Olumlu Aile İklimi İçin Temel Beceriler
Çocuğun duygusal olarak iyi hissetmeye, olumlu bir aile iklimi içinde olmaya ihtiyaçları var. Bu çok doğal ve normal. Böyle olumlu bir aile ortamı sağlamak için temel beceriler nelerdir?
1) Öz farkındalık
Duygularımızı tanıma ve bunları doğru ve bir şekilde ifade etme yeteneğimizdir.
Örneğin, güçlü bir öz farkındalığa sahipsek, stresli olduğumuzda ve kızgın olduğumuzda nasıl hissettiğimizi kolayca ayırt edebiliriz.
2) Öz yönetim
Duygularımızı, özellikle zor olanları başarıyla yönetme kapasitemizdir.
Örneğin, stresli olduğumuzda, belirli bir dizi yönetim stratejisi veya başa çıkma teknikleri kullanıyor muyuz?
3) Empatik yaklaşım
Ailemizdekilerin düşüncelerini, duygularını ve bakış açılarını anlama kapasitemizdir.
Kendimizi "başkalarının yerine koyma" ve onlarla gerçekten empati kurma becerimizdir.
4) İlişki kurma becerileri
Güven temelli ilişki kurma ve sürdürme yeteneğimizi içerir. İletişim kurma, anlaşmazlıkları etkili şekilde yönetme, birbirimizle keyifli zaman geçirme…
Her aile biriciktir.
• Sosyal, kültürel, kişilik özellikleri bakımından her aile kendisine özgüdür ve biriciktir.
• Bu nedenle her aile için genel-geçer kurallar yoktur.
• Önemli olan hap bilgilere değil, ilişkiye odaklanmaktır.
Aile İçi İletişimi Kolaylaştıran Adımlar
1) Sessiz dinleme
2) Kabul etme
3) Motive edici tepki verme
4) Etkin dinleme (Aynalama)
5) Sevgi ve şefkat gösterme
6) Hataları kabul etme
Sessiz Dinleme
Çocuk kendini kabul edilmiş hisseder.
İletişime başlamak için iyi bir yöntemdir.
Bazen tek ihtiyacımızdır….
Daha sonra diğer yöntemlerle desteklenmelidir.
Koşulsuz Olumlu Kabul
Hatalara rağmen çocuğu kabul etme
….. oldu ama daha iyisini yapacağına güveniyorum
Empatik yaklaşma
Olumsuz davranışı yaparken yaşadığı ruh halini anlamaya çalışma
Kapı Aralayıcılar ve Konuşmaya Çağrı
Değerlendirme ve yargılama içermeyen ifadelerdir.
İletişimin başlatılmasında işe yarar.
- Anlattıkların ilgimi çekti.
- Daha fazla anlatmak ister misin?
- Bu konuda konuşmak ister misin?
Etkin Dinleme
(Aynalama Yöntemi)
Saygı ve kabul gördüğünü, anlaşıldığını hisseder.
Güven ve empati iletir.
Örneğin;
Bu seni çok öfkelendirmiş.
İncinmiş olduğunu görüyorum.
Sevgi ve Şefkat Göstermek
En önemli, en temel gerekliliktir.
Ebeveyn Olarak Kendi Hatamızı Kabul Etmek
Ebeveynlerin, söyledikleri kastettikleri şey değilse çocuklarından özür dileyebilmeleri gerekir. Gerçekten söylemek istediğiniz şeyi sakin bir şekilde açıklayın.
«Üzgünüm, söylediklerimin seni bu kadar üzeceğini düşünmemiştim. Sen benim için çok değerlisin. Seni kırmış olmak beni üzdü»
Ben Dilini Kullanmak
“Çok saygısızsın, böyle davranılmaz, sürekli bağırıyorsun yeter” demek yerine,
“Bu kadar yüksek sesle konuştuğunda seni anlamıyorum. Ayrıca işten geldiğim için yorgunum. Gel birlikte sakince bir masal okuyalım/oyun oynayalım/ bir şey izleyelim” demek.
Çocuklar, ebeveynlerini dinlemekte bazen başarısız olabilirler. Ancak onların
bebekliklerinden beri başarısız olmadıkları tek konu “ebeveynlerini taklit etmek” tir. Sosyal öğrenme kuramına göre, çocuklar gözlem ve taklit yoluyla öğrenirler. Önce ebeveynlerinin ne yaptıklarını, hangi davranışları sergilediklerini, nasıl yaşadıklarını gözlemlerler. Daha sonra anne-babalarında gördükleri davranışlara dikkatlerini yoğunlaştırırlar. Model aldıkları ebeveynlerine ait davranışları hafızalarında tutarak kendilerine zihinsel şemalar oluştururlar. Nöropsikolojik süreç tamamlandığında ise davranışı uygulama aşamasında geçerler. Uyguladıkları davranışın devam edip etmemesi ise pekiştireçlere ve güdülenmeye bağlı bir
durumdur.
1. Çocuklarınıza “İdeal Ayna” Olun
Sosyal öğrenme kuramının öğretilerinde de anlatıldığı gibi, ebeveynler çocuklar için birer ayna görevi görürler. Çocuklar da baktıkları aynanın yansımalarıdılarr. Çocuğunuza toplumsal ve sosyal olarak kabul gören, onaylanan davranışları öğretmek istersiniz. Ancak ona “Şöyle
yapmalısın, her zaman böyle davranmalısın” dediğinizde bu onun için çok fazla anlam ifade etmez. Öğrenmenin doğasında “model alma” vardır. Bu nedenle ebeveynlerin davranışları, sözlerinden daha etkili olmaktadır. Eğer çocuğunuzun daha dışadönük olmasını istiyorsanız, önce kendiniz sosyalleşin. Arkadaş toplantıları yapın, yakınlarınızla sıcak iletişim kurun, siz sosyal bir yetişkin olun ki çocuğunuz da sizi yansıtsın. Özetle, çocuğunuzda görmek istediğiniz değişimin kendisi olun.
2. Aile İçi İlişkileriniz “Sevgi Geçişini” Sağlasın
Mutlu ailelerin diğerlerinden temel farkı birbirleriyle olumlu etkileşimi sürdürmeleridir. Oyun çocukların en sevdiği aktivitedir. Aynı zamanda ebeveyn ile arasında sevgi geçişine izin veren bir araçtır. Çocuğunuz ile ilişkisel faaliyetler yapmaya zaman ayırın. Ona kitap okumayın!
Onunla birlikte kitap okuyun. Ailece yemek yiyebileceğiniz zaman dilimleri belirleyin. Sıcak iletişim ve sevgi çocuğun en temel psikolojik ihtiyacıdır. Beklemediği anlarda ona manevi ödüller verin. Seni çok özledim, seninle vakit geçirmek istiyorum gibi cümleler ile onu sizinle birlikte oyun oynamaya davet edin. Çocukların, eğlenceli geçen zamanları mutlu oldukları anlar olarak kodladıklarını unutmayın.
3. Çocuğunuzun Çabasını Takdir Edin
Ebeveyni tarafından zaman zaman övgü almak çocuğa kendisini iyi hissettirir ve öz-güvenini pekiştirir. Çocuğunuzu överken, onun meydana getirdiği ürüne değil çabasına vurgu yapmak oldukça önemli bir ayrımdır. Örneğin; çocuğunuz bir resim yaptı ve size gösteriyor. Burada “Çok güzel bir resim, hayatımda gördüğüm en güzel resim” gibi abartılı bir şekilde resmi övmektense “Bu resmi yaparken oldukça uğraştın. Gerçekten çok çabaladın. Resmin nasıl yapılacağını iyi biliyorsun” gibi çocuğun sarf ettiği eforu takdir etmek gerekir. Böylelikle çocuk hem ebeveyninin onayını ve beğenisini almış olur hem de bir şeyleri başarabileceğine
dair inancı gelişir.
4. Çocuğunuzun Yapabileceğine İnanın
Çocuğunuza küçük sorumluluklar verin ve bunları başarabileceğine güvenin. Örneğin, ondan kendi odasında çekmecelerinin içini düzenlemesini isteyin. Ya da ona bir çiçek alın ve her gün o çiçeği sulamak onun sorumluluğunda olsun. Okul zamanı geldiğinde defterlerine kendisi etiket yapıştırsın. Çocuğunuzun yaşını dikkate alarak diş fırçalama, ellerini yıkama
gibi öz-bakım faaliyetlerinin sorumluluğunu ona verin. Çocuğunuz için her şeyi siz yapmayın. Ebeveyn olarak onun kendi başına bir şeyleri beceremeyeceğine inanırsanız, o da kendisinin yapamayacağına ve beceriksiz olduğuna inanır. Siz çocuğunuza acıdıkça o da kendisine
acımayı öğrenir. Ancak siz ona yaşına uygun sorumluluklar verirseniz ve inanırsanız, çocuğunuz da kendisine inanmayı öğrenir. Sorumluluklarını yerine getirdikçe çocuğunuz hem sağlıklı bir şekilde bağımsızlaşır hem de öz-saygısı artar.
5. Çocuğunuz için Mantıklı Sınırlar Belirleyin
Çocukların yaşamında sınırlar oldukça önemlidir. Ne çok özgür ne de çok katı bir tutum ile sınırlar belirlenmelidir. Sınırlarla çocuklar, sosyal olarak hangi davranışların onaylandığını tanırlar. Ebeveynlerin dengeli ve tutarlı bir yaklaşımla çocuklara davranışsal sonuçları olan sınırlar belirlemesi gerekir. Böylece çocuk, sınıra uyduğunda ve uymadığında sonucun ne
olacağını bilir, tercihini yapar. Çocuk sınıra uymazsa ebeveyn olumsuz sonucu tutarlılıkla uygulamalıdır. Uyduğunda ise olumlu pekiştireç vererek çocuğu istendik davranışı yapmayadevam etmesi için teşvik etmelidir.
Ebeveynlik yolculuğu, yaşamınızda çıktığınız en zor yolculuklardan biri olabilir. Ancak size koşulsuz sevginin anlamını ve gücünü öğretir. Yarın çocuğunuzun mutlu anılarında var olabilmek için bu gün onun yaşamında var olun.
1) Öz farkındalık
Duygularımızı tanıma ve bunları doğru ve bir şekilde ifade etme yeteneğimizdir.
Örneğin, güçlü bir öz farkındalığa sahipsek, stresli olduğumuzda ve kızgın olduğumuzda nasıl hissettiğimizi kolayca ayırt edebiliriz.
2) Öz yönetim
Duygularımızı, özellikle zor olanları başarıyla yönetme kapasitemizdir.
Örneğin, stresli olduğumuzda, belirli bir dizi yönetim stratejisi veya başa çıkma teknikleri kullanıyor muyuz?
3) Empatik yaklaşım
Ailemizdekilerin düşüncelerini, duygularını ve bakış açılarını anlama kapasitemizdir.
Kendimizi "başkalarının yerine koyma" ve onlarla gerçekten empati kurma becerimizdir.
4) İlişki kurma becerileri
Güven temelli ilişki kurma ve sürdürme yeteneğimizi içerir. İletişim kurma, anlaşmazlıkları etkili şekilde yönetme, birbirimizle keyifli zaman geçirme…
Her aile biriciktir.
• Sosyal, kültürel, kişilik özellikleri bakımından her aile kendisine özgüdür ve biriciktir.
• Bu nedenle her aile için genel-geçer kurallar yoktur.
• Önemli olan hap bilgilere değil, ilişkiye odaklanmaktır.
Aile İçi İletişimi Kolaylaştıran Adımlar
1) Sessiz dinleme
2) Kabul etme
3) Motive edici tepki verme
4) Etkin dinleme (Aynalama)
5) Sevgi ve şefkat gösterme
6) Hataları kabul etme
Sessiz Dinleme
Çocuk kendini kabul edilmiş hisseder.
İletişime başlamak için iyi bir yöntemdir.
Bazen tek ihtiyacımızdır….
Daha sonra diğer yöntemlerle desteklenmelidir.
Koşulsuz Olumlu Kabul
Hatalara rağmen çocuğu kabul etme
….. oldu ama daha iyisini yapacağına güveniyorum
Empatik yaklaşma
Olumsuz davranışı yaparken yaşadığı ruh halini anlamaya çalışma
Kapı Aralayıcılar ve Konuşmaya Çağrı
Değerlendirme ve yargılama içermeyen ifadelerdir.
İletişimin başlatılmasında işe yarar.
- Anlattıkların ilgimi çekti.
- Daha fazla anlatmak ister misin?
- Bu konuda konuşmak ister misin?
Etkin Dinleme
(Aynalama Yöntemi)
Saygı ve kabul gördüğünü, anlaşıldığını hisseder.
Güven ve empati iletir.
Örneğin;
Bu seni çok öfkelendirmiş.
İncinmiş olduğunu görüyorum.
Sevgi ve Şefkat Göstermek
En önemli, en temel gerekliliktir.
Ebeveyn Olarak Kendi Hatamızı Kabul Etmek
Ebeveynlerin, söyledikleri kastettikleri şey değilse çocuklarından özür dileyebilmeleri gerekir. Gerçekten söylemek istediğiniz şeyi sakin bir şekilde açıklayın.
«Üzgünüm, söylediklerimin seni bu kadar üzeceğini düşünmemiştim. Sen benim için çok değerlisin. Seni kırmış olmak beni üzdü»
Ben Dilini Kullanmak
“Çok saygısızsın, böyle davranılmaz, sürekli bağırıyorsun yeter” demek yerine,
“Bu kadar yüksek sesle konuştuğunda seni anlamıyorum. Ayrıca işten geldiğim için yorgunum. Gel birlikte sakince bir masal okuyalım/oyun oynayalım/ bir şey izleyelim” demek.
Çocuklar, ebeveynlerini dinlemekte bazen başarısız olabilirler. Ancak onların
bebekliklerinden beri başarısız olmadıkları tek konu “ebeveynlerini taklit etmek” tir. Sosyal öğrenme kuramına göre, çocuklar gözlem ve taklit yoluyla öğrenirler. Önce ebeveynlerinin ne yaptıklarını, hangi davranışları sergilediklerini, nasıl yaşadıklarını gözlemlerler. Daha sonra anne-babalarında gördükleri davranışlara dikkatlerini yoğunlaştırırlar. Model aldıkları ebeveynlerine ait davranışları hafızalarında tutarak kendilerine zihinsel şemalar oluştururlar. Nöropsikolojik süreç tamamlandığında ise davranışı uygulama aşamasında geçerler. Uyguladıkları davranışın devam edip etmemesi ise pekiştireçlere ve güdülenmeye bağlı bir
durumdur.
1. Çocuklarınıza “İdeal Ayna” Olun
Sosyal öğrenme kuramının öğretilerinde de anlatıldığı gibi, ebeveynler çocuklar için birer ayna görevi görürler. Çocuklar da baktıkları aynanın yansımalarıdılarr. Çocuğunuza toplumsal ve sosyal olarak kabul gören, onaylanan davranışları öğretmek istersiniz. Ancak ona “Şöyle
yapmalısın, her zaman böyle davranmalısın” dediğinizde bu onun için çok fazla anlam ifade etmez. Öğrenmenin doğasında “model alma” vardır. Bu nedenle ebeveynlerin davranışları, sözlerinden daha etkili olmaktadır. Eğer çocuğunuzun daha dışadönük olmasını istiyorsanız, önce kendiniz sosyalleşin. Arkadaş toplantıları yapın, yakınlarınızla sıcak iletişim kurun, siz sosyal bir yetişkin olun ki çocuğunuz da sizi yansıtsın. Özetle, çocuğunuzda görmek istediğiniz değişimin kendisi olun.
2. Aile İçi İlişkileriniz “Sevgi Geçişini” Sağlasın
Mutlu ailelerin diğerlerinden temel farkı birbirleriyle olumlu etkileşimi sürdürmeleridir. Oyun çocukların en sevdiği aktivitedir. Aynı zamanda ebeveyn ile arasında sevgi geçişine izin veren bir araçtır. Çocuğunuz ile ilişkisel faaliyetler yapmaya zaman ayırın. Ona kitap okumayın!
Onunla birlikte kitap okuyun. Ailece yemek yiyebileceğiniz zaman dilimleri belirleyin. Sıcak iletişim ve sevgi çocuğun en temel psikolojik ihtiyacıdır. Beklemediği anlarda ona manevi ödüller verin. Seni çok özledim, seninle vakit geçirmek istiyorum gibi cümleler ile onu sizinle birlikte oyun oynamaya davet edin. Çocukların, eğlenceli geçen zamanları mutlu oldukları anlar olarak kodladıklarını unutmayın.
3. Çocuğunuzun Çabasını Takdir Edin
Ebeveyni tarafından zaman zaman övgü almak çocuğa kendisini iyi hissettirir ve öz-güvenini pekiştirir. Çocuğunuzu överken, onun meydana getirdiği ürüne değil çabasına vurgu yapmak oldukça önemli bir ayrımdır. Örneğin; çocuğunuz bir resim yaptı ve size gösteriyor. Burada “Çok güzel bir resim, hayatımda gördüğüm en güzel resim” gibi abartılı bir şekilde resmi övmektense “Bu resmi yaparken oldukça uğraştın. Gerçekten çok çabaladın. Resmin nasıl yapılacağını iyi biliyorsun” gibi çocuğun sarf ettiği eforu takdir etmek gerekir. Böylelikle çocuk hem ebeveyninin onayını ve beğenisini almış olur hem de bir şeyleri başarabileceğine
dair inancı gelişir.
4. Çocuğunuzun Yapabileceğine İnanın
Çocuğunuza küçük sorumluluklar verin ve bunları başarabileceğine güvenin. Örneğin, ondan kendi odasında çekmecelerinin içini düzenlemesini isteyin. Ya da ona bir çiçek alın ve her gün o çiçeği sulamak onun sorumluluğunda olsun. Okul zamanı geldiğinde defterlerine kendisi etiket yapıştırsın. Çocuğunuzun yaşını dikkate alarak diş fırçalama, ellerini yıkama
gibi öz-bakım faaliyetlerinin sorumluluğunu ona verin. Çocuğunuz için her şeyi siz yapmayın. Ebeveyn olarak onun kendi başına bir şeyleri beceremeyeceğine inanırsanız, o da kendisinin yapamayacağına ve beceriksiz olduğuna inanır. Siz çocuğunuza acıdıkça o da kendisine
acımayı öğrenir. Ancak siz ona yaşına uygun sorumluluklar verirseniz ve inanırsanız, çocuğunuz da kendisine inanmayı öğrenir. Sorumluluklarını yerine getirdikçe çocuğunuz hem sağlıklı bir şekilde bağımsızlaşır hem de öz-saygısı artar.
5. Çocuğunuz için Mantıklı Sınırlar Belirleyin
Çocukların yaşamında sınırlar oldukça önemlidir. Ne çok özgür ne de çok katı bir tutum ile sınırlar belirlenmelidir. Sınırlarla çocuklar, sosyal olarak hangi davranışların onaylandığını tanırlar. Ebeveynlerin dengeli ve tutarlı bir yaklaşımla çocuklara davranışsal sonuçları olan sınırlar belirlemesi gerekir. Böylece çocuk, sınıra uyduğunda ve uymadığında sonucun ne
olacağını bilir, tercihini yapar. Çocuk sınıra uymazsa ebeveyn olumsuz sonucu tutarlılıkla uygulamalıdır. Uyduğunda ise olumlu pekiştireç vererek çocuğu istendik davranışı yapmayadevam etmesi için teşvik etmelidir.
Ebeveynlik yolculuğu, yaşamınızda çıktığınız en zor yolculuklardan biri olabilir. Ancak size koşulsuz sevginin anlamını ve gücünü öğretir. Yarın çocuğunuzun mutlu anılarında var olabilmek için bu gün onun yaşamında var olun.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Olumlu Aile İklimi İçin Temel Beceriler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Ezgi TANIL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Ezgi TANIL'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
