Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ve Özel Eğitim Programında Öğrenim Gören Öğrencilerin İletişim Becerilerinin İncelenmesi
ÖZET
GİRİŞ
İletişim, sosyal açıdan olmazsa olmaz bir nitelik taşıdığı için insanlar doğdukları andan öldükleri ana kadar diğer insanlarla iletişim içindedirler. İnsanlar sosyal çevrede sağlıklı, huzurlu ve mutlu bir hayat sürmek için iletişim kurup etkileşim içine girmek zorunluluğu içindedirler. İnsanlar yaşamlarının her alanında birbirleriyle sözlü ya da yazılı çeşitli yöntemlerle iletişim ve etkileşim kurarlar. Dolayısıyla iletişim kurmak insanlar için yemek yemek, su içmek hatta nefes almak kadar hayati önem taşımaktadır. İnsanlar arasındaki iletişim, insanoğlunun özünde var olan birbirleriyle paylaşım içinde olma, etkileşim kurma ihtiyacından ve karşılıklı olarak çeşitli amaçlara, hedeflere ulaşma isteklerinden ve bu istek sonucu meydana gelen çabalarından doğar. Bireyler arasında var olan karşılıklı iletişim, doğal olarak karşılıklı etkileşime neden olur. Bireyler gönderdikleri mesajlarla başkalarını etkiledikleri gibi, başkalarından gelen mesajlarla da kendileri etkilenmektedirler (Baymur, 1990).
İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için kullandıkları değişik iletişim şekilleri, onların davranış örüntülerini oluşturur. Şöyle ki, bazıları çevreyle ilişkilerinde ihtiyaçlarını karşılamak için saldırma, daha açık deyimle başkalarını kırma, küçük görme ve dikkate almama eğilimi gösterirler. Bazıları ise, o kadar çekingendirler ki, amaçlarına ulaşamama, ihtiyaçlarını karşılamakta güçlük çekme, bu nedenle de çoğu kez ya eksiklik kaygısına kapılma ya da etrafındakilere öfke ve kin duyma eğilimindedirler (Voltan, 1980).
Hemen hemen her toplumda iletişim becerileri yetersiz olan insanlara rastlamak mümkündür. Bazı bireyler çok uysal, çekingen bazıları ise aşırı derece saldırgan ve agresiftirler. İnsanların bu şekilde değişik eğilimler içinde olmalarının temelinde nerde, nasıl, ne şekilde iletişim kurmaları gerektiğini bilmemeleri ya da bilseler dahi uygulamamalarından kaynaklandığı söylenebilmektedir.
İletişimin daha verimli olmasını sağlayan beceriler, etkili dinleme ve etkili tepki verme olarak özetlenebilmektedir. Etkin dinleme; karşımızdaki insanın sözel olmayan davranışlarını ( vücut duruşu, yüz ifadesi, hareketleri, ses tonu vb.) gözlemleme ve anlama; içeriği dinlemeyi içermektedir(Egan, 1994 Akt. Ersanlı ve Balcı, 1998). İnsanlara etkin dinleme becerileri kazandırıldığı zaman bu becerilerini iş yerlerinde, günlük yaşamlarında, aile yaşamlarında yani neredeyse yaşamlarının her alanında uygulayabilirler. Bu da insanların yaşadıkları iletişim çatışmalarını ve bu sebeple ortaya çıkan anlaşmazlıkları yeteri kadar olmazsa da biraz olsun ortadan kaldırmış olacaktır(Gordon,1993 Akt. Ersanlı ve Balcı, 1998).
İletişimin ana amacı çevre üzerinde etkin olma, başkalarında davranış, tutum geliştirmek ve değiştirmektir. Psikoloji alan yazınında sosyal etkileşim, sosyal iletişim ve kişiler arası iletişim terimlerinin birbirleri yerine bazen de farklı anlamlarda kullandıkları görülmektedir. Kişiler arası iletişim genellikle kaynağını ve hedefini insanların yaptığı iletişim türüdür. Bir iletişim biçiminin insanlar arası iletişim olabilmesi için; (a) iletişime giren bireylerin bir yakınlık içinde ve yüz yüze olması, (b) kişiler arasında tek yönlü değil karşılıklı bir mesaj alış verişinin olması, (c) iletilen mesajların sözlü ve sözsüz olması gerekmektedir(Altıntaş ve Çamur, 2013).
İletişim becerisi gelişmiş insanlardan kendisine yöneltilen uyarı, eleştiri ya da şikayetleri çok yönlü değerlendirebilme ve anlam verebilme yeteneğine sahip olmaları beklenmektedir(Özer, 1998). İnsanlar arasındaki sorunların büyük bir çoğunluğu da sağlıklı yapılamayan iletişime dayanmaktadır. İletişimin sağlıklı olması, insanlar arasındaki ilişkilerin derin, anlamlı ve doyurucu olmasını sağlarken; sağlıksız olması anlaşılmama duygusu veya yalnızlıktan başlayarak, çok daha derin sorunlara kadar gidebilen bir sıkıntı kaynağı oluşturmaktadır(Korkut, 1996 Akt. Ersanlı ve Balcı, 1998).
Bireyler başka ortamlarda bulunabilmek, başka insanlarla iletişime girebilmek, başka insanları anlayabilmek, kendilerini ifade edebilmek ve aynı zamanda kendilerini de anlayabilmek için yani sosyal birer varlık olan insanlar toplumsallaşabilmek için iletişim kurarlar ve bu şekilde kişiliklerini de tanımlama, gerçekleştirme ve geliştirebilme fırsatını kazanırlar. Öğretmen öğrenci arasındaki iletişim oldukça önemlidir. Öğretmen ve öğrenci arasında etkili ve sağlıklı bir iletişim kurulduğu zaman öğretmen öğrencisini daha iyi anlar ve onu kabul eder. Bu sebeple öğrenci de kendini daha iyi ifade edebilme, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme becerilerini kazanır ve en önemlisi kendini gerçekleştirme olanağı bulur. Öğretmen ve öğrenci arasında sağlıklı bir iletişim ve etkileşim kurulmasının sonucu olarak aynı zamanda öğrenci öğretmenini güven kaynağı olarak görebilmektedir. Bütün bu süreçler öğretmen ve öğrenci arasında etkili bir iletişim kurulması sonucunda öğrencilerin davranışlarında olumlu yönde değişim yaşadıklarını gösterir niteliktedir. Bununla birlikte eğitimde dinleme, konuşmayı başlatma, konuşmayı sürdürme, soru sorma, duygularını ifade edebilme vb. özelliklerin öğrencilere kazandırılması hedeflenmektedir(Dilekmen, Başçı ve Bektaş, 2008). Dolayısıyla öğrencilere kazandırılmak istenen birtakım özelliklerin öncelikle öğretmenlerde var olmasını sağlamak gerekmektedir(Totan, Aysan ve Bektaş, 2010).
Etkili iletişim , iyi öğretmen-öğrenci ilişkisi oluşturma ve bu ilişkiyi sürdürmede mesaj alma kadar mesaj göndermeyi de içerir. Öğretmenler öğrencilerini dinlerken, öğrencinin söylediklerine ön yargısız yaklaşmalı, olumlu yaklaşmalı, değişik fikirlere açık olmalı, dikkati sürekli tutmalıdır. Bu durum öğrencide duygularını ifade edebileceği, güveninin ve duygularının kabul görüldüğü hissiyatını oluşturur dolayısıyla öğrencinin gelişimini doğrudan etkiler(Edwards, 1997 Akt. Dilekmen, Başçı ve Bektaş, 2008).
Yapılan açıklamalar genel olarak ele alınıp konuya bakıldığında, iletişim becerilerinin insanlar için ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Bu bağlamda görevleri insanların fiziksel, sosyal, kişisel ve zihinsel gelişimlerine yardımcı olmak olan yani görevleri insan yetiştirmek olan öğretmenler için özellikle de Özel Eğitim Öğretmenleri ve Psikolojik Danışma ve Rehber Öğretmenleri için iletişim becerileri daha da önemli hale gelmektedir.
Amaç: Bu araştırma Lefke Avrupa Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim veRehberlikve Psikolojik Danışmanlık bölümünde öğrenim gören öğrencilerin iletişim becerilerinin belirlenmesini ve çeşitli sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesini amaçlamaktadır.
Yöntem: Araştırma grubu Lefke Avrupa Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören (n=118) Özel Eğitim ve (n=110) Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümü öğrencilerinden oluşan toplamları (n=228) katılımcıdan oluşmaktadır. Veriler Ersanlı ve Balcı (1998) tarafından geliştirilen “ İletişim Becerileri Envanteri” kullanılarak toplanmıştır. Öğrencilerin zihinsel, duygusal, davranışsal ve geneliletişim becerilerine bakılmıştır. Kişisel bilgi formundan elde edilen bilgilerle de öğrencilerin cinsiyeti, bölümleri, geldikleri coğrafi bölge, kitap okuma sıklıkları ve kardeş sayıları ile öğrencilerin iletişim becerileri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada veriler SPSS. 20 sayısal çözümleme paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Bütün istatistiksel çözümlemeler için anlamlılık değeri .05 olarak alınmıştır.Verilerin analizinde Bağımsız gruplar T- testi ve Tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır.
Bulgular:Öğrencilerin iletişim becerileri envanteri puan ortalaması toplamda 63.80 olarak bulunmuştur.Erkeklerin iletişim becerileri puan ortalaması kadınlara göre daha yüksek bulunmuştur. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık öğrencilerinin iletişim becerileri puan ortalaması Özel Eğitim öğrencilerine göre daha yüksek bulunmuştur. İletişim becerileri envanteri genel puan ortalamalarına göre sonuçlar İç Anadolu bölgesinden gelen öğrencilerin lehine çıkmıştır. Elde edilen verilere göre hiç kitap okumayan öğrencilerin iletişim becerileri diğerlerine göre daha yüksektir. İletişim becerileri envanteri puan ortalamalarına göre dört kardeşli öğrencilerin iletişim becerileri daha iyidir.Öğrencilerin cinsiyetleri, okudukları bölüm, geldikleri coğrafi bölge, kitap okuma sıklıkları ve kardeş sayıları ile iletişim becerileri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır.
Öneriler:
1. Eğitim Fakültesinde okuyan öğretmen adaylarının eğitim sürecinde, iletişim becerileri kazandırmaya yönelik ders ve kredi eksiklikleri giderilmelidir.
2. Eğitim Fakültesindeki müfredat yeniden gözden geçirilmeli, müfredatta seçmeli dersler belirlenirken iletişim becerilerini geliştirici derslere yer verilmelidir.
3. En iyi öğrenme yollarından birinin model alarak öğrenme olduğunu düşünürsek idare tarafından iletişim becerilerini geliştirici yönde konferanslar düzenlenmeli ve öncelikle öğretim elemanları sonra öğrencilerin katılımı sağlanmalıdır.
GİRİŞ
İletişim, sosyal açıdan olmazsa olmaz bir nitelik taşıdığı için insanlar doğdukları andan öldükleri ana kadar diğer insanlarla iletişim içindedirler. İnsanlar sosyal çevrede sağlıklı, huzurlu ve mutlu bir hayat sürmek için iletişim kurup etkileşim içine girmek zorunluluğu içindedirler. İnsanlar yaşamlarının her alanında birbirleriyle sözlü ya da yazılı çeşitli yöntemlerle iletişim ve etkileşim kurarlar. Dolayısıyla iletişim kurmak insanlar için yemek yemek, su içmek hatta nefes almak kadar hayati önem taşımaktadır. İnsanlar arasındaki iletişim, insanoğlunun özünde var olan birbirleriyle paylaşım içinde olma, etkileşim kurma ihtiyacından ve karşılıklı olarak çeşitli amaçlara, hedeflere ulaşma isteklerinden ve bu istek sonucu meydana gelen çabalarından doğar. Bireyler arasında var olan karşılıklı iletişim, doğal olarak karşılıklı etkileşime neden olur. Bireyler gönderdikleri mesajlarla başkalarını etkiledikleri gibi, başkalarından gelen mesajlarla da kendileri etkilenmektedirler (Baymur, 1990).
İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için kullandıkları değişik iletişim şekilleri, onların davranış örüntülerini oluşturur. Şöyle ki, bazıları çevreyle ilişkilerinde ihtiyaçlarını karşılamak için saldırma, daha açık deyimle başkalarını kırma, küçük görme ve dikkate almama eğilimi gösterirler. Bazıları ise, o kadar çekingendirler ki, amaçlarına ulaşamama, ihtiyaçlarını karşılamakta güçlük çekme, bu nedenle de çoğu kez ya eksiklik kaygısına kapılma ya da etrafındakilere öfke ve kin duyma eğilimindedirler (Voltan, 1980).
Hemen hemen her toplumda iletişim becerileri yetersiz olan insanlara rastlamak mümkündür. Bazı bireyler çok uysal, çekingen bazıları ise aşırı derece saldırgan ve agresiftirler. İnsanların bu şekilde değişik eğilimler içinde olmalarının temelinde nerde, nasıl, ne şekilde iletişim kurmaları gerektiğini bilmemeleri ya da bilseler dahi uygulamamalarından kaynaklandığı söylenebilmektedir.
İletişimin daha verimli olmasını sağlayan beceriler, etkili dinleme ve etkili tepki verme olarak özetlenebilmektedir. Etkin dinleme; karşımızdaki insanın sözel olmayan davranışlarını ( vücut duruşu, yüz ifadesi, hareketleri, ses tonu vb.) gözlemleme ve anlama; içeriği dinlemeyi içermektedir(Egan, 1994 Akt. Ersanlı ve Balcı, 1998). İnsanlara etkin dinleme becerileri kazandırıldığı zaman bu becerilerini iş yerlerinde, günlük yaşamlarında, aile yaşamlarında yani neredeyse yaşamlarının her alanında uygulayabilirler. Bu da insanların yaşadıkları iletişim çatışmalarını ve bu sebeple ortaya çıkan anlaşmazlıkları yeteri kadar olmazsa da biraz olsun ortadan kaldırmış olacaktır(Gordon,1993 Akt. Ersanlı ve Balcı, 1998).
İletişimin ana amacı çevre üzerinde etkin olma, başkalarında davranış, tutum geliştirmek ve değiştirmektir. Psikoloji alan yazınında sosyal etkileşim, sosyal iletişim ve kişiler arası iletişim terimlerinin birbirleri yerine bazen de farklı anlamlarda kullandıkları görülmektedir. Kişiler arası iletişim genellikle kaynağını ve hedefini insanların yaptığı iletişim türüdür. Bir iletişim biçiminin insanlar arası iletişim olabilmesi için; (a) iletişime giren bireylerin bir yakınlık içinde ve yüz yüze olması, (b) kişiler arasında tek yönlü değil karşılıklı bir mesaj alış verişinin olması, (c) iletilen mesajların sözlü ve sözsüz olması gerekmektedir(Altıntaş ve Çamur, 2013).
İletişim becerisi gelişmiş insanlardan kendisine yöneltilen uyarı, eleştiri ya da şikayetleri çok yönlü değerlendirebilme ve anlam verebilme yeteneğine sahip olmaları beklenmektedir(Özer, 1998). İnsanlar arasındaki sorunların büyük bir çoğunluğu da sağlıklı yapılamayan iletişime dayanmaktadır. İletişimin sağlıklı olması, insanlar arasındaki ilişkilerin derin, anlamlı ve doyurucu olmasını sağlarken; sağlıksız olması anlaşılmama duygusu veya yalnızlıktan başlayarak, çok daha derin sorunlara kadar gidebilen bir sıkıntı kaynağı oluşturmaktadır(Korkut, 1996 Akt. Ersanlı ve Balcı, 1998).
Bireyler başka ortamlarda bulunabilmek, başka insanlarla iletişime girebilmek, başka insanları anlayabilmek, kendilerini ifade edebilmek ve aynı zamanda kendilerini de anlayabilmek için yani sosyal birer varlık olan insanlar toplumsallaşabilmek için iletişim kurarlar ve bu şekilde kişiliklerini de tanımlama, gerçekleştirme ve geliştirebilme fırsatını kazanırlar. Öğretmen öğrenci arasındaki iletişim oldukça önemlidir. Öğretmen ve öğrenci arasında etkili ve sağlıklı bir iletişim kurulduğu zaman öğretmen öğrencisini daha iyi anlar ve onu kabul eder. Bu sebeple öğrenci de kendini daha iyi ifade edebilme, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme becerilerini kazanır ve en önemlisi kendini gerçekleştirme olanağı bulur. Öğretmen ve öğrenci arasında sağlıklı bir iletişim ve etkileşim kurulmasının sonucu olarak aynı zamanda öğrenci öğretmenini güven kaynağı olarak görebilmektedir. Bütün bu süreçler öğretmen ve öğrenci arasında etkili bir iletişim kurulması sonucunda öğrencilerin davranışlarında olumlu yönde değişim yaşadıklarını gösterir niteliktedir. Bununla birlikte eğitimde dinleme, konuşmayı başlatma, konuşmayı sürdürme, soru sorma, duygularını ifade edebilme vb. özelliklerin öğrencilere kazandırılması hedeflenmektedir(Dilekmen, Başçı ve Bektaş, 2008). Dolayısıyla öğrencilere kazandırılmak istenen birtakım özelliklerin öncelikle öğretmenlerde var olmasını sağlamak gerekmektedir(Totan, Aysan ve Bektaş, 2010).
Etkili iletişim , iyi öğretmen-öğrenci ilişkisi oluşturma ve bu ilişkiyi sürdürmede mesaj alma kadar mesaj göndermeyi de içerir. Öğretmenler öğrencilerini dinlerken, öğrencinin söylediklerine ön yargısız yaklaşmalı, olumlu yaklaşmalı, değişik fikirlere açık olmalı, dikkati sürekli tutmalıdır. Bu durum öğrencide duygularını ifade edebileceği, güveninin ve duygularının kabul görüldüğü hissiyatını oluşturur dolayısıyla öğrencinin gelişimini doğrudan etkiler(Edwards, 1997 Akt. Dilekmen, Başçı ve Bektaş, 2008).
Yapılan açıklamalar genel olarak ele alınıp konuya bakıldığında, iletişim becerilerinin insanlar için ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Bu bağlamda görevleri insanların fiziksel, sosyal, kişisel ve zihinsel gelişimlerine yardımcı olmak olan yani görevleri insan yetiştirmek olan öğretmenler için özellikle de Özel Eğitim Öğretmenleri ve Psikolojik Danışma ve Rehber Öğretmenleri için iletişim becerileri daha da önemli hale gelmektedir.
Amaç: Bu araştırma Lefke Avrupa Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim veRehberlikve Psikolojik Danışmanlık bölümünde öğrenim gören öğrencilerin iletişim becerilerinin belirlenmesini ve çeşitli sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesini amaçlamaktadır.
Yöntem: Araştırma grubu Lefke Avrupa Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören (n=118) Özel Eğitim ve (n=110) Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümü öğrencilerinden oluşan toplamları (n=228) katılımcıdan oluşmaktadır. Veriler Ersanlı ve Balcı (1998) tarafından geliştirilen “ İletişim Becerileri Envanteri” kullanılarak toplanmıştır. Öğrencilerin zihinsel, duygusal, davranışsal ve geneliletişim becerilerine bakılmıştır. Kişisel bilgi formundan elde edilen bilgilerle de öğrencilerin cinsiyeti, bölümleri, geldikleri coğrafi bölge, kitap okuma sıklıkları ve kardeş sayıları ile öğrencilerin iletişim becerileri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada veriler SPSS. 20 sayısal çözümleme paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Bütün istatistiksel çözümlemeler için anlamlılık değeri .05 olarak alınmıştır.Verilerin analizinde Bağımsız gruplar T- testi ve Tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır.
Bulgular:Öğrencilerin iletişim becerileri envanteri puan ortalaması toplamda 63.80 olarak bulunmuştur.Erkeklerin iletişim becerileri puan ortalaması kadınlara göre daha yüksek bulunmuştur. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık öğrencilerinin iletişim becerileri puan ortalaması Özel Eğitim öğrencilerine göre daha yüksek bulunmuştur. İletişim becerileri envanteri genel puan ortalamalarına göre sonuçlar İç Anadolu bölgesinden gelen öğrencilerin lehine çıkmıştır. Elde edilen verilere göre hiç kitap okumayan öğrencilerin iletişim becerileri diğerlerine göre daha yüksektir. İletişim becerileri envanteri puan ortalamalarına göre dört kardeşli öğrencilerin iletişim becerileri daha iyidir.Öğrencilerin cinsiyetleri, okudukları bölüm, geldikleri coğrafi bölge, kitap okuma sıklıkları ve kardeş sayıları ile iletişim becerileri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır.
Öneriler:
1. Eğitim Fakültesinde okuyan öğretmen adaylarının eğitim sürecinde, iletişim becerileri kazandırmaya yönelik ders ve kredi eksiklikleri giderilmelidir.
2. Eğitim Fakültesindeki müfredat yeniden gözden geçirilmeli, müfredatta seçmeli dersler belirlenirken iletişim becerilerini geliştirici derslere yer verilmelidir.
3. En iyi öğrenme yollarından birinin model alarak öğrenme olduğunu düşünürsek idare tarafından iletişim becerilerini geliştirici yönde konferanslar düzenlenmeli ve öncelikle öğretim elemanları sonra öğrencilerin katılımı sağlanmalıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ve Özel Eğitim Programında Öğrenim Gören Öğrencilerin İletişim Becerilerinin İncelenmesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Abdurrahman AKKUŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Abdurrahman AKKUŞ'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
