2007'den Bugüne 92,227 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,962 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Duyu Bütünlüğü Yaklaşımlarında Denge Duyusu ve Derin Duyunun Yeri ve Önemi
MAKALE #6164 © Yazan Fzt.Zekiye GEZGİN | Yayın Aralık 2010 | 22,899 Okuyucu
• Duyu Bütünlemesi Bozukluğu: Duyu bütünlemesi bozukluğu olan çocuklar algıladıklarını bütünleştiremezler ve parçalardan bir bütün oluşturamazlar. Az bilinen iki duyumuz duyu bütünleme terapilerinde önemli yer alır.Bunlar; denge duyusu ve derin duyudur.

* DENGE DUYUSU
* Denge, organizma lokomotor sisteminin statik ve dinamik olarak uyum içinde çalıştığını anlatmak için kullanılır.
* Denge organizmanın sensoriyel organlarından biridir ve tad alma, koku alma, dokunma, görme ve işitme gibi duyuların içerisinde filogenetik olarak en eskisi ancak en az bilinenidir.
* Dengenin sağlanmasında üç aşama vardır:
o Bilgilendirme (information)
o Bilgilerin denge merkezinde algılanması ve hazırlanması (processing)
o Uygulama (motor yanıt)

Bilgilendirme üç ayrı organ tarafından sağlanır:
Oküler sistem
Vestibüler sistem
Proprioseptif sistem (derin duyu)

* Denge merkezi, organizmanın bulunduğu ortam hakkında gözden, başın durumu hakkında vestibüler sistemden, ekstremiteler, eklemler, kaslar ve iç organlar hakkında proprioseptif sistemden bilgiler alır.
* Bu organlardan gelen bilgiler denge merkezinde toplanır, değerlendirilir. Denge merkezi bu sayede organizmanın içinde bulunduğu ortamı görür.
* DENGENİN SAĞLANMASINDA ROL OYNAYAN SİSTEMLER

• Somatosensoriel Sistem
• Vizüel Sistem
• Vestibüler Sistem

* VESTİBULAR SİSTEM (Denge organı):
* Fonksiyonları:

• Başın pozisyonu ve hareketlerini algılamak
• Baş hareketleri sırasında, göz hareketlerinin organizasyonu
• Baş hareketleri ile birlikte postürün oluşturulması
• Bütün fonksiyonlar subkortikal düzeyde gelişir .
Vestibuler Sistemde semisirküler kanallar ve otolit organın fonksiyonları:

* SEMİSİRKÜLER KANALLAR
* Dinamik orientasyondan sorumlu,
* AMPULLA-CRİSTA AMPULLARİS-tepesinde kıl hücreleri var
* Kupulada kıl hücrelerinin yönü aynı,
* Başın uzaydaki rotasyon yönü ve hızındaki değişiklikleri iletiyor.
* Farklı düzlemlerde yer almış semisirküler kanallar (anterior veya superior, posterior, lateral).
* Yer çekimi ile ilgisi yok
* Sadece açısal hızlanmaya cevap verir.
* Baş döndürüldüğünde ampulla içerisindeki sıvı aksi tarafa doğru yaslanır. Kupulanın şekli değişir. Bu hareket silyaları büker ve biyoelektriksel sinyaller üretilir. Baş sağa sola büküldüğünde kupula bir yöne doğru yatar ve eksitasyon oluşur, fakat diğer taraftaki, karşıt tarafa büküldüğünden inhibisyon oluşturur.

* UTRİKULUS VE SAKKULUS
* Utrikulus ;yerçekimine ve özellikle horizontal plandaki lineer akseleresyona cevap verir.
* Sakkulus; titreşim tarzındaki uyarılarla ön-arka plandaki doğrusal hızlanmaya cevap verir.
* Statik dengenin devamını sağlar.
* Horizontal ve sagital hareketlerde sinyal üretirler.
* Utrikulus ve sakkulusda uyarı oluşumu :Başın öne - arkaya hareket etmesi (örn. arabada iken) ve yukarı – aşağı hareketi ile (örn. asansörde iken) silyalı hücreler yerçekimindeki değişikliklere cevap verirler. Otolit membran duyarlı stereosilyalar üzerinde kayar ve biyokimyasal sinyal oluşturur.
* Denge sisteminin sentral yolları: Afferent lifler, N.vestibularis içerisinde M.oblongatadaki vestibular çekirdeklere ulaşır.

Bu bölge aynı zamanda göz ve boyun kasları ve eklem reseptörlerinden de sinyaller alır. Bu bilgilerin birleştirilmesi ile vücut ve başın duruşu, göz hareketleri, lokomosyon ve amaca uygun hareketler oluşturulur.

* Denge Testleri
* Statik Testler

Ø Single-Leg Stance Test
Ø Bass Testi
Ø Stork Ayakta Durma testi
Ø Flamingo Denge Testi
Ø Romberg Testi
Ø Functional Reach Test

* Dinamik Testler

Ø Johnsonun Modifiye Bass Testi
Ø Star Excursion Test
Ø Get Up and Go Testi
Ø Perturbasyon Testi

* Test Süresi
* Süre için önemli olan, sağlam bir sonuç elde edecek kadar uzun bununla birlikte yorgunluk yaratmayacak kadar kısa olabilmesidir.
* Dengede önce statik denge sağlanmalı.
* Egzersizler ne kadar sık yapılırsa o kadar iyi.
* Vestibüler Tedavi:
* a-Atlama zıplama aktiviteleri:
* Hasta dizüstü ve ayakta dururken yerde duran bir silindir ya da trambolin üzerinde asağı yukarı zıplama egzersizi yapar.Eğer tavanda sallanan bir halata tutunursa ve üst gövde stabilite ve kontrolü de gelisir (omuz retraksiyonu önlenmelidir)
* Oturma pozisyonunda yukarıdaki egzersizlere ek olarak, tavandan yaylı iplerle sallandırılmış, bir platform üzerine oturma ve bir terapi topu üzerine oturarak zıplama yapılır.
* b-Lineer sallanma aktiviteleri:
* Dizüstü ve ayakta durmada,oturma kuadripedal pozisyonda, yüzükoyun ve sırtüstü pozisyonlarda platform salıncakta sallanma şeklinde, bir de ek olarak oturma pozisyonunda T salıncakta sallanma seklinde uygulanır.
* Bunların dışında; oturma, yüzüstü ve sırtüstü pozisyonlarda bir scooter board üzerinde duvara bağlı ipten çekerek ileri geri hareket etme yine board üzerinde çengel pozisyonunda durmaya terapistin iple hastayı çekmesi bir rampadan kayma hareketleri de yapılabilir.
* Vestibüler Habitasyon Eğitimi
* Dönme veya ileri geri sallanmayla değişik tipte duyu uyaranları oluşmaktadır.
* Yavaş, ritmik ve pasif hareket inhibitör; hızlı hareket ise eksitatör etki gösterir.Rotasyonel hareket ve lineer akselerasyon-deselerasyon değişik reseptörleri stimüle etmektedir.
* Lineer sallanmalar utrikulus ve sakkulusu
* Rotasyonel sallanmalar semisirküler kanallarda uyarı oluşturur.
* Lineer sallanmalar yavaş, rotasyonel sallanmalar hızlı olmalıdır.
* Deniz,Hareket ve Taşıt Tutması
* Baş dönmesi, bulantı ve kusma vestibüler sistem, gözler ve proprioseptif sistemden merkezi sisteme iletilen bilgiler arasındaki bir uyumsuzluktan kaynaklanır.Örneğin dalgalı denizde bir gemide giderken labirentler yoğun uyarılar alır ancak aynı anda gözlerden farklı bilgiler alır. Arabayla seyahat ederken yolcu için dolambaçlı yollarda aynı durum mevcuttur.
* En iyiTerapi: Gözlerin labirentlerle aynı bilgileri ileteceği şekilde bir pozisyon almaktır!

• Proprioseptif Sistem (Derin Duyu):
• Latince Proprius kelimesinden gelmiş” kendi başına-yalnız başına olma” anlamına geliyor.
Ø Eklemlerimize bakmadan onların hangi pozisyonda olduklarını bilmemizi,
Ø Ayakta dengede durmamızı sağlar.
Ø Hareketin yönünü hızlı bir şekilde değiştirmemizi sağlayan çeviklik
Ø Stabilitemizi sağlayan dengeyi,
Ø Aktiviteyi doğru ve ahenkli yapmamızı sağlayan koordinasyonu oluşturur.
• Vücudun pozisyon duyusunu iletme, bilgiyi yorumlama ; postür ve uyarıya bilinçli veya bilinçsiz yanıt verme yeteneğidir.
• Propriosepsiyon& Mekanoresepsiyon& Nosisepsiyon
• Nosisepsiyon: Doku hasarı ile oluşan uyarıları (ağrı,vazokonstriksiyon,otonomik semptomlar ve kas spazmı)
• Mekanoresepsiyon: Dokunma, kas gerilmesi, eklem hareketi gibi mekanik girdileri ile doku mekanoreseptörlerinin uyarılması sonucu oluşan süreç olarak tanımlanır.A-alfa ve A-beta lifleri bilgiyi Merkezi Sinir Sistemi’ne taşırlar.
• Propriosepsiyon: Kinestezik farkındalık olup serebral korteks ve serebelluma olan vizuel, vestibüler ve dokunma mekanoreseptörler girdilerinin entegrasyonu sonucu oluşur.
• Propriosepsiyonun Nörofizyolojisi
• Cilt içinde,kaslarda,tendonlarda ve eklemlerde değişik reseptörler yerleşmiştir.
• Kutenöz Reseptörler: Derideki reseptörler
Hızlı adapte olan lifler Yavaş adapte olan lifler I-II afferent
ü Vibrasyon duyusundan * Deri gerilmesi,
ü Hız ve hareketteki ani * Eklem ve ekstremite pozisyonu,
değişiklikleri tespit etmekten * Pozisyondaki yavaş değişikliklerden
sorumludur. sorumludur.

• Kas ve Tendon Reseptörleri: Kas iğcikleri ve Golgi tendon organları(GTO), kasların ve tendonların primer afferent reseptörleridir.
GTO: Kas içindeki gerginliği tespit eder, kasın gerilmesine ve kontraksiyonuna yanıt verir.

Eklem Reseptörleri: Primer olarak eklem kapsülü ve eklemi çaprazlayan ligamentlerin içine yerleştirilmiş olan afferent reseptörler. Lif tipine göre grup II,III ve IV tür.
Grup II yüksek hızlı geniş çaplı miyelinli aksonlar ruffini ve pacinian korpuskülleri olmak üzere iki sinir sonları var.
Ruffini: Yavaş adapte olur ve eklemi çevreleyen bağ dokunun yer değiştirmesine yanıt verir.Kapsülün ekstansiyon ve rotasyon gibi stress altında olduğu aşırı eklem hareketleri sırasında uyarılırlar.
Pacinian: Eklem hızlandığında ve yavaşladığında, oluşan yüksek hız değişimleri sırasında hızlıca adapte olmaları nedeniyle kompresyona duyarlı oldukları düşünülebilir.
Grup III-IV: ince miyelinli veya myelinsiz küçük çaplı aksonlar yavaş uyarı iletimi.
• MMS’NİN PROPRİOSEPTÖR BÖLGELERİ
• Serebral korteks
• Beyin sapı
• Omurilik
• PROPRİOSEPTİON KOMPONENTLERİ

* DENGE: Vücudun destek alanı üzerinde, vücut ağırlık merkezini kontrol ederek dengeyi sağlama yeteneği.
* KOORDİNASYON: Yaklaşık genişlik ve zamanlama ile kasların beraberce hareket etmesi neticesinde üretilen düzgün ve kompleks hareket paterni sürecidir.Koordinasyonun gelişmesinde aktivitenin tekrarı ve performansın sürekliliği esastır.

* ÇEVİKLİK: Hızlı hareket sırasında vücudun veya segmentin yönünü kontrol edebilme yeteneğidir. Yönün hızlı değişimi,ani durma ve başlamayı içermektedir.


• Propriosepsiyonun Değerlendirlimesi:
• Bilinçli 3 alt modalitede değerlendirilir.
• Eklem pozisyon hissi
• Kinestezi
• Gerilim hissi
• İzokinetk dinamometreler
• Elektromanyetik iz takip eden aygıtlar
• Mikronörografi…

• Propriosepsiyon için Terapatik Egzersizler
• Denge eğitimi:
• Statik Egzersizler: Tek ayak üzerinde durma, denge tahtasında(wooble board),Fzt tarafından itmeler ile,Tandem egzersizleri
• Dinamik egzersizler: Koşma ,yavaş hız düşük seviye, lateral hareketler,arkaya doğru hareketler ,sonra yüksek hız ,Sıçrama, Makaslama ,Kıvrılma, Döndürme
• Kinetik zincir egzersizleri: Bacak ve ayaklarda propriosepsiyonun dinamik ve refleks yönlerini uyaran egzersizler: Bacak press ,Squat ,Dairesel koşma , alt ekstremite için sekiz çizme,tek bacak üzerine zıplama, ayaklar kalkmadan sıçrama, lateral eğilme, çapraz yürüme, elle çok yönlü dirençli kapalı kinetik zincir , üst ekstremite ritmik stabilizasyon açık kinetik zincir
Bele odaklanma: Belin alt kısmı hareket zincirinin en zayıf halkası olarak kabul edilir.
Dinamik lomber stabilizasyon egzersizleri: Pelvis nötralde ,kemik dizilimini optimumda tutarak, güç ve yük dağılımının dengeli olmasını sağlar.
Omuza odaklanma:Diz dirsek pozisyonunda denge tahtası, Push-up ,tek taraf ağırlık verme, emeklemede ağırlık aktarımı…
Gövdeye odaklanma:Vücut farkındalığı arttırmak için cepli yelek kullanılabilir.
Denge Duyusu (vestibuler) ve Derin Duyu (proprioseption) Problemlerinde:
• Propriosepsiyon yetersizliği:
  • Vücut farkındalığı
  • Motor planlama ve motor kontrol
  • Hareketin ayrımı
  • Postür değişiklikleri
  • Duyusal güven eksikliği görülür.
• Vestibüler yetersizlik:
  • Duyusal güven yetersizliği
  • Yer çekimi güvensizliği
  • Becerileri ve görevleri organize etmekte güçlükler
  • Bilateral koordinasyon bozukluğu
  • Dil problemleri
  • Konuşmada gecikme(işitmede yetersizlik)
  • Görsel algılama becerilerinde problem
  • Motor planlama bozukluğu olabilir.
• Duyusal entegrasyon tedavisinde bütün bu uyaranlar düşünülmeli değerlendirilmeli ve tedavi planı çocuğa özel olarak çizilmelidir.
• Kaynakça:
• Bairstow,P.j.,&Laszlo,J.I.Kinaesthetic sensitivity to passive movements and its relationship to motor development and motor control. Developmental Medicine and Child Neurology, 23, 606-616.
• Occupational Therapy for Children with Special Needs ,Elain B. Wilson
• Testing vestibular function, Cohen H.
• Fisher AG, Murray E.A,Bundy AC, Sensory Integration:Theory and Practice

Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Duyu Bütünlüğü Yaklaşımlarında Denge Duyusu ve Derin Duyunun Yeri ve Önemi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Fzt.Zekiye GEZGİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Fzt.Zekiye GEZGİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     2 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Zekiye GEZGİN Fotoğraf
Fzt.Zekiye GEZGİN
Ankara
Fizyoterapist
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi6 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Fzt.Zekiye GEZGİN'in Yazıları
► Tat Duyusu ve Zayıflama Prof.Dr.Metin ÖZATA
► Denge ve Araç Tutması Prof.Dr.Selçuk ONART
► Denge -Yürüme Bozukluğu ve B12 Vitamini ÇOK OKUNUYOR Prof.Dr.Metin ÖZATA
► Duyu Bütünleme Eğitimi Nedir? Fzt.Ümmühan ÇÖPKES
► Ayres Duyu Bütünleme Terapisi Fzt.Aymen BALIKÇI
► Yaşamın İçinde Duyu Bütünleme Fzt.Aymen BALIKÇI
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,962 uzman makalesi arasında 'Duyu Bütünlüğü Yaklaşımlarında Denge Duyusu ve Derin Duyunun Yeri ve Önemi' başlığıyla benzeşen toplam 79 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Çocuk ve Oyun Ocak 2011
► İşitme Kaybı (İşitme Engeli) PDF Aralık 2010
◊ Cp Tedavisi Bir Dinamiktir Aralık 2010
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


10:46
Top