Üstün Zeka ve Yetenek
Üstün zekalılar; daha hızlı öğrenebilme, daha uzun süre akılda tutabilme, daha geniş ve derinliğine kavrayabilme, olay ve olgular arasındaki ilişkileri daha önce anlayabilme ve sezgi gibi bir çok zihinsel yetenek bakımından üstün zihin kapasitesine sahip çocuklardır.
Üstün yetenekli öğrenciler, yukarıda belirtilen farklı özellikleri nedeniyle farklılaştırılmış bir program gereksinimi içindedirler.Okulda verilen eğitimin normal zihinsel gelişim gösteren çocuklar için hazırlandığı düşünüldüğünde, üstün zihinsel kapasiteli çocukların örgün eğitim içinde kendilerini gösterebilecekleri ortamların oluşturulması önemlidir. Ülkemizde yeni ele alınan bu konu da yapılan çalışmalar son derece sınırlı olmakla birlikte, bu konuyu öncelikli olarak görüp ele alan ve nitelikli çalışmalar yapan kurumların sayısı son yıllarda artmıştır. Bu kurumlardan biri olan ALTİS’te hem okul hem de aile yönlendirmesi yapılmakta hem de bu çocuklar için küçük grup çalışmaları yapılmaktadır.
Farklılaştırılmış öğretimin amacı, öğrencinin gelişimini ve bireysel başarısını en üst düzeye çıkarmaktır. Geleneksel okulun amacı, herkesi o sınıfın gerektirdiği düzeye getirmek veya belirli bir zaman dilimi içinde önceden belirlenmiş becerileri yine önceden belirlenmiş standardı karşılayacak yetkinlikle kazandırmaktır. Böyle bir okulda yeni kavram ve becerilerin kazanımına devam edildikçe, zaman ve destek açısından gerekli ayarlamalar yapılmazsa, öğrencilerin bir kısmının başarısız olması kaçınılmaz olur. Aynı zamanda sınıfta o yıl geliştirilecek becerileri önceden zaten kazanmış olan veya çok hızlı öğrenen öğrenciler de olabilir. İşte bu öğrenciler için de gerekli önlemler alınmazsa, onların eğitim gereksinmeleri karşılanmamış olur. Bu tür öğrenciler başlangıçta en yüksek notu alabilirler, ancak bu not onların bireysel gelişimini yansıtmaz, sadece başlangıç noktalarının diğer sınıf arkadaşlarına göre daha ileri düzeyde olduğunu gösterir. Oysa farklılaştırılmış bir öğretimin gerçekleştirildiği sınıfta, öğrencilerin başlangıç noktaları temel alınarak, bireysel gelişimleri değerlendirilir (Tomlinson & Allan, 2000).
Üstün zeka ve yetenekli çocukları olduğunu düşünen ailelerin ve eğitimcilerin yapabileceklerinden kısaca bahsedecek olursak; öncelikle yapılması gereken bu çocukların fark edilmeleridir. Bu nedenle doğru ölçme değerlendirmelerin yapılması, bunun için uygun araçların uzman kişiler tarafından uygulanması gerekmektedir. Bu konuda yapılacak yanlışlar çocuğun omuzlarına taşıyamayacağı sorumlukları verebilmektedir. Ölçümler sonucunda elde edilen bulguların doğru yorumlanması gerekmektedir. Sadece 1Q sonucuna bağlı kalmadan çocuğu bir bütün olarak değerlendirmek ve kişisel ihtiyaçlarını doğru analiz etmek önemlidir.
Üstün zekalı veya yetenekli çocuğun doğru anlaşılması, bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak çocuğun ihtiyaçlarının tespit edilmesi dikkat edilmesi gereken belki de en önemli konulardan biridir. Bir çocuğun üstün özellikler gösteriyor olması bazı durumlarda çevresi tarafından yanlış değerlendirilmesine neden olabilmektedir. Çabuk öğreniyor olmaları, diğer çocukların öğrenme süreci bitmesini beklerken sıkılmalarına ve olumsuz davranışlar ortaya koymalarına sebep olabilmektedir. Bazı durumlarda ön plana çıkma istekleri sosyal anlamda akranları ile iletişimlerinde sıkıntıya yol açabilmektedir. Bu yönleriyle üstün bir çocuğa sahip olmak veya sınıfında üstün çocukların var olması avantajdan daha çok dezavantaj gibi algılanmaktadır. Çünkü üstün özellikleri olan çocuğun eğitmenlerinin ekstra çaba göstermesi, özel çalışmalar hazırlaması, daha sabırlı olması ve ekstra donanımlar edinmesi gerekecektir. Bu noktada çocuğun sahip olduğu potansiyel, ihtiyaç duyduğu farklılaşmış eğitim ve ona uygun disiplinel yaklaşım ile olumlu bir noktaya çekilebilir.
Güçlü Yönler
Muhtemel Problemler
Bilgiyi çabuk öğrenme
Diğerlerine karşı sabırsızlık ve hoşlanmama
Meraklı olmaları ve anlamlı araştırmalar
Utanmalarına neden olabilecek sorular sormaları
aşırı ilgililik
Esaslı, kendine özgü motivasyon
Güçlü irade-istenç, yönergelere karşı direnç
Problem çözmekten zevk alma; öğretim
Rutin uygulamalara karşı direnç gösterme.
yöntemlerini sorgulama ve inceleme yeteneği.
Soyut düşünme ve sentez yapabilme.
Neden-sonuç ilişkilerini arama
Açık olmayan durumlardan ve kendisine
mantıksız gelen alanlardan (gelenekler, duygular
gibi) hoşlanmama
Doğruyu, adaleti ve adil olanı vurgulama
İnsani duygularından dolayı insanlarla ilgili
durumlarda aşırı endişelenme
İnsanları ve objeleri organize etme arayışı
Karmaşık kurallar oluşturma, sık sık patronvari
bir görüntü sergileme
Zengin kelime hazinesi, ileri düzeyde engin
İnsanları manüpule etmek için kelimeleri
bilgililik
kullanma, okuldan ve akranlardan sıkılma durumu
Kendinden ve başkalarından yüksek beklentiler
Mükemmelliyetçilik, toleransız olabilme,
içinde olmaları
depresif olabilmeleri
Yaratıcı olmaları,yaptıkları işleri yeni yollar
İşleri aksatan, yoldan çıkan bir kişi olarak
kullanarak yapmaktan hoşlanmaları
görünmeleri
İlgi duydukları alanlara karşı uzun süreli dikkati
Odaklaşma süreleri boyunca diğerlerini ve
yoğunlaştırmada ısrarcı olmaları
görevlerini ihmal edebilmeleri, bölünmelere karşı
direnç ve inatçılık
Aşırı duyarlılık, yüksek empati yeteneği, diğerleri
Eleştirilere karşı aşırı duyarlılık ve akranları
tarafından kabul edilme isteği
tarafından reddedilebilme
Yüksek enerji, sürekli tetikte olma ve şevk
Durağan olan yerlerde duygusal kırıklıklar
yaşama,hiperaktif gibi görünebilme
Bağımsız olma, bireysel çalışmaları tercih etme
Ailesini veya akranlarını reddebilme
Farklı ilgiler, çok yönlülük, birçok işi yapabilme
Orgazine olmakta güçlük, dağınıklık ve işleri
zamanında bitirememe
Güçlü espri yeteneği
Akranları tarafından esprilerinin yanlış
anlaşılabilmesi ve sürekli dikkat çekmek
isteyen bir kişi görüntüsü oluşabilmesi
Clark(1992) ve Seagoe(1974)'dan uyarlanmıştır.
Özel bir yeteneğin olması, üstün düşünme kapasitesi hiç şüphe yok ki avantajlı bir durumu gösterir. Uygun çevresel düzenlemelerle, yeteneklerine uygun eğitim ortamından elde edilmesi gereken çocuğun var olan becerilerini ürüne dönüştürebilmesidir. Kendisine sunulan bilgileri kaydetmek zekanın sadece bir yönü gösterir. Oysaki üstün yetenekli kişiler var olan bilgi birikimlerinden yola çıkarak yeni bilgilere ulaşabilecek kapasitedirler. Bu nedenle uygun araştırma ortamlarının, becerilerini sergileyebilecekleri uygun ortamların sunuluyor olması önem kazanmaktadır.
Yararlanılan kaynak: www.ustunzekaliar.org
Üstün yetenekli öğrenciler, yukarıda belirtilen farklı özellikleri nedeniyle farklılaştırılmış bir program gereksinimi içindedirler.Okulda verilen eğitimin normal zihinsel gelişim gösteren çocuklar için hazırlandığı düşünüldüğünde, üstün zihinsel kapasiteli çocukların örgün eğitim içinde kendilerini gösterebilecekleri ortamların oluşturulması önemlidir. Ülkemizde yeni ele alınan bu konu da yapılan çalışmalar son derece sınırlı olmakla birlikte, bu konuyu öncelikli olarak görüp ele alan ve nitelikli çalışmalar yapan kurumların sayısı son yıllarda artmıştır. Bu kurumlardan biri olan ALTİS’te hem okul hem de aile yönlendirmesi yapılmakta hem de bu çocuklar için küçük grup çalışmaları yapılmaktadır.
Farklılaştırılmış öğretimin amacı, öğrencinin gelişimini ve bireysel başarısını en üst düzeye çıkarmaktır. Geleneksel okulun amacı, herkesi o sınıfın gerektirdiği düzeye getirmek veya belirli bir zaman dilimi içinde önceden belirlenmiş becerileri yine önceden belirlenmiş standardı karşılayacak yetkinlikle kazandırmaktır. Böyle bir okulda yeni kavram ve becerilerin kazanımına devam edildikçe, zaman ve destek açısından gerekli ayarlamalar yapılmazsa, öğrencilerin bir kısmının başarısız olması kaçınılmaz olur. Aynı zamanda sınıfta o yıl geliştirilecek becerileri önceden zaten kazanmış olan veya çok hızlı öğrenen öğrenciler de olabilir. İşte bu öğrenciler için de gerekli önlemler alınmazsa, onların eğitim gereksinmeleri karşılanmamış olur. Bu tür öğrenciler başlangıçta en yüksek notu alabilirler, ancak bu not onların bireysel gelişimini yansıtmaz, sadece başlangıç noktalarının diğer sınıf arkadaşlarına göre daha ileri düzeyde olduğunu gösterir. Oysa farklılaştırılmış bir öğretimin gerçekleştirildiği sınıfta, öğrencilerin başlangıç noktaları temel alınarak, bireysel gelişimleri değerlendirilir (Tomlinson & Allan, 2000).
Üstün zeka ve yetenekli çocukları olduğunu düşünen ailelerin ve eğitimcilerin yapabileceklerinden kısaca bahsedecek olursak; öncelikle yapılması gereken bu çocukların fark edilmeleridir. Bu nedenle doğru ölçme değerlendirmelerin yapılması, bunun için uygun araçların uzman kişiler tarafından uygulanması gerekmektedir. Bu konuda yapılacak yanlışlar çocuğun omuzlarına taşıyamayacağı sorumlukları verebilmektedir. Ölçümler sonucunda elde edilen bulguların doğru yorumlanması gerekmektedir. Sadece 1Q sonucuna bağlı kalmadan çocuğu bir bütün olarak değerlendirmek ve kişisel ihtiyaçlarını doğru analiz etmek önemlidir.
Üstün zekalı veya yetenekli çocuğun doğru anlaşılması, bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak çocuğun ihtiyaçlarının tespit edilmesi dikkat edilmesi gereken belki de en önemli konulardan biridir. Bir çocuğun üstün özellikler gösteriyor olması bazı durumlarda çevresi tarafından yanlış değerlendirilmesine neden olabilmektedir. Çabuk öğreniyor olmaları, diğer çocukların öğrenme süreci bitmesini beklerken sıkılmalarına ve olumsuz davranışlar ortaya koymalarına sebep olabilmektedir. Bazı durumlarda ön plana çıkma istekleri sosyal anlamda akranları ile iletişimlerinde sıkıntıya yol açabilmektedir. Bu yönleriyle üstün bir çocuğa sahip olmak veya sınıfında üstün çocukların var olması avantajdan daha çok dezavantaj gibi algılanmaktadır. Çünkü üstün özellikleri olan çocuğun eğitmenlerinin ekstra çaba göstermesi, özel çalışmalar hazırlaması, daha sabırlı olması ve ekstra donanımlar edinmesi gerekecektir. Bu noktada çocuğun sahip olduğu potansiyel, ihtiyaç duyduğu farklılaşmış eğitim ve ona uygun disiplinel yaklaşım ile olumlu bir noktaya çekilebilir.
Güçlü Yönler
Muhtemel Problemler
Bilgiyi çabuk öğrenme
Diğerlerine karşı sabırsızlık ve hoşlanmama
Meraklı olmaları ve anlamlı araştırmalar
Utanmalarına neden olabilecek sorular sormaları
aşırı ilgililik
Esaslı, kendine özgü motivasyon
Güçlü irade-istenç, yönergelere karşı direnç
Problem çözmekten zevk alma; öğretim
Rutin uygulamalara karşı direnç gösterme.
yöntemlerini sorgulama ve inceleme yeteneği.
Soyut düşünme ve sentez yapabilme.
Neden-sonuç ilişkilerini arama
Açık olmayan durumlardan ve kendisine
mantıksız gelen alanlardan (gelenekler, duygular
gibi) hoşlanmama
Doğruyu, adaleti ve adil olanı vurgulama
İnsani duygularından dolayı insanlarla ilgili
durumlarda aşırı endişelenme
İnsanları ve objeleri organize etme arayışı
Karmaşık kurallar oluşturma, sık sık patronvari
bir görüntü sergileme
Zengin kelime hazinesi, ileri düzeyde engin
İnsanları manüpule etmek için kelimeleri
bilgililik
kullanma, okuldan ve akranlardan sıkılma durumu
Kendinden ve başkalarından yüksek beklentiler
Mükemmelliyetçilik, toleransız olabilme,
içinde olmaları
depresif olabilmeleri
Yaratıcı olmaları,yaptıkları işleri yeni yollar
İşleri aksatan, yoldan çıkan bir kişi olarak
kullanarak yapmaktan hoşlanmaları
görünmeleri
İlgi duydukları alanlara karşı uzun süreli dikkati
Odaklaşma süreleri boyunca diğerlerini ve
yoğunlaştırmada ısrarcı olmaları
görevlerini ihmal edebilmeleri, bölünmelere karşı
direnç ve inatçılık
Aşırı duyarlılık, yüksek empati yeteneği, diğerleri
Eleştirilere karşı aşırı duyarlılık ve akranları
tarafından kabul edilme isteği
tarafından reddedilebilme
Yüksek enerji, sürekli tetikte olma ve şevk
Durağan olan yerlerde duygusal kırıklıklar
yaşama,hiperaktif gibi görünebilme
Bağımsız olma, bireysel çalışmaları tercih etme
Ailesini veya akranlarını reddebilme
Farklı ilgiler, çok yönlülük, birçok işi yapabilme
Orgazine olmakta güçlük, dağınıklık ve işleri
zamanında bitirememe
Güçlü espri yeteneği
Akranları tarafından esprilerinin yanlış
anlaşılabilmesi ve sürekli dikkat çekmek
isteyen bir kişi görüntüsü oluşabilmesi
Clark(1992) ve Seagoe(1974)'dan uyarlanmıştır.
Özel bir yeteneğin olması, üstün düşünme kapasitesi hiç şüphe yok ki avantajlı bir durumu gösterir. Uygun çevresel düzenlemelerle, yeteneklerine uygun eğitim ortamından elde edilmesi gereken çocuğun var olan becerilerini ürüne dönüştürebilmesidir. Kendisine sunulan bilgileri kaydetmek zekanın sadece bir yönü gösterir. Oysaki üstün yetenekli kişiler var olan bilgi birikimlerinden yola çıkarak yeni bilgilere ulaşabilecek kapasitedirler. Bu nedenle uygun araştırma ortamlarının, becerilerini sergileyebilecekleri uygun ortamların sunuluyor olması önem kazanmaktadır.
Yararlanılan kaynak: www.ustunzekaliar.org
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Üstün Zeka ve Yetenek" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Bilge AYGÜN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Bilge AYGÜN'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
