Femoroasetabular Sıkışma Sendromu
Femoroasetabular sıkışma (FAS), proksimal femur ile asetabulum arasındaki anatomik ilişkinin bozulup, fizyolojik temas yerine anormal temas sonucu gelişen bir durumdur.
KALÇA EKLEMİ
Kalça eklemi femur proksimali ve os coxae kemiklerinin oluşturduğu enarthrosis spherica grubundan multiaksiyel bir eklemdir.
a-femur proksimali
Femur başı ,boynu ve küçük trokanterin 5 cm. kadar distalini içine alan kemik yapıdır. İnklinizasyon veya kollodiafizer açısı 125-130, femoral anteversiyon açısı ortalama 15 derecedir.Femurun en yukarıdaki asetabulumla eklemleşen kısmı bir kürenin üçte ikisi kadardır.
b-asetabulum
Os coxae’da femur başına tamamen uyacak şekilde ve onun yarısından fazlasını içine alan yapıya asetabulum denir. Asetabulumun kenarları 5-6 mm genişliğinde fibröz kıkırdaktan oluşmuş, labrum asetabulare denilen bir halka ile yükseltilmiştir. Asetabular anteversiyon açısı 17±6 derecedir. Kaudal olarak 45 derecelik bir açılanması vardır.
c-eklem kapsülü
Fibröz yapıdadır. Eklem kapsülü yukarıda asetabulumun kemik kenarına yapışır, bunun sonucu olarak Labrum Asetabulare ile Ligamentum transversum eklem içinde kalır. Aşağıda ise önde, arkaya nazaran daha distalde olmak üzere femur boynuna yapışır.
d-eklem bağları
1-Ligamentum iliofemoralis
2-Ligamentum İschiofemorale
3-Ligamentum Pubofemorale
4-Ligamentum Capitis Femoris
Femoroasetabular sıkışma , femur baş boyun kavşağı ve/veya asetabulum kenarının morfolojik olarak anormal yapısı nedeniyle, aktif, genç erişkinlerde tekrarlayan aşırı/zorlayıcı kalça hareketleri (özellikle kalçanın fleksiyon ve iç rotasyonu) sırasında anormal temasa bağlı kalça eklem kıkırdağı ve labrumda hasara ve klinik olarak kalça ağrısına yol açan patolojik mekanik kalça bozukluğudur. Son yıllarda gündeme gelen kalça ağrısının ve ayrıca genç ve aktif insanlarda erken başlangıçlı osteoartritin en önemli nedenlerinden biridir.
FAS Tipleri
1-CAM (tümsek) TİPİ
2-PİNCER (kıskaç) TİPİ
3-MİKS TİP
CAM (tümsek) TİPİ
Sıklıkla 20-40 yaşları arası genç erkek sporcularda görülür.
Tipik olarak kalça ekleminin fleksiyonu ile meydana gelir
Femur başı küresel yapısını kaybetmiştir.
AA≥55°
Femur baş boyun kavşağında anterosuperior yerleşimli anormal kemiksel çıkıntı (cam=tümsek) mevcuttur
Pistol grip (kabza) deformitesi
Tümsek deformitesi en sık femur boynu üzerinde saat 1 ile 3 arasındadır. Ancak saat 12’den saat 6’ya kadar uzanabilir.
Erken dönemde kıkırdak hasarı oluşur
Uzun dönemde anterosuperior osteoartrit ve labrum yırtıığı gelişir.
PİNCER (kıskaç) TİPİ
Asetabulumun anormal morfolojsinden kaynaklanan femur başının aşırı örtülmesine bağlı gelişir
LCEA ≥39º
Sıklıkla 30-40 yaşlarındaki orta yaşlı atletik kadınlarda ve yoga ve aerobik egzersizler gibi aktivitelerde ortaya çıkar
Erken dönemde hasar labrumla sınırlıdır
Uzun dönemde posteroinferior ya da santral OA gelişir
Asetabuler retroversiyon, koksa profunda, protrusio asetabuli ve periasetabuler osteotomi (PAO) lerden sonra görülür.
Tümsek tipine göre prognoz daha hafiftir
MİKS (tümsek+kıskaç) TİP
Hem asetabulum hem de femur baş-boyun bileşkesindeki morfolojik anormalliğinin birlikte olduğu tiptir.
Semptomatik hastalar sıklıkla her iki tipin özelliğini gösterir
ETYOLOJİ
Genetik faktörler
İdiyopatik
Travma sonrası sekonder gelişim
Proksimal femurdan kaynaklanan anormallikler
o Femur başında osteonekroz
o Kötü kaynamış femur boyun kırıkları
o Geçirilmiş femoral osteotomiler
Asetabulum nedenli bozukluklar
o Asetabuler retroversiyon
o Koksa profunda
o Periasetabuler osteotomiler
o Protrusio asetabuli
Geçirilmiş çocukluk çağı hastalıkları
o Legg-Calve-Perthes hastalığı
o Femur başı epifiz kayması
Tekrarlayıcı/Zorlayıcı sportif aktivite
Engelli , bisiklet, koşu , kürek, güreş, amerikan futbolu, binicilik, buz hokeyi, bale, futbol,
golf, kayak, mücadele sporları, sörf, tenis, basketbol, yoga vs.
EPİDEMİYOLOJİ
Prevalans %10-%15 arasında değişmektedir. 11-66 yaşları arasında görülür. Bu problem sıklıkla genç yetişkin ve hatta adölesan sporcularda gözlenmektedir. Asemptomatik bireylerde yapılan çalışmalarda, femoral(cam) tip oranı erkeklerde %9–25, kadınlarda ise %3–10 arasında değişmektedir. Beyaz ırk, siyahi ve sarı ırka göre bu hastalığa daha yatkındır. Kadınlarda asetabular tip (pincer, kıskaç tip) erkeklerde femoral tip (cam tipi) daha sık görülmektedir. Yapılan bir çalışmada femoral tip sıkışması olan hastaların kardeşlerinde kontrol grubu ile kıyaslandığında 2,5 kat daha yüksek oranda risk olduğu aynı zamanda asetabular tip açısından da 2 kat risk taşıdığı saptanmış.(
Güncel literatüre göre, haftada en az 3 kez antrenman yapan adölesan erkek futbol, basketbol ve buz hokeyi sporcularında sporcu olmayan kendi yaşıtlarına nazaran FAS taki femur baş boyun ofsetinde deformite görülme sıklığı açısından daha yüksek risk bulunmaktadır. Yapılan bir çalışmada asemptomatik profesyonel futbol oyuncularında erkeklerin %72’sinde bayanların %50’sinde FAS’a yatkınlığı gösteren en az bir radyolojik anormallik bulunmuş
2013 yılında semptomatik FAS dolayısıyla cerrahi geçirmiş 1076 hasta üzerinde yapılan araştırmada cam tip 47.6% pincer tip 7.9% ve miks tip 44.5% olarak bulunmuştur. (Clohisy et. al. 2013)
BULGULAR
ÖYKÜ
Başlangıç sinsi -yakınmalar aralıklı
Sıklıkla tek kalçada ve kasık ağrısı şeklinde başlar.
Hastalar uzun süreli oturmadan ayağa kalkma sırasında oluşan derin ağrı veya oturma, kalkma, arabaya binip-inme veya öne doğru eğilmeyle kötüleşen sinsi başlangıçlı ağrı tarif ederler.
Ağrı öncelikle kasıkta olup nadiren kalçanın lateraline ve uyluğun ön kısmına yayılan tiptedir.
Olguların %91’de ağrının aktiviteyle ilişkisi vardır
Olguların %71’de gece ağrısı görülmektedir.
FİZİK MUAYENE
Fleksiyonda ve özellikle internal rotasyonda kısıtlılık görülür
Eğer labral lezyon ve kondral ayrışma geliştiyse, ağrıya eklemde takılma, ses gelmesi ve zaman zaman emniyetsizlik hissi de eşlik edebilir
Kısalmış stance faz
Anterior impingement testi
Posterior impingement testi
FABER testi
Kavrama belirtisi (C-sign): Uzun süren bir oturmanın akabinde kalkılırken kasıktan trokanter üzerine bir kuşak şeklinde uzanan ağrı hasta tarafından avuç içi kasık ve trokanter üzerine konularak tanımlanır.
Duyu kayıpları
Kuvvet kaybı
RADYOLOJİK BULGULAR
Anormal Alfa ve LCE açısı, Çaprazlama bulgusu (crossover)-asetabular retroversiyon, Labral ossifikasyon, Pistol grip (kabza) deformitesi, Asetabuler retroversiyon, koksa profunda, protrusio asetabuli ve periasetabuler osteotomi varlığı değerlendirilir.
DİĞER YÖNTEMLER
Artroskopi
Diagnostik intraartiküler kalça enjeksiyonu (steroid,kortikosteroid, hyaluronic acid)
Öykü ve muayene ile teşhis konulduğu durumlarda diagnostik intraartiküler kalça enjeksiyonuna gerek yoktur
TEDAVİ
Medikal tedavi olarak NSAİ ve kortikosteroid (eklem içi) uygulamaları yapılmaktadır. Cerrahi tedavi de amaç eklemdeki anatomik bozulmayı düzeltmektir. Bu amaçla güvenli cerrahi dislokasyon, anterior mini artrotomi ve artroskopik cerrahi yöntemleri tercih edilen cerrahi girişim seçenekleridir.
FİZİK TEDAVİ
İstirahat
Aktivitelerin düzenlenmesi
Kalça fleksiyon-adduksiyon kısıtlaması
Taping ve strapping (S.E.R.F. Strap v.s.)
Femoral postero-lateral gliding
Mobilizasyon
Açık kinetik zincir egzersizleri
Kapalı kinetik zincir egzersizleri
Core stabilizasyon egzersizleri
Gluteus medius ve maksimus kuvvetlendirme
Harris ve ark. tarafından 2013 yılında FAS tedavisi üzerine yapılan sistematik bir derleme çalışmada cerrahi tedavi sonuçlarının cerrahi olmayan tedavi yaklaşımlarından anlamlı olarak daha iyi olduğu bildirmişlerdir. Bunun aksine Emara ve ark. 2011 yılında çalışmaya aldıkları hafif FAS’ı olan 37 hastanın sadece 4’ ü cerrahi dışı tedaviden fayda sağlayamayıp cerrahi bir girişime tabi tutulmuştur.Benzer olarak Smeathan ve ark. nın 2016 yılında yayınladıkları ve 23 fas teşhisi konmuş genç sporcu üzerinde 3 ay süreyle bireyselleştirilmiş manuel terapi ve egzersiz odaklı fizyoterapinin ağrı ve fonksiyon üzerine etkisini ölçtükleri çalışmalarında, fizik tedavinin ağrı ve fonksiyonda iyileşme sağladığı sonucuna varıldığını bildirmişlerdir.
Femoroasetabular sıkışma sendromu olan bireylerde sıkışmanın seviyesi göz önünde bulundurularak tüm tedavi seçenekleri değerlendirilmeli dir.
KALÇA EKLEMİ
Kalça eklemi femur proksimali ve os coxae kemiklerinin oluşturduğu enarthrosis spherica grubundan multiaksiyel bir eklemdir.
a-femur proksimali
Femur başı ,boynu ve küçük trokanterin 5 cm. kadar distalini içine alan kemik yapıdır. İnklinizasyon veya kollodiafizer açısı 125-130, femoral anteversiyon açısı ortalama 15 derecedir.Femurun en yukarıdaki asetabulumla eklemleşen kısmı bir kürenin üçte ikisi kadardır.
b-asetabulum
Os coxae’da femur başına tamamen uyacak şekilde ve onun yarısından fazlasını içine alan yapıya asetabulum denir. Asetabulumun kenarları 5-6 mm genişliğinde fibröz kıkırdaktan oluşmuş, labrum asetabulare denilen bir halka ile yükseltilmiştir. Asetabular anteversiyon açısı 17±6 derecedir. Kaudal olarak 45 derecelik bir açılanması vardır.
c-eklem kapsülü
Fibröz yapıdadır. Eklem kapsülü yukarıda asetabulumun kemik kenarına yapışır, bunun sonucu olarak Labrum Asetabulare ile Ligamentum transversum eklem içinde kalır. Aşağıda ise önde, arkaya nazaran daha distalde olmak üzere femur boynuna yapışır.
d-eklem bağları
1-Ligamentum iliofemoralis
2-Ligamentum İschiofemorale
3-Ligamentum Pubofemorale
4-Ligamentum Capitis Femoris
Femoroasetabular sıkışma , femur baş boyun kavşağı ve/veya asetabulum kenarının morfolojik olarak anormal yapısı nedeniyle, aktif, genç erişkinlerde tekrarlayan aşırı/zorlayıcı kalça hareketleri (özellikle kalçanın fleksiyon ve iç rotasyonu) sırasında anormal temasa bağlı kalça eklem kıkırdağı ve labrumda hasara ve klinik olarak kalça ağrısına yol açan patolojik mekanik kalça bozukluğudur. Son yıllarda gündeme gelen kalça ağrısının ve ayrıca genç ve aktif insanlarda erken başlangıçlı osteoartritin en önemli nedenlerinden biridir.
FAS Tipleri
1-CAM (tümsek) TİPİ
2-PİNCER (kıskaç) TİPİ
3-MİKS TİP
CAM (tümsek) TİPİ
Sıklıkla 20-40 yaşları arası genç erkek sporcularda görülür.
Tipik olarak kalça ekleminin fleksiyonu ile meydana gelir
Femur başı küresel yapısını kaybetmiştir.
AA≥55°
Femur baş boyun kavşağında anterosuperior yerleşimli anormal kemiksel çıkıntı (cam=tümsek) mevcuttur
Pistol grip (kabza) deformitesi
Tümsek deformitesi en sık femur boynu üzerinde saat 1 ile 3 arasındadır. Ancak saat 12’den saat 6’ya kadar uzanabilir.
Erken dönemde kıkırdak hasarı oluşur
Uzun dönemde anterosuperior osteoartrit ve labrum yırtıığı gelişir.
PİNCER (kıskaç) TİPİ
Asetabulumun anormal morfolojsinden kaynaklanan femur başının aşırı örtülmesine bağlı gelişir
LCEA ≥39º
Sıklıkla 30-40 yaşlarındaki orta yaşlı atletik kadınlarda ve yoga ve aerobik egzersizler gibi aktivitelerde ortaya çıkar
Erken dönemde hasar labrumla sınırlıdır
Uzun dönemde posteroinferior ya da santral OA gelişir
Asetabuler retroversiyon, koksa profunda, protrusio asetabuli ve periasetabuler osteotomi (PAO) lerden sonra görülür.
Tümsek tipine göre prognoz daha hafiftir
MİKS (tümsek+kıskaç) TİP
Hem asetabulum hem de femur baş-boyun bileşkesindeki morfolojik anormalliğinin birlikte olduğu tiptir.
Semptomatik hastalar sıklıkla her iki tipin özelliğini gösterir
ETYOLOJİ
Genetik faktörler
İdiyopatik
Travma sonrası sekonder gelişim
Proksimal femurdan kaynaklanan anormallikler
o Femur başında osteonekroz
o Kötü kaynamış femur boyun kırıkları
o Geçirilmiş femoral osteotomiler
Asetabulum nedenli bozukluklar
o Asetabuler retroversiyon
o Koksa profunda
o Periasetabuler osteotomiler
o Protrusio asetabuli
Geçirilmiş çocukluk çağı hastalıkları
o Legg-Calve-Perthes hastalığı
o Femur başı epifiz kayması
Tekrarlayıcı/Zorlayıcı sportif aktivite
Engelli , bisiklet, koşu , kürek, güreş, amerikan futbolu, binicilik, buz hokeyi, bale, futbol,
golf, kayak, mücadele sporları, sörf, tenis, basketbol, yoga vs.
EPİDEMİYOLOJİ
Prevalans %10-%15 arasında değişmektedir. 11-66 yaşları arasında görülür. Bu problem sıklıkla genç yetişkin ve hatta adölesan sporcularda gözlenmektedir. Asemptomatik bireylerde yapılan çalışmalarda, femoral(cam) tip oranı erkeklerde %9–25, kadınlarda ise %3–10 arasında değişmektedir. Beyaz ırk, siyahi ve sarı ırka göre bu hastalığa daha yatkındır. Kadınlarda asetabular tip (pincer, kıskaç tip) erkeklerde femoral tip (cam tipi) daha sık görülmektedir. Yapılan bir çalışmada femoral tip sıkışması olan hastaların kardeşlerinde kontrol grubu ile kıyaslandığında 2,5 kat daha yüksek oranda risk olduğu aynı zamanda asetabular tip açısından da 2 kat risk taşıdığı saptanmış.(
Güncel literatüre göre, haftada en az 3 kez antrenman yapan adölesan erkek futbol, basketbol ve buz hokeyi sporcularında sporcu olmayan kendi yaşıtlarına nazaran FAS taki femur baş boyun ofsetinde deformite görülme sıklığı açısından daha yüksek risk bulunmaktadır. Yapılan bir çalışmada asemptomatik profesyonel futbol oyuncularında erkeklerin %72’sinde bayanların %50’sinde FAS’a yatkınlığı gösteren en az bir radyolojik anormallik bulunmuş
2013 yılında semptomatik FAS dolayısıyla cerrahi geçirmiş 1076 hasta üzerinde yapılan araştırmada cam tip 47.6% pincer tip 7.9% ve miks tip 44.5% olarak bulunmuştur. (Clohisy et. al. 2013)
BULGULAR
ÖYKÜ
Başlangıç sinsi -yakınmalar aralıklı
Sıklıkla tek kalçada ve kasık ağrısı şeklinde başlar.
Hastalar uzun süreli oturmadan ayağa kalkma sırasında oluşan derin ağrı veya oturma, kalkma, arabaya binip-inme veya öne doğru eğilmeyle kötüleşen sinsi başlangıçlı ağrı tarif ederler.
Ağrı öncelikle kasıkta olup nadiren kalçanın lateraline ve uyluğun ön kısmına yayılan tiptedir.
Olguların %91’de ağrının aktiviteyle ilişkisi vardır
Olguların %71’de gece ağrısı görülmektedir.
FİZİK MUAYENE
Fleksiyonda ve özellikle internal rotasyonda kısıtlılık görülür
Eğer labral lezyon ve kondral ayrışma geliştiyse, ağrıya eklemde takılma, ses gelmesi ve zaman zaman emniyetsizlik hissi de eşlik edebilir
Kısalmış stance faz
Anterior impingement testi
Posterior impingement testi
FABER testi
Kavrama belirtisi (C-sign): Uzun süren bir oturmanın akabinde kalkılırken kasıktan trokanter üzerine bir kuşak şeklinde uzanan ağrı hasta tarafından avuç içi kasık ve trokanter üzerine konularak tanımlanır.
Duyu kayıpları
Kuvvet kaybı
RADYOLOJİK BULGULAR
Anormal Alfa ve LCE açısı, Çaprazlama bulgusu (crossover)-asetabular retroversiyon, Labral ossifikasyon, Pistol grip (kabza) deformitesi, Asetabuler retroversiyon, koksa profunda, protrusio asetabuli ve periasetabuler osteotomi varlığı değerlendirilir.
DİĞER YÖNTEMLER
Artroskopi
Diagnostik intraartiküler kalça enjeksiyonu (steroid,kortikosteroid, hyaluronic acid)
Öykü ve muayene ile teşhis konulduğu durumlarda diagnostik intraartiküler kalça enjeksiyonuna gerek yoktur
TEDAVİ
Medikal tedavi olarak NSAİ ve kortikosteroid (eklem içi) uygulamaları yapılmaktadır. Cerrahi tedavi de amaç eklemdeki anatomik bozulmayı düzeltmektir. Bu amaçla güvenli cerrahi dislokasyon, anterior mini artrotomi ve artroskopik cerrahi yöntemleri tercih edilen cerrahi girişim seçenekleridir.
FİZİK TEDAVİ
İstirahat
Aktivitelerin düzenlenmesi
Kalça fleksiyon-adduksiyon kısıtlaması
Taping ve strapping (S.E.R.F. Strap v.s.)
Femoral postero-lateral gliding
Mobilizasyon
Açık kinetik zincir egzersizleri
Kapalı kinetik zincir egzersizleri
Core stabilizasyon egzersizleri
Gluteus medius ve maksimus kuvvetlendirme
Harris ve ark. tarafından 2013 yılında FAS tedavisi üzerine yapılan sistematik bir derleme çalışmada cerrahi tedavi sonuçlarının cerrahi olmayan tedavi yaklaşımlarından anlamlı olarak daha iyi olduğu bildirmişlerdir. Bunun aksine Emara ve ark. 2011 yılında çalışmaya aldıkları hafif FAS’ı olan 37 hastanın sadece 4’ ü cerrahi dışı tedaviden fayda sağlayamayıp cerrahi bir girişime tabi tutulmuştur.Benzer olarak Smeathan ve ark. nın 2016 yılında yayınladıkları ve 23 fas teşhisi konmuş genç sporcu üzerinde 3 ay süreyle bireyselleştirilmiş manuel terapi ve egzersiz odaklı fizyoterapinin ağrı ve fonksiyon üzerine etkisini ölçtükleri çalışmalarında, fizik tedavinin ağrı ve fonksiyonda iyileşme sağladığı sonucuna varıldığını bildirmişlerdir.
Femoroasetabular sıkışma sendromu olan bireylerde sıkışmanın seviyesi göz önünde bulundurularak tüm tedavi seçenekleri değerlendirilmeli dir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Femoroasetabular Sıkışma Sendromu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Fzt.Adil SONGUR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Fzt.Adil SONGUR'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
femoroasetabular sıkışma, femoroasetabular sıkışma sendromu, femoroasetabular sıkışma tedavi, femoroasetabular sıkışma nedir, femoroasetabular sıkışma tipleri
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
