Polikistik Over Sendromu ve Beslenme
Doğurganlık çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin bozukluklardan biri olan polikistik over sendromu, yaklaşık olarak her 100 kadından 6-8’inde görülmektedir. Kadın vücudunda iki yumurtalık (over) vardır ve bu yumurtalıklar her adet döneminde, döllenmeye müsait duruma gelmiş bir olgun yumurta geliştirir. Yumurtanın gelişimi ve olgun hale gelmesi “follikül” olarak adlandırılan içi sıvı dolu bir kesecikte tamamlar. Yumurtalıklar, bazı hormonları da üretirler. Hormonlar, basit bir ifadeyle; vücudun bir kısmında üretilen kimyasal maddeler olup, kan dolaşımına girerek vücudun birçok bölgesinde düzenleyici etkiler gösterirler. Yumurtalıklar, “kadınlık” hormonu olarak bilinen östrojeni üretirler. Aynı zamanda az miktarda, “erkeklik” hormonu olan testosteronu üretirler.
Polikistik Over Sendromu Nasıl Oluşur?
Yukarıda bahsedilenin aksine; her ay bir olgunlaşmış yumurta üreten yumurtalıklar, Polikistik Over Sendromu durumunda aynı anda birçok yumurta olgunlaşmaya çalışır, ancak doğal olarak bunu başaramaz ve sonuç olarak varolan birçok yumurta olmasına rağmen, yumurtaların hiçbiri döllenmeye müsait hale gelemezler. Muayene sırasında ise; yumurtalıklar içerisinde gelişmemiş ve olgunlaşmamış yumurta bulunan kesecikler, yani birçok kist görülür. Polikistik over sendromu olan kadınlar; her ay yumurtlamayabilirler, hatta bazı kadınlarda hiç yumurtlama görülmez. Ayrıca, hormon dengelerinde de sorunlar oluşur ve erkeklik hormonu olan testesteron üretiminde artış görülür.
Belirtileri Nelerdir?
Genellikle sendrom, menstrüel düzenlizlikler (aylık kanamaların düzenli olmayışı ya da hiç olmaması), vücudun değişik bölgelerinde kıllanma (üst dudak, çene, göğüz bölgesi, sırtın alt ve üst kısımları, alt ve üst karın bölgesi, sırtın alt ve üst kısımları), sivilceler (akne), hamile kalamama (kısırlık) ve şişmanlık ile kendini gösterir. Polikistik over sendromu olan her 100 kadından yaklaşık 40-60’ı genellikle şişmandırlar.
Polikistik Over Sendromu’nun Nedenleri?
Polikistik over sendromunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı sorunların bu duruma neden olduğu düşünülmektedir. Genetik ve çevresel faktörlerin birleşiminden ortaya çıkan kompleks bir sorundur. Genel olarak olası nedenleri şöyledir:
1.İnsülin direnci: Kesin nedeni henüz bilinmemekle birlikte, insülin hormonunun polikistik over sendromu için önemli bir etken olduğu düşünülmektedir. Vücut pankreas tarafından insülin hormonu üretir ve insülinin temel görevi kandaki şeker düzeyini kontrol altına almaktır. İnsülin direnci olan insanlarda, kan şekerinin kas, yağ ve karaciğer hücrelerine girmesi daha zordur ve bu da yüksek düzeyde şekerin kanda birikmesine neden olur. Pankreas insülin hormonu üretir, ancak vücut bunu kullanamaz. Kandaki şeker hücrelere taşınamadığı için vücut enerji üretemez. İnsülin direncinde, kandaki şeker yüksek olduğu için pankreas insülin üretmeye devam eder. Sonuç olarak; pankreas belli bir süre sonra insülin üretemez hale gelerek şeker hastalığı ortaya çıkar. Poliksitik over sendromlu birçok kadında insülin direnci vardır. Yani, kandaki şeker düzeyini kontrol altına almak alabilmek için kandaki insülin düzeyi normalden daha yüksektir. Yüksek insülin düzeyi, yumurtalıkların fazla miktarda erkeklik hormono olan testesteron üretmesine yol açar. Yüksek insülin ve yüksek testesteron ise, yumurta gelişimini engeller. Aşırı şişman kadınlarda polikistik over sendromu gelişmesi olasıdır. Çünkü, aşırı yağlanma, insülin direncinin gelişmesine neden olur. Tam tersi olarak; poliksitik over sendromu şişmanlığın oluşmasına katkı sağlar.
2.Şişmanlık: Aşırı kilo, insülin direncine sebep olur. Özellikle bel ve kalça bölgesinde yağlanmanın olduğu şişmanlık durumunda gelişen insülin direnci, Polikistik Over Sendromu’nun tetikleyici nedenlerinden biri olabileceği düşünülmektedir.
3.Hipofiz bezinden üretilen “Lüteinleştici Hormon”: Bu hormon, yumurtalıklardaki yumurtlamayı ve bazı hormonların üretilmesini teşvik eder. Polikistik over sendromu olan kadınların birçoğunda lüteinleştirici hormon seviyeleri yüksektir ve bu yüksekliği yumurtalıkların normal çalışmasını bozabileceği düşünülmektedir.
4.Genetik faktörler: Yapılan çalışmalar, polikistik over sendromlu kadınların anne veya kız kardeşlerinde de bazı sorunlar olduğunu desteklemektedir. Ayrıca, birinci derece akrabaların birçoğunda insülin direncine rastlanmıştır. Bu nedenle, genetik faktörlerin, polikistik over sendromu için önemli olabileceği, ancak tam olarak kalıtsal bir hastalık olmadığı düşünülmektedir.
Polikistik Over Sendromlu Kadınlarda Beslenme Tedavisi
Öncelikle polikistik over sendromlu kadınların, hekim kontrolünden sonra diyetisyen tarafından beslenme tedavisine alınması gerekmektedir. İnsülin direncini kontrol altına almak için hekim tarafından ilaç tedavisi yapılabilir (Metformin). Ağırlık kaybı, polikistik over sendromlu kadınlarda insülin düzeyinin düşmesine yardımcı olur. İnsülin düzeyinin düşmesi ile, erkeklik hormonu olan testesteron düzeyi düşme eğilimi gösterir ve sağlıklı yumurtlama olasılığı artar. Yani kısırlık ve adet sorunları düzelir, sivilce ve tüylenme azalır. Tüm bunların yanında, ağırlık kaybı ile şeker hastalığı, hipertansiyon ve kalp-damar hastalıkları gibi kronik hastalıkların riski düşmeye başlar. Polikistik over sendromlu kadınların ağırlık kaybetmeleri, insülin direnci nedeniyle oldukça zor, ancak imkansız değildir. İlk başta; mevcut ağırlığın %5-10’unun kaybedilmesi hedef alınır. Çünkü, ağırlıktaki bu azalma, polikistik over sendromuna ait birçok sorunu azalttığı gibi, kronik hastalık oluşum risklerini de azaltır. Temel olarak beslenme tedavisi ilkeleri şöyle olmalıdır:
Polikistik Over Sendromu Nasıl Oluşur?
Yukarıda bahsedilenin aksine; her ay bir olgunlaşmış yumurta üreten yumurtalıklar, Polikistik Over Sendromu durumunda aynı anda birçok yumurta olgunlaşmaya çalışır, ancak doğal olarak bunu başaramaz ve sonuç olarak varolan birçok yumurta olmasına rağmen, yumurtaların hiçbiri döllenmeye müsait hale gelemezler. Muayene sırasında ise; yumurtalıklar içerisinde gelişmemiş ve olgunlaşmamış yumurta bulunan kesecikler, yani birçok kist görülür. Polikistik over sendromu olan kadınlar; her ay yumurtlamayabilirler, hatta bazı kadınlarda hiç yumurtlama görülmez. Ayrıca, hormon dengelerinde de sorunlar oluşur ve erkeklik hormonu olan testesteron üretiminde artış görülür.
Belirtileri Nelerdir?
Genellikle sendrom, menstrüel düzenlizlikler (aylık kanamaların düzenli olmayışı ya da hiç olmaması), vücudun değişik bölgelerinde kıllanma (üst dudak, çene, göğüz bölgesi, sırtın alt ve üst kısımları, alt ve üst karın bölgesi, sırtın alt ve üst kısımları), sivilceler (akne), hamile kalamama (kısırlık) ve şişmanlık ile kendini gösterir. Polikistik over sendromu olan her 100 kadından yaklaşık 40-60’ı genellikle şişmandırlar.
Polikistik Over Sendromu’nun Nedenleri?
Polikistik over sendromunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı sorunların bu duruma neden olduğu düşünülmektedir. Genetik ve çevresel faktörlerin birleşiminden ortaya çıkan kompleks bir sorundur. Genel olarak olası nedenleri şöyledir:
1.İnsülin direnci: Kesin nedeni henüz bilinmemekle birlikte, insülin hormonunun polikistik over sendromu için önemli bir etken olduğu düşünülmektedir. Vücut pankreas tarafından insülin hormonu üretir ve insülinin temel görevi kandaki şeker düzeyini kontrol altına almaktır. İnsülin direnci olan insanlarda, kan şekerinin kas, yağ ve karaciğer hücrelerine girmesi daha zordur ve bu da yüksek düzeyde şekerin kanda birikmesine neden olur. Pankreas insülin hormonu üretir, ancak vücut bunu kullanamaz. Kandaki şeker hücrelere taşınamadığı için vücut enerji üretemez. İnsülin direncinde, kandaki şeker yüksek olduğu için pankreas insülin üretmeye devam eder. Sonuç olarak; pankreas belli bir süre sonra insülin üretemez hale gelerek şeker hastalığı ortaya çıkar. Poliksitik over sendromlu birçok kadında insülin direnci vardır. Yani, kandaki şeker düzeyini kontrol altına almak alabilmek için kandaki insülin düzeyi normalden daha yüksektir. Yüksek insülin düzeyi, yumurtalıkların fazla miktarda erkeklik hormono olan testesteron üretmesine yol açar. Yüksek insülin ve yüksek testesteron ise, yumurta gelişimini engeller. Aşırı şişman kadınlarda polikistik over sendromu gelişmesi olasıdır. Çünkü, aşırı yağlanma, insülin direncinin gelişmesine neden olur. Tam tersi olarak; poliksitik over sendromu şişmanlığın oluşmasına katkı sağlar.
2.Şişmanlık: Aşırı kilo, insülin direncine sebep olur. Özellikle bel ve kalça bölgesinde yağlanmanın olduğu şişmanlık durumunda gelişen insülin direnci, Polikistik Over Sendromu’nun tetikleyici nedenlerinden biri olabileceği düşünülmektedir.
3.Hipofiz bezinden üretilen “Lüteinleştici Hormon”: Bu hormon, yumurtalıklardaki yumurtlamayı ve bazı hormonların üretilmesini teşvik eder. Polikistik over sendromu olan kadınların birçoğunda lüteinleştirici hormon seviyeleri yüksektir ve bu yüksekliği yumurtalıkların normal çalışmasını bozabileceği düşünülmektedir.
4.Genetik faktörler: Yapılan çalışmalar, polikistik over sendromlu kadınların anne veya kız kardeşlerinde de bazı sorunlar olduğunu desteklemektedir. Ayrıca, birinci derece akrabaların birçoğunda insülin direncine rastlanmıştır. Bu nedenle, genetik faktörlerin, polikistik over sendromu için önemli olabileceği, ancak tam olarak kalıtsal bir hastalık olmadığı düşünülmektedir.
Polikistik Over Sendromlu Kadınlarda Beslenme Tedavisi
Öncelikle polikistik over sendromlu kadınların, hekim kontrolünden sonra diyetisyen tarafından beslenme tedavisine alınması gerekmektedir. İnsülin direncini kontrol altına almak için hekim tarafından ilaç tedavisi yapılabilir (Metformin). Ağırlık kaybı, polikistik over sendromlu kadınlarda insülin düzeyinin düşmesine yardımcı olur. İnsülin düzeyinin düşmesi ile, erkeklik hormonu olan testesteron düzeyi düşme eğilimi gösterir ve sağlıklı yumurtlama olasılığı artar. Yani kısırlık ve adet sorunları düzelir, sivilce ve tüylenme azalır. Tüm bunların yanında, ağırlık kaybı ile şeker hastalığı, hipertansiyon ve kalp-damar hastalıkları gibi kronik hastalıkların riski düşmeye başlar. Polikistik over sendromlu kadınların ağırlık kaybetmeleri, insülin direnci nedeniyle oldukça zor, ancak imkansız değildir. İlk başta; mevcut ağırlığın %5-10’unun kaybedilmesi hedef alınır. Çünkü, ağırlıktaki bu azalma, polikistik over sendromuna ait birçok sorunu azalttığı gibi, kronik hastalık oluşum risklerini de azaltır. Temel olarak beslenme tedavisi ilkeleri şöyle olmalıdır:
- Bireysel özellikler dikkate alınarak enerji ihtiyacı belirlenir. Genellikle 2000-2400 kkal civarı enerji alımı ile beslenme tedavisine başlanır. Günlük alınması gereken enerjinin 200-500 kkal azaltılması ile beslenme tedavisine başlanması uygundur. İlk 6 ayda ağırlığın %5 oranında kaybı başarılı bir beslenme tedavisidir. Haftada 500 gram ağırlık kaybı ideal kabul edilmelidir.
- Enerjinin yağdan gelen oranı %30’u geçmemelidir. Düşük yağlı süt ve süt ürünlerin kullanımı yararlı olur.
- Başlangıçta enerjinin karbonhidratlardan gelen oranı %45-55 olarak ayarlanmalıdır. Düşük glisemik indekse sahip, posa içeriği yüksek ve tam tahıl ürünleri tercih edilmelidir.
- Yüksek protein içeren beslenme modeli, insülin hassasiyetini düzeltmeye yardımcı olur. Başlangıç olarak enerjinin proteinlerden gelen oranı %20 civarında olmalıdır. Ancak, bu durum proteinlerin karbonhidratların yerine kullanımını artıırabileceğinden dikkatli ayarlanmalıdır.
- Haftada 3 kez yağsız kırmızı et, haftada en az bir kez balık ve diğer günler tavuk veya hindi eti kullanılmalıdır. Haftada en az bir kez balık tüketimi omega-3 yağ asitlerinin alımı açısından önemlidir.
- Günde en az 3 porsiyon meyve ve 2 porsiyon sebze tüketilmelidir. Meyve ve sebzeler; posa, vitamin ve mineral alımını ve doygunluk hissini arttırır.
- Besinler hergün, 3 ana ve en az 3 ara öğün olarak tüketilmelidir. Kahvaltı öğünü kesinlikle atlanmamalıdır.
- Yüksek enerji içeriğine sahip atıştırmalık besinlerden (şekerlemeler, çikolata, tatlılar, cipsler gibi) kaçınılmalıdır. Bu besinler, insün düzeyini arttırarak, açlık hissini arttırırlar. Alkol ve enerji içeriği yüksek meşrubat ve hazır meyve suları tüketilmemelidir.
- Su tülketimi en az 2-2.5 litre olacak şekilde ayarlanmalıdır.
- Düzenli egzersiz önemlidir. Günde en az 30 dakika tempolu yürüyüş, ağırlık kaybetme için yardımcıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Polikistik Over Sendromu ve Beslenme" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Prof.Dr.Dyt.Murat BAŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Prof.Dr.Dyt.Murat BAŞ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
