Fenilketonüri Tıbbi Beslenme Tedavisi
FENİLKETONÜRİ
Fenilalanin hidroksilaz enzimi aktivitesinin yokluğu sonucu gelişen, erken dönemde tedavi edilmediğinde ağır motor ve mental gerilik ile karakterize, kalıtsal metabolik bir hastalıktır.
İlk kez 1934' de tanımlanmış, 1963 'da Guthrie testi ile taramaları başlamıştır.
Klasik FKÜ’ de FA hidroksilaz aktivitesi yok veya çok azdır.
Fenil pürivik asit, fenil laktik asit, fenil asetik asit hastanın kan, idrar ve diğer vücut sıvılarında birikir. Bunların beyin dokusunda diğer aminoasitlerin transportunu bozarak dismyelinizasyona neden olduğu düşünülmektedir.
Tedavi edilmezse seratonin, dopamin ve norepinefrin sentezi bozulmaktadır.
Hiperfenilalaninemi nedenleri
A) Primer
1. Fenilketonüri,
a) Klasik FKÜ (Enzim < %1, kan FA düzeyi >20 mg/dl),
b) Orta derecede FKÜ (Enzim %1, kan FA düzeyi 15-20 mg/dl), c) Hafif FKÜ (Enzim > %5, kan FA düzeyi < 15 mg/dl),
2. Hafif hiperfenilalaninemi (FKÜ olmadan hiperfenilalaninemi),
3. Tetrahidrobiopterin metabolizması bozuklukları
Dihidropteridin redüktaz,
GTP siklohidrolaz I,
Pterin-4-8-karbinolamin dehidrataz,
6-pirovoyltetrahidropterin sentaz defekti,
B) Sekonder
1- YD döneminde geçici tironinemi ile,
2- Galaktozemide,
3- Tirozinemide,
4- Prematürede geçici,
5- Karaciğer yetersizliği,
6- İlaçlara bağlı (methotrexate vb),
7- Şiddetli inflamatuvar cevap,
) Fenilalaninin tirozine dönüşümündeki kalıtsal defektler
1- Fenilalanin hidroksilaz enzimi defekti,
a) Klasik FKÜ (FA e tolerans azalmıştır),
b) Hafif hiperfenilalaninemi (%15 rezidüv enzim) c) Benign hiperfenilalaninemi ( % 5 aktivite)
2- Tetrahidrobiopterin (BH4) metabolizması bozukluğu
B) Akkiz hiperfenilalaninemiler
1- Prematüreliğe bağlı geçici,
2- Herediter tirozinemi,
3- Karaciğer yetersizliği,
4- Trimetoprim kullanımına bağlı
KLİNİK BULGULAR
· Hastaların yarısında ilk ayda semptom görülmeyebilir.
· Semptom gösteren vakaların yarısında ilk bulgu kusmadır.
· Motor - mental gerilik en çarpıcı bulgusu olup 6-7. aylarda farkedilir.
· Mikrosefali,
· Ciddi hiperaktivite, çevresine ve kendisine zarar verme, şizofrenoid ve otistik davranışlar, aşırı heyecanlanma .
· Grand mal, Petit mal epilepsi (% 20-25).
· EEG değişiklikleri (%75-95 ).
· Nörolojik bulgular diyet ve antikonvulzan tedaviye cevapverir.
· Yürürken adımlarının kısa ve rijit olması,
· Minimal beyin sendromunu taklit eden bulgular,
· Ajite davranışlar ve parmaklarda para sayma hareketleri,
· Saç, cilt, göz rengi açıktır. Sarı saç ve mavi göz vakaların ancak % 60' ında bulunur (melanin sentezindeki defekte bağlıdır).
· Ekzamatöz cilt lezyonları (% 20- 40) vücudun duyarlı yerlerinde görülür. Vakaların % 20 sinde cilt hipopigmente, kuru ve pürtüklüdür.
· Fenilalanin yan metaboliti fenilasetik asidin sıvılarda ve idrarda artmasına bağlı fare sidiği, küf kokusu hissedilir.
· Genetik geçiş otozomal resesiftir.
· Fenilalanin hidroksilaz geni 12. kromozomda bulunmaktadır.
TEŞHİS
Fecl3 testi: 6 damla idrar üzerine 3 damla % 10 fecl3 damlatılır. Meydana gelen ve 1-2 dakika içinde açılan zeytuni yeşil renk hastalığı düşündürür.
Guthrie testi: Fenilalaninin Bacillus subtilus üremesini kompetetif olarak inhibe etmesi esasına dayanır.
AA kağıt kromatoğrafisi,
Kan fenil alanin tayini,
§ Spekrofotometrik yolla,
§ Florometrik yolla,
High Pressure Liquid Chromotography
TEDAVİ
1. Diyetle alınan fenilalaninin azaltılması:
Serum FA seviyesi, 3 - 5 mg/dl arasında tutulmalıdır.
İlk yaş için fenilalanin ihtiyacı 60-90 mg/kg, daha sonra 35-40 mg/kg dır.
– Milupa- PKU 1 (0-1 y), PKU 2 (1-8 y), PKU 3 (Adolesan)
– Lofenelac, (80 mg FA/ 100 gr)
– Phenyldon, (20 mg FA /100 gr)
FKÜ’ li çocuk yenidoğan döneminde tanımlanır ve FA’ den fakir diyet ile beslenirse normal myelinizasyon ve beyin gelişimi sağlanabilir.
Kan FA' i 7 mg/dl den az ve büyüme normalse çocuk olması gereken zeka düzeyine erişebilir.
8-10. aydan sonra diyete başlaması zekayı etkiler.
Diyetin özü, FA' i kısıtlı, protein, enerji, vitamin, mineral ve eser elementler yeterli miktarda olmasıdır.
Diyette FA düzeyi,
- ilk 7 gün 20 mg/kg/gün,
- 1-6. aylar arasında 50-70 mg/kg/gün,
- 1 yaşın üzerinde 20-30 mg/kg/gün de tutulur.
FKÜ de Besin İhtiyaçları
Yaş fenilalanin(mg/kg) protein(gr/kg) enerji(kcal/kg)
Prematüre 90 3.2 125-130
0-3 ay 60-90 3.0 120-125
3-6 ay 50-80 2.5 115-120
6-12 ay 40-50 2.4 110-115
1-3 yaş 30-40 1.9 90-105
4-6 yaş 25-30 1.7 80-90
7-9 yaş 15-25 1.6 70-90
>10 yaş 10-20 1.5 70-80
2. Diyetin normal büyüme ve gelişmeyi sağlayabilecek şekilde düzenlenmesi:
3. Protein katabolizmasının azaltılması:
4. Takip:
a) Kan FA seviyeleri düzenli olarak izlenmelidir.
b) Hastaların davranış, bedensel ve ruhsal gelişimlerinin takibi, BÇ, ağırlık ve boy takiplerinin yapılması.
c) Zeka gelişiminin takibi.
DYT.ŞULE DOĞAN
Fenilalanin hidroksilaz enzimi aktivitesinin yokluğu sonucu gelişen, erken dönemde tedavi edilmediğinde ağır motor ve mental gerilik ile karakterize, kalıtsal metabolik bir hastalıktır.
İlk kez 1934' de tanımlanmış, 1963 'da Guthrie testi ile taramaları başlamıştır.
Klasik FKÜ’ de FA hidroksilaz aktivitesi yok veya çok azdır.
Fenil pürivik asit, fenil laktik asit, fenil asetik asit hastanın kan, idrar ve diğer vücut sıvılarında birikir. Bunların beyin dokusunda diğer aminoasitlerin transportunu bozarak dismyelinizasyona neden olduğu düşünülmektedir.
Tedavi edilmezse seratonin, dopamin ve norepinefrin sentezi bozulmaktadır.
Hiperfenilalaninemi nedenleri
A) Primer
1. Fenilketonüri,
a) Klasik FKÜ (Enzim < %1, kan FA düzeyi >20 mg/dl),
b) Orta derecede FKÜ (Enzim %1, kan FA düzeyi 15-20 mg/dl), c) Hafif FKÜ (Enzim > %5, kan FA düzeyi < 15 mg/dl),
2. Hafif hiperfenilalaninemi (FKÜ olmadan hiperfenilalaninemi),
3. Tetrahidrobiopterin metabolizması bozuklukları
Dihidropteridin redüktaz,
GTP siklohidrolaz I,
Pterin-4-8-karbinolamin dehidrataz,
6-pirovoyltetrahidropterin sentaz defekti,
B) Sekonder
1- YD döneminde geçici tironinemi ile,
2- Galaktozemide,
3- Tirozinemide,
4- Prematürede geçici,
5- Karaciğer yetersizliği,
6- İlaçlara bağlı (methotrexate vb),
7- Şiddetli inflamatuvar cevap,
) Fenilalaninin tirozine dönüşümündeki kalıtsal defektler
1- Fenilalanin hidroksilaz enzimi defekti,
a) Klasik FKÜ (FA e tolerans azalmıştır),
b) Hafif hiperfenilalaninemi (%15 rezidüv enzim) c) Benign hiperfenilalaninemi ( % 5 aktivite)
2- Tetrahidrobiopterin (BH4) metabolizması bozukluğu
B) Akkiz hiperfenilalaninemiler
1- Prematüreliğe bağlı geçici,
2- Herediter tirozinemi,
3- Karaciğer yetersizliği,
4- Trimetoprim kullanımına bağlı
KLİNİK BULGULAR
· Hastaların yarısında ilk ayda semptom görülmeyebilir.
· Semptom gösteren vakaların yarısında ilk bulgu kusmadır.
· Motor - mental gerilik en çarpıcı bulgusu olup 6-7. aylarda farkedilir.
· Mikrosefali,
· Ciddi hiperaktivite, çevresine ve kendisine zarar verme, şizofrenoid ve otistik davranışlar, aşırı heyecanlanma .
· Grand mal, Petit mal epilepsi (% 20-25).
· EEG değişiklikleri (%75-95 ).
· Nörolojik bulgular diyet ve antikonvulzan tedaviye cevapverir.
· Yürürken adımlarının kısa ve rijit olması,
· Minimal beyin sendromunu taklit eden bulgular,
· Ajite davranışlar ve parmaklarda para sayma hareketleri,
· Saç, cilt, göz rengi açıktır. Sarı saç ve mavi göz vakaların ancak % 60' ında bulunur (melanin sentezindeki defekte bağlıdır).
· Ekzamatöz cilt lezyonları (% 20- 40) vücudun duyarlı yerlerinde görülür. Vakaların % 20 sinde cilt hipopigmente, kuru ve pürtüklüdür.
· Fenilalanin yan metaboliti fenilasetik asidin sıvılarda ve idrarda artmasına bağlı fare sidiği, küf kokusu hissedilir.
· Genetik geçiş otozomal resesiftir.
· Fenilalanin hidroksilaz geni 12. kromozomda bulunmaktadır.
TEŞHİS
Fecl3 testi: 6 damla idrar üzerine 3 damla % 10 fecl3 damlatılır. Meydana gelen ve 1-2 dakika içinde açılan zeytuni yeşil renk hastalığı düşündürür.
Guthrie testi: Fenilalaninin Bacillus subtilus üremesini kompetetif olarak inhibe etmesi esasına dayanır.
AA kağıt kromatoğrafisi,
Kan fenil alanin tayini,
§ Spekrofotometrik yolla,
§ Florometrik yolla,
High Pressure Liquid Chromotography
TEDAVİ
1. Diyetle alınan fenilalaninin azaltılması:
Serum FA seviyesi, 3 - 5 mg/dl arasında tutulmalıdır.
İlk yaş için fenilalanin ihtiyacı 60-90 mg/kg, daha sonra 35-40 mg/kg dır.
– Milupa- PKU 1 (0-1 y), PKU 2 (1-8 y), PKU 3 (Adolesan)
– Lofenelac, (80 mg FA/ 100 gr)
– Phenyldon, (20 mg FA /100 gr)
FKÜ’ li çocuk yenidoğan döneminde tanımlanır ve FA’ den fakir diyet ile beslenirse normal myelinizasyon ve beyin gelişimi sağlanabilir.
Kan FA' i 7 mg/dl den az ve büyüme normalse çocuk olması gereken zeka düzeyine erişebilir.
8-10. aydan sonra diyete başlaması zekayı etkiler.
Diyetin özü, FA' i kısıtlı, protein, enerji, vitamin, mineral ve eser elementler yeterli miktarda olmasıdır.
Diyette FA düzeyi,
- ilk 7 gün 20 mg/kg/gün,
- 1-6. aylar arasında 50-70 mg/kg/gün,
- 1 yaşın üzerinde 20-30 mg/kg/gün de tutulur.
FKÜ de Besin İhtiyaçları
Yaş fenilalanin(mg/kg) protein(gr/kg) enerji(kcal/kg)
Prematüre 90 3.2 125-130
0-3 ay 60-90 3.0 120-125
3-6 ay 50-80 2.5 115-120
6-12 ay 40-50 2.4 110-115
1-3 yaş 30-40 1.9 90-105
4-6 yaş 25-30 1.7 80-90
7-9 yaş 15-25 1.6 70-90
>10 yaş 10-20 1.5 70-80
2. Diyetin normal büyüme ve gelişmeyi sağlayabilecek şekilde düzenlenmesi:
3. Protein katabolizmasının azaltılması:
4. Takip:
a) Kan FA seviyeleri düzenli olarak izlenmelidir.
b) Hastaların davranış, bedensel ve ruhsal gelişimlerinin takibi, BÇ, ağırlık ve boy takiplerinin yapılması.
c) Zeka gelişiminin takibi.
DYT.ŞULE DOĞAN
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Fenilketonüri Tıbbi Beslenme Tedavisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Şule DOĞAN BEYAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Şule DOĞAN BEYAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
