Ankisyete Türleri ve Nitelendirilmesi
İmpulsif Anksiyete
İmpulsif anksiyete, bilinçdışındaki dürtüsel yapılarının (libidinal yapıdan kaynaklanan cinsel arzular veya agresyon biriminden gelen saldırganlık dürtüleri gibi) aktive olması durumunda ortaya çıkan bir anksiyete türüdür. Birey bu durumda dürtülerini bastırmak ister çünkü bazı dürtülerin bilince çıkması birey için çok tehlikeli algılanır. Yasaklar, değer yargıları ve yaşamın gerçekliği gibi unsurlar ile dürtüler arasında bir çatışma yaşanır. Bu durumda savunma mekanizmaları devreye girer (bastırma, reaksiyon formasyonu, yansıtma vs.).
Savunma mekanizmaları otomatik olarak devreye girer. Bastırma ile bu dürtüyü hatırlamaz, yansıtma ile başkasını ayıplar, reaksiyon formasyonu ile dürtünün tam tersi eğiliminde davranabilir. Savunma mekanizmaları çoğaltılabilir. Psikodinamik kuramlara göre, impulsif anksiyete oral dönem anksiyetesidir ve dürtünün deşarj olmamasından kaynaklanır. Dürtünün değer yargısına ve dış dünya gerçeğine göre deşarj olması intrapsişik yapı (id, ego, süperego) içerisinde dengeyi sağlar.
Seperasyon Anksiyetesi
Seperasyon anksiyetesi, ayrılma anksiyetesi anlamına gelir. Bebek, libidinal (sevgi) enerjisini anneden alır ve anne onun yaşam kaynağıdır. Bu nedenle, bir bebeğin anneden ayrılması sancılı bir süreçtir. Yetişkinlik yaşamında, anne-çocuk arasındaki ilişki anne ve türevlerine dönüşür. Bağlı olduğumuz her nesneden (sevgili, arkadaş, memleket, okul, eş vb.) ayrılmakla ilgili içsel tehdit hissettiğimizde ortaya çıkan patolojik anksiyeteye denir. Bu nedenle kişi, ilerleyen yaşına rağmen ayrılıklar ile ilgili her zaman anksiyete duyar. İlkokula başlayan çocuğun anneden ayrılamaması, eşinden ayrılmak isteyen bireyin ayrılmakta zorlanması veya emekli olamamak gibi durumlar bu anksiyete türüne örnek verilebilir.
Kastrasyon Anksiyetesi
Freud’un gelişimsel teorisine göre, kastrasyon anksiyetesi fallik dönemde (3-6 yaş) ortaya çıkan bir anksiyete türüdür. Erkek çocuk, annesine karşı duyduğu cinsel arzuların babası tarafından cezalandırılacağı (penisinin kesilmesi) korkusuna kapılır ve ödipal karmaşa yaşar. Ödipal karmaşanın çözülememesi durumunda (baba ile özdeşim), bu anksiyete yaşamın ilerleyen dönemlerinde de tekrar eder. Birey, baba yerine koyduğu ya da baba figürü olarak gördüğü her nesne tarafından sembolik olarak cezalandırılacağı korkusu ile anksiyete yaşar. Bu durum, kişinin bir iş yapacağı, biriyle birlikte olacağı zaman tehdit algılamaları ile belirir. Kişi, iç dünyasında düşüncelerinden, duygularından veya davranışlarından dolayı yakalanma korkusu hisseder. Kastrasyondan kaçmak için birey bilinçdışı olarak otokastrasyon yapabilir. Mevcut potansiyelinden daha geride kalmak, otorite figürlerinden (devlet, müdür, yönetici) uzak durmak veya onlarla başını derde sokmak bu anksiyete türünün bilinçdışı yansımalarıdır. Rekabetten kaçınma, bu dönemin en sık görülen bilinçdışı yansımasıdır.
Kız çocuklarında kastrasyon anksiyetesi tanımı çok net değildir. Kız çocuk, penisinin olmadığını fark ettiği zaman penis hasedi gelişir. Penisinin olmadığını kabul eder ve bir gün penis elde etme arzusuna sahip olur. Bu arzu, çocuk sahibi olma arzusuyla yer değiştirir. Freud, kız çocuklarında bu durumu elektra kompleksi olarak adlandırır. Kadınlarda kastrasyon anksiyetesi, bazı kadınların penislerinin olmadığı gerçeğini inkar ederek erkek gibi davranmaya devam ettiklerinden söz eder. Bu durumda, kız çocuklarında kastrasyon anksiyetesi var olmayan penislerinin kastre edileceği şeklinde daha çok fantezi düzeyinde gelişir. Kız çocukları tarafından bu anksiyete aynı zamanda sevginin kaybedileceği kaygısı olarak da hissedilir. Başarılı olursa, sevgilisi olursa veya ön planda olursa, kendini sevgiden mahrum bırakılacağı ve sevilmeyeceği kaygısını taşır. Otokastrasyon ile kişi, sevgiyi kaybetmemek için başarılı olmaktan, birinci olmaktan veya evlenmekten bilinçdışı olarak kendini geri çekebilir. Genel olarak bu tip anksiyete, kişinin herhangi bir aktivasyon göstermesi gerektiği durumlarda yoğun anksiyete yaşamasına veya kaçınma davranışı, ketlenme gibi durumlara neden olur.
Süperego Anksiyetesi
Süperego anksiyetesi, suçluluk hissi ile ilişkili bir anksiyete türüdür. Kişi, dürtülerine (arzu, istek ve saldırganlık) uyarak hareket eder ve süperegodan gelen değer, inanç ve kurallara uygun hareket etmezse kendini suçlu hisseder. Bu durumda kişi, yaşamda yapacağı eylemi, tutumu vb. yeterince düzgün, mükemmel veya zamanında yapmazsa anksiyete hissetmeye başlar. Burada kişi, süperego tarafından cezalandırılacağını düşünür. Yanlış yaptığını, neden tam olarak yapamadığını, suçluluk duygusunu üzerinde hisseder ve kendini ağır şekilde yargılar. “Tam” ve “mükemmel” yapamama kaygısı, kişinin sosyal yaşamında esnek olmasını zorlaştırır. Bu içsel ses ne kadar sert ve cezalandırıcıysa kişinin anksiyetesi o kadar çok artar.
Dürtü harekete geçip davranış gerçekleştirdiğinde, alınan hazzın bedeli olarak süperego tarafından bireyin cezalandırılacağına dair inançtan doğan anksiyetedir. Alınan haz arttıkça hissedilen bilinçdışı suçluluk da artar. Mastürbasyon sonrasında hissedilen suçluluk duygusu gibidir. Freud’un latent dönemine (6-12 yaş) aittir.
Fragmantasyon Anksiyetesi
Kohut’a ait bir terim olan fragmantasyon anksiyetesi, parçalanma anksiyetesi olarak bilinir. Kohut’a göre sadece narsisistik patolojilerde ortaya çıkar. Kendilik yapısı parçalanma tehdidi hissettiğinde bu anksiyete devreye girer. Narsisistik kişi, aşağılanma, incinme ve kırılma yaşadığında paranoid çekirdek aktifleşir ve bu durumda içsel bir parçalanma duygusu yaşar. Kişi parçalanmadan kurtulmak için adrenalin içeren sporlar yapar veya heyecan ve aşırı doyum peşinde koşar, uyuşturucu kullanır, aşırı cinsel aktivite veya mastürbasyon yapar. Bu davranışlar, kişiyi parçalanmaktan koruyan savunmalardır. Parçalanma anksiyetesine karşı kişi, kendini tümgüçlü hissettiği ve bu sayede içsel bütünlüğünü sağladığı bir savunma mekanizması geliştirir.
Fragmantasyon anksiyetesi, aynı zamanda kişinin kendini stres altında hissettiği zamanda da ortaya çıkar. Kişi stres altındayken fantezi veya bilinçli dünyasında “Sen benim kim olduğumu biliyor musun?” çıkışı yapabilir. Örneğin, kendisine ceza yazacak olan polisi fantezi dünyasında sürgüne göndermek gibi.
Kaynakça
Freud, S. (1905). Three Essays on the Theory of Sexuality.
Freud, S. (1923). The Ego and the Id.
Kohut, H. (1971). The Analysis of the Self: A Systematic Approach to the Psychoanalytic Treatment of Narcissistic Personality Disorders.
Kohut, H. (1977). The Restoration of the Self.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
Kaplan, H. I., & Sadock, B. J. (2007). Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry (10th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
Panksepp, J. (1998). Affective Neuroscience: The Foundations of Human and Animal Emotions. Oxford University Press.
Winnicott, D. W. (1965). The Maturational Processes and the Facilitating Environment: Studies in the Theory of Emotional Development. International Universities Press.
İmpulsif anksiyete, bilinçdışındaki dürtüsel yapılarının (libidinal yapıdan kaynaklanan cinsel arzular veya agresyon biriminden gelen saldırganlık dürtüleri gibi) aktive olması durumunda ortaya çıkan bir anksiyete türüdür. Birey bu durumda dürtülerini bastırmak ister çünkü bazı dürtülerin bilince çıkması birey için çok tehlikeli algılanır. Yasaklar, değer yargıları ve yaşamın gerçekliği gibi unsurlar ile dürtüler arasında bir çatışma yaşanır. Bu durumda savunma mekanizmaları devreye girer (bastırma, reaksiyon formasyonu, yansıtma vs.).
Savunma mekanizmaları otomatik olarak devreye girer. Bastırma ile bu dürtüyü hatırlamaz, yansıtma ile başkasını ayıplar, reaksiyon formasyonu ile dürtünün tam tersi eğiliminde davranabilir. Savunma mekanizmaları çoğaltılabilir. Psikodinamik kuramlara göre, impulsif anksiyete oral dönem anksiyetesidir ve dürtünün deşarj olmamasından kaynaklanır. Dürtünün değer yargısına ve dış dünya gerçeğine göre deşarj olması intrapsişik yapı (id, ego, süperego) içerisinde dengeyi sağlar.
Seperasyon Anksiyetesi
Seperasyon anksiyetesi, ayrılma anksiyetesi anlamına gelir. Bebek, libidinal (sevgi) enerjisini anneden alır ve anne onun yaşam kaynağıdır. Bu nedenle, bir bebeğin anneden ayrılması sancılı bir süreçtir. Yetişkinlik yaşamında, anne-çocuk arasındaki ilişki anne ve türevlerine dönüşür. Bağlı olduğumuz her nesneden (sevgili, arkadaş, memleket, okul, eş vb.) ayrılmakla ilgili içsel tehdit hissettiğimizde ortaya çıkan patolojik anksiyeteye denir. Bu nedenle kişi, ilerleyen yaşına rağmen ayrılıklar ile ilgili her zaman anksiyete duyar. İlkokula başlayan çocuğun anneden ayrılamaması, eşinden ayrılmak isteyen bireyin ayrılmakta zorlanması veya emekli olamamak gibi durumlar bu anksiyete türüne örnek verilebilir.
Kastrasyon Anksiyetesi
Freud’un gelişimsel teorisine göre, kastrasyon anksiyetesi fallik dönemde (3-6 yaş) ortaya çıkan bir anksiyete türüdür. Erkek çocuk, annesine karşı duyduğu cinsel arzuların babası tarafından cezalandırılacağı (penisinin kesilmesi) korkusuna kapılır ve ödipal karmaşa yaşar. Ödipal karmaşanın çözülememesi durumunda (baba ile özdeşim), bu anksiyete yaşamın ilerleyen dönemlerinde de tekrar eder. Birey, baba yerine koyduğu ya da baba figürü olarak gördüğü her nesne tarafından sembolik olarak cezalandırılacağı korkusu ile anksiyete yaşar. Bu durum, kişinin bir iş yapacağı, biriyle birlikte olacağı zaman tehdit algılamaları ile belirir. Kişi, iç dünyasında düşüncelerinden, duygularından veya davranışlarından dolayı yakalanma korkusu hisseder. Kastrasyondan kaçmak için birey bilinçdışı olarak otokastrasyon yapabilir. Mevcut potansiyelinden daha geride kalmak, otorite figürlerinden (devlet, müdür, yönetici) uzak durmak veya onlarla başını derde sokmak bu anksiyete türünün bilinçdışı yansımalarıdır. Rekabetten kaçınma, bu dönemin en sık görülen bilinçdışı yansımasıdır.
Kız çocuklarında kastrasyon anksiyetesi tanımı çok net değildir. Kız çocuk, penisinin olmadığını fark ettiği zaman penis hasedi gelişir. Penisinin olmadığını kabul eder ve bir gün penis elde etme arzusuna sahip olur. Bu arzu, çocuk sahibi olma arzusuyla yer değiştirir. Freud, kız çocuklarında bu durumu elektra kompleksi olarak adlandırır. Kadınlarda kastrasyon anksiyetesi, bazı kadınların penislerinin olmadığı gerçeğini inkar ederek erkek gibi davranmaya devam ettiklerinden söz eder. Bu durumda, kız çocuklarında kastrasyon anksiyetesi var olmayan penislerinin kastre edileceği şeklinde daha çok fantezi düzeyinde gelişir. Kız çocukları tarafından bu anksiyete aynı zamanda sevginin kaybedileceği kaygısı olarak da hissedilir. Başarılı olursa, sevgilisi olursa veya ön planda olursa, kendini sevgiden mahrum bırakılacağı ve sevilmeyeceği kaygısını taşır. Otokastrasyon ile kişi, sevgiyi kaybetmemek için başarılı olmaktan, birinci olmaktan veya evlenmekten bilinçdışı olarak kendini geri çekebilir. Genel olarak bu tip anksiyete, kişinin herhangi bir aktivasyon göstermesi gerektiği durumlarda yoğun anksiyete yaşamasına veya kaçınma davranışı, ketlenme gibi durumlara neden olur.
Süperego Anksiyetesi
Süperego anksiyetesi, suçluluk hissi ile ilişkili bir anksiyete türüdür. Kişi, dürtülerine (arzu, istek ve saldırganlık) uyarak hareket eder ve süperegodan gelen değer, inanç ve kurallara uygun hareket etmezse kendini suçlu hisseder. Bu durumda kişi, yaşamda yapacağı eylemi, tutumu vb. yeterince düzgün, mükemmel veya zamanında yapmazsa anksiyete hissetmeye başlar. Burada kişi, süperego tarafından cezalandırılacağını düşünür. Yanlış yaptığını, neden tam olarak yapamadığını, suçluluk duygusunu üzerinde hisseder ve kendini ağır şekilde yargılar. “Tam” ve “mükemmel” yapamama kaygısı, kişinin sosyal yaşamında esnek olmasını zorlaştırır. Bu içsel ses ne kadar sert ve cezalandırıcıysa kişinin anksiyetesi o kadar çok artar.
Dürtü harekete geçip davranış gerçekleştirdiğinde, alınan hazzın bedeli olarak süperego tarafından bireyin cezalandırılacağına dair inançtan doğan anksiyetedir. Alınan haz arttıkça hissedilen bilinçdışı suçluluk da artar. Mastürbasyon sonrasında hissedilen suçluluk duygusu gibidir. Freud’un latent dönemine (6-12 yaş) aittir.
Fragmantasyon Anksiyetesi
Kohut’a ait bir terim olan fragmantasyon anksiyetesi, parçalanma anksiyetesi olarak bilinir. Kohut’a göre sadece narsisistik patolojilerde ortaya çıkar. Kendilik yapısı parçalanma tehdidi hissettiğinde bu anksiyete devreye girer. Narsisistik kişi, aşağılanma, incinme ve kırılma yaşadığında paranoid çekirdek aktifleşir ve bu durumda içsel bir parçalanma duygusu yaşar. Kişi parçalanmadan kurtulmak için adrenalin içeren sporlar yapar veya heyecan ve aşırı doyum peşinde koşar, uyuşturucu kullanır, aşırı cinsel aktivite veya mastürbasyon yapar. Bu davranışlar, kişiyi parçalanmaktan koruyan savunmalardır. Parçalanma anksiyetesine karşı kişi, kendini tümgüçlü hissettiği ve bu sayede içsel bütünlüğünü sağladığı bir savunma mekanizması geliştirir.
Fragmantasyon anksiyetesi, aynı zamanda kişinin kendini stres altında hissettiği zamanda da ortaya çıkar. Kişi stres altındayken fantezi veya bilinçli dünyasında “Sen benim kim olduğumu biliyor musun?” çıkışı yapabilir. Örneğin, kendisine ceza yazacak olan polisi fantezi dünyasında sürgüne göndermek gibi.
Kaynakça
Freud, S. (1905). Three Essays on the Theory of Sexuality.
Freud, S. (1923). The Ego and the Id.
Kohut, H. (1971). The Analysis of the Self: A Systematic Approach to the Psychoanalytic Treatment of Narcissistic Personality Disorders.
Kohut, H. (1977). The Restoration of the Self.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
Kaplan, H. I., & Sadock, B. J. (2007). Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry (10th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
Panksepp, J. (1998). Affective Neuroscience: The Foundations of Human and Animal Emotions. Oxford University Press.
Winnicott, D. W. (1965). The Maturational Processes and the Facilitating Environment: Studies in the Theory of Emotional Development. International Universities Press.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Ankisyete Türleri ve Nitelendirilmesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Ali Faruk KIZILHAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Ali Faruk KIZILHAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
anksiyete, fragmantasyon, impulsif anksiyete, ankisyete türleri, seperasyon anksiyetesi, kastrasyon anksiyetesi, süperego anksiyetesi, fragmantasyon anksiyetesi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
