Dikkat Eksikliği Bozukluğu (Deb) ve Öneriler
İÇİNDEKİLER
Dikkat Eksikliği Bozukluğu (DEB) Nedir
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir
Dikkat Eksikliği Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur
Dikkat Eksikliğine İyi Gelen Besinler
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Tedavi Yöntemleri Nelerdir
Egzersizler, Etkinlikler ve Öneriler
Öğretmenlerle ve Ailelerle Yapılabilecek Çalışmalar
Kaynakça
Dikkat Eksikliği Bozukluğu Nedir?
Mental bozuklukların tanısal ve istatistiksel el kitabı olarak tanımlanan DSM-5'e göre sendromun adı, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'dur. DEHB, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkat sorunları, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile kendini gösterir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) genellikle bir arada kullanılmaktadır ancak bu kısımda dikkat eksikliğinin baskın olan türünden bahsedilecektir. Dikkat eksikliği bozukluğu, bu sendromdan farklı bir bozukluk değil, aynı sendromun hiperaktivitenin olmadığı bir alt tipi olarak tanımlanır.
Dikkat eksikliği bozukluğu (DEB) uzun yıllar boyunca bir hastalık olarak kabul edilmemiştir. Geçmişte tek başında dikkat eksikliği bozukluğu, hastalık olarak tanımlanmadığı için bu bozukluğa sahip birçok kişi hayatı boyunca başarısız olarak damgalanmış, akademik başarıları düşük, antisosyal kişilikler olarak kabul edilmiş ve toplumdan dışlanmıştır. Günümüzde Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ve zihinsel hastalıklara tanı koymak için ölçütleri belirleyen mental bozuklukların tanısal ve istatistiksel el kitabı olarak tanımlanan DSM-5’e göre kriterler belirlenmiş, DEB de DEHB’nin bir alt tipi olarak tanımlanmıştır.
Dikkat eksikliği son zamanlarda hızla yayılan bozukluklardan biri olarak dikkat çekmektedir. Toplumda görülme oranı % 4 ile % 8 arasındadır.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Ergin (2012) ‘e göre dikkat eksikliğinin baskın olduğu DEHB tanısı almış öğrenciler dikkat hatalarını sık yaparlar, bir konu ya da faaliyet üzerinde uzun süre odaklanamazlar ve dış uyaranların etkisine açık olurlar. Bu sorun serbest oyun etkinliklerinde bile gözlemlenir.
Dikkat eksikliği varlığında en sık görülen belirti, çocuklarda okul başarısında düşüklüktür. Çocuk derse konsantre olamaz, dikkatini bir süre toplayabilse bile dikkatini koruma noktasında sıkıntı ve güçlük yaşar. Genellikle hayallere dalma, anlatılanları dinlememe, kendi dünyasına kapanma şeklinde anlatılır.
Aynı durum erişkinler için de geçerlidir. Dikkat eksikliği bozukluğuna sahip bireyler detaylara dikkat etmez, verilen komutlara uyum sağlayamaz ve organizasyon problemleri yaşar. Ayrıca bu bireyler günlük rutin işlerini yapamaz ve dikkatleri kolayca dağılır. Dikkat eksikliği nörolojik bir gelişim bozukluğudur. Dikkatin çabuk dağılması ve odaklanamama gibi sorunlarla kendini gösterir. Dikkat eksikliğinin oluşmasında pek çok faktör etkilidir. Uyku bozuklukları, yetersiz ve dengesiz beslenme, elektronik araçlarla çok fazla meşgul olma, havanın kirli olması gibi birtakım faktörler dikkat eksikliğinin tetikleyicileri arasındadır. Dikkat eksikliği genel olarak 7 yaşından önce başlar ve genellikle okul senesinde tespit edilir.
Yetişkinlerde dikkat eksikliği belirtileri arasında dikkatin çabuk dağılması, unutkanlık, organizasyon güçlükleri, görevleri tamamlamada zorluk, sürekli ertelemeler ve dikkatsiz hatalar yapma eğilimi bulunabilir. Ayrıca, sabırsızlık, dürtüsel davranışlar ve öfke kontrolü zorlukları da dikkat eksikliği belirtileri olabilir.
Dikkat eksikliği belirtileri çocuklarda okul öncesi eğitimlerde kendini gösterebilir ve genellikle ilkokul döneminde kesinleşir. Dikkat eksikliği belirtileri bakıldığı zaman öncelikle geç odaklanma sorunu, odaklanma eksikliği, detaylarda ilgisizlik, işi bitirmeden diğerine geçmek, iş yerinde veya okulda sürekli olarak verimsizleşme veya stres durumu, derinlikle düşünememe sorunu, iş hayatında meydana gelen dinleme ilgisizliği, işleri ertelemek veya yarım bırakmak gibi belirtiler olabilmektedir.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Bu bozukluğun nedenleri kesin olarak bilinmemekte olup genellikle kalıtım, çevresel etkenler, beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar olarak üç başlık altında toplanabilir. (Lewis ve Miller, 1990)
Dikkat eksikliği bozukluğunun nedenleri araştırılırken, beyin anatomisi ve fonksiyonlarında bozukluklar saptanmıştır. Özellikle dikkati toplamayı sağlayan beyin bölgelerinde, diğer bireylere göre düşük fonksiyon ya da küçülme izlenmiştir. Bunun haricinde genetik geçiş de bu hastalığın nedenleri arasında yer almaktadır.
Dikkat Eksikliği Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur?
Özellikle çocuklarda DEB tanısı konulmadan önce davranışsal problemlere yol açan yakın zamanda yaşanmış boşanma, aile içinde birinin ölümü veya yakın zamanda gerçekleşmiş taşınma gibi bir durumun olup olmadığı sorgulanmalıdır. Fark edilmeyen nöbetler, tiroit problemleri, uyku bozuklukları, anksiyete, depresyon ve kurşun zehirlenmesi de dikkat eksikliği bozukluğu benzeri tablolar oluşturabilir.
Dolayısıyla tanı koyulmadan önce bu hastalıklar ya da durumlar gözden geçirilmelidir. DEB tanısı, genellikle semptom ve belirtiler ışığında koyulur. Tanı koyulması için semptomların altı ya da fazlası, 17 yaş sonrası için ise en az beş tanesinin olması gereklidir. Bunun haricinde dikkat eksikliği tanısında uygulanabilen çeşitli testler mevcuttur. DEHB'nun teşhisinde kesin olarak sonuç veren tek bir test mevcut olmadığı için birçok enstitü kendine ait birtakım skalalar oluşturmuştur. Bu skalalar şu şekildedir:
ÇOCUKLARDA DEHB DEĞERLENDİRMEK İÇİN UYGULANAN SKALALAR
Vanderbilt skalası
Conners skalası
DEHB Ölçme Skalası (ADHD-RS-V)
Swanson, Nolan and Pelham (SNAP) skalası
ERİŞKİNLER İÇİN UYGULANAN SKALALAR
Conners Erişkin DEHB Ölçme Skalası (CAARS)
Wender Utah Ölçme Skalası
Erişkin Kendi Kendine Değerlendirme Skalası (ASRS)
Bunların haricinde en sık kullanılan ve en kapsamlı testlerden biri de Moxo dikkat testidir. Moxo sürekli performans testi olarak da tanımlanan test, 6-12 yaş aralığındaki çocuklarda ve 13-65 yaş arası erişkinlere uygulanmak üzere geliştirilmiştir. Toplamda 420 tepki ve 420 tepkisizlik eyleminin ölçüldüğü Moxo testi sayesinde zamanlama problemi, dürtüsellik ve hiperaktivite ölçülür. Çocuklarda yaklaşık 15, yetişkinlerde ise 18 dakika süren test boyunca kişinin çevresel koşulların değişimine bağlı olarak performansının nasıl etkilendiği de değerlendirilir.
Dikkat eksikliği, belirli semptomların varlığına dayalı olarak tanımlanır. Bu semptomlar arasında sürekli dikkatin dağılması, unutkanlık, görevlerin tamamlanamaması ve sürekli ertelenen işler yer alır. Dikkat eksikliği teşhisi koymak için bir uzmanın, semptomları incelemesi ve gerekirse psikolojik testler yapması gerekebilir.
Dikkat Eksikliğine İyi Gelen Besinler
Dikkat eksikliğine iyi gelen besinler ile kişiler bu sorunu en az düzeye indirebilirler. Özellikle protein açısından zengin beslenme durumuna bakıldığı zaman koyun eti, kümes hayvanları, yağsız sığır eti, balık, yumurta, soya ve az yağlı süt ürünleri, fasulye gibi gıdalar yararlı olabilmektedir. Dikkat eksikliğine iyi gelen besinler için,
Protein açısından zengin olan gıdalarda beyin hücrelerinde birbiri ile iletişim kurması sağlanır ve bu sebeple salınan kimyasallarla beraber birbiri ile iletişim kurması sağlanır.
Protein, kan şekerinde dalgalanmaları önler, bu sayede hiperaktivite ve dürtüsel sorunlar en aza indirilir.
Protein ağırlıklı olan kahvaltı ile vücut üzerinde beyni uyaran besinler tüketilerek güne başlanır. Bu sebeple daha dikkatli ve odaklanmış olmak isteyen kişiler gün boyunca yağsız protein tüketmelidir.
Dikkat eksiliği için beslenmelerde omega-3 mutlaka sağlanmalıdır. Çünkü bu vitaminin sinir hücresi ve beyin fonksiyonunda önemli olduğu görülmektedir.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun kendine has bir beslenme biçimi vardır. Beslenme önerileri:
Yapay gıda renklendiricileri, yapay aromalar, basit şekerler ve tatlandırıcılar DEHB çocuğun dikkat, algı ve hafıza özelliklerini olumsuz yönde etkiler.
Protein ağırlıklı beslenme, genel uyanıklık ve dikkat düzeyini artırır.
Yumurta ve peynir içeren bir kahvaltı tercih edilmelidir.
Kahvaltıda fındık kreması, aromalı ve şekerli sütler, şekerli meyve suları gibi gıdaların bulunması doğru değildir. Bu gıdalar çocuğun hareketliliğini artırarak dikkat süresini azaltır.
Yüksek oranda yağ içeren poğaça, kruvasan, börek gibi gıdalar çocuğun DEHB tedavisi için kullandığı ilaçların emilimini geciktirir. Böylece ilaçların dikkat artırıcı etkileri beklenenden uzun süre sonra ortaya çıkar. Tam tahıl gevrekler, tam buğday unundan pasta / kurabiye / poğaça / börekler tercih edilmelidir.
Tedavi almakta olan, DEHB olan çocuğun kullandığı ilaçlar yan etki olarak gerginlik, sinirlilik, uykusuzluk yapabilir. Bu yan etkiler de çocuğun beslenmesindeki protein miktarı artışıyla azaltılabilir.
Tüketilen ekmek, pirinç, makarna gibi karbonhidrat kaynaklarının tam tahıllı ya da kepekli olanlarından tüketilmesi, ani kan şekeri düzeyi değişikliklerinden koruyacağından, dikkatin sürekliliği de artırır.
Margarin, ayçiçek yağı ve kanola yağı tüketimi önerilmemektedir. Tereyağı ve zeytinyağı kullanımı tercih edilmelidir.
Kuruyemişler, badem, ceviz ve fındık gibi yağlı tohumların tüketimi hem dikkat süresinde artış sağlar hem hafızanın güçlenmesine yardımcı olur. Özellikle öğrenilmiş bilgilerin unutulmaması, kalıcı hafızaya yerleştirilmesi için yağlı tohumların tüketilmesi önemlidir. Ayrıca DEHB tedavisi sırasında alınmakta olan ilaçların aileleri endişelendiren ciddi kilo kaybıyla birlikte büyüme, gelişme geriliği gibi ortaya çıkabilecek yan etkileri bu yağlı tohumların düzenli tüketimiyle en aza indirilebilir.
Akşam yemeğinin yüksek karbonhidrat içeren bir öğün şeklinde hazırlanması yararlıdır. Bu şekilde DEHB olan çocuklarda sık görülen uykusuzluk, aşırı hareketlilik şikâyetleri azaltılabilir.
Çocuğun beslenme listesinde balık, badem, ceviz, semizotu, keten tohumu, gibi omega-3 içeren besinlerin bulunması büyük önem taşır.
Sadece beslenme önerileri DEHB'nin etkili bir tedavi yöntemi olarak kabul edilemez ancak tedaviyi destekleyici, ilaç yan etkilerini azaltıcı besin gruplarından yarar sağlanması mümkündür.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Dikkat eksikliği bozukluğu tanısı alan kişinin tedavisi, kişinin yaşı, cinsiyeti, var olan diğer hastalıkları ve bulguları doğrultusunda düzenlenir. Dikkat eksikliğine eşlik eden hiperaktivite varlığında farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir. İlaçlı ve ilaçsız tedavi yöntemleri bulunan dikkat eksikliği rahatsızlığında genellikle her iki tedavi yöntemi bir arada uygulanır. İlaçsız tedavide mental ve fiziksel egzersizler önemli bir paya sahiptir. Psikolojik destek türlerinden biri olan terapi de süreç boyunca uygulanabilir. Çocuklarda ilaçsız tedavi, çocuğun aldığı terapi ve eğitimlerin yanı sıra ebeveyn eğitimi de gerektirir. Ailenin tedavi süreci boyunca anlayışlı ve sabırlı olması gerekir.
Çocuğun yaptığı eylemlerin yaramazlıktan değil bir rahatsızlıktan kaynaklandığı unutulmamalıdır. Tüm bunlarla birlikte hekim, tedaviyi desteklemek amacıyla bazı ilaçlar reçete edebilir. İlaçların düzenli ve önerilen dozda kullanımının yanı sıra tedavi süreci boyunca ailenin öğretmenlerle ve ailenin hekimle sürekli olarak irtibat hâlinde olması, tedavinin sürdürülebilirliği ve etkinliği açısından önemlidir.
Dikkat eksikliği nasıl giderilir? Dikkat eksikliği genellikle dikkatle takip edilen bir tedavi gerektirir. Tedavi, kişinin yaşına, semptomların şiddetine ve nedenine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tedavi seçenekleri arasında bilişsel davranış terapisi, ilaç tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri ve destekleyici eğitim programları yer alabilir. Özellikle çocuklarda, ailelerin ve okulların işbirliği yaparak çocuğa destek sağlaması önemlidir. Evde dikkat eksikliği ile başa çıkmak için yapabileceğiniz bazı şeyler arasında düzenli bir günlük rutin oluşturmak, dağıtıcı faktörleri azaltmak, düzenli egzersiz yapmak, dengeli bir beslenme alışkanlığı edinmek, uyku düzeninize özen göstermek ve teknoloji kullanımını sınırlamak yer alabilir.
Dikkat eksikliği için evde yapılabilecekler,
Dikkat eksikliği konusunda özellikle çocuklarda başladığı bir oyunu bitirmeden kalkmamasını sağlamak ve farklı bir oyuna geçmesine izin vermemek.
Dikkat eksikliği için evde neler yapılabilir bakıldığı zaman çocukların oyununa katılarak dikkati arttırmak için süreyi uzatmak.
Eğer bireylerin bir şey yapması isteniyorsa uzaktan söylemeden yanına giderek söylemek ve inada bindirmeden başına geçene kadar başında beklemek.
Çocukların odasını toplama saati ve günü belirlemek, bununla beraber odalarının nasıl organize edileceği konusunda yol göstermek.
Ders çalışma programlarını birlikte oluşturmak ve çalışma süresini en fazla 30 dakikalık sürelerle sınırlandırma.
Çalışma ortamında dikkat dağıtacak durumların bulunmaması ve derslerinin aynı yerde ve aynı zamanda çalışmasını sağlamak.
Kişiler günlük plana uyduğu zaman kişileri takip etmek ve hafızayı geliştirmeye yönelik hizmetler sağlamak.
Bireyler dikkat eksikliği nasıl giderilir konusu için uzman kişilerden yardım alabilir ve dikkat sorunlarının üstesinden gelebilirler. Meydana gelen dikkat eksikliği belirtileri ile beraber çocuk yaştan yetişkinliğe kadar sorunlar meydana gelebilmektedir.
Ergenlerde Dikkat Eksikliği Nasıl Giderilir
Ergenlik dönemi bireylerin en önemli dönemleridir. Bununla birlikte ergenlik döneminde dikkat dağınıklığı veya dikkat eksikliği sorunu yaşayabilmektedirler. Ergenlerde meydana gelen dikkat eksikliği sorununa bakıldığı zaman dikkat eksikliği yaşayan kişiler dersi dinlemekte sorun yaşar ve sabırsızlık, çabuk sıkılma gibi birçok sorun yaşayabilirler. Ergenlerde dikkat eksikliği nasıl giderilir bakıldığı zaman,
İlaçsız ve ilaçlı olarak muayene ile yapılır ve tedaviler uygulanabilir. Fakat bunun için kişilerin mutlaka bir hekim ile birlikte görüşmesi gerekir.
Dikkat eksikliği gidermenin en önemli sebebi düzenli olarak egzersiz yapmaktır ve bu egzersizlerle beraber beyin egzersizi yapılır.
Fiziksel olarak egzersiz yapılabilir. Bununla beraber kişiler hobi edinebilir veya enerjilerini atacakları farklı spor alanlarına yönelebilirler.
Ders çalışma alanlarında bulunan eşyaların minimal düzeye inmesi ve çalışma masalarında hiçbir eşya bulunmaması sağlanır.
Teknolojik aletler ile birlikte sosyal medyanın olabildiğince azaltılması sağlanır ve bununla birlikte kişilerin günlük program yapmanı önerilir.
Beynin tembelleştirilme durumu ile dikkat eksikliği meydana gelir. Bu sebeple kişilerin en az şekilde dikkat eksikliği yaşaması için gündelik yaşamında sürekli olarak egzersiz yapması gerekir. Bununla beraber ciddi olan sorunlarda bireyler mutlaka doktor ile görüşebilirler.
Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Tedavisi Nasıl Olur?
Yetişkinlerde dikkat eksikliği tedavisi, bireysel ihtiyaca göre farklılık gösterebilir. Bilişsel davranış terapisi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri yaygın tedavi seçeneklerindendir. Tedavi sürecinde, kişinin semptomlarını hafifletmek ve işlevselliğini artırmak hedeflenir. İlaç tedavisi durumunda, bir uzmanın reçetelediği ilaçlar kullanılmalıdır.
Egzersizler, Etkinlikler ve Öneriler
Dikkat Geliştirme Etkinlikleri
Dikkat geliştirme etkinlikleri ile birlikte çocuk olan kişiler ve yetişkin bireyler uygulayabilirler. Dikkat geliştirme etkinlikleri yapılmadan önce dikkat eksikliği bozukluğu için detaylı analiz ve muayene yapılabilmektedir. Bunun için klinikler üzerinden dikkat geliştirici egzersizler hakkında bilgi alınabilir. Dikkat geliştirme oyunları konusunda,
Kelime merdiveni oyunu oynanabilir, bunun için ilk olarak bir konu başlığı seçilir ve bununla birlikte kişiler aileleri ile veya grupları ile beraber oynayabilirler.
Kelime oyunu ile söylenen kelimelerin bittiği ses ile başlayan kelimelerin söylenmesi istenir. Bununla birlikte daha öncesinden söylenen özel isim veya kelime kabul edilmez.
Hangisi eksik oyunu ile birlikte geometrik şekiller sırası ile dizilir. Çocuklar ilk olarak bu şekle bakar ve sonrasında arkasını döner. Oyunun devamında geometrik şekillerden birisi çıkartılır ve saklanır. Çocuklardan hangi şekillerden eksik olduğu belirlenir.
Hangisi fazla oyunu konusunda meyve ve sebze kartları dizilir. Bununla birlikte sayısı çocukların seviye ve yaşına göre belirlenmektedir. Çocuklar dikkatli bir şekilde bakar, arkasını döner ve kartların arkasına bir kart eklenerek çocuktan fazla olan karşı bulması istenir.
Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Egzersizleri
Yetişkinlerde meydana gelen dikkat eksikliği egzersizlerine bakıldığı zaman kişilerde gün içerisinde dikkatlerini geliştirecek aktiviteler yapabilirler. Yetişkinlerde dikkat eksikliği egzersizleri için bireyler yardım alabilirler. Bununla birlikte bireylerin dikkat eksikliği için yapabileceği bazı egzersizler şu şekilde olmaktadır,
Kişiler iş yaşamında ve akademik alanlarında planlama ve organizasyonu her gün günlük olarak yapabilir ve bunları yazarak uygulayabilirler.
Ani duygulara bağlı olarak gereksiz konuşma, sabırsızlık, ilgisizlik durumunu tespit ederek sorunlarının üstüne gidebilirler.
Çalışma veya toplantı ortamlarında aniden ayağa kalmak gezinmek gibi aktiviteleri yapmadan olabildiğinde dikkat sağlamaya çalışmalılar.
İş hayatında meydana gelen motivasyon sorunlarının üstesinden gelmek için uzmanlardan yardım alabilirler.
Psikolojik kökenli olan sorunlarının üstesinden gelmek için yardım alabilirler. Hobi veya bir spor dalına yoğunlaşarak kişiler çeşitli aktiviteler yapabilirler.
Odaklanmak için ne yapılmalı?
Distractions’ları azaltın: Odaklanmayı engelleyen uyaranları ortadan kaldırmak önemlidir. Çalışma ortamınızı sessiz ve düzenli bir şekilde düzenlemeye çalışın. Telefonunuzu sessize alın veya uzaklaştırın, gereksiz internet taramalarını kısıtlayın ve dikkatinizi dağıtan diğer faktörleri azaltın.
Zamanı parçalara bölün: Büyük görevleri küçük adımlara bölmek, odaklanmayı kolaylaştırabilir. Görevleri daha küçük ve daha yönetilebilir parçalara ayırarak, her bir parçayı tamamlamak için odaklanma süresini artırabilirsiniz.
Tek işe odaklanın: Birden çok görevi aynı anda yapmaya çalışmak odaklanmayı zorlaştırır. Bir işe odaklanın ve diğer tüm görevleri erteleyin veya tamamladıktan sonra onlara dönün.
Zaman yönetimi becerilerini geliştirin: Zamanı etkili bir şekilde yönetmek, odaklanmayı artırmada önemlidir. Öncelikleri belirleyin, bir program veya ajanda kullanarak görevleri ve zamanları takip edin ve gereksiz zaman kaybından kaçının.
Kısa aralıklarla mola verin: Sürekli olarak uzun süreler boyunca odaklanmak zor olabilir. Daha verimli olmak için kısa aralıklarla mola verin. Örneğin, 25 dakika çalışıp 5 dakika ara vermek gibi Pomodoro Tekniği’ni uygulayabilirsiniz.
Görsel yardımcılar kullanın: Görsel yardımcılar, odaklanmayı artırmak için etkili olabilir. Görevleri ve hedefleri gösteren bir takvim veya yapılacaklar listesi oluşturarak görsel hatırlatıcılar kullanabilirsiniz.
Rahatlama tekniklerini uygulayın: Stres ve gerginlik, odaklanmayı zorlaştırabilir. Rahatlama tekniklerini uygulayarak zihninizi sakinleştirebilirsiniz. Derin nefes alma, meditasyon, yoga veya egzersiz gibi teknikler odaklanma becerisini artırabilir.
Uyku, beslenme ve egzersiz: Uyku, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz, odaklanma becerisini etkileyen önemli faktörlerdir. Yeterli uyku almak, sağlıklı ve dengeli bir diyet sürdürmek ve düzenli egzersiz yapmak, odaklanmayı destekleyebilir.
Öğretmenlerle ve Ailelerle Yapılabilecek Çalışmalar
Öğretmenlerle; Her dikkat eksikliği şikayeti dikkat eksikliği bozukluğu olmayabilir. Gerektiğinde bu öğrencilere ilaç tedavisi uygulanabilir. Ancak ilaç tedavisi tek başına yeterli değildir sadece destekleyici olabilir. Bu öğrenciler için hafızayı canlı tutma tekniklerinden yararlanılabilir. Öğrencilerin unutkanlıklarını kontrol etmeleri için hatırlatıcı notlar kullanılması önerilir. Bir yazının içinden öğrencinin belli bir harfi ya da sayıyı bulup yuvarlak içine alması sağlanabilir. Son harften kelime bulma, odada saklanan nesneyi bulma, resmin eksik kısımlarını bulma, iki resim arasındaki farkı bulma, haritadan ülkeyi bulma ya da şehri bulma gibi etkinlikler yapılabilinir. Farklı etkinlik olarak da çocuğa gösterilen resimlere uygun hikayeler anlatması ya da yazması istenebilir. Bunun gibi etkinlikler çocuğun dikkatini artırabilir. Öğrencinin çevresindeki dikkat dağıtıcı nesneler ortadan kaldırılmalı, öğrencilerin sosyal ortamlara ve sportif faaliyetlere katılmaları sağlanabilir. Bu öğrencileri ‘ dikkat etmiyorsun, biraz dikkat et’ şeklinde uyarmak daha da endişelenmelerine ve yetersizlik duygularının artmasına sebep olur. Bu öğrencilere verilecek yönergeler kısa ve net olmalı. Bu öğrencilerle konuşurken ses tonu farklı olmalı ve göz teması kurulmalıdır. Ders anlatırken öğrencilerin pek çok duygularına hitap edecek materyallerden yararlanılmalıdır. Öğrencinin dikkatinin dağıldığını hissettiğiniz zaman diğer öğrencilere fark ettirmeden yanına yaklaşıp omzuna dokunarak dikkatini çekebilirsiniz. Bu öğrenciler öğretmenine yakın bir yere ve pencereden daha uzak bir yere oturtulmalıdır. Öğrenci sınıf içinde bir çalışma yaparken kendi hızına göre değerlendirilmelidir. Verilen ödevler bölümlere ayrılmalıdır. Öğrencinin sevdiği bir arkadaşı grup arkadaşı ya da çalışma arkadaşı olarak belirlenebilir. Bu şekilde akran desteği de alınmış olur. Sınav esnasında bu öğrenciler daha kaygılı olacaktır. Ayrıca sınav dönemlerinde öğrencinin kaygısını azaltabilmek için nefes alma ve gevşeme egzersizlerinden yararlanılabilir. Bu öğrencilere yönelik öğretmenin tutumu diğer öğrencilere modeldir. Sınıfın öğrenciyi kabullenmesi ve dışlamaması için öğretmenlerin olumlu tutum içerisinde olmalıdır. Dikkat dağıtan uyaranlar azaltılmalı ve öğrenciler konuşmacıya yakın oturtulmalıdır. Bu çocuklar çok ödevden sıkıldıkları için az ödev verilmeli ve ödevler görsel nitelik taşımalıdır. Onları tembel olarak görülmemelidir. Onların nörolojik sıkıntılarından dolayı öğrenmede güçlük yaşadıkları hatırlanmalı ve sınıfta bulunan diğer öğrencilerle kıyaslanmamalıdır. Bu öğrencilerin daha fazla desteğe ihtiyaç duydukları unutulmamalıdır. Çocuğun sadece ailesiyle değil çocukla ilgili çalışan tüm kişilerle birlikte çalışılmalıdır. Öğrenci ile ilgili problem durumlarında en başta okulda bulunan okul psikolojik danışmanlarından görüş alınmalıdır.
Velilerle; Ailelere dikkat eksikliğinin ne olduğu, belirtileri, sebepleri konusunda bilgi vermek gerekir. Ailenin çocuğunun durumunu kabullenmesi ve etkili başa çıkma yollarını denemesi bu sürecin aşılmasında oldukça önemlidir. Çocukların bu süreçte sağlıklı beslenmeleri gerekir. Özellikle öğünlerini doğal besinlerle karşılanmalıdır. Bu çocuklar eşyalarını çok sık kaybederler. Aileler kaybedilen eşyaları tekrar tekrar alması yerine çocukların kendi harçlıklarını biriktirerek alması önerilir. Böylece dikkat eksikliği bulunan çocuklarının eşyalarını sürekli kaybetmesi pekiştirilmemiş olacaktır. Bu çocukların dikkatleri çabuk dağılır. Bu nedenle çalışma ortamları sade olmalı, çalışma ortamında sadece ders çalışılmalı ve diğer etkinlikleri ders çalışma masasında ve ortamında yapmaması sağlanmalı. Uzun sürem ders çalışmakta zorlanacakları için çocuklarının ders çalışma sürelerini aileler ayarlamalıdır. Aileler çocuklarına kısa ve öz konuşmalı yönergeler vermeli, çocukların sorumlulukları ve uyması gereken kuralları tekrar etmeleri sağlanmalıdır. Aileler sabırlı olmalı ve çocuklarını diğer çocuklarla kıyaslamamalıdır.
Kaynakça
Ergin, T.(2012). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
Lewis,M., S., M.(1990). Handbook of Developmental Pscyhopathology. Plenıum Pres, New York and London.
Karataş, Z. ve Tagay, Ö.(2018). Okul psikolojik danışmanı el kitabı sorunlar ve çözümler. (3. Baskı). Ankara: Vizetek Yayıncılık
Dikkat Eksikliği Bozukluğu (DEB) Nedir
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir
Dikkat Eksikliği Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur
Dikkat Eksikliğine İyi Gelen Besinler
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Tedavi Yöntemleri Nelerdir
Egzersizler, Etkinlikler ve Öneriler
Öğretmenlerle ve Ailelerle Yapılabilecek Çalışmalar
Kaynakça
Dikkat Eksikliği Bozukluğu Nedir?
Mental bozuklukların tanısal ve istatistiksel el kitabı olarak tanımlanan DSM-5'e göre sendromun adı, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'dur. DEHB, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkat sorunları, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile kendini gösterir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) genellikle bir arada kullanılmaktadır ancak bu kısımda dikkat eksikliğinin baskın olan türünden bahsedilecektir. Dikkat eksikliği bozukluğu, bu sendromdan farklı bir bozukluk değil, aynı sendromun hiperaktivitenin olmadığı bir alt tipi olarak tanımlanır.
Dikkat eksikliği bozukluğu (DEB) uzun yıllar boyunca bir hastalık olarak kabul edilmemiştir. Geçmişte tek başında dikkat eksikliği bozukluğu, hastalık olarak tanımlanmadığı için bu bozukluğa sahip birçok kişi hayatı boyunca başarısız olarak damgalanmış, akademik başarıları düşük, antisosyal kişilikler olarak kabul edilmiş ve toplumdan dışlanmıştır. Günümüzde Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ve zihinsel hastalıklara tanı koymak için ölçütleri belirleyen mental bozuklukların tanısal ve istatistiksel el kitabı olarak tanımlanan DSM-5’e göre kriterler belirlenmiş, DEB de DEHB’nin bir alt tipi olarak tanımlanmıştır.
Dikkat eksikliği son zamanlarda hızla yayılan bozukluklardan biri olarak dikkat çekmektedir. Toplumda görülme oranı % 4 ile % 8 arasındadır.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Ergin (2012) ‘e göre dikkat eksikliğinin baskın olduğu DEHB tanısı almış öğrenciler dikkat hatalarını sık yaparlar, bir konu ya da faaliyet üzerinde uzun süre odaklanamazlar ve dış uyaranların etkisine açık olurlar. Bu sorun serbest oyun etkinliklerinde bile gözlemlenir.
Dikkat eksikliği varlığında en sık görülen belirti, çocuklarda okul başarısında düşüklüktür. Çocuk derse konsantre olamaz, dikkatini bir süre toplayabilse bile dikkatini koruma noktasında sıkıntı ve güçlük yaşar. Genellikle hayallere dalma, anlatılanları dinlememe, kendi dünyasına kapanma şeklinde anlatılır.
Aynı durum erişkinler için de geçerlidir. Dikkat eksikliği bozukluğuna sahip bireyler detaylara dikkat etmez, verilen komutlara uyum sağlayamaz ve organizasyon problemleri yaşar. Ayrıca bu bireyler günlük rutin işlerini yapamaz ve dikkatleri kolayca dağılır. Dikkat eksikliği nörolojik bir gelişim bozukluğudur. Dikkatin çabuk dağılması ve odaklanamama gibi sorunlarla kendini gösterir. Dikkat eksikliğinin oluşmasında pek çok faktör etkilidir. Uyku bozuklukları, yetersiz ve dengesiz beslenme, elektronik araçlarla çok fazla meşgul olma, havanın kirli olması gibi birtakım faktörler dikkat eksikliğinin tetikleyicileri arasındadır. Dikkat eksikliği genel olarak 7 yaşından önce başlar ve genellikle okul senesinde tespit edilir.
Yetişkinlerde dikkat eksikliği belirtileri arasında dikkatin çabuk dağılması, unutkanlık, organizasyon güçlükleri, görevleri tamamlamada zorluk, sürekli ertelemeler ve dikkatsiz hatalar yapma eğilimi bulunabilir. Ayrıca, sabırsızlık, dürtüsel davranışlar ve öfke kontrolü zorlukları da dikkat eksikliği belirtileri olabilir.
Dikkat eksikliği belirtileri çocuklarda okul öncesi eğitimlerde kendini gösterebilir ve genellikle ilkokul döneminde kesinleşir. Dikkat eksikliği belirtileri bakıldığı zaman öncelikle geç odaklanma sorunu, odaklanma eksikliği, detaylarda ilgisizlik, işi bitirmeden diğerine geçmek, iş yerinde veya okulda sürekli olarak verimsizleşme veya stres durumu, derinlikle düşünememe sorunu, iş hayatında meydana gelen dinleme ilgisizliği, işleri ertelemek veya yarım bırakmak gibi belirtiler olabilmektedir.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Bu bozukluğun nedenleri kesin olarak bilinmemekte olup genellikle kalıtım, çevresel etkenler, beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar olarak üç başlık altında toplanabilir. (Lewis ve Miller, 1990)
Dikkat eksikliği bozukluğunun nedenleri araştırılırken, beyin anatomisi ve fonksiyonlarında bozukluklar saptanmıştır. Özellikle dikkati toplamayı sağlayan beyin bölgelerinde, diğer bireylere göre düşük fonksiyon ya da küçülme izlenmiştir. Bunun haricinde genetik geçiş de bu hastalığın nedenleri arasında yer almaktadır.
Dikkat Eksikliği Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur?
Özellikle çocuklarda DEB tanısı konulmadan önce davranışsal problemlere yol açan yakın zamanda yaşanmış boşanma, aile içinde birinin ölümü veya yakın zamanda gerçekleşmiş taşınma gibi bir durumun olup olmadığı sorgulanmalıdır. Fark edilmeyen nöbetler, tiroit problemleri, uyku bozuklukları, anksiyete, depresyon ve kurşun zehirlenmesi de dikkat eksikliği bozukluğu benzeri tablolar oluşturabilir.
Dolayısıyla tanı koyulmadan önce bu hastalıklar ya da durumlar gözden geçirilmelidir. DEB tanısı, genellikle semptom ve belirtiler ışığında koyulur. Tanı koyulması için semptomların altı ya da fazlası, 17 yaş sonrası için ise en az beş tanesinin olması gereklidir. Bunun haricinde dikkat eksikliği tanısında uygulanabilen çeşitli testler mevcuttur. DEHB'nun teşhisinde kesin olarak sonuç veren tek bir test mevcut olmadığı için birçok enstitü kendine ait birtakım skalalar oluşturmuştur. Bu skalalar şu şekildedir:
ÇOCUKLARDA DEHB DEĞERLENDİRMEK İÇİN UYGULANAN SKALALAR
Vanderbilt skalası
Conners skalası
DEHB Ölçme Skalası (ADHD-RS-V)
Swanson, Nolan and Pelham (SNAP) skalası
ERİŞKİNLER İÇİN UYGULANAN SKALALAR
Conners Erişkin DEHB Ölçme Skalası (CAARS)
Wender Utah Ölçme Skalası
Erişkin Kendi Kendine Değerlendirme Skalası (ASRS)
Bunların haricinde en sık kullanılan ve en kapsamlı testlerden biri de Moxo dikkat testidir. Moxo sürekli performans testi olarak da tanımlanan test, 6-12 yaş aralığındaki çocuklarda ve 13-65 yaş arası erişkinlere uygulanmak üzere geliştirilmiştir. Toplamda 420 tepki ve 420 tepkisizlik eyleminin ölçüldüğü Moxo testi sayesinde zamanlama problemi, dürtüsellik ve hiperaktivite ölçülür. Çocuklarda yaklaşık 15, yetişkinlerde ise 18 dakika süren test boyunca kişinin çevresel koşulların değişimine bağlı olarak performansının nasıl etkilendiği de değerlendirilir.
Dikkat eksikliği, belirli semptomların varlığına dayalı olarak tanımlanır. Bu semptomlar arasında sürekli dikkatin dağılması, unutkanlık, görevlerin tamamlanamaması ve sürekli ertelenen işler yer alır. Dikkat eksikliği teşhisi koymak için bir uzmanın, semptomları incelemesi ve gerekirse psikolojik testler yapması gerekebilir.
Dikkat Eksikliğine İyi Gelen Besinler
Dikkat eksikliğine iyi gelen besinler ile kişiler bu sorunu en az düzeye indirebilirler. Özellikle protein açısından zengin beslenme durumuna bakıldığı zaman koyun eti, kümes hayvanları, yağsız sığır eti, balık, yumurta, soya ve az yağlı süt ürünleri, fasulye gibi gıdalar yararlı olabilmektedir. Dikkat eksikliğine iyi gelen besinler için,
Protein açısından zengin olan gıdalarda beyin hücrelerinde birbiri ile iletişim kurması sağlanır ve bu sebeple salınan kimyasallarla beraber birbiri ile iletişim kurması sağlanır.
Protein, kan şekerinde dalgalanmaları önler, bu sayede hiperaktivite ve dürtüsel sorunlar en aza indirilir.
Protein ağırlıklı olan kahvaltı ile vücut üzerinde beyni uyaran besinler tüketilerek güne başlanır. Bu sebeple daha dikkatli ve odaklanmış olmak isteyen kişiler gün boyunca yağsız protein tüketmelidir.
Dikkat eksiliği için beslenmelerde omega-3 mutlaka sağlanmalıdır. Çünkü bu vitaminin sinir hücresi ve beyin fonksiyonunda önemli olduğu görülmektedir.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun kendine has bir beslenme biçimi vardır. Beslenme önerileri:
Yapay gıda renklendiricileri, yapay aromalar, basit şekerler ve tatlandırıcılar DEHB çocuğun dikkat, algı ve hafıza özelliklerini olumsuz yönde etkiler.
Protein ağırlıklı beslenme, genel uyanıklık ve dikkat düzeyini artırır.
Yumurta ve peynir içeren bir kahvaltı tercih edilmelidir.
Kahvaltıda fındık kreması, aromalı ve şekerli sütler, şekerli meyve suları gibi gıdaların bulunması doğru değildir. Bu gıdalar çocuğun hareketliliğini artırarak dikkat süresini azaltır.
Yüksek oranda yağ içeren poğaça, kruvasan, börek gibi gıdalar çocuğun DEHB tedavisi için kullandığı ilaçların emilimini geciktirir. Böylece ilaçların dikkat artırıcı etkileri beklenenden uzun süre sonra ortaya çıkar. Tam tahıl gevrekler, tam buğday unundan pasta / kurabiye / poğaça / börekler tercih edilmelidir.
Tedavi almakta olan, DEHB olan çocuğun kullandığı ilaçlar yan etki olarak gerginlik, sinirlilik, uykusuzluk yapabilir. Bu yan etkiler de çocuğun beslenmesindeki protein miktarı artışıyla azaltılabilir.
Tüketilen ekmek, pirinç, makarna gibi karbonhidrat kaynaklarının tam tahıllı ya da kepekli olanlarından tüketilmesi, ani kan şekeri düzeyi değişikliklerinden koruyacağından, dikkatin sürekliliği de artırır.
Margarin, ayçiçek yağı ve kanola yağı tüketimi önerilmemektedir. Tereyağı ve zeytinyağı kullanımı tercih edilmelidir.
Kuruyemişler, badem, ceviz ve fındık gibi yağlı tohumların tüketimi hem dikkat süresinde artış sağlar hem hafızanın güçlenmesine yardımcı olur. Özellikle öğrenilmiş bilgilerin unutulmaması, kalıcı hafızaya yerleştirilmesi için yağlı tohumların tüketilmesi önemlidir. Ayrıca DEHB tedavisi sırasında alınmakta olan ilaçların aileleri endişelendiren ciddi kilo kaybıyla birlikte büyüme, gelişme geriliği gibi ortaya çıkabilecek yan etkileri bu yağlı tohumların düzenli tüketimiyle en aza indirilebilir.
Akşam yemeğinin yüksek karbonhidrat içeren bir öğün şeklinde hazırlanması yararlıdır. Bu şekilde DEHB olan çocuklarda sık görülen uykusuzluk, aşırı hareketlilik şikâyetleri azaltılabilir.
Çocuğun beslenme listesinde balık, badem, ceviz, semizotu, keten tohumu, gibi omega-3 içeren besinlerin bulunması büyük önem taşır.
Sadece beslenme önerileri DEHB'nin etkili bir tedavi yöntemi olarak kabul edilemez ancak tedaviyi destekleyici, ilaç yan etkilerini azaltıcı besin gruplarından yarar sağlanması mümkündür.
Dikkat Eksikliği Bozukluğunun Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Dikkat eksikliği bozukluğu tanısı alan kişinin tedavisi, kişinin yaşı, cinsiyeti, var olan diğer hastalıkları ve bulguları doğrultusunda düzenlenir. Dikkat eksikliğine eşlik eden hiperaktivite varlığında farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir. İlaçlı ve ilaçsız tedavi yöntemleri bulunan dikkat eksikliği rahatsızlığında genellikle her iki tedavi yöntemi bir arada uygulanır. İlaçsız tedavide mental ve fiziksel egzersizler önemli bir paya sahiptir. Psikolojik destek türlerinden biri olan terapi de süreç boyunca uygulanabilir. Çocuklarda ilaçsız tedavi, çocuğun aldığı terapi ve eğitimlerin yanı sıra ebeveyn eğitimi de gerektirir. Ailenin tedavi süreci boyunca anlayışlı ve sabırlı olması gerekir.
Çocuğun yaptığı eylemlerin yaramazlıktan değil bir rahatsızlıktan kaynaklandığı unutulmamalıdır. Tüm bunlarla birlikte hekim, tedaviyi desteklemek amacıyla bazı ilaçlar reçete edebilir. İlaçların düzenli ve önerilen dozda kullanımının yanı sıra tedavi süreci boyunca ailenin öğretmenlerle ve ailenin hekimle sürekli olarak irtibat hâlinde olması, tedavinin sürdürülebilirliği ve etkinliği açısından önemlidir.
Dikkat eksikliği nasıl giderilir? Dikkat eksikliği genellikle dikkatle takip edilen bir tedavi gerektirir. Tedavi, kişinin yaşına, semptomların şiddetine ve nedenine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tedavi seçenekleri arasında bilişsel davranış terapisi, ilaç tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri ve destekleyici eğitim programları yer alabilir. Özellikle çocuklarda, ailelerin ve okulların işbirliği yaparak çocuğa destek sağlaması önemlidir. Evde dikkat eksikliği ile başa çıkmak için yapabileceğiniz bazı şeyler arasında düzenli bir günlük rutin oluşturmak, dağıtıcı faktörleri azaltmak, düzenli egzersiz yapmak, dengeli bir beslenme alışkanlığı edinmek, uyku düzeninize özen göstermek ve teknoloji kullanımını sınırlamak yer alabilir.
Dikkat eksikliği için evde yapılabilecekler,
Dikkat eksikliği konusunda özellikle çocuklarda başladığı bir oyunu bitirmeden kalkmamasını sağlamak ve farklı bir oyuna geçmesine izin vermemek.
Dikkat eksikliği için evde neler yapılabilir bakıldığı zaman çocukların oyununa katılarak dikkati arttırmak için süreyi uzatmak.
Eğer bireylerin bir şey yapması isteniyorsa uzaktan söylemeden yanına giderek söylemek ve inada bindirmeden başına geçene kadar başında beklemek.
Çocukların odasını toplama saati ve günü belirlemek, bununla beraber odalarının nasıl organize edileceği konusunda yol göstermek.
Ders çalışma programlarını birlikte oluşturmak ve çalışma süresini en fazla 30 dakikalık sürelerle sınırlandırma.
Çalışma ortamında dikkat dağıtacak durumların bulunmaması ve derslerinin aynı yerde ve aynı zamanda çalışmasını sağlamak.
Kişiler günlük plana uyduğu zaman kişileri takip etmek ve hafızayı geliştirmeye yönelik hizmetler sağlamak.
Bireyler dikkat eksikliği nasıl giderilir konusu için uzman kişilerden yardım alabilir ve dikkat sorunlarının üstesinden gelebilirler. Meydana gelen dikkat eksikliği belirtileri ile beraber çocuk yaştan yetişkinliğe kadar sorunlar meydana gelebilmektedir.
Ergenlerde Dikkat Eksikliği Nasıl Giderilir
Ergenlik dönemi bireylerin en önemli dönemleridir. Bununla birlikte ergenlik döneminde dikkat dağınıklığı veya dikkat eksikliği sorunu yaşayabilmektedirler. Ergenlerde meydana gelen dikkat eksikliği sorununa bakıldığı zaman dikkat eksikliği yaşayan kişiler dersi dinlemekte sorun yaşar ve sabırsızlık, çabuk sıkılma gibi birçok sorun yaşayabilirler. Ergenlerde dikkat eksikliği nasıl giderilir bakıldığı zaman,
İlaçsız ve ilaçlı olarak muayene ile yapılır ve tedaviler uygulanabilir. Fakat bunun için kişilerin mutlaka bir hekim ile birlikte görüşmesi gerekir.
Dikkat eksikliği gidermenin en önemli sebebi düzenli olarak egzersiz yapmaktır ve bu egzersizlerle beraber beyin egzersizi yapılır.
Fiziksel olarak egzersiz yapılabilir. Bununla beraber kişiler hobi edinebilir veya enerjilerini atacakları farklı spor alanlarına yönelebilirler.
Ders çalışma alanlarında bulunan eşyaların minimal düzeye inmesi ve çalışma masalarında hiçbir eşya bulunmaması sağlanır.
Teknolojik aletler ile birlikte sosyal medyanın olabildiğince azaltılması sağlanır ve bununla birlikte kişilerin günlük program yapmanı önerilir.
Beynin tembelleştirilme durumu ile dikkat eksikliği meydana gelir. Bu sebeple kişilerin en az şekilde dikkat eksikliği yaşaması için gündelik yaşamında sürekli olarak egzersiz yapması gerekir. Bununla beraber ciddi olan sorunlarda bireyler mutlaka doktor ile görüşebilirler.
Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Tedavisi Nasıl Olur?
Yetişkinlerde dikkat eksikliği tedavisi, bireysel ihtiyaca göre farklılık gösterebilir. Bilişsel davranış terapisi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri yaygın tedavi seçeneklerindendir. Tedavi sürecinde, kişinin semptomlarını hafifletmek ve işlevselliğini artırmak hedeflenir. İlaç tedavisi durumunda, bir uzmanın reçetelediği ilaçlar kullanılmalıdır.
Egzersizler, Etkinlikler ve Öneriler
Dikkat Geliştirme Etkinlikleri
Dikkat geliştirme etkinlikleri ile birlikte çocuk olan kişiler ve yetişkin bireyler uygulayabilirler. Dikkat geliştirme etkinlikleri yapılmadan önce dikkat eksikliği bozukluğu için detaylı analiz ve muayene yapılabilmektedir. Bunun için klinikler üzerinden dikkat geliştirici egzersizler hakkında bilgi alınabilir. Dikkat geliştirme oyunları konusunda,
Kelime merdiveni oyunu oynanabilir, bunun için ilk olarak bir konu başlığı seçilir ve bununla birlikte kişiler aileleri ile veya grupları ile beraber oynayabilirler.
Kelime oyunu ile söylenen kelimelerin bittiği ses ile başlayan kelimelerin söylenmesi istenir. Bununla birlikte daha öncesinden söylenen özel isim veya kelime kabul edilmez.
Hangisi eksik oyunu ile birlikte geometrik şekiller sırası ile dizilir. Çocuklar ilk olarak bu şekle bakar ve sonrasında arkasını döner. Oyunun devamında geometrik şekillerden birisi çıkartılır ve saklanır. Çocuklardan hangi şekillerden eksik olduğu belirlenir.
Hangisi fazla oyunu konusunda meyve ve sebze kartları dizilir. Bununla birlikte sayısı çocukların seviye ve yaşına göre belirlenmektedir. Çocuklar dikkatli bir şekilde bakar, arkasını döner ve kartların arkasına bir kart eklenerek çocuktan fazla olan karşı bulması istenir.
Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Egzersizleri
Yetişkinlerde meydana gelen dikkat eksikliği egzersizlerine bakıldığı zaman kişilerde gün içerisinde dikkatlerini geliştirecek aktiviteler yapabilirler. Yetişkinlerde dikkat eksikliği egzersizleri için bireyler yardım alabilirler. Bununla birlikte bireylerin dikkat eksikliği için yapabileceği bazı egzersizler şu şekilde olmaktadır,
Kişiler iş yaşamında ve akademik alanlarında planlama ve organizasyonu her gün günlük olarak yapabilir ve bunları yazarak uygulayabilirler.
Ani duygulara bağlı olarak gereksiz konuşma, sabırsızlık, ilgisizlik durumunu tespit ederek sorunlarının üstüne gidebilirler.
Çalışma veya toplantı ortamlarında aniden ayağa kalmak gezinmek gibi aktiviteleri yapmadan olabildiğinde dikkat sağlamaya çalışmalılar.
İş hayatında meydana gelen motivasyon sorunlarının üstesinden gelmek için uzmanlardan yardım alabilirler.
Psikolojik kökenli olan sorunlarının üstesinden gelmek için yardım alabilirler. Hobi veya bir spor dalına yoğunlaşarak kişiler çeşitli aktiviteler yapabilirler.
Odaklanmak için ne yapılmalı?
Distractions’ları azaltın: Odaklanmayı engelleyen uyaranları ortadan kaldırmak önemlidir. Çalışma ortamınızı sessiz ve düzenli bir şekilde düzenlemeye çalışın. Telefonunuzu sessize alın veya uzaklaştırın, gereksiz internet taramalarını kısıtlayın ve dikkatinizi dağıtan diğer faktörleri azaltın.
Zamanı parçalara bölün: Büyük görevleri küçük adımlara bölmek, odaklanmayı kolaylaştırabilir. Görevleri daha küçük ve daha yönetilebilir parçalara ayırarak, her bir parçayı tamamlamak için odaklanma süresini artırabilirsiniz.
Tek işe odaklanın: Birden çok görevi aynı anda yapmaya çalışmak odaklanmayı zorlaştırır. Bir işe odaklanın ve diğer tüm görevleri erteleyin veya tamamladıktan sonra onlara dönün.
Zaman yönetimi becerilerini geliştirin: Zamanı etkili bir şekilde yönetmek, odaklanmayı artırmada önemlidir. Öncelikleri belirleyin, bir program veya ajanda kullanarak görevleri ve zamanları takip edin ve gereksiz zaman kaybından kaçının.
Kısa aralıklarla mola verin: Sürekli olarak uzun süreler boyunca odaklanmak zor olabilir. Daha verimli olmak için kısa aralıklarla mola verin. Örneğin, 25 dakika çalışıp 5 dakika ara vermek gibi Pomodoro Tekniği’ni uygulayabilirsiniz.
Görsel yardımcılar kullanın: Görsel yardımcılar, odaklanmayı artırmak için etkili olabilir. Görevleri ve hedefleri gösteren bir takvim veya yapılacaklar listesi oluşturarak görsel hatırlatıcılar kullanabilirsiniz.
Rahatlama tekniklerini uygulayın: Stres ve gerginlik, odaklanmayı zorlaştırabilir. Rahatlama tekniklerini uygulayarak zihninizi sakinleştirebilirsiniz. Derin nefes alma, meditasyon, yoga veya egzersiz gibi teknikler odaklanma becerisini artırabilir.
Uyku, beslenme ve egzersiz: Uyku, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz, odaklanma becerisini etkileyen önemli faktörlerdir. Yeterli uyku almak, sağlıklı ve dengeli bir diyet sürdürmek ve düzenli egzersiz yapmak, odaklanmayı destekleyebilir.
Öğretmenlerle ve Ailelerle Yapılabilecek Çalışmalar
Öğretmenlerle; Her dikkat eksikliği şikayeti dikkat eksikliği bozukluğu olmayabilir. Gerektiğinde bu öğrencilere ilaç tedavisi uygulanabilir. Ancak ilaç tedavisi tek başına yeterli değildir sadece destekleyici olabilir. Bu öğrenciler için hafızayı canlı tutma tekniklerinden yararlanılabilir. Öğrencilerin unutkanlıklarını kontrol etmeleri için hatırlatıcı notlar kullanılması önerilir. Bir yazının içinden öğrencinin belli bir harfi ya da sayıyı bulup yuvarlak içine alması sağlanabilir. Son harften kelime bulma, odada saklanan nesneyi bulma, resmin eksik kısımlarını bulma, iki resim arasındaki farkı bulma, haritadan ülkeyi bulma ya da şehri bulma gibi etkinlikler yapılabilinir. Farklı etkinlik olarak da çocuğa gösterilen resimlere uygun hikayeler anlatması ya da yazması istenebilir. Bunun gibi etkinlikler çocuğun dikkatini artırabilir. Öğrencinin çevresindeki dikkat dağıtıcı nesneler ortadan kaldırılmalı, öğrencilerin sosyal ortamlara ve sportif faaliyetlere katılmaları sağlanabilir. Bu öğrencileri ‘ dikkat etmiyorsun, biraz dikkat et’ şeklinde uyarmak daha da endişelenmelerine ve yetersizlik duygularının artmasına sebep olur. Bu öğrencilere verilecek yönergeler kısa ve net olmalı. Bu öğrencilerle konuşurken ses tonu farklı olmalı ve göz teması kurulmalıdır. Ders anlatırken öğrencilerin pek çok duygularına hitap edecek materyallerden yararlanılmalıdır. Öğrencinin dikkatinin dağıldığını hissettiğiniz zaman diğer öğrencilere fark ettirmeden yanına yaklaşıp omzuna dokunarak dikkatini çekebilirsiniz. Bu öğrenciler öğretmenine yakın bir yere ve pencereden daha uzak bir yere oturtulmalıdır. Öğrenci sınıf içinde bir çalışma yaparken kendi hızına göre değerlendirilmelidir. Verilen ödevler bölümlere ayrılmalıdır. Öğrencinin sevdiği bir arkadaşı grup arkadaşı ya da çalışma arkadaşı olarak belirlenebilir. Bu şekilde akran desteği de alınmış olur. Sınav esnasında bu öğrenciler daha kaygılı olacaktır. Ayrıca sınav dönemlerinde öğrencinin kaygısını azaltabilmek için nefes alma ve gevşeme egzersizlerinden yararlanılabilir. Bu öğrencilere yönelik öğretmenin tutumu diğer öğrencilere modeldir. Sınıfın öğrenciyi kabullenmesi ve dışlamaması için öğretmenlerin olumlu tutum içerisinde olmalıdır. Dikkat dağıtan uyaranlar azaltılmalı ve öğrenciler konuşmacıya yakın oturtulmalıdır. Bu çocuklar çok ödevden sıkıldıkları için az ödev verilmeli ve ödevler görsel nitelik taşımalıdır. Onları tembel olarak görülmemelidir. Onların nörolojik sıkıntılarından dolayı öğrenmede güçlük yaşadıkları hatırlanmalı ve sınıfta bulunan diğer öğrencilerle kıyaslanmamalıdır. Bu öğrencilerin daha fazla desteğe ihtiyaç duydukları unutulmamalıdır. Çocuğun sadece ailesiyle değil çocukla ilgili çalışan tüm kişilerle birlikte çalışılmalıdır. Öğrenci ile ilgili problem durumlarında en başta okulda bulunan okul psikolojik danışmanlarından görüş alınmalıdır.
Velilerle; Ailelere dikkat eksikliğinin ne olduğu, belirtileri, sebepleri konusunda bilgi vermek gerekir. Ailenin çocuğunun durumunu kabullenmesi ve etkili başa çıkma yollarını denemesi bu sürecin aşılmasında oldukça önemlidir. Çocukların bu süreçte sağlıklı beslenmeleri gerekir. Özellikle öğünlerini doğal besinlerle karşılanmalıdır. Bu çocuklar eşyalarını çok sık kaybederler. Aileler kaybedilen eşyaları tekrar tekrar alması yerine çocukların kendi harçlıklarını biriktirerek alması önerilir. Böylece dikkat eksikliği bulunan çocuklarının eşyalarını sürekli kaybetmesi pekiştirilmemiş olacaktır. Bu çocukların dikkatleri çabuk dağılır. Bu nedenle çalışma ortamları sade olmalı, çalışma ortamında sadece ders çalışılmalı ve diğer etkinlikleri ders çalışma masasında ve ortamında yapmaması sağlanmalı. Uzun sürem ders çalışmakta zorlanacakları için çocuklarının ders çalışma sürelerini aileler ayarlamalıdır. Aileler çocuklarına kısa ve öz konuşmalı yönergeler vermeli, çocukların sorumlulukları ve uyması gereken kuralları tekrar etmeleri sağlanmalıdır. Aileler sabırlı olmalı ve çocuklarını diğer çocuklarla kıyaslamamalıdır.
Kaynakça
Ergin, T.(2012). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
Lewis,M., S., M.(1990). Handbook of Developmental Pscyhopathology. Plenıum Pres, New York and London.
Karataş, Z. ve Tagay, Ö.(2018). Okul psikolojik danışmanı el kitabı sorunlar ve çözümler. (3. Baskı). Ankara: Vizetek Yayıncılık
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Eksikliği Bozukluğu (Deb) ve Öneriler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Ömer KORKMAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Ömer KORKMAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
dikkat, odaklanma, başarısızlık, dikkat eksikliğinde beslenme, dikkat eksikliği, dikkat artırıcı egzersizler, ergenlerde dikkat eksiklği, çocuklarda dikkat eksikliği, odaklanma problemi, yetişkinlerde dikkat eksikliği, dikkat geliştirme
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
