İnme(Felç) Sonrası İyileşme ve Rehabilitasyon Süreci
Ülkemizde ölüm nedeni olarak kalp krizi ve kanserden sonra 3.sırada, sakatlık oranı olarak 1.sırada olan felç(inme) hakkında yeterli bilgiye sahip miyiz?
İnmenin, hem ölüme hem sakatlanmaya neden olan ve çok sık rastlanan bir hastalık olduğu için nasıl bir hastalık olduğunu bilmek önemlidir.Alınması gereken önlemleri ve başımıza geldiğinde nasıl bir sürecin bizi beklediği, başa çıkma stratejilerinin neler olduğunu bilmek bizim için değerli olacaktır.
İnmeyi tanımlayacak olursak iskemik(beyne kan akımını sağlayan damarlardan birinin aniden tıkanmasıyla birlikte, beyne giden kan akımının gidişinin yavaşlaması ya da durması) veya hemorajik( beyin damarlarından birinin ani şekilde yırtılarak, kanın beyin dokusu içine akması) olmak üzere iki şekilde meydana gelir.
İnme(felç) geçiren bir kişide hangi tür belirtiler görülür, neler bizi sağlık kuruluşuna yönlendirmelidir?
Gelip geçici görme bozuklukları, tek tarafta ani görememe veya görme alanının bir kısmını görememe, konuşmada bozukluk; ani gelişen hiç kelime çıkaramama, anlamsız konuşma veya sarhoşvari konuşmalar, vücudun bir yarısında ani kuvvet kaybı gibi belirtiler olur, bu belirtiler birkaç dakika içinde geçse bile önem taşır. Biz bunlara öncü belirtiler, geçici ataklar diyoruz.Eğer bu belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulursa meydana gelecek hasar en az oranda olur.
İnmenin en sık belirti ve bulguları, yüzde güçsüzlük, kolda güçsüzlük ve konuşma güçlüğüdür.İnmenin belirti ve bulgularını tanımak son derece önemlidir ve hızlı eyleme geçmek için yüz, kol, konuşma, zaman(YKKZ) bilinmelidir.
Semptomları bilin ve hızlı davranın
Y YÜZ Yüzün bir tarafında düşme var mı?Kişiden gülümsemesini isteyin
K KOL Bir kolda güçsüzlük ya da uyuşukluk var mı?Kişiden her iki kolunu birden havaya kaldırmasını isteyin.Bir kol aşağı doğru uzaklaşıyor mu?
K KONUŞMA Hasta geveleyerek mi konuşuyor?Hastadan tek bir cümleyi tekrarlamasını isteyin.Cümle doğru bir şekilde tekrarlanıyor mu?
Z ZAMAN Zaman beyindir.Zaman kaybı ise beyin kaybıdır.Eğer bir kişi bu belirti ve bulguları gösteriyorsa, derhal BT çekme olanağı olan yakın bir hastaneye yönlendirilmelidir.
İnme için kimler risk altındadır?
• 60 yaş üstü kişilerde ve erkeklerde görülme sıklığı fazladır.
• Şeker hastalığı ( diyabet ) olan kişilerde damarsal problemler sık görüldüğü gibi inme de sıktır.
• Hipertansiyon ; en sık görülen ve en önemli risk faktörüdür.
• Kalp hastalığı ; özellikle kalp ritim bozukluğu ve kalp kapak hastalığının olması
• Obezite
• Fiziksel hareketsizlik
• Sigara içmek
• Fazla alkol tüketmek
• Alışkanlık yapıcı kokoin ve benzeri uyuşturucu madde kullanmak.
İnmeden nasıl korunabiliriz?
Yukarıdaki risk faktörleri incelendiğinde yaş, cinsiyet, hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı gibi kişinin değiştiremeyeceği risk faktörleri vardır. Fakat kan basıncının, kan şekerinin normal sınırlarda tutulması için verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması halinde inme için oluşan risk kısmen de olsa azalacaktır. Ayrıca sigara içmek, fazla alkol tüketmek, obezite (şişmanlık) gibi kişinin değiştirebileceği risk faktörleri açısından eğer önlem alınırsa ve bu konuda doktor ve fizyoterapistlerin uyarıları dikkate alınırsa yine önemli bir risk azalmasından söz edilir. Özellikle düzenli egzersiz yapmak (her gün yarım saat yürümek gibi) sizi kalp hastalığı ve inmeden yapmayanlara göre 2,5 kat korur.
FELÇ(İNME) REHABİLİTASYONU
Rehabilitasyondaki amacımız hastanın fiziksel kayıplarını minimuma indirerek, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını sağlamak, yaşam kalitesini yükselterek yeterlilik kapasitesini maximuma çıkarmaktır.
Hastanın durumu stabil hale geldikten sonra doktorun uygun gördüğü en kısa sürede fizyoterapiye başlaması gerekmektedir.Çünkü erken mobilizasyon (hareket) komplikasyonları önler, hastanın çevresiyle ilişkisini ve mental durumunu olumlu yönde etkiler.Yapılan çalışmalarda da iyileşmenin erken dönem de (0-6 ay) daha hızlı olduğu kanıtlanmıştır.
Doktorun uygun gördüğü zaman da fizyoterapist hastayı fizyoterapi açısından değerlendirir. İnme rehabilitasyonu uzun bir süreç olduğu için ve hastalık aynı olsa bile her hasta da komplikasyonlar, rehabilitasyona vereceği cevap farklı olacağından süre ve süreci önceden kestirmek zordur.Fakat yakın ve uzak hedefler belirlenir. Aile eğitimi ve hastanın temel ihtiyaçlarına(yeme-içme, tuvalet,temizlik,giyinme vb.) yönelik rehabilitasyon sürecine başlanır.
Fizyoterapist öncelikle kaybedilmiş kas kuvveti, normal eklem hareketi ve oturma dengesi üzerine çalışır.Bunlar geliştikten sonra ayakta durma dengesi ve yürüme eğitimine geçilir.yürüme eğitiminde aceleci olmamak gerekir.Çünkü rehabilitasyon sürecinde aceleci davranmak kötü yürüyüş modelleri geliştirebilir.Enfeksiyon, bası yarası, tansiyon, diyabet(şeker), ileri yaş, psikolojik problemler rehabilitasyon sürecini olumsuz etkiler ve uzamasına neden olabilir.Fakat karamsarlığa kapılmadan aile ve fizyoterapistin psikolojik desteğiyle hasta motive edilmeli, başarıya inandırılmalıdır.
İnme de etkilenen taraftaki el in iyileşmesi, kullanılır hale gelmesi daha uzun bir süreci kapsar.Bu da el ve dilin beyinde kapladığı motor alanın fazla olmasından kaynaklanmaktadır.Bazı hastalarda görülen konuşma bozukluğu(afazi) için dil konuşma terapistinden yardım alınabilir.
Hareket kaybının dışındaki hafıza kaybı, algılama sorunu, konuşma bozukluğu, karar vermede zorluk gibi bilişsel problemlerin tedavisi de rehabilitasyon programına eklenmelidir.
Erken dönem de başlanılan fizyoterapist eşliğindeki rehabilitasyon programıyla birçok hasta günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlaşmakta, mesleki ve sosyal yaşantılarına geri dönebilmektedir.
EVDE FİZYOTERAPİ
İnme sonrasında hasta için en doğal çevre evidir. Hayata ve topluma geri dönüşü hızlandırmak, eve dönüşün mümkün olan en kısa sürede gerçekleşmesi oldukça önemlidir. Hastanın normal yaşam alanında gereksinimleri daha çabuk belirlenmesi ve yaşamını kolaylaştıracak gerekli düzenlemeler daha rahat bir biçimde yapılabilmesi için evde fizyoterapist eşliğinde rehabilitasyon protokolünü uygulamaya devam etmelidir.
Felç geçiren hastaların fonksiyonel kazanımları erken rehabilitasyon süreciyle mümkün olmaktadır.Geç başlanılan rehabilitasyon sürecinde eklem dejenerasyonları,kas kısalıkları,güç kayıpları,yatak yaraları ve ortostatik hipotansiyon gibi sebeplerden hastanın rehabilitasyonu güçleşmekte ve kalıcı sakatlıklara neden olmaktadır.
Hasta ve hasta yakınları zaman kaybetmeden fizyoterapist eşliğinde erken rehabilitasyona başlamalıdır.Kalıcı sakatlıkların geçici olması ancak bununla mümkündür.
İnme ile ilgili rakamlar
• TÜİK verilerine göre 2014 yılında Türkiye’de 375 binden fazla kişi çeşitli hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetti
• İnme ölüm nedenleri arasında kalp hastalıkları ve kanserden sonra üçüncü sırada…
• Ölümlerin yüzde 10’u inme nedeniyle gerçekleşti.
• Sadece 2014’te Türkiye’de 37 bin kişi inme yüzünden hayatını kaybetti.
• İnme, Türkiye’de kalıcı kısıtlılık sebepleri arasında birinci sıradadır.
• İnme geçirenlerin çoğunluğu akut dönemde hayatını kaybetmese de ciddi kısıtlılıklarla bazen yatağa bağlı kalarak yaşamak zorunda kalmaktadır.
• Türkiye’de yaşam süresinin son 10 yılda uzamasıyla daha fazla inmeyle karşılaşılacağı ön görülüyor.
İnmenin, hem ölüme hem sakatlanmaya neden olan ve çok sık rastlanan bir hastalık olduğu için nasıl bir hastalık olduğunu bilmek önemlidir.Alınması gereken önlemleri ve başımıza geldiğinde nasıl bir sürecin bizi beklediği, başa çıkma stratejilerinin neler olduğunu bilmek bizim için değerli olacaktır.
İnmeyi tanımlayacak olursak iskemik(beyne kan akımını sağlayan damarlardan birinin aniden tıkanmasıyla birlikte, beyne giden kan akımının gidişinin yavaşlaması ya da durması) veya hemorajik( beyin damarlarından birinin ani şekilde yırtılarak, kanın beyin dokusu içine akması) olmak üzere iki şekilde meydana gelir.
İnme(felç) geçiren bir kişide hangi tür belirtiler görülür, neler bizi sağlık kuruluşuna yönlendirmelidir?
Gelip geçici görme bozuklukları, tek tarafta ani görememe veya görme alanının bir kısmını görememe, konuşmada bozukluk; ani gelişen hiç kelime çıkaramama, anlamsız konuşma veya sarhoşvari konuşmalar, vücudun bir yarısında ani kuvvet kaybı gibi belirtiler olur, bu belirtiler birkaç dakika içinde geçse bile önem taşır. Biz bunlara öncü belirtiler, geçici ataklar diyoruz.Eğer bu belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulursa meydana gelecek hasar en az oranda olur.
İnmenin en sık belirti ve bulguları, yüzde güçsüzlük, kolda güçsüzlük ve konuşma güçlüğüdür.İnmenin belirti ve bulgularını tanımak son derece önemlidir ve hızlı eyleme geçmek için yüz, kol, konuşma, zaman(YKKZ) bilinmelidir.
Semptomları bilin ve hızlı davranın
Y YÜZ Yüzün bir tarafında düşme var mı?Kişiden gülümsemesini isteyin
K KOL Bir kolda güçsüzlük ya da uyuşukluk var mı?Kişiden her iki kolunu birden havaya kaldırmasını isteyin.Bir kol aşağı doğru uzaklaşıyor mu?
K KONUŞMA Hasta geveleyerek mi konuşuyor?Hastadan tek bir cümleyi tekrarlamasını isteyin.Cümle doğru bir şekilde tekrarlanıyor mu?
Z ZAMAN Zaman beyindir.Zaman kaybı ise beyin kaybıdır.Eğer bir kişi bu belirti ve bulguları gösteriyorsa, derhal BT çekme olanağı olan yakın bir hastaneye yönlendirilmelidir.
İnme için kimler risk altındadır?
• 60 yaş üstü kişilerde ve erkeklerde görülme sıklığı fazladır.
• Şeker hastalığı ( diyabet ) olan kişilerde damarsal problemler sık görüldüğü gibi inme de sıktır.
• Hipertansiyon ; en sık görülen ve en önemli risk faktörüdür.
• Kalp hastalığı ; özellikle kalp ritim bozukluğu ve kalp kapak hastalığının olması
• Obezite
• Fiziksel hareketsizlik
• Sigara içmek
• Fazla alkol tüketmek
• Alışkanlık yapıcı kokoin ve benzeri uyuşturucu madde kullanmak.
İnmeden nasıl korunabiliriz?
Yukarıdaki risk faktörleri incelendiğinde yaş, cinsiyet, hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı gibi kişinin değiştiremeyeceği risk faktörleri vardır. Fakat kan basıncının, kan şekerinin normal sınırlarda tutulması için verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması halinde inme için oluşan risk kısmen de olsa azalacaktır. Ayrıca sigara içmek, fazla alkol tüketmek, obezite (şişmanlık) gibi kişinin değiştirebileceği risk faktörleri açısından eğer önlem alınırsa ve bu konuda doktor ve fizyoterapistlerin uyarıları dikkate alınırsa yine önemli bir risk azalmasından söz edilir. Özellikle düzenli egzersiz yapmak (her gün yarım saat yürümek gibi) sizi kalp hastalığı ve inmeden yapmayanlara göre 2,5 kat korur.
FELÇ(İNME) REHABİLİTASYONU
Rehabilitasyondaki amacımız hastanın fiziksel kayıplarını minimuma indirerek, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını sağlamak, yaşam kalitesini yükselterek yeterlilik kapasitesini maximuma çıkarmaktır.
Hastanın durumu stabil hale geldikten sonra doktorun uygun gördüğü en kısa sürede fizyoterapiye başlaması gerekmektedir.Çünkü erken mobilizasyon (hareket) komplikasyonları önler, hastanın çevresiyle ilişkisini ve mental durumunu olumlu yönde etkiler.Yapılan çalışmalarda da iyileşmenin erken dönem de (0-6 ay) daha hızlı olduğu kanıtlanmıştır.
Doktorun uygun gördüğü zaman da fizyoterapist hastayı fizyoterapi açısından değerlendirir. İnme rehabilitasyonu uzun bir süreç olduğu için ve hastalık aynı olsa bile her hasta da komplikasyonlar, rehabilitasyona vereceği cevap farklı olacağından süre ve süreci önceden kestirmek zordur.Fakat yakın ve uzak hedefler belirlenir. Aile eğitimi ve hastanın temel ihtiyaçlarına(yeme-içme, tuvalet,temizlik,giyinme vb.) yönelik rehabilitasyon sürecine başlanır.
Fizyoterapist öncelikle kaybedilmiş kas kuvveti, normal eklem hareketi ve oturma dengesi üzerine çalışır.Bunlar geliştikten sonra ayakta durma dengesi ve yürüme eğitimine geçilir.yürüme eğitiminde aceleci olmamak gerekir.Çünkü rehabilitasyon sürecinde aceleci davranmak kötü yürüyüş modelleri geliştirebilir.Enfeksiyon, bası yarası, tansiyon, diyabet(şeker), ileri yaş, psikolojik problemler rehabilitasyon sürecini olumsuz etkiler ve uzamasına neden olabilir.Fakat karamsarlığa kapılmadan aile ve fizyoterapistin psikolojik desteğiyle hasta motive edilmeli, başarıya inandırılmalıdır.
İnme de etkilenen taraftaki el in iyileşmesi, kullanılır hale gelmesi daha uzun bir süreci kapsar.Bu da el ve dilin beyinde kapladığı motor alanın fazla olmasından kaynaklanmaktadır.Bazı hastalarda görülen konuşma bozukluğu(afazi) için dil konuşma terapistinden yardım alınabilir.
Hareket kaybının dışındaki hafıza kaybı, algılama sorunu, konuşma bozukluğu, karar vermede zorluk gibi bilişsel problemlerin tedavisi de rehabilitasyon programına eklenmelidir.
Erken dönem de başlanılan fizyoterapist eşliğindeki rehabilitasyon programıyla birçok hasta günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlaşmakta, mesleki ve sosyal yaşantılarına geri dönebilmektedir.
EVDE FİZYOTERAPİ
İnme sonrasında hasta için en doğal çevre evidir. Hayata ve topluma geri dönüşü hızlandırmak, eve dönüşün mümkün olan en kısa sürede gerçekleşmesi oldukça önemlidir. Hastanın normal yaşam alanında gereksinimleri daha çabuk belirlenmesi ve yaşamını kolaylaştıracak gerekli düzenlemeler daha rahat bir biçimde yapılabilmesi için evde fizyoterapist eşliğinde rehabilitasyon protokolünü uygulamaya devam etmelidir.
Felç geçiren hastaların fonksiyonel kazanımları erken rehabilitasyon süreciyle mümkün olmaktadır.Geç başlanılan rehabilitasyon sürecinde eklem dejenerasyonları,kas kısalıkları,güç kayıpları,yatak yaraları ve ortostatik hipotansiyon gibi sebeplerden hastanın rehabilitasyonu güçleşmekte ve kalıcı sakatlıklara neden olmaktadır.
Hasta ve hasta yakınları zaman kaybetmeden fizyoterapist eşliğinde erken rehabilitasyona başlamalıdır.Kalıcı sakatlıkların geçici olması ancak bununla mümkündür.
İnme ile ilgili rakamlar
• TÜİK verilerine göre 2014 yılında Türkiye’de 375 binden fazla kişi çeşitli hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetti
• İnme ölüm nedenleri arasında kalp hastalıkları ve kanserden sonra üçüncü sırada…
• Ölümlerin yüzde 10’u inme nedeniyle gerçekleşti.
• Sadece 2014’te Türkiye’de 37 bin kişi inme yüzünden hayatını kaybetti.
• İnme, Türkiye’de kalıcı kısıtlılık sebepleri arasında birinci sıradadır.
• İnme geçirenlerin çoğunluğu akut dönemde hayatını kaybetmese de ciddi kısıtlılıklarla bazen yatağa bağlı kalarak yaşamak zorunda kalmaktadır.
• Türkiye’de yaşam süresinin son 10 yılda uzamasıyla daha fazla inmeyle karşılaşılacağı ön görülüyor.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "İnme(Felç) Sonrası İyileşme ve Rehabilitasyon Süreci" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Fzt.Aykut ÖZYALÇIN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Fzt.Aykut ÖZYALÇIN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
8 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
inme, felç tedavisi, inme rehabilitasyonu, inmenin belirtileri, inmeden korunma yolları, inme istatistikleri, felç rehabilitasyonu
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
