Bireyin Psikososyal Gelişimi
psikoloji bilimi insan ve davranışlarını inceler. bir psikoloğun görevi herşeyden önce kişinin kendisini tanımasına yardımcı olmaktır. bu nedenle de bireyin yaşantısının ilk yıllarından başlayarak doğru bir psikolojik alt yapı ile yetişmesi bunun için de öncelikle anne-babaların çocuk yetiştirme konusunda eğitimli olması önem arz etmektedir. kişinin kendi kendisinin psikoloğu olması gerekir. bu konu ile ilgili olarak kişisel psikososyal gelişim dönemleri hakkında bilgi verilecektir.
1.11 Bireyin Psikososyal Gelişimi
Doğum öncesinde fetüsün sağlıklı bir biçimde gelişimini sürdürüp tamamlaması annenin yaşam şartlarına bağlıdır.Annenin yaşam kalitesi bebeğin gelişimini etkiler (Aydın, 2005: 15).
Kişiliği, kişinin iç ve dış çevresi ile kurduğu, onu diğerlerinden ayıran, tutarlı ve yapılaşmış ilişkiler bütünü olarak tanımlayabiliriz (Cüceloğlu, 1997: 404).
Sosyalleşmeyi, insanın toplumun bir üyesi olabilmesi şeklinde tanımlayabiliriz. Sosyalleşme terimi, daha çok çevresel faktörlerin çocuk üzerindeki etkilerini ifade eder. Doğumundan itibaren birey, önce ailesi, sonra yakın akrabaları ve nihayet çevresi ile geçirdiği etkileşim sonucunda sosyalleşir ve toplumun bir parçası olur. Birey bu etkileşim sonucu çevresindekilerin davranış kalıplarına benzer davranışlar sergileme eğiliminde olsa da genetik özellikleri bireyin gelişimine etki eder (Kağıtçıbaşı, 1999: 325).
Sosyalleşen birey ise özgüveni yüksek ve özgün bir birey olacağı için eş seçiminde çevresel basklara kardı dirençli olabilir. Bu bölümde bireyin psikososyal gelişim basamakları ele alınacaktır.
1.11.1 Temel güvene karşı güvensizlik: Doğumdan bir buçuk yaşa kadar olan bebeklik dönemini kapsayan bu evrede bebek ilk defa gördüğü çevrenin güvenli olup olmadığını anlamaya çalışır. Anne çocuğuna dünyanın güvenilir bir yer olduğunu hissettirmelidir. Çocuk üç boyutta güven duygusu kazanır.
1. aşinalık (tanıdıklık),
2. tutarlılık,
3. süreklilik
Bebeğin temel güveninin göstergesi beslenme kolaylığı, uyku derinliği ve bağırsaklarının gevşekliğidir (Bacanlı, 2003: 88).
1.11.2 Özerkliğe karşı utanç ve kuşku: Bir buçuk yaş ile üç yaş arasındaki bu dönemde çocuk çevresini keşfetmesine yardımcı olunmalıdır. Aynı zamanda bu dönemde çocuklar anne ve babaları ile inatlaşma eğilimine de girerler. Örneğin, ayakkabısını bağlamaya çalışırken beklenen ve tahammül edilen çocuk ayakkabısını bağlamayı öğrenirken, beklenmeyen, sabredilmeyen çocuklar ayakkabı bağlamayı zor ve kendisi için başarılması imkansız bir eylem olarak görürler.İkinci yılın sonunda yürüme ve konuşmaya başlayan bu dönemde, çocuk, çocuk ferdi bir kimliğe sahip olmaya çabalar. Dili bir düşünce aracı olarak kullanmaya başladığı, bağımsız hareketliliğe geçip daha mükemmel motor davranışlar gösterdiği bu dönemin sonunda çocuğun hareketleri dengeli ve kusursuz hale gelir. Genellikle beğenilmeyi, takdir edilmeyi ister. Beğenilmeyip, takdir görmeyen ve her davranışta anne ve babasına itaat etmek zorunda bırakılan çocuk, pasif, utangaç ve dıştan denetimli olur (Aydın, 2005: 87).
1.11.3 Girişimciliğe karşı suçluluk duygusu: 3 ile 7 yaş arasındaki yaşları kapsayan bu dönemde cinsel kimliğin keşfi ve merak duygusu ön plandadır. Çocuk bu dönemde sorularına uygun cevaplar alırsa girişimciliği desteklenmiş olur. Ayıp ve ilgilenilmemesi gereken gizli bilgiler olduğu hissi verilirse çocuğun suç işlediği hissi yaşatılır. Bu dönemde fazla girişimcilik, merhametsizliğe ve sosyopatlığa, yetersiz girişimcilik ise engellenme ve sosyal fobiye sebep olabilir.
1.11.4 Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu: İlkokul çağlarındakibu dönem çalışkanlık başarısızlık duygularının kazanıldığı dönemdir. Çocuğun yanlışları ve hatalarına değil doğrularına odaklanılmalı, başkaları ile değil kendisi ile kıyaslanmalıdır. Bu dönemde ailesi ve çevresinden aldığı tepkilere göre birey kendisini çalışkan veya tembel olarak nitelendirir (Bacanlı, 2003: 90-91).
1.11.5 Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası: Ergenlik dömeni kapsayan bu evrede birey “ben kimim” sorusuna cevap aramaya çalışırken arkadaş grupları ve sosyal çevre bireyin gelişimi için önemlidir. Tutarlı benliğin gelişiminde ve sağlıklı bir bireyselleşmenin sağlanmasında bu dönem kritik önemdedir. Rol model alacağı kişiler ergenin gelişimine etki etmektedir.Bu dönemde mesleki vasfını kazanmış genç sorumluluk yüklenmeye hazırdır. Artık o evlenmeye, bir aile kurup anne-baba olmaya istekli ve heveslidir. O, mesuliyet yüklenmeyi şahsiyetinin toplum ve sosyal çevre açısından da noksan bir parçası olarak görmekte, aile, ev edinme ve evini yönetme sorumluluğunu artık üzerine almak istemektedir. Yetişkin kişiler bu dönemdeki ergenleri hayatın normlarına göre değerlendirmesi, akranları ile iyi ve sağlıklı ilişkiler kurabilmesi yönünde desteklemelidirler. Akranları içinde iyi iletişim sağlayabilen ve sosyal açıdan akranlarından destek gören ergenlerin gelişimleri çok daha üst düzeyde olacaktır (Aydın, 2005: 89-90).
1.11.6 Yakınlığa karşı yalıtılmışlık: Ergenlik döneminin son evresini kapsayan bu dönemde kişi sosyal çevreye entegrasyon sağlayabileceği gibi içe kapanarak yanlızlaşma davranışı da gösterebilir. Önceki gelişim dönemlerini nasıl geçirdiği bu evredeki davranışları şekillendirmektedir.
1.11.7 Üreticiliğe karşı verimsizlik: Genç yetişkinlik dönemini ifade eden bu dönem kişinin çalışma hayatında, sosyal alanda ve evlilik yaşantısında verimli ve doyumlu davranışlar geliştirmesi beklenirken tersi durumda ise verimsizlik ve reddedici davranışlar yansıtabilir (Bacanlı, 2003: 94-95).
1.11 Bireyin Psikososyal Gelişimi
Doğum öncesinde fetüsün sağlıklı bir biçimde gelişimini sürdürüp tamamlaması annenin yaşam şartlarına bağlıdır.Annenin yaşam kalitesi bebeğin gelişimini etkiler (Aydın, 2005: 15).
Kişiliği, kişinin iç ve dış çevresi ile kurduğu, onu diğerlerinden ayıran, tutarlı ve yapılaşmış ilişkiler bütünü olarak tanımlayabiliriz (Cüceloğlu, 1997: 404).
Sosyalleşmeyi, insanın toplumun bir üyesi olabilmesi şeklinde tanımlayabiliriz. Sosyalleşme terimi, daha çok çevresel faktörlerin çocuk üzerindeki etkilerini ifade eder. Doğumundan itibaren birey, önce ailesi, sonra yakın akrabaları ve nihayet çevresi ile geçirdiği etkileşim sonucunda sosyalleşir ve toplumun bir parçası olur. Birey bu etkileşim sonucu çevresindekilerin davranış kalıplarına benzer davranışlar sergileme eğiliminde olsa da genetik özellikleri bireyin gelişimine etki eder (Kağıtçıbaşı, 1999: 325).
Sosyalleşen birey ise özgüveni yüksek ve özgün bir birey olacağı için eş seçiminde çevresel basklara kardı dirençli olabilir. Bu bölümde bireyin psikososyal gelişim basamakları ele alınacaktır.
1.11.1 Temel güvene karşı güvensizlik: Doğumdan bir buçuk yaşa kadar olan bebeklik dönemini kapsayan bu evrede bebek ilk defa gördüğü çevrenin güvenli olup olmadığını anlamaya çalışır. Anne çocuğuna dünyanın güvenilir bir yer olduğunu hissettirmelidir. Çocuk üç boyutta güven duygusu kazanır.
1. aşinalık (tanıdıklık),
2. tutarlılık,
3. süreklilik
Bebeğin temel güveninin göstergesi beslenme kolaylığı, uyku derinliği ve bağırsaklarının gevşekliğidir (Bacanlı, 2003: 88).
1.11.2 Özerkliğe karşı utanç ve kuşku: Bir buçuk yaş ile üç yaş arasındaki bu dönemde çocuk çevresini keşfetmesine yardımcı olunmalıdır. Aynı zamanda bu dönemde çocuklar anne ve babaları ile inatlaşma eğilimine de girerler. Örneğin, ayakkabısını bağlamaya çalışırken beklenen ve tahammül edilen çocuk ayakkabısını bağlamayı öğrenirken, beklenmeyen, sabredilmeyen çocuklar ayakkabı bağlamayı zor ve kendisi için başarılması imkansız bir eylem olarak görürler.İkinci yılın sonunda yürüme ve konuşmaya başlayan bu dönemde, çocuk, çocuk ferdi bir kimliğe sahip olmaya çabalar. Dili bir düşünce aracı olarak kullanmaya başladığı, bağımsız hareketliliğe geçip daha mükemmel motor davranışlar gösterdiği bu dönemin sonunda çocuğun hareketleri dengeli ve kusursuz hale gelir. Genellikle beğenilmeyi, takdir edilmeyi ister. Beğenilmeyip, takdir görmeyen ve her davranışta anne ve babasına itaat etmek zorunda bırakılan çocuk, pasif, utangaç ve dıştan denetimli olur (Aydın, 2005: 87).
1.11.3 Girişimciliğe karşı suçluluk duygusu: 3 ile 7 yaş arasındaki yaşları kapsayan bu dönemde cinsel kimliğin keşfi ve merak duygusu ön plandadır. Çocuk bu dönemde sorularına uygun cevaplar alırsa girişimciliği desteklenmiş olur. Ayıp ve ilgilenilmemesi gereken gizli bilgiler olduğu hissi verilirse çocuğun suç işlediği hissi yaşatılır. Bu dönemde fazla girişimcilik, merhametsizliğe ve sosyopatlığa, yetersiz girişimcilik ise engellenme ve sosyal fobiye sebep olabilir.
1.11.4 Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu: İlkokul çağlarındakibu dönem çalışkanlık başarısızlık duygularının kazanıldığı dönemdir. Çocuğun yanlışları ve hatalarına değil doğrularına odaklanılmalı, başkaları ile değil kendisi ile kıyaslanmalıdır. Bu dönemde ailesi ve çevresinden aldığı tepkilere göre birey kendisini çalışkan veya tembel olarak nitelendirir (Bacanlı, 2003: 90-91).
1.11.5 Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası: Ergenlik dömeni kapsayan bu evrede birey “ben kimim” sorusuna cevap aramaya çalışırken arkadaş grupları ve sosyal çevre bireyin gelişimi için önemlidir. Tutarlı benliğin gelişiminde ve sağlıklı bir bireyselleşmenin sağlanmasında bu dönem kritik önemdedir. Rol model alacağı kişiler ergenin gelişimine etki etmektedir.Bu dönemde mesleki vasfını kazanmış genç sorumluluk yüklenmeye hazırdır. Artık o evlenmeye, bir aile kurup anne-baba olmaya istekli ve heveslidir. O, mesuliyet yüklenmeyi şahsiyetinin toplum ve sosyal çevre açısından da noksan bir parçası olarak görmekte, aile, ev edinme ve evini yönetme sorumluluğunu artık üzerine almak istemektedir. Yetişkin kişiler bu dönemdeki ergenleri hayatın normlarına göre değerlendirmesi, akranları ile iyi ve sağlıklı ilişkiler kurabilmesi yönünde desteklemelidirler. Akranları içinde iyi iletişim sağlayabilen ve sosyal açıdan akranlarından destek gören ergenlerin gelişimleri çok daha üst düzeyde olacaktır (Aydın, 2005: 89-90).
1.11.6 Yakınlığa karşı yalıtılmışlık: Ergenlik döneminin son evresini kapsayan bu dönemde kişi sosyal çevreye entegrasyon sağlayabileceği gibi içe kapanarak yanlızlaşma davranışı da gösterebilir. Önceki gelişim dönemlerini nasıl geçirdiği bu evredeki davranışları şekillendirmektedir.
1.11.7 Üreticiliğe karşı verimsizlik: Genç yetişkinlik dönemini ifade eden bu dönem kişinin çalışma hayatında, sosyal alanda ve evlilik yaşantısında verimli ve doyumlu davranışlar geliştirmesi beklenirken tersi durumda ise verimsizlik ve reddedici davranışlar yansıtabilir (Bacanlı, 2003: 94-95).
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Bireyin Psikososyal Gelişimi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Murat ÇAKIR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Murat ÇAKIR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
