemiyorsa o duyguya, davranışa bağımlıdır”. Ne anladık şimdi biz buradan? Yani bağımlılığın sadece, alkol ve madde olması gerekmiyor. Farklı şekillerde de bağımlılık gerçekleşebilir. Kumar, alışveriş, spor, seks, yeme, öfke, insan bağımlılığı da bağımlılık içinde yer alırken, bu içerikte yer alan bir bağımlılık daha var ki, aslında en zor bağımlılık çeşitlerinden biridir.

İnternet, çağımızın en hızlı büyüyen medyasıdır ve birçok hizmeti bir arada sunabilmektedir. Birçok kolaylık sağlamasının yanında birçok zorluğa da sebep olabilmektedir. İnternet bağımlılığı kavramına baktığımızda, kişinin yaşamında internet kullanımından dolayı psikolojik, okul, iş, aile yaşantısında birtakım zorluklarla karşı karşıya kalmasını ifade edebiliriz. İnternet bağımlılığında görsel uyarılma ön plandadır. Görsel uyarılma, ekranda hareketli olan resimlerin sürekli yer değiştirmesi, ekrandaki canlılık, sürekli gidip gelen ve aslında çıplak gözle yakalayamadığımız ama sürekli olan bir dönüşüm, yani görsel uyarılmanın kendisi, beynimizin ön lobundan görsel olarak algılandığında ve beynimizin zevk merkezine geldiğinde orada birtakım kimyasal salınımların oluşmasına sebep olmaktadır. Aslında neyi görüyorsak beynimizden ona göre bir kimyasal salgılanıyor ve bu kimyasallar aslında bedenimizin, ruhumuzun, duygularımızın hastalanmasına sebep oluyor.

TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞININ İÇERİĞİNDE NELER YER ALIR?
Sosyal medya bağımlılığı, oyun bağımlılığı, cep telefonu bağımlılığı, internet bağımlılığı gibi alanlarda teknoloji bağımlılığı kendini gösterebilir.

PEKİ, BU TEHLİKEYİ NASIL ANLAYABİLİRİZ, BELİRTİLERİ NELERDİR?

• Teknoloji (bilgisayar/tablet/telefon/internet/sanal oyun) başında harcanan vaktin giderek artması,
• İnternet başında geçirilen vakitle ilgili kontrolün kaybedilmesi,
• Planlanandan daha fazla internet karşısında kalınması,
• İnternetin olumsuz duygulardan kaçmak için kullanılması,
• İnternet faaliyetine dönük, aşırı özlem ve istek duyma,
• İnternetten uzak kalınca huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması,
• Ruhsal, sosyal, bedensel bir sorun oluşturmasına rağmen internetin kullanılmaya devam edilmesi,
• Zamanının büyük çoğunluğunun fiilen ya da zihnen internetle geçirilmesi,
• İnternetin sorumlulukların (iş, okul, aile, bireysel, temizlik gibi) yerine getirilmesine engel olması,
• İnternet kullanımının kişinin başkaları veya kendisiyle çatışmasına neden olması,
• İnternet kullanımının uyku düzeninde değişikliklere sebep olması, kilo alıp verme, sırt ağrısı ve baş ağrısı gibi fiziksel değişiklikler yaşama
• Sosyal çevre ve yakınlara karşı yalan söyleme (“Bu akşam çok hastayım yemeğe katılamayacağım” vb. bahaneler üretme),
• Diğer zevk veren aktivitelerden kendini geri çekme.

NEDEN “SANAL YAŞAM” BİR TERCİH HALİNE GELİYOR?

Kişinin internet bağımlısı olmasının birçok sebebi olabilmektedir.

• Özgüven eksikliği, içe kapanıklık, beğenilmeme korkusu, karamsar düşünce yapısı,
• Sosyal ilişki kurmada zorluk yaşamak,
• Arkadaş edinme, iletişim kurma ve iletişim becerilerini devam etmede sıkıntı yaşama,
• Bireyin kendisini yeterinde tanımaması,
• Bireyin problemleri nasıl çözeceğini bilememesi,
• Arkadaş, aile veya yakın gördüğü kişilerle sorun yaşanması,
• Okuldaki başarısızlık,
• Gerçek yaşamda elde edilemeyen başarıları, teknoloji ortamında elde etmeye çalışmak,
• Yalnızlık,
• Depresyon,
• Sıkıntı ve kaygı,
• Teknolojinin bilinçsiz kullanılması gibi nedenler, kişiyi problemli kullanıma itebilmektedir.

PEKİ, BU İŞİN SAĞLIKLI TARAFI NASIL OLUYOR?

Sağlıklı internet kullanımı; bilişsel veya davranışsal rahatsızlıklar oluşmaksızın makul zaman dilimlerinde internetin kullanımıdır. Sağlıklı internet kullanıcısı için sanal yaşam gerçek yaşamın yerini almamakta, birbirinden ayrı tutulmaktadır.

SAĞLIKSIZ TARAFTA OLANLAR İÇİN NELER YAPILABİLİR?

Problemli internet kullanımını kontrol altına almak için birçok adım atılabilir. Kişi, bireysel olarak çaba sarf edebilir ancak bir sonuç alamıyorsa yardım çanları çalıyor demektir. İnternet bağımlılığı olsun, bağımlılık olsun kişiye özgü bir tedavi planının oluşturulmasıyla üstesinden gelinebilecek bir durumdur. Bu süreç içerisinde kişinin tetikleyici durumları fark edebilmesi, bağımlılığı tetikleyen duygu, davranışları belirleyebilmesi, dürtü kontrolü, sorunlarla baş edebilme yöntemlerinin öğrenilmesi, kişinin sosyal becerilerini arttırma, teknoloji kullanımıyla ilgili algı, tutum ve düşüncelerin tespit ve değişimi gibi birçok konuda kişiye özgü terapi planıyla aşamalı bir şekilde ilerleme olmaktadır. Tabi bu noktada internet bağımlılığına eşlik eden psikiyatrik bozuklukların olabileceği ve bu durumun da ele alınarak tedavi planının oluşturulması gerektiği unutulmamalıdır. Ayrıca, bireyin ailesinin de bu süreçte yer alması ve onları da sürece dahil edebilmek önem kazanmaktadır.

Uzm.Kln. Psk. Çağla Begüm YÜCE